Đề tài Tìm hiểu chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua ở Việt Nam

đặt vấn đề Trong lịch sử phát triển của mọi quốc gia việc giải phóng mặt bằng để xây dựng các công trình phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng là việc làm không thể tránh khỏi. Nhịp độ phát triển càng lớn thì nhu cầu giải phóng mặt bằng càng cao và trở thành thách thức lớn đối với sự thành công không chỉ trong lĩnh vực kinh tế mà cả trong lĩnh vực chính trị, xã hội trên phạm vi quốc gia. Vấn đề giải phóng mặt bằng trở thành điều kiện tiên quyết của sự phát triển, nó đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để. Đó là nội dung không thể né tránh của sự phát triển, là yếu tố quyết định sự tiến bộ và thành công của sự phát triển. Tuy nhiên để công tác giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia được thành công thì việc đền bù thiệt hại cần phải đảm bảo được lợi ích của những người dân phải di chuyển chỗ ở. Họ phải có chỗ ở ổn định, có điều kiện sống hay tiện nghi cao hơn nơi cũ và chắc chắn phải tốt hơn nơi cũ về mọi mặt. Không nằm ngoài quy luật của sự phát triển, Việt Nam với đặc thù là một nước đang phát triển, trong điều kiện hiện nay chúng ta đang tiến hành công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhu cầu về xây dựng các công trình phục vụ mục đích an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng ngày càng gia tăng. Vì vậy việc giải phóng mặt bằng, thu hồi đất đang diễn ra ở mọi nơi, song đã gặp phải nhiều khó khăn vướng mắc, trong đó ách tắc nhiều nhất là công tác đền bù thiệt hại, tái định cư. đề tài: “Tìm hiểu chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua ở Việt Nam” Mục lục A. đặt vấn đề b. giải quyết vấn đề I. TổNG QUAN Về CHíNH SáCH ĐềN Bù THIệT HạI ở VIệT NAM 1.1. Khái niệm giải phóng mặt bằng và chính sách đền bù thiệt hại 1.2.Chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất ở Việt Nam qua các thời kỳ 1.2.1.Thời kỳ trước năm 1945 1.2.2.Thời kỳ sau cách mạng Tháng 8/1945 đến năm 1975 1.3. Nghị định 22/1998/NĐ-CP 7 1.3.1.Về đền bù đất 1.3.2. Đền bù về tài sản, hoa màu 1.3.3. Về chính sách hỗ trợ 1.3.4 Về tái định cư 1.3.5. Về tổ chức thực hiện 1.3.6. Phương thức và mức đền bù 1.3.7. Quy trình tiến hành nhận tiền đền bù 1.3.8. Về cơ chế khiếu nại tố cáo 1.4.Một số văn bản pháp quy hướng dẫn thực hiện Nghị định 22/1998/TT-CP II. Những yếu tố tác động đến công tác đền bù giải phóng mặt bằng và tái định cư khi thực hiện Nghị định 22/1998/NĐ-CP 2.1. Yếu tố quản lý Nhà nước về đất đai 2.1.1. Tác động của công tác điều tra, khảo sát, đo đạc, đánh giá, phân hạng đất và lập bản đồ địa chính 2.1.2. Tác động của công tác quy hoach, kế hoạch hoá việc sử dụng đất đến công tác đền bù giải phóng mặt bằng và tái định cư 2.1.3. Nhiệm vụ ban hành tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về quản lý, sử dụng đất tác động đến công tác đền bù tái định cư 2.1.4. Giao đất, cho thuê đất 2.1.5. Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 2.1.6. Thanh tra chấp hành các chế độ, thể lệ về quản lý và sử dụng đất 2.1.7. Giải quyết tranh chấp đất đai, khiếu nại, tố cáo các vi phạm trong việc quản lý sử dụng đất đai tác động đến công tác đền bù tái định cư 2.2. Yếu tố định giá đất và giá đất 2.3. Yếu tố pháp chế III. Thực trạng công tác đền bù giải phóng mặt bằng ở Việt Nam 3.1. Phương án đền bù 3.2. Chính sách hỗ trợ 3.3. Diện tích đất đền bù, giá đất đền bù 3.4. Đền bù về tài sản, cây cối, hoa màu gắn liền với đất bị thu hồi 3.5. Tái định cư và cơ sở hạ tầng khu tái định cư 3.6. Trình độ hiểu biết pháp luật đất đai và đền bù giải phóng mặt bằng c. kết luận và kiến nghi Tài liệu tham khảo

doc29 trang | Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1710 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Tìm hiểu chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A. ®Æt vÊn ®Ò Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña mäi quèc gia viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phôc vô lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng lµ viÖc lµm kh«ng thÓ tr¸nh khái. NhÞp ®é ph¸t triÓn cµng lín th× nhu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng cµng cao vµ trë thµnh th¸ch thøc lín ®èi víi sù thµnh c«ng kh«ng chØ trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi trªn ph¹m vi quèc gia. VÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng trë thµnh ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn, nã ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m ®óng møc vµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. §ã lµ néi dung kh«ng thÓ nÐ tr¸nh cña sù ph¸t triÓn, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tiÕn bé vµ thµnh c«ng cña sù ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®Ó c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých an ninh, quèc phßng, lîi Ých c«ng céng, lîi Ých quèc gia ®­îc thµnh c«ng th× viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc lîi Ých cña nh÷ng ng­êi d©n ph¶i di chuyÓn chç ë. Hä ph¶i cã chç ë æn ®Þnh, cã ®iÒu kiÖn sèng hay tiÖn nghi cao h¬n n¬i cò vµ ch¾c ch¾n ph¶i tèt h¬n n¬i cò vÒ mäi mÆt. Kh«ng n»m ngoµi quy luËt cña sù ph¸t triÓn, ViÖt Nam víi ®Æc thï lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng ta ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nhu cÇu vÒ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phôc vô môc ®Ých an ninh quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng ngµy cµng gia t¨ng. V× vËy viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng, thu håi ®Êt ®ang diÔn ra ë mäi n¬i, song ®· gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c, trong ®ã ¸ch t¾c nhiÒu nhÊt lµ c«ng t¸c ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c­. ChÝnh s¸ch ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ qua c¸c chÆng ®­êng ph¸t triÓn ®· cã nh÷ng tiÕn bé, ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 22/N§-CP ®· gi¶i quyÕt ®­îc phÇn nµo nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ®Æt ra song nã cßn nhiÒu ®iÒu ch­a thËt phï hîp ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é vµ thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, g©y thiÖt h¹i nhiÒu cho Nhµ n­íc. Tr­íc t×nh h×nh ®ã em ®· chän ®Ò tµi: “T×m hiÓu chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c­ khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt trong thêi gian qua ë ViÖt Nam” víi mong muèn cã ®­îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i cña n­íc ta qua c¸c chÆng ®­êng ph¸t triÓn, ®¨c biÖt lµ nghÞ ®Þnh 22/N§-CP, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ ®Ó chÝnh s¸ch ®­îc hoµn thiÖn h¬n. KÝnh th­a ThÇy TS. Hoµng V¨n C­êng – gi¸m ®èc trung t©m ®µo t¹o ®Þa chÝnh vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n, gi¸o viªn trùc tiÕp h­íng dÉn vµ gi¶ng d¹y em nhiÒu m«n häc trong thêi gian qua! MÆc dï ®· cè g¾ng hÕt søc nh­ng v× t×nh tr¹ng søc khoÎ kh«ng ®­îc tèt vµ h¹n chÕ nhiÒu vÒ thêi gian nªn ch¾c ch¾n ®Ò ¸n cßn nhiÒu ®iÓm thiÕu sãt, v× vËy em rÊt mong ®­îc sù th«ng c¶m vµ gãp ý cña thÇy ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n vµ em cã thÓ thùc hiÖn tèt h¬n vµo nh÷ng lÇn nghiªn cøu sau. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù d¹y dç, chØ b¶o tËn t×nh cña ThÇy trong thêi gian qua!. KÝnh chóc ThÇy dåi dµo søc khoÎ, h¹nh phóc vµ thµnh ®¹t trong cuéc sèng ®Ó tiÕp tôc sù nghiÖp trång ng­êi vinh quang mµ §¶ng vµ nh©n d©n giao phã! Cuèi cïng em xin göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c quý ThÇy, C« gi¸o trong trung t©m cïng tËp thÓ líp §Þa chÝnh 43 ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cho em rÊt nhiÒu trong thêi gian ®iÒu trÞ bÖnh còng nh­ trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹i tr­êng! b. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò i. tæng quan vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n­íc thu håi ®Êt ë viÖt nam 1.1. Kh¸i niÖm gi¶i phãng mÆt b»ng vµ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i Gi¶i phãng mÆt b»ng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn viÖc di dêi nhµ cöa, c©y cèi, c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ mét bé phËn d©n c­ trªn mét phÇn ®Êt nhÊt ®Þnh ®­îc quy ho¹ch cho viÖc c¶i t¹o, më réng hoÆc x©y dùng mét c«ng tr×nh míi. Qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc tÝnh tõ khi b¾t ®Çu h×nh thµnh héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng ®Õn khi gi¶i phãng xong vµ giao cho chñ ®Çu t­ míi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh ®a d¹ng vµ phøc t¹p thÓ hiÖn sù kh¸c nhau gi÷a c¸c dù ¸n vµ liªn quan ®Õn lîi Ých trùc tiÕp cña c¸c bªn tham gia vµ c¶ cña x· héi. C«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é cña c¸c dù ¸n, lµ kh©u ®Çu tiªn thùc hiÖn dù ¸n. Trong ®ã ®Òn bï thiÖt h¹i lµ kh©u quan träng quyÕt ®Þnh tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th× ®Òn bï cã nghÜa lµ: “tr¶ l¹i ®Çy ®ñ hoÆc t­¬ng xøng víi mÊt m¸t hoÆc sù vÊt v¶” ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ: + Kh«ng ph¶i mäi kho¶n ®Òn bï ®Òu b»ng tiÒn; + Sù mÊt m¸t cña ng­êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng chØ lµ vÒ mÆt vËt chÊt mµ nhiÒu tr­êng hîp cßn mÊt m¸t c¶ vÒ tinh thÇn nhÊt lµ khi ph¶i t¸i ®Þnh c­; +VÒ mÆt hµnh chÝnh th× ®©y lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng tù nguyÖn, cã tÝnh c­ìng chÕ vµ vÉn ®ßi hái sù “hy sinh”. Kh«ng chØ lµ mét sù ®Òn bï ngang gi¸ tuyÖt ®èi. Tõ nh÷ng nhËn thøc trªn cã thÓ hiÓu b¶n chÊt cña c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých an ninh, quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng trong qu¸ tr×nh hiÖn nay kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù ®Òn bï vÒ mÆt vËt chÊt mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi d©n ph¶i di chuyÓn. §ã lµ hä ph¶i cã ®­îc chç ë æn ®Þnh, ®iÒu kiÖn sèng b»ng hoÆc tèt h¬n n¬i cò, nh­ng ch¾c ch¾n ph¶i tèt h¬n n¬i cò vÒ mäi mÆt th× míi t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n sèng vµ æn ®Þnh(10). 1.2.ChÝnh s¸ch båi th­êng thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ë ViÖt Nam qua c¸c thêi kú 1.2.1.Thêi kú tr­íc n¨m 1945 ChÝnh s¸ch båi th­êng thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ë ViÖt Nam g¾n liÒn víi viÖc h×nh thµnh c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn. ë mçi kiÓu Nhµ n­íc c¸c h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai lu«n ®­îc giai cÊp thèng trÞ chó träng. B¾t ®Çu tõ thêi vua Gia Long, Nhµ n­íc thùc sù thõa nhËn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt kh«ng chØ thuéc vÒ Nhµ n­íc mµ c¶ së h÷u t­ nh©n vµ c¶ së h÷u lµng x·. ViÖc ®Òn bï theo møc thùc sù lµ sù ®Òn bï trªn c¬ së thõa nhËn quyÒn së h÷u t­ nh©n, tuy nhiªn, së h÷u Nhµ n­íc bao giê còng lÊn ¸t së h÷u lµng x·. ChÝnh s¸ch ®Òn bï ®­îc thùc hiÖn rÊt nguyªn t¾c vµ chÆt chÏ. 1.2.2.Thêi kú sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8/1945 ®Õn n¨m 1975 Sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8 thµnh c«ng, chóng ta tiÕn hµnh xo¸ bá chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, thiÕt lËp quyÒn së h÷u ruéng ®Êt cho n«ng d©n. HiÕn ph¸p n¨m 1959, nhµ n­íc thõa nhËn ba h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai bao gåm së h÷u Nhµ n­íc, së h÷u t­ nh©n, së h÷u tËp thÓ. Khi tiÕn hµnh thu håi ®Êt Nhµ n­íc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ruéng ®Êt hoÆc nh­îng l¹i ruéng ®Êt cho ng­êi bÞ tr­ng dông sÏ ®­îc ®Òn bï tõ 1 ®Õn 4 n¨m s¶n l­îng th­êng niªn cña ruéng bÞ tr­ng dông. Thùc tÕ trong thêi kú nµy, quan hÖ ®Êt ®ai trong ®Òn bï chñ yÕu lµ tho¶ thuËn sau ®ã thèng nhÊt gi¸ trÞ ®Òn bï mµ kh«ng cÇn cã c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn phª duyÖt ph­¬ng ¸n ®Òn bï hay ban hµnh gi¸ ®Òn bï. 1.2.3.Thêi kú sau n¨m 1975 Trªn c¬ së HiÕn ph¸p n¨m 1980 quy ®Þnh ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n do Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý(7), ngµy 01/07/1980 Héi ®ång ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 201/CP vÒ viÖc: “Kh«ng ®­îc ph¸t canh thu t«, cho thuª, cÇm cè hoÆc b¸n nh­îng ®Êt d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo, kh«ng ®­îc dïng ®Ó thu nh÷ng kho¶n lîi kh«ng do thu nhËp mµ cã, trõ tr­êng hîp do Nhµ n­íc quy ®Þnh”(5). Quan hÖ ®Êt ®ai thêi kú nµy ®¬n thuÇn chØ lµ quan hÖ “Giao-thu” gi÷a Nhµ n­íc vµ ng­êi sö dông. Ngµy 31/5/1990, Héi ®ång bé tr­êng ban hµnh NghÞ ®Þnh 186/H§BT vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng khi chuyÓn sang môc ®Ých kh¸c, t¹i ®iÒu 1 cña NghÞ ®Þnh quy ®Þnh râ mäi tæ chøc, c¸ nh©n ®­îc giao ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng ®Ó sö dông vµo môc ®Ých kh¸c ph¶i ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng cho Nhµ n­íc. TiÒn båi th­êng tµi s¶n trªn mÆt ®Êt vµ tµi s¶n trong lßng ®Êt cho chñ sö dông kh«ng thuéc c¸c kho¶n ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt. Khung møc gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i do UBND tØnh, thµnh phè, ®Æc khu trùc thuéc trung ­¬ng quy ®Þnh cô thÓ, møc ®Òn bï ®èi víi tõng quËn, huyÖn, thµnh phè thuéc tØnh s¸t víi gi¸ ®Êt ë ®Þa ph­¬ng nh­ng kh«ng ®­îc thÊp h¬n hay cao h¬n møc quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. §iÒu 23 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: “Tµi s¶n hîp ph¸p cña c¸ nh©n, tæ chøc kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸, trong tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt v× lý do quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia mµ Nhµ n­íc tr­ng mua hay tr­ng dông cã båi th­êng tµi s¶n cña c¸ nh©n hay tæ chøc theo thêi gi¸ thÞ tr­êng”(9). Trªn c¬ së HiÕn ph¸p n¨m 1992, thõa kÕ cã chän läc LuËt ®Êt ®ai n¨m 1988, LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ra ®êi víi nh÷ng ®æi míi quan träng, ®Æc biÖt víi néi dung thu håi ®Êt phôc vô lîi Ých céng ®ång vµ ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n­íc thu håi ®Êt. LuËt ®Êt ®ai quy ®Þnh râ h¬n quyÒn cña ng­êi ®­îc giao ®Êt gåm cã quyÒn chuyÓn ®æi, chuyÓn nh­îng, thõa kÕ, cho thuª, thÕ chÊp (8). §ång thêi ChÝnh phñ quy ®Þnh khung gi¸ cho tõng lo¹i ®Êt, tõng vïng vµ theo thêi gian. Trong suèt thêi gian nµy, Nhµ n­íc ban hµnh hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai. Trªn c¬ së, cô thÓ ho¸ HiÕn ph¸p n¨m 1992, LuËt d©n sù, cïng víi nhiÒu NghÞ ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t­ vÒ vÊn ®Ò ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­. - NghÞ ®Þnh 64/CP ngµy 27/9/1993 vÒ viÖc giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - NghÞ ®Þnh 02/CP ngµy 15/01/1994 vÒ c«ng t¸c giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp. - NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt. - NghÞ ®Þnh 89/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc thu tiÒn sö dông ®Êt vµ lÖ phÝ ®Þa chÝnh. - NghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 17/8/1994 ban hµnh ®iÒu lÖ qu¶n lý quy ho¹ch ®« thÞ. - NghÞ ®Þnh 45/CP ngµy 3/8/1996 ®­a ra tiªu chuÈn hîp ph¸p vÒ së h÷u nhµ ë vµ quyÒn sö dông ®Êt ë ®« thÞ/ §iÓn h×nh cho c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ lµ NghÞ ®Þnh 90/CP vµ NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP. 1.3. NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP §©y lµ NghÞ ®Þnh thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 90/CP kh«ng phï hîp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, khi mµ nhu cÇu sö dông ®Êt cho c¸c môc ®Ých kinh tÕ, an ninh, quèc phßng, môc ®Ých c«ng céng ngµy cµng nhiÒu. V× vËy, viÖc båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ phôc vô c¸c dù ¸n lµ c«ng viÖc th­êng xuyªn, l©u dµi trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh chi tiÕt h¬n, hoµn chØnh h¬n, tiÕn bé h¬n vµ hîp lý h¬n NghÞ ®Þnh 90/CP thÓ hiÖn ë mét sè néi dung. 1.3.1.VÒ ®Òn bï ®Êt §iÒu kiÖn ®­îc ®Òn bï vÒ ®Êt:T¹i NghÞ ®Þnh ®· ph©n biÖt râ c¸c lo¹i giÊy tê thuéc lo¹i hîp ph¸p, hîp lÖ vµ c¸c tr­êng hîp kh«ng cã chøng th­ ph¸p lý nh­ng v©n ®­îc ®Òn bï vÒ ®Êt. §ång thêi, NghÞ ®Þnh còng nªu râ c¸c tr­êng hîp kh«ng ®­îc ®Òn bï vÒ ®Êt. T¹i ®©y, NghÞ ®Þnh ®· chØ râ UBND cÊp tØnh quy ®Þnh gi¸ ®Êt cho tõng dù ¸n, ë tõng thêi ®iÓm. Theo ®Ò nghÞ cña Së Tµi chÝnh vËt gi¸, cã sù tham gia cña c¸c ngµnh liªn quan. Gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i, tÝnh trªn c¬ së gi¸ ban hµnh cña chñ tÞch UBND tØnh nh©n víi hÖ sè K. - §èi víi ®Êt bÞ thu håi do Nhµ n­íc giao t¹m sö dông, ®Êt cho thuª, ®Êt ®Êu thÇu th× ng­êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt mµ chØ ®­îc ®Òn bï chi phÝ ®· ®Çu t­ vµo ®Êt. Tr­êng hîp ®Êt bÞ thu håi thuéc ®Êt c«ng Ých cña x· ch­a giao cho ai sö dông khi giao ®Êt, ng­êi ®­îc Nhµ n­íc giao ®Êt, cho thuª ®Êt ph¶i ®Òn bï c«ng Ých cña x· ®­îc UBND x· ®Òn bï thiÖt h¹i chi phÝ ®· ®Çu t­ vµo ®Êt. DiÖn tÝch ®Êt ë ®Òn bï cho mçi hé gia ®×nh theo h¹n møc do UBND TØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng quy ®Þnh kh«ng v­ît qu¸ h¹n møc diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi. - Trong tr­êng hîp ®Êt bÞ thu håi cã diÖn tÝch lín h¬n diÖn tÝch ®Êt ®­îc ®Òn bï th× ng­êi bÞ thu håi ®Êt cã thÓ ®­îc h­ëng mét phÇn diÖn tÝch ®Êt ë tuú theo quü ®Êt á ®Þa ph­¬ng cßn l¹i ®­îc ®Òn bï b»ng tiÒn. 1.3.2. §Òn bï vÒ tµi s¶n, hoa mµu - Ng­êi bÞ thu håi ®Êt ®­îc ®Òn bï 100% gi¸ trÞ tµi s¶n, tµi s¶n trªn ®Êt bÊt hîp ph¸p kh«ng ®­îc ®Òn bï mµ ®­îc xem xÐt, trî cÊp tõ 70-80% møc ®Òn bï. - Møc ®Òn bï: Tµi s¶n ®Òn bï theo møc ®é thiÖt h¹i thùc tÕ, b»ng gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ nhá h¬n 60% gi¸ trÞ cña nhµ, c«ng tr×nh x©y dùng míi. Riªng nhµ cÊp 4 vµ nhµ t¹m c«ng tr×nh phô ®éc lËp ®­îc ®Òn bï 100% theo b¶ng gi¸ x©y míi. 1.3.3. VÒ chÝnh s¸ch hç trî §©y ®­îc xem nh­ lµ b­íc tiÕn v­ît bËc trong chÝnh s¸ch ®Òn bï cña NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP kh¸c h¼n víi NghÞ ®Þnh 90/CP. ChÝnh s¸ch nµy ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nh÷ng ng­êi bÞ ¶nh h­ëng trong viÖc æn ®Þnh ®êi sèng sau khi bÞ thu håi ®Êt. C¸c chÝnh s¸ch gåm cã: - Hç trî ®Ó æn ®Þnh ®êi sèng, s¶n xuÊt vµ chi phÝ ®µo t¹o chuyÓn nghÒ; - Trî cÊp ngõng viÖc cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp trong thêi gian ngõng s¶n xuÊt kinh doanh cho ®Õn khi ho¹t ®éng trë l¹i b×nh th­êng; - Trî cÊp chi phÝ di chuyÓn, hç trî t¹o lËp chç ë míi ®èi víi ng­êi ®ang sö dông nhµ ë thuéc së h÷u Nhµ n­íc; - Th­ëng tiÕn ®é. 1.3.4 VÒ t¸i ®Þnh c­ ChÝnh s¸ch nµy ®­îc ®Ò cËp ®Çy ®ñ h¬n so víi NghÞ ®Þnh tr­íc ®ã. ViÖc Nhµ n­íc chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó lËp khu t¸i ®Þnh c­ lµ mét phÇn ®¶m b¶o c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc thùc hiÖn nhanh chãng. NghÞ ®Þnh nµy ®· dµnh trän mét ch­¬ng quy ®Þnh thÈm quyÒn phª duyÖt lËp khu t¸i ®Þnh c­, ®iÒu kiÖn b¾t buéc ph¶i cã khu t¸i ®Þnh c­. Ngoµi ra, cßn cã mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch hç trî lËp khu t¸i ®Þnh c­ gãp phÇn kh«i phôc cuéc sèng cña ng­êi d©n trong vïng bÞ gi¶i to¶. LËp khu t¸i ®Þnh c­ thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña Nhµ n­íc vÒ quan ®iÓm vµ môc tiªu lÊy con ng­êi lµm träng t©m trong qu¸ tr×nh ®Òn bï ®èi víi ng­êi bÞ thu håi ®Êt. 1.3.5. VÒ tæ chøc thùc hiÖn NÕu nh­ c¸c v¨n b¶n tr­íc ®©y míi chØ ®Ò cËp ®Õn néi dung ®Òn bï cho ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt bÞ thu håi th× NghÞ ®Þnh nµy ®· cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn, tr¸ch nhiÖm cña UBND c¸c cÊp vµ héi ®ång ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng cÊp huyÖn trong viÖc chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c ®Òn vµ t¸i ®Þnh c­ cña c¸c dù ¸n nh­ lËp ph­¬ng ¸n ®Òn bï, x¸c ®Þnh møc ®Òn bï theo ph­¬ng ¸n ®· phª duyÖt. C¸c quy ®Þnh nµy ®· gióp cho c¸c ®Þa ph­¬ng chñ ®éng trong viÖc lùa chän ph­¬ng ¸n ®Òn bï phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ - x· héi, quü ®Êt vµ tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng. 1.3.6. Ph­¬ng thøc vµ møc ®Òn bï §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, lµm muèi vµ nu«i trång thuû s¶n, ®Òn bï b»ng ®Êt cã cïng diÖn tÝch vµ chÊt l­îng. NÕu kh«ng cã ®Êt th× ®Òn bï b»ng tiÒn. NÕu ®Êt ®­îc ®Òn bï cã gi¸ trÞ lín h¬n ®Êt bÞ thu håi th× ng­êi ®­îc ®Òn bï kh«ng ph¶i nép phÇn chªnh lÖch ®ã. §èi víi ®Êt ë ®« thÞ lo¹i II vµ lo¹i I chñ yÕu ®Òn bï b»ng nhµ ë hay ®Òn bï b»ng tiÒn do ng­êi bÞ thu håi ®Êt quyÕt ®Þnh. §Òn bï b»ng ®Êt chØ ®­îc thùc hiÖn khi cã dù ¸n khu t¸i ®Þnh c­ ®­îc phª duyÖt. NÕu ®Êt ®­îc quy ho¹ch ®Ó x©y dùng khu ®« thÞ nh­ng ch­a cã c¬ së h¹ tÇng th× kh«ng ®­îc ®Òn bï nh­ ®Êt ®« thÞ. Tr­êng hîp ng­êi ®­îc ®Òn bï ®ång ý nhËn ®Êt ë khu vùc ngo¹i thµnh th× ®­îc h­ëng thªm 10% gi¸ trÞ cña ®Êt bÞ thu håi ë c¸c ®« thÞ, ng­êi bÞ ¶nh h­ëng ®­îc lùa chän mét trong ba ph­¬ng ¸n trªn. §èi víi ®Êt ë n«ng th«n ng­êi bÞ thu håi ®Êt ®­îc ®Òn bï b»ng ®Êt ë cã cïng môc ®Ých sö dông. Møc tèi ®a ®­îc ®Òn bï b»ng n¬i ë míi kh«ng qu¸ 400 m2 hay 800 m2 cho nh÷ng vïng n«ng th«n cã tËp qu¸n sinh sèng nhiÒu thÕ hÖ trong cïng mét hé hay ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Æc biÖt. 1.3.7. Quy tr×nh tiÕn hµnh nhËn tiÒn ®Òn bï §iÒu 33 quy ®Þnh viÖc lËp héi ®ång ®Òn bï thiÖt h¹i gi¶i phãng mÆt b»ng cã thÓ tiÕn hµnh tr­íc hoÆc sau khi cã quyÕt ®Þnh thu håi. Dùa trªn c¬ së sè liÖu kª khai cña ng­êi bÞ thu håi. Héi ®ång ®Òn bï tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn liªn quan, nÕu møc ®Òn bï v­ît qu¸ møc quy ®Þnh th× phÇn v­ît møc ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ph¶i chi tr¶. 1.3.8. VÒ c¬ chÕ khiÕu n¹i tè c¸o §èi víi c¸c dù ¸n khi ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng nÕu ng­êi thu håi thÊy quyÕt ®Þnh ®Òn bï thiÖt h¹i kh«ng ®óng víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× ®­îc quyÒn khiÕu n¹i vµ ®­îc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt khiÕu n¹i tè c¸o cña c«ng d©n. Tuy nhiªn, trong khi chê ®îi gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o vÉn ph¶i chÊp hµnh di chuyÓn gi¶i phãng mÆt b»ng vµ giao ®Êt ®óng kÕ ho¹ch. 1.4.Mét sè v¨n b¶n ph¸p quy h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 22/1998/TT-CP Kh¾c phôc nh÷ng t×nh tr¹ng trªn, Bé Tµi chÝnh ban hµnh Th«ng t­ sè 145/1998/TT-BTC ngµy 04/11/1998 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/TT-CP quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hÖ sè K ®Ó ®Þnh gi¸ ®Êt ®Òn bï thiÖt h¹i; lËp l¹i ph­¬ng ¸n ®Òn bï thiÖt h¹i vµ bæ sung thªm mét sè néi dung nh­ ®iÒu kiÖn ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ nhµ, c«ng tr×nh kiÕn tróc lµ nhµ cÊp 4, ®Òn bï thiÖt h¹i cho ng­êi thuª nhµ thuéc së h÷u Nhµ n­íc, ®Òn bï cho doanh nghiÖp, ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp…§iÓm cÇn l­u ý trong th«ng t­ nµy lµ giao tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp cho chñ ®Çu t­ lµ thµnh viªn cña héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng xem xÐt, thÈm ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã tr×nh UBND cÊp tØnh phª duyÖt hoÆc héi ®ång thÈm ®Þnh tho¶ thuËn ®Ó UBND cÊp huyÖn phª duyÖt (2). Trong qu¸ tr×nh triÓn khai ®­a Th«ng t­ 145/TT-BTC vµo thùc hiÖn ®· lµm n¶y sinh mét sè v­íng m¾c cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Ngµy 4/9/1999 Bé Tµi chÝnh ra v¨n b¶n sè 4448/TC-QLCS h­íng dÉn thùc hiÖn Th«ng t­ 145/TT-BTC theo néi dung cña NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP. Cô thÓ: - §iÒu kiÖn ®Òn bï vÒ ®Êt: T¹i ®iÒu 6 cã quy ®Þnh thªm trong tr­êng hîp ®Êt ®· sö dông tr­íc ngµy 8/1/1998 ®­îc UBND x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn vµ t¹i thêi ®iÓm sö dông kh«ng vi ph¹m quy ho¹ch ®· ®­îc phª duyÖt, kh«ng vi ph¹m hµnh lang b¶o vÖ c«ng tr×nh, kh«ng lÊn chiÕm tr¸i phÐp. Tr­êng hîp sö dông ®Êt cã c¸c giÊy tê thuéc ®iÓm ® hoÆc d kho¶n 6 ®iÒu 6 th× t¹i thêi ®iÓm mua, b¸n, chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt (1). -VÒ gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i: Gi¸ tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i lµ gi¸ tÝnh theo kh¶ n¨ng sinh lîi ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ®Êt lµm muèi, ®Êt cã mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n vµ gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ t¹i ®Þa ph­¬ng ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt kh¸c. + Gi¸ do UBND tØnh ban hµnh ®· phï hîp víi gi¸ ®Êt tÝnh theo kh¶ n¨ng sinh lîi vµ gi¸ chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt th× ¸p dông gi¸ ®Êt ®· ban hµnh ®Ó tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i. + C¸c tr­êng hîp ph¶i tÝnh hÖ sè K: ®Ó tÝnh gi¸ ®Êt ®Òn bï sö dông c¸ch tÝnh hÖ sè K theo Th«ng t­ 145/TT-BTC khi x¸c ®Þnh n¨ng suÊt ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n l­îng ®èi víi c©y trång hµng n¨m, ®Êt cã mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n n¨ng suÊt ®­îc quy ®Þnh theo ®Êt trång lóa cã tham kh¶o n¨ng suÊt khi ph©n h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ kÓ c¶ tr­êng hîp gi¸ ®Êt tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i ®èi víi ®Êt ®­îc quy ho¹ch ®Ó x©y dùng ®« thÞ nh­ng ch­a cã c¬ sá h¹ tÇng. - VÒ chi phÝ ®Çu t­ vµo ®Êt: Ng­êi sö dông ®Êt t¹m m­în, t¹m giao, ®Êt cho thuª, ®Êu thÇu kh«ng ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt nh­ng ®­îc ®Òn bï chi phÝ ®· ®Çu t­ vµo ®Êt vµ tµi s¶n trªn ®Êt. - Hç trî cho ng­êi thuª nhµ ë thuéc së h÷u Nhµ n­íc: §èi víi nhµ cao tÇng nhiÒu hé ë, møc hç trî tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt ®ang thuª. Nhµ cao tÇng mét hé th× gi¸ ®Òn bï tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt x©y dùng nhµ ®ang thuª. - VÒ chi phÝ hç trî ®Çu t­ ®µo t¹o nghÒ: T¹i kho¶n 4 ®iÒu 25 NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP quy ®Þnh: Hé bÞ thu håi ®Êt 30-40% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®­îc giao, ®­îc hç trî 01 suÊt tõ 50-70%, ®­îc hç trî 02 suÊt; tõ 70-100% ®­îc hç trî toµn bé sè lao ®éng n«ng nghiÖp trong ®é tuæi cã tªn trong hé khÈu. Møc chi phÝ ®µo t¹o cho 01 suÊt do UBND cÊp tØnh quy ®Þnh. -VÒ tr¸ch nhiÖm cña ®¹i diÖn nh÷ng ng­êi bÞ thu håi ®Êt: C¨n cø vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh râ nh÷ng ng­êi bÞ thu håi ®Êt tham gia héi ®ång ®Òn bï ph¶i lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu ph¸p luËt ®­îc UBND x·, ph­êng giíi thiÖu, bæ sung quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi ®¹i diÖn trong héi ®ång ®Òn bï. II. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ khi thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP 2.1. YÕu tè qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai ë n­íc ta cßn nhiÒu yÕu kÐm vµ thiÕu chÆt chÏ, nhiÒu v­íng m¾c cßn tån ®äng kh¸ dai d¼ng vµ kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc ®· g©y c¶n trë lín cho c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng thu håi ®Êt. Kh«ng it c¸c tr­êng hîp Nhµ n­íc ph¶i mÆc nhiªn c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cña c¸c chñ sö dông kh«ng cã chøng th­ ph¸p lý, vi ph¹m ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai. T×nh tr¹ng tranh chÊp ®Êt ®ai, khiÕu kiÖn trong nh©n d©n do kh«ng cã giÊy tê hîp ph¸p hay hîp lÖ hoÆc v× mét quyÕt ®Þnh sai chÝnh s¸ch trong thêi gian qua kh«ng gi¶m. V× vËy, viÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, n©ng cao n¨ng lùc thÓ chÕ, æn ®Þnh ph¸p chÕ trong x· héi lµ nh÷ng néi dung quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ ®Êt ®ai. §ång thêi, nã cã t¸c ®éng rÊt lín ®èi víi viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­ trong thêi kú h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n. 2.1.1. T¸c ®éng cña c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t, ®o ®¹c, ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt vµ lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh Trong c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, th× néi dung vÒ ®iÒu tra, ®o ®¹c, ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt vµ lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh lµ néi dung rÊt quan träng, lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn nh÷ng néi dung sau, ®ång thêi nã ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña khu vùc dù ¸n. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng c«ng t¸c nµy ®­îc thùc hiÖn rÊt chËm, míi chØ cã kho¶ng 40-50% sè ®¬n vÞ cÊp x· cã b¶n ®å ®Þa chÝnh. Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng t¸c nµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn nhiÖm vô qu¶n lý ®Êt ®ai ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ trùc tiÕp lµ c«ng t¸c x©y dùng dù ¸n ®Òn bï thiÖt h¹i trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt. VÒ c«ng t¸c ph©n h¹ng vµ ph©n lo¹i ®Êt:viÖc x¸c ®Þnh chÊt l­îng ®Êt lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ sinh lîi cña m¶nh ®Êt trong ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é th©m canh nh­ nhau. Tõ ®ã ®Þnh ra gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt hoÆc lËp b¶ng gi¸ ®Êt gióp cho viÖc x©y dùng ph­¬ng ¸n ®Òn bï chÝnh x¸c, c«ng b»ng khi thu håi ®Êt. Thùc tÕ ®· chøng minh vai trß cña c«ng t¸c ph©n h¹ng vµ ph©n lo¹i ®Êt.ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng do viÖc ph©n h¹ng ®Êt ®ai thiÕu c¬ së khoa häc dÉn ®Õn hËu qu¶ ®Þnh gi¸ ®Òn bï khã kh¨n, thiÕu chÝnh x¸c g©y bÊt hîp lý trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt khi ®Òn bï thiÖt h¹i. 2.1.2. T¸c ®éng cña c«ng t¸c quy hoach, kÕ ho¹ch ho¸ viÖc sö dông ®Êt ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ Quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai lµ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p c¬ së khoa häc kü thuËt, khoa hoc x· héi ®Ó ph©n chia ®Êt ®ai theo lo¹i sö dông nh»m sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn ®Êt. §èi víi c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­, nã chi phèi tõ kh©u h×nh thµnh dù ¸n ®Õn kh©u cuèi cïng gi¶i phãng mÆt b»ng vµ lËp khu t¸i ®Þnh c­. HiÖn nay, trªn ph¹m vi c¶ n­íc cã kho¶ng 60% ®¬n vÞ cÊp huyÖn cã quy ho¹ch vµ 50% ®¬n vÞ cÊp x· cã quy ho¹ch (6). Nh÷ng n¬i ch­a cã quy ho¹ch kÕ ho¹ch sö dông ®Êt, c«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai yÕu kÐm, sè liÖu kh«ng ®¶m b¶o ®é tin cËy, viÖc khoanh ®Þnh c¸c lo¹i ®Êt, ®Þnh h­íng sö dông kh«ng s¸t víi thùc tÕ th× ë ®ã c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ gÆp nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p, hiÖu qu¶ thÊp. 2.1.3. NhiÖm vô ban hµnh tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý, sö dông ®Êt t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiÕu chÆt chÏ vµ hîp lý ®ã lµ do c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý ®Êt ®ai thiÕu tÝnh æn ®Þnh vµ ch­a thùc sù hoµn chØnh. ChÝnh ®iÒu nµy g©y khã kh¨n cho ng­êi thi hµnh ®ång thêi lµm mÊt lßng tin trong d©n. Lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn sù chËm trÔ, ¸ch t¾c trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ ®Êt ®ai nãi chung vµ gi¶i phãng mÆt b»ng nãi riªng. V× vËy chóng ta cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc ban hµnh v¨n b¶n vµ tæ chøc h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt. 2.1.4. Giao ®Êt, cho thuª ®Êt Thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng cho thÊy ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng viÖc giao ®Êt, cho thuª ®Êt víi h¹n møc kh«ng râ rµng, t×nh tr¹ng qu¶n lý ®Êt ®ai thiÕu chÆt chÏ, diÖn tÝch thùc tÕ chªnh lÖch nhiÒu so víi diÖn tÝch ghi trong giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, lÊn chÕm ®Êt c«ng vµ c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong quan hÖ ®Êt ®ai ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x©y dùng khung gi¸ ®Òn bï ch­a hîp lý. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y khiÕu kiÖn trong d©n khi tiÕn hµnh gi¶i phãng mÆt b»ng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c giao ®Êt, cho thuª ®Êt dùa trªn c¨n cø cña quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cña ®Þa ph­¬ng. §©y ®­îc xem lµ nguyªn t¾c b¨t buéc trong c«ng t¸c giao ®Êt, cho thuª ®Êt. §¨ng ký ®Êt ®ai, lËp vµ qu¶n lý hå s¬ ®Þa chÝnh , qu¶n lý hîp ®ång sö dông ®Êt, thèng kª, kiÓm kª. 2.1.5. CÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt LËp vµ qu¶n lý tèt hÖ thèng hå s¬ ®Þa chÝnh (HS§C) lµ nhiÖm vô hµng ®Çu ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, lµ c¬ së x¸c ®Þnh tÝnh ph¸p lý cña ®Êt ®ai. Trong ®ã giÊy chøng nhËn lµ chøng th­ ph¸p lý x¸c lËp quyÒn sö dông ®Êt cña cÊp sö dông trªn thöa ®Êt cô thÓ, nã mang tÝnh ph¸p lý cao nh©t. V× vËy, viÖc xem xÐt tÝnh ph¸p lý ®Êt ®ai khi gi¶i phãng mÆt b»ng rÊt thuËn lîi, tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng nhanh. 2.1.6. Thanh tra chÊp hµnh c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt C«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, g¾n nhiÒu quyÒn lîi vÒ tµi chÝnh nªn rÊt dÔ cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nh»m thu lîi bÊt chÝnh. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cÊp trªn, Héi ®ång thÈm ®Þnh cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra vµ coi ®©y lµ nhiÖm vô th­êng xuyªn trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c sai ph¹m vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó xö lý, t¹o niÒm tin trong nh©n d©n. 2.1.7. Gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Êt ®ai, khiÕu n¹i, tè c¸o c¸c vi ph¹m trong viÖc qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp, khiÕu n¹i, tè c¸o trong c¸c quy ho¹ch ®Êt ®ai lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn. Khi gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy sÏ gãp phÇn æn ®Þnh t­ t­ëng cña nh©n d©n, thiÕt lËp m«i tr­êng lµnh m¹nh, tin t­ëng, ®oµn kÕt lµ c¬ së ®¶m b¶o cho c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ ®¹t tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶. 2.2. YÕu tè ®Þnh gi¸ ®Êt vµ gi¸ ®Êt Cã thÓ thÊy r»ng trong vÊn ®Ò ®Òn bï thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng th× gi¸ ®Êt lµ yÕu tè quan träng vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp nhÊt ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña dù ¸n. §ã lµ vÊn ®Ò mµ mäi ng­êi bÞ ¶nh h­ëng ®Òu quan t©m, lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm c¶n trë c«ng t¸c thu håi ®Êt. MÆc dï trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chóng ta ®· cã nh÷ng ®æi míi song cã thÓ nhËn thÊy cßn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp vµ thiÕu sãt trong chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c x©y dùng gi¸ ®Êt cô thÓ: - ViÖc x¸c ®Þnh hÖ sè K ch­a thËt cô thÓ, râ rµng, ®ång thêi ph­¬ng thøc cËp nhËt xö lý th«ng tin vÒ thÞ tr­êng cßn chËm dÉn ®Õn viÖc mét sè ®Þa ph­¬ng x¸c ®Þnh hÖ sè K mét c¸ch tuú tiÖn thiÕu khoa häc vµ ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau th× hÖ sè K còng kh¸c nhau; - MÆc dï ®· dïng hÖ sè ®iÒu chØnh, song ®a sè ë khu vùc ven ®« vµ ®« thÞ gi¸ ®Òn bï thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ. §©y lµ vÊn ®Ò chñ yÕu dÉn ®Õn viÖc ng­êi d©n kh«ng chÊp nhËn, khiÕu kiÖn ®Êt ®ai ngµy cµng gia t¨ng; - Trong c«ng t¸c ph©n lo¹i vµ ph©n h¹ng ®Êt chóng ta míi chØ dùa vµo lo¹i x· vµ h¹ng ®Êt nh­ng trªn thùc tÕ viÖc ph©n lo¹i ®©t phô thuéc vµo tõng vïng, vÞ trÝ ®Þa lý, lo¹i ®­êng giao th«ng, c¬ së h¹ tÇng vµ kh¶ n¨ng sinh lêi…Cho ®Õn nay Nhµ n­íc ch­a cã quy tr×nh, quy ®Þnh cô thÓ vÒ ph­¬ng ph¸p ph©n h¹ng ®Êt kh«ng thèng nhÊt, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï gÆp khã kh¨n; - HiÖn t¹i, ChÝnh phñ ch­a cã quy ®Þnh ®Òn bï ®Êt chuyªn dïng cho tæ chøc mµ kh«ng do Nhµ n­íc giao vµ ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp giao cho doanh nghiÖp , ®ång thêi kh«ng quy ®Þnh gi¸ cho tr­êng hîp gi¶i to¶ nhiÒu giai ®o¹n trong khi gi¸ thÞ tr­êng thay ®æi th­êng xuyªn - Nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ ch­a thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Þnh gi¸ ®Êt nãi chung vµ ®Þnh gi¸ ®Êt cho môc ®Ých ®Òn bï nãi riªng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ gi¸ ®Êt; - Bªn c¹nh ®ã, sù phèi hîp ch­a chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ chñ ®Çu t­ trong viÖc x©y dùng ph­¬ng ¸n ®Òn bï thiÕu sù quan t©m l·nh ®¹o, h­íng dÉn kiÓm tra s©u s¸t cña c¸c phßng ban chuyªn m«n. Nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, mét sè ng­êi kh«ng ®­îc ®µo t¹o nghiÖp vô ®Þnh gi¸, hä thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu lµdùa vµo kh¶ n¨ng c¸ nh©n vµ kinh nghiÖm c«ng t¸c. §©y lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t, lËp ph­¬ng ¸n ®Òn bï; Tõ nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp trªn chóng ta thÊy r»ng : ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ ®Êt còng nh­ gi¸ ®Êt phôc vô môc ®Ých ®Òn bï mét c¸ch phï hîp víi thùc tÕ thÞ tr­êng th× ChÝnh phñ cÇn ph¶i c¶i tiÕn c¸ch thøc thùc hiÖn, c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ vµ ph­¬ng ph¸p gi¸ thµnh. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc hai ph­¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i cã mét chuÈn mùc ®Þnh gi¸ thèng nhÊt vµ khi ¸p dông ph¶i chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng nãi riªng vµ c¶ n­íc nãi chung trong tõng thêi ®iÓm. 2.3. YÕu tè ph¸p chÕ YÕu tè ph¸p chÕ cã t¸c ®éng rÊt lín trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ph¸p luËt nãi chung vµ trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ khÞ Nhµ n­íc thu håi ®Êt. Trong ®ã bao gåm c¸c yÕu tè: - §èi víi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch HiÖn nay, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ cña chóng ta cßn nhiÒu bÊt cËp. ViÖc quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn ®Òn bï thiÖt h¹i khi ¸p dông vµo thùc tÕ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh«ng cã ®Çy ®ñ hå s¬ qu¶n lý, kh«ng cËp nhËt biÕn ®éng th­êng xuyªn vµ kh«ng qu¶n lý ®­îc nh÷ng vô viÖc mua b¸n, chuyÓn nh­îng ®Êt ®ai tr¸i phÐp. Riªng ®èi víi ®Êt cña c¸c hé gia ®×nh cã khu«n viªn réng kh«ng x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a ®Êt ë vµ ®Êt v­ên ®­îc xö lý theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 04/CP ngµy 11/02/2000. Tuy nhiªn NghÞ ®Þnh nµy ch­a ®Çy ®ñ, ch­a kÞp thêi vµ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông lóng tóng ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng. Ngoµi ra, viÖc giao cho cÊp tØnh x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï ®Êt trªn c¬ së khung gi¸ cña ChÝnh phñ l¹i lµ nguyªn nh©n g©y nªn sù tuú tiÖn trong viÖc x¸c ®Þnh hÖ sè K. ë nhiÒu n¬i gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh ch­a phï hîp víi thùc tÕ. HËu qu¶ lµ ng­êi d©n kh«ng tù gi¸c di dêi lµm chËm tiÕn ®é thi c«ng. Bªn c¹nh ®ã m« h×nh tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng vµ c¬ chÕ phèi hîp hµnh ®éng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vµ tiÕn ®é cña c¸c chñ ®Çu t­, Héi ®ång ®Òn bï tr× trÖ trong viÖc lËp vµ thÈm ®Þnh ph­¬ng ¸n còng nh­ viÖc ®Ò xuÊt cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt v­íng m¾c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. ViÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o cña nh©n d©n quy ®Þnh ch­a cô thÓ vµ kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c cÊp. Ch­a cã quy ®Þnh vµ h­íng dÉn viÖc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p c­ìng chÕ ®èi víi nh÷ng hé, c¸ nh©n sö dông ®Êt lîi dông chÝnh s¸ch Nhµ n­íc ®Ó ®Çu c¬ trôc lîi trong ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng. - T¸c ®éng cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ViÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ch­a ®ång bé, kÞp thêi, thay ®æi liªn tôc lµ c¬ së ®Ó ng­êi bÞ thu håi ®Êt so s¸nh, khiÕu kiÖn lµm chËm tiªn ®é thùc hiÖn cña nhiÒu dù ¸n. §ång thêi sù phèi hîp ch­a chÆt chÏ gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh còng nh­ sù thiÕu quan t©m chØ ®¹o cña c¬ quan chuyªn m«n vµ bé m¸y tæ chøc ch­a ®­îc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô ®· dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn g©y khiÕu kiÖn trong d©n. Bªn c¹nh ®ã ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng cßn thùc hiÖn tr¸i víi quy ®Þnh g©y thiÖt thßi cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch hç trî. - NghÜa vô cña ng­êi bÞ ¶nh h­ëng Thùc tÕ cho thÊy do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ ng­êi bÞ ¶nh h­ëng ®· kh«ng thùc hiÖn tèt nghÜa vô cña m×nh. NhiÒu ng­êi ®· lîi dông khe hë cña ph¸p luËt ®Ó trôc lîi. V× vËy ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp ngoµi biÖn ph¸p phæ biÕn kiÕn thøc tuyªn truyÒn ph¸p luËt cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh, biÖn ph¸p c­ìng chÕ ®èi víi nh÷ng hé gia ®×nh cè t×nh vi ph¹m. III. Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ë ViÖt Nam 3.1. Ph­¬ng ¸n ®Òn bï Theo b¸o c¸o x· héi häc cña viÖn nghiªn cøu §Þa chÝnh n¨m 2003, trong tæng sè 6000 hé ®­îc ®iÒu tra th× ph­¬ng ¸n ®Òn bï b»ng tiÒn cho ®Õn nay vÉn lµ ph­¬ng ¸n ®­îc ¸p dông phæ biÕn (92,50%) (6). V× trªn thùc tÕ, quü ®Êt phôc vô cho viÖc ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ cña mçi ®Þa ph­¬ng kh«ng gièng nhau, ®a sè c¸c ®Þa ph­¬ng quü ®Êt quü ®Êt c«ng Ých cßn l¹i kh«ng ®¸ng kÓ nªn kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Òn bï b»ng ®Êt vµ lËp khu t¸i ®Þnh c­. MÆt kh¸c, víi mét sè l­îng lín c¸c hé ph¶i di chuyÓn ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng cã hé diÖn tÝch ®Êt thu håi lín nªn viÖc ®Òn bï cho hä mét diÖn tÝch ®Êt cã cïng gi¸ trÞ lµ rÊt khã. V× vËy tû lÖ ®Òn bï b»ng ®Êt cña c¸c dù ¸n ë n­íc ta rÊt thÊp (7,5%) (6). HÇu hÕt ®Þa ®iÓm khu t¸i ®Þnh c­ vµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c­ kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu cña ng­êi bÞ thu håi ®Êt nh­ kh«ng thÓ kinh doanh, bu«n b¸n, c¸ch xa trung t©m thÞ trÊn, thÞ x· nªn nhiÒu tr­êng hîp ng­êi bÞ thu håi ®Êt lùa chän ph­¬ng ¸n ®Òn bï b»ng tiÒn. Thùc tÕ cho thÊy chÝnh s¸ch ®Òn bï b»ng ®Êt, ®Òn bï b»ng tiÒn ch­a thËt c«ng b»ng gi÷a c¸c lo¹i ®Êt víi nhau nh­ dù ¸n Quèc lé 18 (ChÝ Linh - Hai D­¬ng; Sãc S¬n – Hµ Néi), gi÷a hé gia ®×nh víi nhau vµ gi÷a 2 ®Þa ph­¬ng liÒn kÒ. Trong cïng mét khu vùc ®Òn bï gi¶i to¶, nhiÒu n¬i cã sù ph©n biÖt gi÷a 2 ®èi t­îng sö dông ®Êt cã ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Møc ®Òn bï qu¸ thÊp gi÷a 2 ®èi t­îng sö dông dÊt cã ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Møc ®Òn bï qu¸ thÊp so víi gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ t¹i ®Þa ph­¬ng, t¹o ra møc chªnh lÖch lµm cho ng­êi d©n c¶m thÊy bÞ thiÖt thßi, ®ßi t¨ng tiÒn ®Òn bï, kh«ng bµn giao mÆt b»ng theo kÕ ho¹ch, lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n. 3.2. ChÝnh s¸ch hç trî Mét sè ®Þa ph­¬ng ch­a thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî tuyÓn dông, ®µo t¹o viÖc lµm cho c¸c c¸n bé thuéc diÖn chÝnh s¸ch, mÆc dï sè hé ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch rÊt cao. Mét sè dù ¸n cã thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®µo t¹o viÖc lµm cho lao ®éng bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp song chÊt l­îng ®µo t¹o kh«ng ®¶m b¶o tr×nh ®é tay nghÒ ®Ó lµm viÖc ë c¸c nhµ m¸y. T×nh tr¹ng kh«ng cã viÖc lµm ë khu vùc cã dù ¸n ngµy cµng cao, nhÊt lµ ®èi víi dù ¸n chiÕm dông ®Êt n«ng nghiÖp cã quy m« lín. V× vËy, sù di d©n tù do vµo c¸c thµnh phè lín ngµy cµng nhiÒu, hËu qu¶ l©u dµi vÒ mÆt x· héi lµ ®iÒu ®Ó c¸c cÊp cã thÈm quyÒn, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi quan t©m, cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi. 3.3. DiÖn tÝch ®Êt ®Òn bï, gi¸ ®Êt ®Òn bï C¸ch x¸c ®Þnh h¹n møc ®Êt ë ®­îc ®Òn bï so víi quy ®Þnh cßn tuú tiÖn, kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c dù ¸n víi nhau. §Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp theo ph©n h¹ng ®Êt ®Õn nay ®· qu¸ l¹c hËu kh«ng cßn phï hîp, nã kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï mµ cßn lµm th©t thu thuÕ n«ng nghiÖp cña Nhµ n­íc. Do GCNQSD§ lµ chøng th­ ph¸p lý quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®©t, nh­ng c«ng t¸c cÊp GCNQSD§ ë c¸c ®Þa ph­¬ng cßn rÊt chËm trÔ ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c thu håi, gi¶i phãng mÆt b»ng. Bªn c¹nh ®ã t×nh tr¹ng chung hiÖn nay lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ tÝnh hîp ph¸p cña thöa ®Êt ®ang ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m dÇn c¸c c¨n cø ph¸p lý, v× vËy, ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng kÞp tiÕn ®é, nhiÒu ®Þa ph­¬ng ®· ph¶i thõa nhËn vµ tho¶ thuËn ®Òn bï cho c¸c tr­êng hîp kh«ng cã ®ñ c¨n cø ph¸p lý vÒ quÒn sö dông ®Êt. C«ng t¸c ®Þnh gi¸ ®Êt ë c¸c ®Þa ph­¬ng hiÖn nay chñ yÕu dùa vµo khung gi¸ chung cña nh÷ng n¨m tr­íc ®©y vµ sö dông hÖ sè ®iÒu chØnh K. V× vËy, ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï ë mçi ®Þa ph­¬ng ®­îc ng­êi d©n ®ång t×nh ñng hé. NhiÒu dù ¸n ®Òn bï cho mét sè c«ng tr×nh, c©y cèi, hoa mµu cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. HiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch thøc tÝnh gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ cho nhµ vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc. 3.4. §Òn bï vÒ tµi s¶n, c©y cèi, hoa mµu g¾n liÒn víi ®Êt bÞ thu håi Trªn c¬ së chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ cña Nhµ n­íc, c¸ch x¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n ®Òn bï tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt cña c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc ng­êi d©n ®ång t×nh ñng hé. NhiÒu dù ¸n ®Òn bï cho mét sè c«ng tr×nh, c©y cèi, hoa mµu cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. HiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch tÝnh gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ cho nhµ vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc. 3.5. T¸i ®Þnh c­ vµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c­ VÒ chÝnh s¸ch nay, nh÷ng n¨m võa qua cho thÊy: viÖc x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c­ cña c¸c dù ¸n rÊt bÞ ®éng, thiÕu ®ång bé nhÊt lµ c¸c dù ¸n thuéc nguån vèn Trung ­¬ng, trong ®ã tån t¹i lín nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c­ kh«ng ®­îc ®Çu t­ theo quy ®Þnh hoÆc ®Çu t­ nöa vêi. C¸c dù ¸n thiÕu biÖn ph¸p kh«i phôc nguån thu nhËp t¹i n¬i ë míi cho ng­êi ®­îc bè trÝ t¸i ®Þnh c­. C¸c c«ng tr×nh x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ph­¬ng ¸n ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­ do chñ dù ¸n lËp, Héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng chØ tham gia víi t­ c¸ch t­ vÊn v× vËy tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng th­êng kh«ng cao vµ lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c­ ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. Nguån ®Êt x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c­ ë c¸c ®« thÞ lo¹i I vµ lo¹i II rÊt hiÕm, mÆc dï cã chÝnh s¸ch x©y dùng nhµ ë ven ®« nh­ng ch­a ®­îc ng­êi d©n chÊp thuËn do gi¸ c¨n hé qu¸ cao, cã sù chªnh lÖch lín vÒ c¸c dÞch vô x· héi, nh÷ng hé sèng b»ng nghÒ bu«n b¸n th× hÇu hÕt kh«ng lùa chän ph­¬ng ¸n ®æi ®Êt lÊy ®Êt. Cßn ë khu d©n c­ n«ng th«n, viÖc thu håi ®Êt ¶nh h­ëng ®Õn tËp quan sinh ho¹t cña ng­êi d©n, ®Êt giao míi cã quy m« diÖn tÝch nh­ hiÖn nay kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ng­êi d©n nh­: nhµ ph¶i cã s©n ch¬i, gÇn gòi víi hä hµng, ®i l¹i thuËn tiÖn… V× vËy, cÇn quy ®Þnh râ thªm dù ¸n nµo cã khu t¸i ®Þnh c­ vµ quy tr×nh thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c­ cô thÓ gióp cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt kh«ng thiÖt thßi vµ æn ®Þnh cuéc sèng sau khi gi¶i to¶. 3.6. Tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt ®Êt ®ai vµ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng C«ng t¸c phæ biÕn LuËt ®Êt ®ai vµ chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ cña Héi ®ång ®Òn bï cho ng­êi bÞ thu håi ®Êt ë c¸c ®Þa ph­¬ng tÝnh theo mÆt b»ng chung tØ lÖ kh«ng cao. PhÇn lín ng­êi d©n rÊt quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i gi¶i phãng mÆt b»ng nh­ng c«ng t¸c tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch nµy ë c¸c ®Þa ph­¬ng cßn rÊt h¹n chÕ. Ë nh÷ng vïng cã tr×nh ®é d©n trÝ cao th× ë ®ã kiÕn thøc hiÓu biÕt ph¸p luËt, viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña luËt nghiªm minh vµ c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®¹t tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶ so víi kÕ ho¹ch. Ng­îc l¹i, ®èi víi vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, h¶i ®¶o do kh«ng cã ®iÒu kiÖn tuyªn truyÒn phæ biÕn chÝnh s¸ch ph¸p luËt, mÆt b»ng d©n trÝ thÊp, ng­êi d©n kh«ng ®ñ tr×nh ®é häc tËp tiÕp thu chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. c. kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ §Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét bé phËn quan träng trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n. §Òn bï mét c¸ch tho¶ ®¸ng th× ng­êi d©n sÏ tho¶ m·n vµ tù nguyÖn di dêi, ng­îc l¹i nÕu chÝnh s¸ch ®Òn bï kh«ng hîp lý, kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ®¶m b¶o ®­îc cuéc sèng cho ng­êi d©n b»ng hoÆc tèt h¬n tr­íc khi cã dù ¸n th× sÏ g©y nªn sù so b×, khiÕu kiÖn c¶n trë ®Õn viÖc thùc hiÖn dù ¸n. Nhu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng ë n­íc ta ngµy cµng nhiÒu, kÐo theo ®ã lµ nh÷ng v­íng m¾c xung quanh vÊn ®Ò ®Òn bï còng ngµy cµng phøc t¹p, nhÊt lµ tõ khi ®Êt ®ai trë nªn cã gi¸. ChÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 22/N§-CP ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, ®ßi hái cña x· héi trong thêi kú ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, c¬ b¶n phï hîp víi chÝ chÝ cña c¸c ®èi t­îng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, phï hîp víi nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña ®«ng ®¶o tÇng líp nh©n d©n trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c­. Nh­ng bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc th× trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng ®· thÓ hiÖn nhiÒu h¹n chÕ bÊt cËp, tån t¹i vÝ dô gi¸ ®Òn bï qu¸ thÊp so víi gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ, kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c ®èi t­îng, kh«ng ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng­êi d©n ph¶i di chuyÓn, t×nh tr¹ng khÕu kiÖn, tè c¸o phøc t¹p vµ kÐo dµi…ChÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i trong thêi gian qua cßn nhiÒu h¹n chÕ g©y mÊt lßng tin trong nh©n d©n, lµm chËm tiÕn ®é dù ¸n, g©y thÊt tho¸t cho Nhµ n­íc.Tr­íc thùc tÕ ®ã ngµy 16/11 võa qua ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 188/2004/N§-CP vÒ ph­¬ng ¸n x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt vµ khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt. Hy väng víi nh÷ng ®æi míi trong NghÞ ®Þnh th× møc ®Òn bï sÏ c«ng b»ng, hîp lý h¬n vµ quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o ®­îc cuéc sèng cña ng­êi d©n tèt h¬n hoÆc b»ng tr­íc khi bÞ thu håi. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ tèt th× trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng t«i xin ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ: CÇn ph¶i quan t©m, ®Çu t­ h¬n n÷a cho c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai, thiÕt lËp hå s¬ ®Þa chÝnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. §iÒu nµy kh«ng chØ gi¶i quyÕt nh÷ng ¸ch t¾c trong c«ng t¸c ®Òn bï, thu håi ®Êt mµ cßn lµ c¬ së ph¸p lý cña viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng ®Êt ®ai chÝnh thøc ë ViÖt Nam; UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng cÇn cã quy ®Þnh vÒ h¹n møc c¸c lo¹i ®Êt ®Æc biÖt lµ ®Êt ë trong tõng khu vùc cô thÓ; Thµnh lËp c¸c ban ®Þnh gi¸ trong Héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó lµm c«ng t¸c ®Þnh gi¸ cho riªng dù ¸n. VÒ l©u dµi, chóng ta cÇn ph¶i thµnh lËp c¸c tæ chøc ®Þnh gi¸ chuyªn nghiÖp, c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Þnh gi¸ nãi chung vµ ®Þnh gi¸ cho môc ®Ých ®Òn bï nãi riªng, lµm sao ®Ó møc gi¸ ®Òn bï tèi thiÓu ph¶i b»ng 80% gi¸ chuyÓn nh­îng thùc tÕ; Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cÇn ph¶i söa ®æi chÝnh s¸ch ®Òn bï vÒ tµi s¶n vµ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc ë møc gi¸ 100% gi¸ trÞ cña tµi s¶n bÞ thu håi cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o cho ng­êi d©n cã ®­îc mét møc sèng t­¬ng ®­¬ng víi møc sèng cña hä tr­íc khi cã dù ¸n; ChÝnh phñ cÇn quy ®Þnh chÝnh s¸ch hç trî viÖc lµm kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng dù ¸n kh¸c nhau. §ång thêi viÖc tÝnh to¸n sè ng­êi ®­îc h­ëng hç trî viÖc lµm khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp dùa trªn tû lÖ ®Êt n«ng nghiÖp bÞ mÊt; ChÝnh phñ cÇn quy ®Þnh râ h¬n c¸c tiªu chuÈn vÒ c¬ së h¹ tÇng cña khu t¸i ®Þnh c­ tuú theo tõng vïng còng nh­ c¸c quy ®Þnh vÒ quy ho¹ch vµ kiÕn tróc tæng thÓ, thêi gian hoµn thµnh vµ bµn giao khu t¸i ®Þnh c­. Tµi liÖu tham kh¶o 1. ChÝnh phñ, n¨m 1998, NghÞ ®Þnh sè 22/1998/N§-CP ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1998 vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng an ninh, lîi Ých qu«c gia, lîi Ých c«ng céng. 2. Bé tµi chÝnh, n¨m 1998, Th«ng t­ 145/1998/TT-BTC ngµy 04 th¸ng 11 n¨m 1998/N§-CP h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ n­íc thu håi ®Êt sö dông ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng. 3. ChÝnh phñ, n¨m 1994, NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt 4. ChÝnh phñ, n¨m 1994, NghÞ ®Þnh 89/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc thu tiÒn sö dông ®Êt vµ lÖ phÝ ®Þa chÝnh 5. ChÝnh phñ, n¨m 1980, QuyÕt ®Þnh 201/CP ngµy 1/7/1980 vÒ viÖc kh«ng ®­îc ph¸t canh thu t«, cho thuª, cÇm cè hoÆc nh­îng b¸n ®Êt d­íi bÊt k× h×nh thøc nµo 6. Tæng côc §Þa chÝnh – ViÖn nghiªn cøu ®Þa chÝnh, §iÒu tra nghiªn cøu x· héi häc vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­. 7. HiÕn ph¸p n¨m 1980 8. LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 9. HiÕn ph¸p n¨m 1992 10. Héi khoa häc kü thu©t x©y dùng ViÖt Nam – Kû yÕu héi th¶o ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt b»ng c¸c dù ¸n x©y dùng ë ViÖt Nam, ngµy 12-13 th¸ng 9 n¨m 2002. Môc lôc

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docDA197.doc
Tài liệu liên quan