đặt vấn đề
Trong lịch sử phát triển của mọi quốc gia việc giải phóng mặt bằng để xây dựng các công trình phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng là việc làm không thể tránh khỏi. Nhịp độ phát triển càng lớn thì nhu cầu giải phóng mặt bằng càng cao và trở thành thách thức lớn đối với sự thành công không chỉ trong lĩnh vực kinh tế mà cả trong lĩnh vực chính trị, xã hội trên phạm vi quốc gia. Vấn đề giải phóng mặt bằng trở thành điều kiện tiên quyết của sự phát triển, nó đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để. Đó là nội dung không thể né tránh của sự phát triển, là yếu tố quyết định sự tiến bộ và thành công của sự phát triển. Tuy nhiên để công tác giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia được thành công thì việc đền bù thiệt hại cần phải đảm bảo được lợi ích của những người dân phải di chuyển chỗ ở. Họ phải có chỗ ở ổn định, có điều kiện sống hay tiện nghi cao hơn nơi cũ và chắc chắn phải tốt hơn nơi cũ về mọi mặt.
Không nằm ngoài quy luật của sự phát triển, Việt Nam với đặc thù là một nước đang phát triển, trong điều kiện hiện nay chúng ta đang tiến hành công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhu cầu về xây dựng các công trình phục vụ mục đích an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng ngày càng gia tăng. Vì vậy việc giải phóng mặt bằng, thu hồi đất đang diễn ra ở mọi nơi, song đã gặp phải nhiều khó khăn vướng mắc, trong đó ách tắc nhiều nhất là công tác đền bù thiệt hại, tái định cư.
đề tài: “Tìm hiểu chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua ở Việt Nam”
Mục lục
A. đặt vấn đề
b. giải quyết vấn đề
I. TổNG QUAN Về CHíNH SáCH ĐềN Bù THIệT HạI ở VIệT NAM
1.1. Khái niệm giải phóng mặt bằng và chính sách đền bù thiệt hại
1.2.Chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất ở Việt Nam qua các thời kỳ
1.2.1.Thời kỳ trước năm 1945
1.2.2.Thời kỳ sau cách mạng Tháng 8/1945 đến năm 1975
1.3. Nghị định 22/1998/NĐ-CP 7
1.3.1.Về đền bù đất
1.3.2. Đền bù về tài sản, hoa màu
1.3.3. Về chính sách hỗ trợ
1.3.4 Về tái định cư
1.3.5. Về tổ chức thực hiện
1.3.6. Phương thức và mức đền bù
1.3.7. Quy trình tiến hành nhận tiền đền bù
1.3.8. Về cơ chế khiếu nại tố cáo
1.4.Một số văn bản pháp quy hướng dẫn thực hiện Nghị định 22/1998/TT-CP
II. Những yếu tố tác động đến công tác đền bù giải phóng mặt bằng và tái định cư khi thực hiện Nghị định 22/1998/NĐ-CP
2.1. Yếu tố quản lý Nhà nước về đất đai
2.1.1. Tác động của công tác điều tra, khảo sát, đo đạc, đánh giá, phân hạng đất và lập bản đồ địa chính
2.1.2. Tác động của công tác quy hoach, kế hoạch hoá việc sử dụng đất đến công tác đền bù giải phóng mặt bằng và tái định cư
2.1.3. Nhiệm vụ ban hành tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về quản lý, sử dụng đất tác động đến công tác đền bù tái định cư
2.1.4. Giao đất, cho thuê đất
2.1.5. Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
2.1.6. Thanh tra chấp hành các chế độ, thể lệ về quản lý và sử dụng đất
2.1.7. Giải quyết tranh chấp đất đai, khiếu nại, tố cáo các vi phạm trong việc quản lý sử dụng đất đai tác động đến công tác đền bù tái định cư
2.2. Yếu tố định giá đất và giá đất
2.3. Yếu tố pháp chế
III. Thực trạng công tác đền bù giải phóng mặt bằng ở Việt Nam
3.1. Phương án đền bù
3.2. Chính sách hỗ trợ
3.3. Diện tích đất đền bù, giá đất đền bù
3.4. Đền bù về tài sản, cây cối, hoa màu gắn liền với đất bị thu hồi
3.5. Tái định cư và cơ sở hạ tầng khu tái định cư
3.6. Trình độ hiểu biết pháp luật đất đai và đền bù giải phóng mặt bằng
c. kết luận và kiến nghi
Tài liệu tham khảo
29 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1710 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Tìm hiểu chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A. ®Æt vÊn ®Ò
Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña mäi quèc gia viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phôc vô lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng lµ viÖc lµm kh«ng thÓ tr¸nh khái. NhÞp ®é ph¸t triÓn cµng lín th× nhu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng cµng cao vµ trë thµnh th¸ch thøc lín ®èi víi sù thµnh c«ng kh«ng chØ trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, x· héi trªn ph¹m vi quèc gia. VÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng trë thµnh ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn, nã ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m ®óng møc vµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. §ã lµ néi dung kh«ng thÓ nÐ tr¸nh cña sù ph¸t triÓn, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tiÕn bé vµ thµnh c«ng cña sù ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®Ó c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng khi Nhµ níc thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých an ninh, quèc phßng, lîi Ých c«ng céng, lîi Ých quèc gia ®îc thµnh c«ng th× viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®îc lîi Ých cña nh÷ng ngêi d©n ph¶i di chuyÓn chç ë. Hä ph¶i cã chç ë æn ®Þnh, cã ®iÒu kiÖn sèng hay tiÖn nghi cao h¬n n¬i cò vµ ch¾c ch¾n ph¶i tèt h¬n n¬i cò vÒ mäi mÆt.
Kh«ng n»m ngoµi quy luËt cña sù ph¸t triÓn, ViÖt Nam víi ®Æc thï lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng ta ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, nhu cÇu vÒ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phôc vô môc ®Ých an ninh quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng ngµy cµng gia t¨ng. V× vËy viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng, thu håi ®Êt ®ang diÔn ra ë mäi n¬i, song ®· gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n víng m¾c, trong ®ã ¸ch t¾c nhiÒu nhÊt lµ c«ng t¸c ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c.
ChÝnh s¸ch ®Òn bï t¸i ®Þnh c qua c¸c chÆng ®êng ph¸t triÓn ®· cã nh÷ng tiÕn bé, ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 22/N§-CP ®· gi¶i quyÕt ®îc phÇn nµo nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ®Æt ra song nã cßn nhiÒu ®iÒu cha thËt phï hîp ®· lµm ¶nh hëng ®Õn tiÕn ®é vµ thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, g©y thiÖt h¹i nhiÒu cho Nhµ níc. Tríc t×nh h×nh ®ã em ®· chän ®Ò tµi: “T×m hiÓu chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i, t¸i ®Þnh c khi Nhµ níc thu håi ®Êt trong thêi gian qua ë ViÖt Nam” víi mong muèn cã ®îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i cña níc ta qua c¸c chÆng ®êng ph¸t triÓn, ®¨c biÖt lµ nghÞ ®Þnh 22/N§-CP, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ ®Ó chÝnh s¸ch ®îc hoµn thiÖn h¬n.
KÝnh tha ThÇy TS. Hoµng V¨n Cêng – gi¸m ®èc trung t©m ®µo t¹o ®Þa chÝnh vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n, gi¸o viªn trùc tiÕp híng dÉn vµ gi¶ng d¹y em nhiÒu m«n häc trong thêi gian qua! MÆc dï ®· cè g¾ng hÕt søc nhng v× t×nh tr¹ng søc khoÎ kh«ng ®îc tèt vµ h¹n chÕ nhiÒu vÒ thêi gian nªn ch¾c ch¾n ®Ò ¸n cßn nhiÒu ®iÓm thiÕu sãt, v× vËy em rÊt mong ®îc sù th«ng c¶m vµ gãp ý cña thÇy ®Ó ®Ò tµi ®îc hoµn thiÖn h¬n vµ em cã thÓ thùc hiÖn tèt h¬n vµo nh÷ng lÇn nghiªn cøu sau. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù d¹y dç, chØ b¶o tËn t×nh cña ThÇy trong thêi gian qua!. KÝnh chóc ThÇy dåi dµo søc khoÎ, h¹nh phóc vµ thµnh ®¹t trong cuéc sèng ®Ó tiÕp tôc sù nghiÖp trång ngêi vinh quang mµ §¶ng vµ nh©n d©n giao phã!
Cuèi cïng em xin göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c quý ThÇy, C« gi¸o trong trung t©m cïng tËp thÓ líp §Þa chÝnh 43 ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cho em rÊt nhiÒu trong thêi gian ®iÒu trÞ bÖnh còng nh trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹i trêng!
b. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
i. tæng quan vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ níc thu håi ®Êt ë viÖt nam
1.1. Kh¸i niÖm gi¶i phãng mÆt b»ng vµ chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i
Gi¶i phãng mÆt b»ng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn viÖc di dêi nhµ cöa, c©y cèi, c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ mét bé phËn d©n c trªn mét phÇn ®Êt nhÊt ®Þnh ®îc quy ho¹ch cho viÖc c¶i t¹o, më réng hoÆc x©y dùng mét c«ng tr×nh míi.
Qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng ®îc tÝnh tõ khi b¾t ®Çu h×nh thµnh héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng ®Õn khi gi¶i phãng xong vµ giao cho chñ ®Çu t míi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh ®a d¹ng vµ phøc t¹p thÓ hiÖn sù kh¸c nhau gi÷a c¸c dù ¸n vµ liªn quan ®Õn lîi Ých trùc tiÕp cña c¸c bªn tham gia vµ c¶ cña x· héi.
C«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é cña c¸c dù ¸n, lµ kh©u ®Çu tiªn thùc hiÖn dù ¸n. Trong ®ã ®Òn bï thiÖt h¹i lµ kh©u quan träng quyÕt ®Þnh tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng.
Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th× ®Òn bï cã nghÜa lµ: “tr¶ l¹i ®Çy ®ñ hoÆc t¬ng xøng víi mÊt m¸t hoÆc sù vÊt v¶” ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ:
+ Kh«ng ph¶i mäi kho¶n ®Òn bï ®Òu b»ng tiÒn;
+ Sù mÊt m¸t cña ngêi bÞ thu håi ®Êt kh«ng chØ lµ vÒ mÆt vËt chÊt mµ nhiÒu trêng hîp cßn mÊt m¸t c¶ vÒ tinh thÇn nhÊt lµ khi ph¶i t¸i ®Þnh c;
+VÒ mÆt hµnh chÝnh th× ®©y lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng tù nguyÖn, cã tÝnh cìng chÕ vµ vÉn ®ßi hái sù “hy sinh”. Kh«ng chØ lµ mét sù ®Òn bï ngang gi¸ tuyÖt ®èi.
Tõ nh÷ng nhËn thøc trªn cã thÓ hiÓu b¶n chÊt cña c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng khi Nhµ níc thu håi ®Êt phôc vô môc ®Ých an ninh, quèc phßng, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng trong qu¸ tr×nh hiÖn nay kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù ®Òn bï vÒ mÆt vËt chÊt mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cña ngêi d©n ph¶i di chuyÓn. §ã lµ hä ph¶i cã ®îc chç ë æn ®Þnh, ®iÒu kiÖn sèng b»ng hoÆc tèt h¬n n¬i cò, nhng ch¾c ch¾n ph¶i tèt h¬n n¬i cò vÒ mäi mÆt th× míi t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi d©n sèng vµ æn ®Þnh(10).
1.2.ChÝnh s¸ch båi thêng thiÖt h¹i khi Nhµ níc thu håi ®Êt ë ViÖt Nam qua c¸c thêi kú
1.2.1.Thêi kú tríc n¨m 1945
ChÝnh s¸ch båi thêng thiÖt h¹i khi Nhµ níc thu håi ®Êt ë ViÖt Nam g¾n liÒn víi viÖc h×nh thµnh c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn. ë mçi kiÓu Nhµ níc c¸c h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai lu«n ®îc giai cÊp thèng trÞ chó träng. B¾t ®Çu tõ thêi vua Gia Long, Nhµ níc thùc sù thõa nhËn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt kh«ng chØ thuéc vÒ Nhµ níc mµ c¶ së h÷u t nh©n vµ c¶ së h÷u lµng x·. ViÖc ®Òn bï theo møc thùc sù lµ sù ®Òn bï trªn c¬ së thõa nhËn quyÒn së h÷u t nh©n, tuy nhiªn, së h÷u Nhµ níc bao giê còng lÊn ¸t së h÷u lµng x·. ChÝnh s¸ch ®Òn bï ®îc thùc hiÖn rÊt nguyªn t¾c vµ chÆt chÏ.
1.2.2.Thêi kú sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8/1945 ®Õn n¨m 1975
Sau c¸ch m¹ng Th¸ng 8 thµnh c«ng, chóng ta tiÕn hµnh xo¸ bá chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, thiÕt lËp quyÒn së h÷u ruéng ®Êt cho n«ng d©n. HiÕn ph¸p n¨m 1959, nhµ níc thõa nhËn ba h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai bao gåm së h÷u Nhµ níc, së h÷u t nh©n, së h÷u tËp thÓ. Khi tiÕn hµnh thu håi ®Êt Nhµ níc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ruéng ®Êt hoÆc nhîng l¹i ruéng ®Êt cho ngêi bÞ trng dông sÏ ®îc ®Òn bï tõ 1 ®Õn 4 n¨m s¶n lîng thêng niªn cña ruéng bÞ trng dông. Thùc tÕ trong thêi kú nµy, quan hÖ ®Êt ®ai trong ®Òn bï chñ yÕu lµ tho¶ thuËn sau ®ã thèng nhÊt gi¸ trÞ ®Òn bï mµ kh«ng cÇn cã c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn phª duyÖt ph¬ng ¸n ®Òn bï hay ban hµnh gi¸ ®Òn bï.
1.2.3.Thêi kú sau n¨m 1975
Trªn c¬ së HiÕn ph¸p n¨m 1980 quy ®Þnh ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n do Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý(7), ngµy 01/07/1980 Héi ®ång ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 201/CP vÒ viÖc: “Kh«ng ®îc ph¸t canh thu t«, cho thuª, cÇm cè hoÆc b¸n nhîng ®Êt díi bÊt kú h×nh thøc nµo, kh«ng ®îc dïng ®Ó thu nh÷ng kho¶n lîi kh«ng do thu nhËp mµ cã, trõ trêng hîp do Nhµ níc quy ®Þnh”(5). Quan hÖ ®Êt ®ai thêi kú nµy ®¬n thuÇn chØ lµ quan hÖ “Giao-thu” gi÷a Nhµ níc vµ ngêi sö dông.
Ngµy 31/5/1990, Héi ®ång bé trêng ban hµnh NghÞ ®Þnh 186/H§BT vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng khi chuyÓn sang môc ®Ých kh¸c, t¹i ®iÒu 1 cña NghÞ ®Þnh quy ®Þnh râ mäi tæ chøc, c¸ nh©n ®îc giao ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng ®Ó sö dông vµo môc ®Ých kh¸c ph¶i ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt cã rõng cho Nhµ níc. TiÒn båi thêng tµi s¶n trªn mÆt ®Êt vµ tµi s¶n trong lßng ®Êt cho chñ sö dông kh«ng thuéc c¸c kho¶n ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt. Khung møc gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i do UBND tØnh, thµnh phè, ®Æc khu trùc thuéc trung ¬ng quy ®Þnh cô thÓ, møc ®Òn bï ®èi víi tõng quËn, huyÖn, thµnh phè thuéc tØnh s¸t víi gi¸ ®Êt ë ®Þa ph¬ng nhng kh«ng ®îc thÊp h¬n hay cao h¬n møc quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
§iÒu 23 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: “Tµi s¶n hîp ph¸p cña c¸ nh©n, tæ chøc kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸, trong trêng hîp thËt cÇn thiÕt v× lý do quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia mµ Nhµ níc trng mua hay trng dông cã båi thêng tµi s¶n cña c¸ nh©n hay tæ chøc theo thêi gi¸ thÞ trêng”(9). Trªn c¬ së HiÕn ph¸p n¨m 1992, thõa kÕ cã chän läc LuËt ®Êt ®ai n¨m 1988, LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ra ®êi víi nh÷ng ®æi míi quan träng, ®Æc biÖt víi néi dung thu håi ®Êt phôc vô lîi Ých céng ®ång vµ ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ níc thu håi ®Êt. LuËt ®Êt ®ai quy ®Þnh râ h¬n quyÒn cña ngêi ®îc giao ®Êt gåm cã quyÒn chuyÓn ®æi, chuyÓn nhîng, thõa kÕ, cho thuª, thÕ chÊp (8). §ång thêi ChÝnh phñ quy ®Þnh khung gi¸ cho tõng lo¹i ®Êt, tõng vïng vµ theo thêi gian.
Trong suèt thêi gian nµy, Nhµ níc ban hµnh hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai. Trªn c¬ së, cô thÓ ho¸ HiÕn ph¸p n¨m 1992, LuËt d©n sù, cïng víi nhiÒu NghÞ ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t vÒ vÊn ®Ò ®Òn bï, t¸i ®Þnh c.
- NghÞ ®Þnh 64/CP ngµy 27/9/1993 vÒ viÖc giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
- NghÞ ®Þnh 02/CP ngµy 15/01/1994 vÒ c«ng t¸c giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh, l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp.
- NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt.
- NghÞ ®Þnh 89/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc thu tiÒn sö dông ®Êt vµ lÖ phÝ ®Þa chÝnh.
- NghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 17/8/1994 ban hµnh ®iÒu lÖ qu¶n lý quy ho¹ch ®« thÞ.
- NghÞ ®Þnh 45/CP ngµy 3/8/1996 ®a ra tiªu chuÈn hîp ph¸p vÒ së h÷u nhµ ë vµ quyÒn sö dông ®Êt ë ®« thÞ/
§iÓn h×nh cho c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c lµ NghÞ ®Þnh 90/CP vµ NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP.
1.3. NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP
§©y lµ NghÞ ®Þnh thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 90/CP kh«ng phï hîp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, khi mµ nhu cÇu sö dông ®Êt cho c¸c môc ®Ých kinh tÕ, an ninh, quèc phßng, môc ®Ých c«ng céng ngµy cµng nhiÒu.
V× vËy, viÖc båi thêng thiÖt h¹i cho ngêi bÞ thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c phôc vô c¸c dù ¸n lµ c«ng viÖc thêng xuyªn, l©u dµi trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh chi tiÕt h¬n, hoµn chØnh h¬n, tiÕn bé h¬n vµ hîp lý h¬n NghÞ ®Þnh 90/CP thÓ hiÖn ë mét sè néi dung.
1.3.1.VÒ ®Òn bï ®Êt
§iÒu kiÖn ®îc ®Òn bï vÒ ®Êt:T¹i NghÞ ®Þnh ®· ph©n biÖt râ c¸c lo¹i giÊy tê thuéc lo¹i hîp ph¸p, hîp lÖ vµ c¸c trêng hîp kh«ng cã chøng th ph¸p lý nhng v©n ®îc ®Òn bï vÒ ®Êt. §ång thêi, NghÞ ®Þnh còng nªu râ c¸c trêng hîp kh«ng ®îc ®Òn bï vÒ ®Êt.
T¹i ®©y, NghÞ ®Þnh ®· chØ râ UBND cÊp tØnh quy ®Þnh gi¸ ®Êt cho tõng dù ¸n, ë tõng thêi ®iÓm. Theo ®Ò nghÞ cña Së Tµi chÝnh vËt gi¸, cã sù tham gia cña c¸c ngµnh liªn quan. Gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i, tÝnh trªn c¬ së gi¸ ban hµnh cña chñ tÞch UBND tØnh nh©n víi hÖ sè K.
- §èi víi ®Êt bÞ thu håi do Nhµ níc giao t¹m sö dông, ®Êt cho thuª, ®Êt ®Êu thÇu th× ngêi bÞ thu håi ®Êt kh«ng ®îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt mµ chØ ®îc ®Òn bï chi phÝ ®· ®Çu t vµo ®Êt. Trêng hîp ®Êt bÞ thu håi thuéc ®Êt c«ng Ých cña x· cha giao cho ai sö dông khi giao ®Êt, ngêi ®îc Nhµ níc giao ®Êt, cho thuª ®Êt ph¶i ®Òn bï c«ng Ých cña x· ®îc UBND x· ®Òn bï thiÖt h¹i chi phÝ ®· ®Çu t vµo ®Êt. DiÖn tÝch ®Êt ë ®Òn bï cho mçi hé gia ®×nh theo h¹n møc do UBND TØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng quy ®Þnh kh«ng vît qu¸ h¹n møc diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi.
- Trong trêng hîp ®Êt bÞ thu håi cã diÖn tÝch lín h¬n diÖn tÝch ®Êt ®îc ®Òn bï th× ngêi bÞ thu håi ®Êt cã thÓ ®îc hëng mét phÇn diÖn tÝch ®Êt ë tuú theo quü ®Êt á ®Þa ph¬ng cßn l¹i ®îc ®Òn bï b»ng tiÒn.
1.3.2. §Òn bï vÒ tµi s¶n, hoa mµu
- Ngêi bÞ thu håi ®Êt ®îc ®Òn bï 100% gi¸ trÞ tµi s¶n, tµi s¶n trªn ®Êt bÊt hîp ph¸p kh«ng ®îc ®Òn bï mµ ®îc xem xÐt, trî cÊp tõ 70-80% møc ®Òn bï.
- Møc ®Òn bï: Tµi s¶n ®Òn bï theo møc ®é thiÖt h¹i thùc tÕ, b»ng gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ nhá h¬n 60% gi¸ trÞ cña nhµ, c«ng tr×nh x©y dùng míi. Riªng nhµ cÊp 4 vµ nhµ t¹m c«ng tr×nh phô ®éc lËp ®îc ®Òn bï 100% theo b¶ng gi¸ x©y míi.
1.3.3. VÒ chÝnh s¸ch hç trî
§©y ®îc xem nh lµ bíc tiÕn vît bËc trong chÝnh s¸ch ®Òn bï cña NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP kh¸c h¼n víi NghÞ ®Þnh 90/CP. ChÝnh s¸ch nµy ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nh÷ng ngêi bÞ ¶nh hëng trong viÖc æn ®Þnh ®êi sèng sau khi bÞ thu håi ®Êt. C¸c chÝnh s¸ch gåm cã:
- Hç trî ®Ó æn ®Þnh ®êi sèng, s¶n xuÊt vµ chi phÝ ®µo t¹o chuyÓn nghÒ;
- Trî cÊp ngõng viÖc cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp trong thêi gian ngõng s¶n xuÊt kinh doanh cho ®Õn khi ho¹t ®éng trë l¹i b×nh thêng;
- Trî cÊp chi phÝ di chuyÓn, hç trî t¹o lËp chç ë míi ®èi víi ngêi ®ang sö dông nhµ ë thuéc së h÷u Nhµ níc;
- Thëng tiÕn ®é.
1.3.4 VÒ t¸i ®Þnh c
ChÝnh s¸ch nµy ®îc ®Ò cËp ®Çy ®ñ h¬n so víi NghÞ ®Þnh tríc ®ã. ViÖc Nhµ níc chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó lËp khu t¸i ®Þnh c lµ mét phÇn ®¶m b¶o c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®îc thùc hiÖn nhanh chãng.
NghÞ ®Þnh nµy ®· dµnh trän mét ch¬ng quy ®Þnh thÈm quyÒn phª duyÖt lËp khu t¸i ®Þnh c, ®iÒu kiÖn b¾t buéc ph¶i cã khu t¸i ®Þnh c. Ngoµi ra, cßn cã mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch hç trî lËp khu t¸i ®Þnh c gãp phÇn kh«i phôc cuéc sèng cña ngêi d©n trong vïng bÞ gi¶i to¶. LËp khu t¸i ®Þnh c thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña Nhµ níc vÒ quan ®iÓm vµ môc tiªu lÊy con ngêi lµm träng t©m trong qu¸ tr×nh ®Òn bï ®èi víi ngêi bÞ thu håi ®Êt.
1.3.5. VÒ tæ chøc thùc hiÖn
NÕu nh c¸c v¨n b¶n tríc ®©y míi chØ ®Ò cËp ®Õn néi dung ®Òn bï cho ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt bÞ thu håi th× NghÞ ®Þnh nµy ®· cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn, tr¸ch nhiÖm cña UBND c¸c cÊp vµ héi ®ång ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng cÊp huyÖn trong viÖc chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c ®Òn vµ t¸i ®Þnh c cña c¸c dù ¸n nh lËp ph¬ng ¸n ®Òn bï, x¸c ®Þnh møc ®Òn bï theo ph¬ng ¸n ®· phª duyÖt. C¸c quy ®Þnh nµy ®· gióp cho c¸c ®Þa ph¬ng chñ ®éng trong viÖc lùa chän ph¬ng ¸n ®Òn bï phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ - x· héi, quü ®Êt vµ tËp qu¸n cña ®Þa ph¬ng.
1.3.6. Ph¬ng thøc vµ møc ®Òn bï
§èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, lµm muèi vµ nu«i trång thuû s¶n, ®Òn bï b»ng ®Êt cã cïng diÖn tÝch vµ chÊt lîng. NÕu kh«ng cã ®Êt th× ®Òn bï b»ng tiÒn. NÕu ®Êt ®îc ®Òn bï cã gi¸ trÞ lín h¬n ®Êt bÞ thu håi th× ngêi ®îc ®Òn bï kh«ng ph¶i nép phÇn chªnh lÖch ®ã.
§èi víi ®Êt ë ®« thÞ lo¹i II vµ lo¹i I chñ yÕu ®Òn bï b»ng nhµ ë hay ®Òn bï b»ng tiÒn do ngêi bÞ thu håi ®Êt quyÕt ®Þnh. §Òn bï b»ng ®Êt chØ ®îc thùc hiÖn khi cã dù ¸n khu t¸i ®Þnh c ®îc phª duyÖt. NÕu ®Êt ®îc quy ho¹ch ®Ó x©y dùng khu ®« thÞ nhng cha cã c¬ së h¹ tÇng th× kh«ng ®îc ®Òn bï nh ®Êt ®« thÞ. Trêng hîp ngêi ®îc ®Òn bï ®ång ý nhËn ®Êt ë khu vùc ngo¹i thµnh th× ®îc hëng thªm 10% gi¸ trÞ cña ®Êt bÞ thu håi ë c¸c ®« thÞ, ngêi bÞ ¶nh hëng ®îc lùa chän mét trong ba ph¬ng ¸n trªn.
§èi víi ®Êt ë n«ng th«n ngêi bÞ thu håi ®Êt ®îc ®Òn bï b»ng ®Êt ë cã cïng môc ®Ých sö dông. Møc tèi ®a ®îc ®Òn bï b»ng n¬i ë míi kh«ng qu¸ 400 m2 hay 800 m2 cho nh÷ng vïng n«ng th«n cã tËp qu¸n sinh sèng nhiÒu thÕ hÖ trong cïng mét hé hay ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Æc biÖt.
1.3.7. Quy tr×nh tiÕn hµnh nhËn tiÒn ®Òn bï
§iÒu 33 quy ®Þnh viÖc lËp héi ®ång ®Òn bï thiÖt h¹i gi¶i phãng mÆt b»ng cã thÓ tiÕn hµnh tríc hoÆc sau khi cã quyÕt ®Þnh thu håi. Dùa trªn c¬ së sè liÖu kª khai cña ngêi bÞ thu håi. Héi ®ång ®Òn bï tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn liªn quan, nÕu møc ®Òn bï vît qu¸ møc quy ®Þnh th× phÇn vît møc ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ph¶i chi tr¶.
1.3.8. VÒ c¬ chÕ khiÕu n¹i tè c¸o
§èi víi c¸c dù ¸n khi ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng nÕu ngêi thu håi thÊy quyÕt ®Þnh ®Òn bï thiÖt h¹i kh«ng ®óng víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× ®îc quyÒn khiÕu n¹i vµ ®îc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt khiÕu n¹i tè c¸o cña c«ng d©n. Tuy nhiªn, trong khi chê ®îi gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o vÉn ph¶i chÊp hµnh di chuyÓn gi¶i phãng mÆt b»ng vµ giao ®Êt ®óng kÕ ho¹ch.
1.4.Mét sè v¨n b¶n ph¸p quy híng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 22/1998/TT-CP
Kh¾c phôc nh÷ng t×nh tr¹ng trªn, Bé Tµi chÝnh ban hµnh Th«ng t sè 145/1998/TT-BTC ngµy 04/11/1998 híng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/TT-CP quy ®Þnh ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hÖ sè K ®Ó ®Þnh gi¸ ®Êt ®Òn bï thiÖt h¹i; lËp l¹i ph¬ng ¸n ®Òn bï thiÖt h¹i vµ bæ sung thªm mét sè néi dung nh ®iÒu kiÖn ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt, ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ nhµ, c«ng tr×nh kiÕn tróc lµ nhµ cÊp 4, ®Òn bï thiÖt h¹i cho ngêi thuª nhµ thuéc së h÷u Nhµ níc, ®Òn bï cho doanh nghiÖp, ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp…§iÓm cÇn lu ý trong th«ng t nµy lµ giao tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp cho chñ ®Çu t lµ thµnh viªn cña héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng xem xÐt, thÈm ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã tr×nh UBND cÊp tØnh phª duyÖt hoÆc héi ®ång thÈm ®Þnh tho¶ thuËn ®Ó UBND cÊp huyÖn phª duyÖt (2).
Trong qu¸ tr×nh triÓn khai ®a Th«ng t 145/TT-BTC vµo thùc hiÖn ®· lµm n¶y sinh mét sè víng m¾c cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Ngµy 4/9/1999 Bé Tµi chÝnh ra v¨n b¶n sè 4448/TC-QLCS híng dÉn thùc hiÖn Th«ng t 145/TT-BTC theo néi dung cña NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP. Cô thÓ:
- §iÒu kiÖn ®Òn bï vÒ ®Êt:
T¹i ®iÒu 6 cã quy ®Þnh thªm trong trêng hîp ®Êt ®· sö dông tríc ngµy 8/1/1998 ®îc UBND x·, phêng, thÞ trÊn x¸c nhËn vµ t¹i thêi ®iÓm sö dông kh«ng vi ph¹m quy ho¹ch ®· ®îc phª duyÖt, kh«ng vi ph¹m hµnh lang b¶o vÖ c«ng tr×nh, kh«ng lÊn chiÕm tr¸i phÐp. Trêng hîp sö dông ®Êt cã c¸c giÊy tê thuéc ®iÓm ® hoÆc d kho¶n 6 ®iÒu 6 th× t¹i thêi ®iÓm mua, b¸n, chuyÓn nhîng quyÒn sö dông ®Êt (1).
-VÒ gi¸ ®Òn bï thiÖt h¹i:
Gi¸ tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i lµ gi¸ tÝnh theo kh¶ n¨ng sinh lîi ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ®Êt lµm muèi, ®Êt cã mÆt níc nu«i trång thuû s¶n vµ gi¸ chuyÓn nhîng thùc tÕ t¹i ®Þa ph¬ng ®èi víi c¸c lo¹i ®Êt kh¸c.
+ Gi¸ do UBND tØnh ban hµnh ®· phï hîp víi gi¸ ®Êt tÝnh theo kh¶ n¨ng sinh lîi vµ gi¸ chuyÓn nhîng quyÒn sö dông ®Êt th× ¸p dông gi¸ ®Êt ®· ban hµnh ®Ó tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i.
+ C¸c trêng hîp ph¶i tÝnh hÖ sè K: ®Ó tÝnh gi¸ ®Êt ®Òn bï sö dông c¸ch tÝnh hÖ sè K theo Th«ng t 145/TT-BTC khi x¸c ®Þnh n¨ng suÊt ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n lîng ®èi víi c©y trång hµng n¨m, ®Êt cã mÆt níc nu«i trång thuû s¶n n¨ng suÊt ®îc quy ®Þnh theo ®Êt trång lóa cã tham kh¶o n¨ng suÊt khi ph©n h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ kÓ c¶ trêng hîp gi¸ ®Êt tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i ®èi víi ®Êt ®îc quy ho¹ch ®Ó x©y dùng ®« thÞ nhng cha cã c¬ sá h¹ tÇng.
- VÒ chi phÝ ®Çu t vµo ®Êt:
Ngêi sö dông ®Êt t¹m mîn, t¹m giao, ®Êt cho thuª, ®Êu thÇu kh«ng ®îc ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt nhng ®îc ®Òn bï chi phÝ ®· ®Çu t vµo ®Êt vµ tµi s¶n trªn ®Êt.
- Hç trî cho ngêi thuª nhµ ë thuéc së h÷u Nhµ níc:
§èi víi nhµ cao tÇng nhiÒu hé ë, møc hç trî tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt ®ang thuª. Nhµ cao tÇng mét hé th× gi¸ ®Òn bï tÝnh theo diÖn tÝch ®Êt x©y dùng nhµ ®ang thuª.
- VÒ chi phÝ hç trî ®Çu t ®µo t¹o nghÒ:
T¹i kho¶n 4 ®iÒu 25 NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP quy ®Þnh: Hé bÞ thu håi ®Êt 30-40% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ®îc giao, ®îc hç trî 01 suÊt tõ 50-70%, ®îc hç trî 02 suÊt; tõ 70-100% ®îc hç trî toµn bé sè lao ®éng n«ng nghiÖp trong ®é tuæi cã tªn trong hé khÈu. Møc chi phÝ ®µo t¹o cho 01 suÊt do UBND cÊp tØnh quy ®Þnh.
-VÒ tr¸ch nhiÖm cña ®¹i diÖn nh÷ng ngêi bÞ thu håi ®Êt:
C¨n cø vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh râ nh÷ng ngêi bÞ thu håi ®Êt tham gia héi ®ång ®Òn bï ph¶i lµ nh÷ng ngêi am hiÓu ph¸p luËt ®îc UBND x·, phêng giíi thiÖu, bæ sung quyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi ®¹i diÖn trong héi ®ång ®Òn bï.
II. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c khi thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP
2.1. YÕu tè qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai
Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai ë níc ta cßn nhiÒu yÕu kÐm vµ thiÕu chÆt chÏ, nhiÒu víng m¾c cßn tån ®äng kh¸ dai d¼ng vµ kh«ng gi¶i quyÕt ®îc ®· g©y c¶n trë lín cho c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng thu håi ®Êt. Kh«ng it c¸c trêng hîp Nhµ níc ph¶i mÆc nhiªn c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cña c¸c chñ sö dông kh«ng cã chøng th ph¸p lý, vi ph¹m ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai. T×nh tr¹ng tranh chÊp ®Êt ®ai, khiÕu kiÖn trong nh©n d©n do kh«ng cã giÊy tê hîp ph¸p hay hîp lÖ hoÆc v× mét quyÕt ®Þnh sai chÝnh s¸ch trong thêi gian qua kh«ng gi¶m. V× vËy, viÖc t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai, n©ng cao n¨ng lùc thÓ chÕ, æn ®Þnh ph¸p chÕ trong x· héi lµ nh÷ng néi dung quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ ®Êt ®ai. §ång thêi, nã cã t¸c ®éng rÊt lín ®èi víi viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c ®Òn bï, t¸i ®Þnh c trong thêi kú h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng bÊt ®éng s¶n.
2.1.1. T¸c ®éng cña c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t, ®o ®¹c, ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt vµ lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh
Trong c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai, th× néi dung vÒ ®iÒu tra, ®o ®¹c, ®¸nh gi¸, ph©n h¹ng ®Êt vµ lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh lµ néi dung rÊt quan träng, lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn nh÷ng néi dung sau, ®ång thêi nã ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña khu vùc dù ¸n. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë nhiÒu ®Þa ph¬ng c«ng t¸c nµy ®îc thùc hiÖn rÊt chËm, míi chØ cã kho¶ng 40-50% sè ®¬n vÞ cÊp x· cã b¶n ®å ®Þa chÝnh. Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng t¸c nµy lµm ¶nh hëng ®Õn nhiÖm vô qu¶n lý ®Êt ®ai ë c¸c ®Þa ph¬ng vµ trùc tiÕp lµ c«ng t¸c x©y dùng dù ¸n ®Òn bï thiÖt h¹i trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c khi Nhµ níc thu håi ®Êt.
VÒ c«ng t¸c ph©n h¹ng vµ ph©n lo¹i ®Êt:viÖc x¸c ®Þnh chÊt lîng ®Êt lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ sinh lîi cña m¶nh ®Êt trong ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é th©m canh nh nhau. Tõ ®ã ®Þnh ra gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt hoÆc lËp b¶ng gi¸ ®Êt gióp cho viÖc x©y dùng ph¬ng ¸n ®Òn bï chÝnh x¸c, c«ng b»ng khi thu håi ®Êt. Thùc tÕ ®· chøng minh vai trß cña c«ng t¸c ph©n h¹ng vµ ph©n lo¹i ®Êt.ë nhiÒu ®Þa ph¬ng do viÖc ph©n h¹ng ®Êt ®ai thiÕu c¬ së khoa häc dÉn ®Õn hËu qu¶ ®Þnh gi¸ ®Òn bï khã kh¨n, thiÕu chÝnh x¸c g©y bÊt hîp lý trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt khi ®Òn bï thiÖt h¹i.
2.1.2. T¸c ®éng cña c«ng t¸c quy hoach, kÕ ho¹ch ho¸ viÖc sö dông ®Êt ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c
Quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai lµ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p c¬ së khoa häc kü thuËt, khoa hoc x· héi ®Ó ph©n chia ®Êt ®ai theo lo¹i sö dông nh»m sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn ®Êt. §èi víi c«ng t¸c ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c, nã chi phèi tõ kh©u h×nh thµnh dù ¸n ®Õn kh©u cuèi cïng gi¶i phãng mÆt b»ng vµ lËp khu t¸i ®Þnh c. HiÖn nay, trªn ph¹m vi c¶ níc cã kho¶ng 60% ®¬n vÞ cÊp huyÖn cã quy ho¹ch vµ 50% ®¬n vÞ cÊp x· cã quy ho¹ch (6). Nh÷ng n¬i cha cã quy ho¹ch kÕ ho¹ch sö dông ®Êt, c«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai yÕu kÐm, sè liÖu kh«ng ®¶m b¶o ®é tin cËy, viÖc khoanh ®Þnh c¸c lo¹i ®Êt, ®Þnh híng sö dông kh«ng s¸t víi thùc tÕ th× ë ®ã c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c gÆp nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p, hiÖu qu¶ thÊp.
2.1.3. NhiÖm vô ban hµnh tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý, sö dông ®Êt t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiÕu chÆt chÏ vµ hîp lý ®ã lµ do c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý ®Êt ®ai thiÕu tÝnh æn ®Þnh vµ cha thùc sù hoµn chØnh. ChÝnh ®iÒu nµy g©y khã kh¨n cho ngêi thi hµnh ®ång thêi lµm mÊt lßng tin trong d©n. Lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn sù chËm trÔ, ¸ch t¾c trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ ®Êt ®ai nãi chung vµ gi¶i phãng mÆt b»ng nãi riªng. V× vËy chóng ta cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc ban hµnh v¨n b¶n vµ tæ chøc híng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt.
2.1.4. Giao ®Êt, cho thuª ®Êt
Thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng cho thÊy ë nh÷ng ®Þa ph¬ng viÖc giao ®Êt, cho thuª ®Êt víi h¹n møc kh«ng râ rµng, t×nh tr¹ng qu¶n lý ®Êt ®ai thiÕu chÆt chÏ, diÖn tÝch thùc tÕ chªnh lÖch nhiÒu so víi diÖn tÝch ghi trong giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, lÊn chÕm ®Êt c«ng vµ c¸c hiÖn tîng tiªu cùc trong quan hÖ ®Êt ®ai ®· lµm ¶nh hëng ®Õn viÖc x©y dùng khung gi¸ ®Òn bï cha hîp lý. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y khiÕu kiÖn trong d©n khi tiÕn hµnh gi¶i phãng mÆt b»ng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy c¸c ®Þa ph¬ng cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c giao ®Êt, cho thuª ®Êt dùa trªn c¨n cø cña quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cña ®Þa ph¬ng. §©y ®îc xem lµ nguyªn t¾c b¨t buéc trong c«ng t¸c giao ®Êt, cho thuª ®Êt.
§¨ng ký ®Êt ®ai, lËp vµ qu¶n lý hå s¬ ®Þa chÝnh , qu¶n lý hîp ®ång sö dông ®Êt, thèng kª, kiÓm kª.
2.1.5. CÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt
LËp vµ qu¶n lý tèt hÖ thèng hå s¬ ®Þa chÝnh (HS§C) lµ nhiÖm vô hµng ®Çu ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, lµ c¬ së x¸c ®Þnh tÝnh ph¸p lý cña ®Êt ®ai. Trong ®ã giÊy chøng nhËn lµ chøng th ph¸p lý x¸c lËp quyÒn sö dông ®Êt cña cÊp sö dông trªn thöa ®Êt cô thÓ, nã mang tÝnh ph¸p lý cao nh©t. V× vËy, viÖc xem xÐt tÝnh ph¸p lý ®Êt ®ai khi gi¶i phãng mÆt b»ng rÊt thuËn lîi, tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng nhanh.
2.1.6. Thanh tra chÊp hµnh c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt
C«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, g¾n nhiÒu quyÒn lîi vÒ tµi chÝnh nªn rÊt dÔ cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nh»m thu lîi bÊt chÝnh. ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp trªn, Héi ®ång thÈm ®Þnh cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra vµ coi ®©y lµ nhiÖm vô thêng xuyªn trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c sai ph¹m vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó xö lý, t¹o niÒm tin trong nh©n d©n.
2.1.7. Gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Êt ®ai, khiÕu n¹i, tè c¸o c¸c vi ph¹m trong viÖc qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c
ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp, khiÕu n¹i, tè c¸o trong c¸c quy ho¹ch ®Êt ®ai lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ph¶i ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn. Khi gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy sÏ gãp phÇn æn ®Þnh t tëng cña nh©n d©n, thiÕt lËp m«i trêng lµnh m¹nh, tin tëng, ®oµn kÕt lµ c¬ së ®¶m b¶o cho c«ng t¸c ®Òn bï t¸i ®Þnh c ®¹t tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶.
2.2. YÕu tè ®Þnh gi¸ ®Êt vµ gi¸ ®Êt
Cã thÓ thÊy r»ng trong vÊn ®Ò ®Òn bï thu håi ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng th× gi¸ ®Êt lµ yÕu tè quan träng vµ ¶nh hëng trùc tiÕp nhÊt ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña dù ¸n. §ã lµ vÊn ®Ò mµ mäi ngêi bÞ ¶nh hëng ®Òu quan t©m, lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm c¶n trë c«ng t¸c thu håi ®Êt. MÆc dï trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chóng ta ®· cã nh÷ng ®æi míi song cã thÓ nhËn thÊy cßn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp vµ thiÕu sãt trong chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ c«ng t¸c x©y dùng gi¸ ®Êt cô thÓ:
- ViÖc x¸c ®Þnh hÖ sè K cha thËt cô thÓ, râ rµng, ®ång thêi ph¬ng thøc cËp nhËt xö lý th«ng tin vÒ thÞ trêng cßn chËm dÉn ®Õn viÖc mét sè ®Þa ph¬ng x¸c ®Þnh hÖ sè K mét c¸ch tuú tiÖn thiÕu khoa häc vµ ë c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c nhau th× hÖ sè K còng kh¸c nhau;
- MÆc dï ®· dïng hÖ sè ®iÒu chØnh, song ®a sè ë khu vùc ven ®« vµ ®« thÞ gi¸ ®Òn bï thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ chuyÓn nhîng thùc tÕ. §©y lµ vÊn ®Ò chñ yÕu dÉn ®Õn viÖc ngêi d©n kh«ng chÊp nhËn, khiÕu kiÖn ®Êt ®ai ngµy cµng gia t¨ng;
- Trong c«ng t¸c ph©n lo¹i vµ ph©n h¹ng ®Êt chóng ta míi chØ dùa vµo lo¹i x· vµ h¹ng ®Êt nhng trªn thùc tÕ viÖc ph©n lo¹i ®©t phô thuéc vµo tõng vïng, vÞ trÝ ®Þa lý, lo¹i ®êng giao th«ng, c¬ së h¹ tÇng vµ kh¶ n¨ng sinh lêi…Cho ®Õn nay Nhµ níc cha cã quy tr×nh, quy ®Þnh cô thÓ vÒ ph¬ng ph¸p ph©n h¹ng ®Êt kh«ng thèng nhÊt, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï gÆp khã kh¨n;
- HiÖn t¹i, ChÝnh phñ cha cã quy ®Þnh ®Òn bï ®Êt chuyªn dïng cho tæ chøc mµ kh«ng do Nhµ níc giao vµ ®Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp giao cho doanh nghiÖp , ®ång thêi kh«ng quy ®Þnh gi¸ cho trêng hîp gi¶i to¶ nhiÒu giai ®o¹n trong khi gi¸ thÞ trêng thay ®æi thêng xuyªn
- Nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ cha thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Þnh gi¸ ®Êt nãi chung vµ ®Þnh gi¸ ®Êt cho môc ®Ých ®Òn bï nãi riªng. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ níc vÒ gi¸ ®Êt;
- Bªn c¹nh ®ã, sù phèi hîp cha chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ chñ ®Çu t trong viÖc x©y dùng ph¬ng ¸n ®Òn bï thiÕu sù quan t©m l·nh ®¹o, híng dÉn kiÓm tra s©u s¸t cña c¸c phßng ban chuyªn m«n. Nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, mét sè ngêi kh«ng ®îc ®µo t¹o nghiÖp vô ®Þnh gi¸, hä thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu lµdùa vµo kh¶ n¨ng c¸ nh©n vµ kinh nghiÖm c«ng t¸c. §©y lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong c«ng t¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t, lËp ph¬ng ¸n ®Òn bï;
Tõ nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp trªn chóng ta thÊy r»ng : ®Ó x¸c ®Þnh ®îc gi¸ ®Êt còng nh gi¸ ®Êt phôc vô môc ®Ých ®Òn bï mét c¸ch phï hîp víi thùc tÕ thÞ trêng th× ChÝnh phñ cÇn ph¶i c¶i tiÕn c¸ch thøc thùc hiÖn, c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ vµ ph¬ng ph¸p gi¸ thµnh. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®îc hai ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i cã mét chuÈn mùc ®Þnh gi¸ thèng nhÊt vµ khi ¸p dông ph¶i chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph¬ng nãi riªng vµ c¶ níc nãi chung trong tõng thêi ®iÓm.
2.3. YÕu tè ph¸p chÕ
YÕu tè ph¸p chÕ cã t¸c ®éng rÊt lín trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ph¸p luËt nãi chung vµ trùc tiÕp ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c khÞ Nhµ níc thu håi ®Êt. Trong ®ã bao gåm c¸c yÕu tè:
- §èi víi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
HiÖn nay, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c cña chóng ta cßn nhiÒu bÊt cËp. ViÖc quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn ®Òn bï thiÖt h¹i khi ¸p dông vµo thùc tÕ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh«ng cã ®Çy ®ñ hå s¬ qu¶n lý, kh«ng cËp nhËt biÕn ®éng thêng xuyªn vµ kh«ng qu¶n lý ®îc nh÷ng vô viÖc mua b¸n, chuyÓn nhîng ®Êt ®ai tr¸i phÐp.
Riªng ®èi víi ®Êt cña c¸c hé gia ®×nh cã khu«n viªn réng kh«ng x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a ®Êt ë vµ ®Êt vên ®îc xö lý theo tinh thÇn NghÞ ®Þnh 04/CP ngµy 11/02/2000. Tuy nhiªn NghÞ ®Þnh nµy cha ®Çy ®ñ, cha kÞp thêi vµ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông lóng tóng ë nhiÒu ®Þa ph¬ng.
Ngoµi ra, viÖc giao cho cÊp tØnh x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï ®Êt trªn c¬ së khung gi¸ cña ChÝnh phñ l¹i lµ nguyªn nh©n g©y nªn sù tuú tiÖn trong viÖc x¸c ®Þnh hÖ sè K. ë nhiÒu n¬i gi¸ ®îc x¸c ®Þnh cha phï hîp víi thùc tÕ. HËu qu¶ lµ ngêi d©n kh«ng tù gi¸c di dêi lµm chËm tiÕn ®é thi c«ng.
Bªn c¹nh ®ã m« h×nh tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng vµ c¬ chÕ phèi hîp hµnh ®éng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu vµ tiÕn ®é cña c¸c chñ ®Çu t, Héi ®ång ®Òn bï tr× trÖ trong viÖc lËp vµ thÈm ®Þnh ph¬ng ¸n còng nh viÖc ®Ò xuÊt cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt víng m¾c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. ViÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o cña nh©n d©n quy ®Þnh cha cô thÓ vµ kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c cÊp. Cha cã quy ®Þnh vµ híng dÉn viÖc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cìng chÕ ®èi víi nh÷ng hé, c¸ nh©n sö dông ®Êt lîi dông chÝnh s¸ch Nhµ níc ®Ó ®Çu c¬ trôc lîi trong ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng.
- T¸c ®éng cña c¸c c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn
ViÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n híng dÉn thùc hiÖn cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cha ®ång bé, kÞp thêi, thay ®æi liªn tôc lµ c¬ së ®Ó ngêi bÞ thu håi ®Êt so s¸nh, khiÕu kiÖn lµm chËm tiªn ®é thùc hiÖn cña nhiÒu dù ¸n.
§ång thêi sù phèi hîp cha chÆt chÏ gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh còng nh sù thiÕu quan t©m chØ ®¹o cña c¬ quan chuyªn m«n vµ bé m¸y tæ chøc cha ®îc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô ®· dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn g©y khiÕu kiÖn trong d©n. Bªn c¹nh ®ã ë nhiÒu ®Þa ph¬ng cßn thùc hiÖn tr¸i víi quy ®Þnh g©y thiÖt thßi cho ngêi bÞ thu håi ®Êt, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch hç trî.
- NghÜa vô cña ngêi bÞ ¶nh hëng
Thùc tÕ cho thÊy do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ ngêi bÞ ¶nh hëng ®· kh«ng thùc hiÖn tèt nghÜa vô cña m×nh. NhiÒu ngêi ®· lîi dông khe hë cña ph¸p luËt ®Ó trôc lîi. V× vËy ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp ngoµi biÖn ph¸p phæ biÕn kiÕn thøc tuyªn truyÒn ph¸p luËt cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh, biÖn ph¸p cìng chÕ ®èi víi nh÷ng hé gia ®×nh cè t×nh vi ph¹m.
III. Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ë ViÖt Nam
3.1. Ph¬ng ¸n ®Òn bï
Theo b¸o c¸o x· héi häc cña viÖn nghiªn cøu §Þa chÝnh n¨m 2003, trong tæng sè 6000 hé ®îc ®iÒu tra th× ph¬ng ¸n ®Òn bï b»ng tiÒn cho ®Õn nay vÉn lµ ph¬ng ¸n ®îc ¸p dông phæ biÕn (92,50%) (6). V× trªn thùc tÕ, quü ®Êt phôc vô cho viÖc ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c cña mçi ®Þa ph¬ng kh«ng gièng nhau, ®a sè c¸c ®Þa ph¬ng quü ®Êt quü ®Êt c«ng Ých cßn l¹i kh«ng ®¸ng kÓ nªn kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®Òn bï b»ng ®Êt vµ lËp khu t¸i ®Þnh c. MÆt kh¸c, víi mét sè lîng lín c¸c hé ph¶i di chuyÓn ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng cã hé diÖn tÝch ®Êt thu håi lín nªn viÖc ®Òn bï cho hä mét diÖn tÝch ®Êt cã cïng gi¸ trÞ lµ rÊt khã. V× vËy tû lÖ ®Òn bï b»ng ®Êt cña c¸c dù ¸n ë níc ta rÊt thÊp (7,5%) (6). HÇu hÕt ®Þa ®iÓm khu t¸i ®Þnh c vµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu cña ngêi bÞ thu håi ®Êt nh kh«ng thÓ kinh doanh, bu«n b¸n, c¸ch xa trung t©m thÞ trÊn, thÞ x· nªn nhiÒu trêng hîp ngêi bÞ thu håi ®Êt lùa chän ph¬ng ¸n ®Òn bï b»ng tiÒn.
Thùc tÕ cho thÊy chÝnh s¸ch ®Òn bï b»ng ®Êt, ®Òn bï b»ng tiÒn cha thËt c«ng b»ng gi÷a c¸c lo¹i ®Êt víi nhau nh dù ¸n Quèc lé 18 (ChÝ Linh - Hai D¬ng; Sãc S¬n – Hµ Néi), gi÷a hé gia ®×nh víi nhau vµ gi÷a 2 ®Þa ph¬ng liÒn kÒ. Trong cïng mét khu vùc ®Òn bï gi¶i to¶, nhiÒu n¬i cã sù ph©n biÖt gi÷a 2 ®èi tîng sö dông ®Êt cã ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Møc ®Òn bï qu¸ thÊp gi÷a 2 ®èi tîng sö dông dÊt cã ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Møc ®Òn bï qu¸ thÊp so víi gi¸ chuyÓn nhîng thùc tÕ t¹i ®Þa ph¬ng, t¹o ra møc chªnh lÖch lµm cho ngêi d©n c¶m thÊy bÞ thiÖt thßi, ®ßi t¨ng tiÒn ®Òn bï, kh«ng bµn giao mÆt b»ng theo kÕ ho¹ch, lµm ¶nh hëng ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n.
3.2. ChÝnh s¸ch hç trî
Mét sè ®Þa ph¬ng cha thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî tuyÓn dông, ®µo t¹o viÖc lµm cho c¸c c¸n bé thuéc diÖn chÝnh s¸ch, mÆc dï sè hé ®îc hëng chÝnh s¸ch rÊt cao.
Mét sè dù ¸n cã thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®µo t¹o viÖc lµm cho lao ®éng bÞ thu håi ®Êt n«ng nghiÖp song chÊt lîng ®µo t¹o kh«ng ®¶m b¶o tr×nh ®é tay nghÒ ®Ó lµm viÖc ë c¸c nhµ m¸y.
T×nh tr¹ng kh«ng cã viÖc lµm ë khu vùc cã dù ¸n ngµy cµng cao, nhÊt lµ ®èi víi dù ¸n chiÕm dông ®Êt n«ng nghiÖp cã quy m« lín. V× vËy, sù di d©n tù do vµo c¸c thµnh phè lín ngµy cµng nhiÒu, hËu qu¶ l©u dµi vÒ mÆt x· héi lµ ®iÒu ®Ó c¸c cÊp cã thÈm quyÒn, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi quan t©m, cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi.
3.3. DiÖn tÝch ®Êt ®Òn bï, gi¸ ®Êt ®Òn bï
C¸ch x¸c ®Þnh h¹n møc ®Êt ë ®îc ®Òn bï so víi quy ®Þnh cßn tuú tiÖn, kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c dù ¸n víi nhau.
§Òn bï ®Êt n«ng nghiÖp theo ph©n h¹ng ®Êt ®Õn nay ®· qu¸ l¹c hËu kh«ng cßn phï hîp, nã kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï mµ cßn lµm th©t thu thuÕ n«ng nghiÖp cña Nhµ níc.
Do GCNQSD§ lµ chøng th ph¸p lý quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn ®îc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ níc thu håi ®©t, nhng c«ng t¸c cÊp GCNQSD§ ë c¸c ®Þa ph¬ng cßn rÊt chËm trÔ ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c thu håi, gi¶i phãng mÆt b»ng.
Bªn c¹nh ®ã t×nh tr¹ng chung hiÖn nay lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ tÝnh hîp ph¸p cña thöa ®Êt ®ang ®îc ®iÒu chØnh theo híng gi¶m dÇn c¸c c¨n cø ph¸p lý, v× vËy, ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng kÞp tiÕn ®é, nhiÒu ®Þa ph¬ng ®· ph¶i thõa nhËn vµ tho¶ thuËn ®Òn bï cho c¸c trêng hîp kh«ng cã ®ñ c¨n cø ph¸p lý vÒ quÒn sö dông ®Êt.
C«ng t¸c ®Þnh gi¸ ®Êt ë c¸c ®Þa ph¬ng hiÖn nay chñ yÕu dùa vµo khung gi¸ chung cña nh÷ng n¨m tríc ®©y vµ sö dông hÖ sè ®iÒu chØnh K. V× vËy, ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ ®Òn bï ë mçi ®Þa ph¬ng ®îc ngêi d©n ®ång t×nh ñng hé. NhiÒu dù ¸n ®Òn bï cho mét sè c«ng tr×nh, c©y cèi, hoa mµu cao h¬n gi¸ thÞ trêng. HiÖn nay cha cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch thøc tÝnh gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ cho nhµ vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc.
3.4. §Òn bï vÒ tµi s¶n, c©y cèi, hoa mµu g¾n liÒn víi ®Êt bÞ thu håi
Trªn c¬ së chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c cña Nhµ níc, c¸ch x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n ®Òn bï tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt cña c¸c ®Þa ph¬ng ®îc ngêi d©n ®ång t×nh ñng hé. NhiÒu dù ¸n ®Òn bï cho mét sè c«ng tr×nh, c©y cèi, hoa mµu cao h¬n gi¸ thÞ trêng. HiÖn nay cha cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch tÝnh gi¸ trÞ thiÖt h¹i thùc tÕ cho nhµ vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc.
3.5. T¸i ®Þnh c vµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c
VÒ chÝnh s¸ch nay, nh÷ng n¨m võa qua cho thÊy: viÖc x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c cña c¸c dù ¸n rÊt bÞ ®éng, thiÕu ®ång bé nhÊt lµ c¸c dù ¸n thuéc nguån vèn Trung ¬ng, trong ®ã tån t¹i lín nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng khu t¸i ®Þnh c kh«ng ®îc ®Çu t theo quy ®Þnh hoÆc ®Çu t nöa vêi. C¸c dù ¸n thiÕu biÖn ph¸p kh«i phôc nguån thu nhËp t¹i n¬i ë míi cho ngêi ®îc bè trÝ t¸i ®Þnh c. C¸c c«ng tr×nh x©y dùng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ph¬ng ¸n ®Òn bï, t¸i ®Þnh c do chñ dù ¸n lËp, Héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng chØ tham gia víi t c¸ch t vÊn v× vËy tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng thêng kh«ng cao vµ lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c chÝnh s¸ch ®Òn bï vµ t¸i ®Þnh c ¶nh hëng ®Õn tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng.
Nguån ®Êt x©y dùng c¸c khu t¸i ®Þnh c ë c¸c ®« thÞ lo¹i I vµ lo¹i II rÊt hiÕm, mÆc dï cã chÝnh s¸ch x©y dùng nhµ ë ven ®« nhng cha ®îc ngêi d©n chÊp thuËn do gi¸ c¨n hé qu¸ cao, cã sù chªnh lÖch lín vÒ c¸c dÞch vô x· héi, nh÷ng hé sèng b»ng nghÒ bu«n b¸n th× hÇu hÕt kh«ng lùa chän ph¬ng ¸n ®æi ®Êt lÊy ®Êt. Cßn ë khu d©n c n«ng th«n, viÖc thu håi ®Êt ¶nh hëng ®Õn tËp quan sinh ho¹t cña ngêi d©n, ®Êt giao míi cã quy m« diÖn tÝch nh hiÖn nay kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ngêi d©n nh: nhµ ph¶i cã s©n ch¬i, gÇn gòi víi hä hµng, ®i l¹i thuËn tiÖn…
V× vËy, cÇn quy ®Þnh râ thªm dù ¸n nµo cã khu t¸i ®Þnh c vµ quy tr×nh thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c cô thÓ gióp cho ngêi bÞ thu håi ®Êt kh«ng thiÖt thßi vµ æn ®Þnh cuéc sèng sau khi gi¶i to¶.
3.6. Tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt ®Êt ®ai vµ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng
C«ng t¸c phæ biÕn LuËt ®Êt ®ai vµ chÝnh s¸ch ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c cña Héi ®ång ®Òn bï cho ngêi bÞ thu håi ®Êt ë c¸c ®Þa ph¬ng tÝnh theo mÆt b»ng chung tØ lÖ kh«ng cao. PhÇn lín ngêi d©n rÊt quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i gi¶i phãng mÆt b»ng nhng c«ng t¸c tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch nµy ë c¸c ®Þa ph¬ng cßn rÊt h¹n chÕ. Ë nh÷ng vïng cã tr×nh ®é d©n trÝ cao th× ë ®ã kiÕn thøc hiÓu biÕt ph¸p luËt, viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña luËt nghiªm minh vµ c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng ®¹t tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶ so víi kÕ ho¹ch. Ngîc l¹i, ®èi víi vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, h¶i ®¶o do kh«ng cã ®iÒu kiÖn tuyªn truyÒn phæ biÕn chÝnh s¸ch ph¸p luËt, mÆt b»ng d©n trÝ thÊp, ngêi d©n kh«ng ®ñ tr×nh ®é häc tËp tiÕp thu chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ níc.
c. kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
§Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét bé phËn quan träng trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n. §Òn bï mét c¸ch tho¶ ®¸ng th× ngêi d©n sÏ tho¶ m·n vµ tù nguyÖn di dêi, ngîc l¹i nÕu chÝnh s¸ch ®Òn bï kh«ng hîp lý, kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ®¶m b¶o ®îc cuéc sèng cho ngêi d©n b»ng hoÆc tèt h¬n tríc khi cã dù ¸n th× sÏ g©y nªn sù so b×, khiÕu kiÖn c¶n trë ®Õn viÖc thùc hiÖn dù ¸n.
Nhu cÇu gi¶i phãng mÆt b»ng ë níc ta ngµy cµng nhiÒu, kÐo theo ®ã lµ nh÷ng víng m¾c xung quanh vÊn ®Ò ®Òn bï còng ngµy cµng phøc t¹p, nhÊt lµ tõ khi ®Êt ®ai trë nªn cã gi¸. ChÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng cña níc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 22/N§-CP ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu, ®ßi hái cña x· héi trong thêi kú ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN, c¬ b¶n phï hîp víi chÝ chÝ cña c¸c ®èi tîng qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai, phï hîp víi nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña ®«ng ®¶o tÇng líp nh©n d©n trong c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c. Nhng bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc th× trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng ®· thÓ hiÖn nhiÒu h¹n chÕ bÊt cËp, tån t¹i vÝ dô gi¸ ®Òn bï qu¸ thÊp so víi gi¸ chuyÓn nhîng thùc tÕ, kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c ®èi tîng, kh«ng ®¶m b¶o cuéc sèng cho ngêi d©n ph¶i di chuyÓn, t×nh tr¹ng khÕu kiÖn, tè c¸o phøc t¹p vµ kÐo dµi…ChÝnh s¸ch ®Òn bï thiÖt h¹i trong thêi gian qua cßn nhiÒu h¹n chÕ g©y mÊt lßng tin trong nh©n d©n, lµm chËm tiÕn ®é dù ¸n, g©y thÊt tho¸t cho Nhµ níc.Tríc thùc tÕ ®ã ngµy 16/11 võa qua ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 188/2004/N§-CP vÒ ph¬ng ¸n x¸c ®Þnh gi¸ ®Êt vµ khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt. Hy väng víi nh÷ng ®æi míi trong NghÞ ®Þnh th× møc ®Òn bï sÏ c«ng b»ng, hîp lý h¬n vµ quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o ®îc cuéc sèng cña ngêi d©n tèt h¬n hoÆc b»ng tríc khi bÞ thu håi.
§Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®Òn bï t¸i ®Þnh c tèt th× trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng t«i xin ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ:
CÇn ph¶i quan t©m, ®Çu t h¬n n÷a cho c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai, thiÕt lËp hå s¬ ®Þa chÝnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. §iÒu nµy kh«ng chØ gi¶i quyÕt nh÷ng ¸ch t¾c trong c«ng t¸c ®Òn bï, thu håi ®Êt mµ cßn lµ c¬ së ph¸p lý cña viÖc h×nh thµnh thÞ trêng ®Êt ®ai chÝnh thøc ë ViÖt Nam;
UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng cÇn cã quy ®Þnh vÒ h¹n møc c¸c lo¹i ®Êt ®Æc biÖt lµ ®Êt ë trong tõng khu vùc cô thÓ;
Thµnh lËp c¸c ban ®Þnh gi¸ trong Héi ®ång gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó lµm c«ng t¸c ®Þnh gi¸ cho riªng dù ¸n. VÒ l©u dµi, chóng ta cÇn ph¶i thµnh lËp c¸c tæ chøc ®Þnh gi¸ chuyªn nghiÖp, c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Þnh gi¸ nãi chung vµ ®Þnh gi¸ cho môc ®Ých ®Òn bï nãi riªng, lµm sao ®Ó møc gi¸ ®Òn bï tèi thiÓu ph¶i b»ng 80% gi¸ chuyÓn nhîng thùc tÕ;
Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cÇn ph¶i söa ®æi chÝnh s¸ch ®Òn bï vÒ tµi s¶n vµ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc ë møc gi¸ 100% gi¸ trÞ cña tµi s¶n bÞ thu håi cã nh vËy míi ®¶m b¶o cho ngêi d©n cã ®îc mét møc sèng t¬ng ®¬ng víi møc sèng cña hä tríc khi cã dù ¸n;
ChÝnh phñ cÇn quy ®Þnh chÝnh s¸ch hç trî viÖc lµm kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng dù ¸n kh¸c nhau. §ång thêi viÖc tÝnh to¸n sè ngêi ®îc hëng hç trî viÖc lµm khi thu håi ®Êt n«ng nghiÖp dùa trªn tû lÖ ®Êt n«ng nghiÖp bÞ mÊt;
ChÝnh phñ cÇn quy ®Þnh râ h¬n c¸c tiªu chuÈn vÒ c¬ së h¹ tÇng cña khu t¸i ®Þnh c tuú theo tõng vïng còng nh c¸c quy ®Þnh vÒ quy ho¹ch vµ kiÕn tróc tæng thÓ, thêi gian hoµn thµnh vµ bµn giao khu t¸i ®Þnh c.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. ChÝnh phñ, n¨m 1998, NghÞ ®Þnh sè 22/1998/N§-CP ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1998 vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ níc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo môc ®Ých quèc phßng an ninh, lîi Ých qu«c gia, lîi Ých c«ng céng.
2. Bé tµi chÝnh, n¨m 1998, Th«ng t 145/1998/TT-BTC ngµy 04 th¸ng 11 n¨m 1998/N§-CP híng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 22/1998/N§-CP ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®Òn bï thiÖt h¹i khi Nhµ níc thu håi ®Êt sö dông ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng.
3. ChÝnh phñ, n¨m 1994, NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh khung gi¸ c¸c lo¹i ®Êt
4. ChÝnh phñ, n¨m 1994, NghÞ ®Þnh 89/CP ngµy 17/8/1994 quy ®Þnh vÒ viÖc thu tiÒn sö dông ®Êt vµ lÖ phÝ ®Þa chÝnh
5. ChÝnh phñ, n¨m 1980, QuyÕt ®Þnh 201/CP ngµy 1/7/1980 vÒ viÖc kh«ng ®îc ph¸t canh thu t«, cho thuª, cÇm cè hoÆc nhîng b¸n ®Êt díi bÊt k× h×nh thøc nµo
6. Tæng côc §Þa chÝnh – ViÖn nghiªn cøu ®Þa chÝnh, §iÒu tra nghiªn cøu x· héi häc vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c.
7. HiÕn ph¸p n¨m 1980
8. LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993
9. HiÕn ph¸p n¨m 1992
10. Héi khoa häc kü thu©t x©y dùng ViÖt Nam – Kû yÕu héi th¶o ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt b»ng c¸c dù ¸n x©y dùng ë ViÖt Nam, ngµy 12-13 th¸ng 9 n¨m 2002.
Môc lôc
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- DA197.doc