Đề tài Tìm hiểu sâu hơn những khái niệm có liên quan đến chính sách lãi suất tín dụng ngân hàng

lls market) dµnh cho c¸c giao dÞch dµi h¹n. Hai thÞ tr­êng nµy gåm cã ng­êi cho vay, ng­êi ®i vay vµ c¸c nhµ trung gian chuyªn nghiÖp, ng­êi bu«n tiÒn ë thÞ tr­êng tiÒn tÖ. V× giao dÞch kh«ng ký quü nªn ng­êi bu«n tiÒn chØ ho¹t ®éng nh­ ng­êi m«i giíi. Ng©n hµng NhËt còng tham gia vµo thÞ tr­êng th­¬ng phiÕu. §Ó ®iÒu hµnh l·i suÊt, bªn c¹nh l·i suÊt cã tÝnh chÊt ®Þnh h­íng lµ l·i suÊt chiÕt khÊu, NhËt B¶n cßn ¸p dông mét sè loai l·i suÊt cã ®iÒu tiÕt ®­îc x©y dùng dùa trªn l·i suÊt chiÕt khÊu vµ x¸c ®Þnh d­îc l·i suÊt c¬ b¶n lµ sµn l·i suÊt cho vay nh»m ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ®­îc tù do x¸c ®Þnh trªn c¬ së cung cÇu vÒ vèn vµ lµm l·i suÊt tham chiÕu cho mäi ®Þnh chÕ tµi chÝnh. 5.2 Kinh nghiÖm cña Ph¸p. Ph¸p dïng l·i suÊt cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lµm l·i suÊt chØ ®¹o (l·i suÊt c¬ b¶n). Lý do lµ v× Ph¸p lµ mét n­íc mµ l­îng vay vèn ng©n hµng nhiÒu h¬n l­îng vay vèn qua thÞ tr­êng tµi chÝnh. Ph¸p dïng l·i suÊt cho vay chµo mêi vµo lóc 11 giê hµng ngµy cña 8 ng©n hµng vµ hiÖn nay lµ cña 12 ng©n hµng ®Ó tÝnh theo sè trung b×nh céng ra l·i suÊt cho vay b»ng ®ång néi tÖ vµ b»ng Ecu. ë Ph¸p, c¸c tÝn phiÕu kho b¹c ®­îc dµnh riªng cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. VÒ lý thuyÕt, ng­êi ta cho r»ng Ph¸p x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n do cung cÇu tÝn dông quy ®Þnh. Trong 12 ng©n hµng lín, mçi ng©n hµng cã quan hÖ gi÷a nguån vèn vµ cung cÇu vèn tÝn dông riªng, tõ ®ã x¸c lËp nªn cung cÇu vèn riªng cña m×nh. NÕu cung cÇu, ng©n hµng ®ã sÏ lµ ng­êi cung øng vèn cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ ph¶n ¸nh bªn cung cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Sù gÆp gì cung cÇu cña e¸c ng©n hµng lín ph¶n ¸nh cung cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ. NÕu cung > cÇu, l·i suÊt h¹ xuèng, nÕu cung < cÇu, l·i suÊt t¨ng lªn. NHT¦ víi vai trß lµ ng­êi cho vay cuèi cïng trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cã thÓ kh«ng muèn l·i suÊt t¨ng lªn sÏ cho vay mét phÇn hoÆc toµn bé sè cung < cÇu. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó NHT¦ t¸c ®éng vµo l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. Nh­ng trong thùc tÕ, l·i suÊt chØ ®¹o ®· biÕn ®éng rÊt m¹nh chøng tá vai trß quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh cña NHT¦. L·i suÊt chiÕt chiÕt khÊu cña NHT¦ Ph¸p hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµo l·i suÊt c¬ b¶n mµ phô thuéc vµo l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 5.3. Kinh nghiÖm cña Hång K«ng. Hång K«ng cã mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do - Ph­¬ng §«ng, do vËy mµ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng còng lµ th¶ næi. Hång K«ng kh«ng cã c¸c quan chøc tiÒn tÖ Trung ­¬ng. Viªn toµn quyÒn vµ Héi ®ång lËp ph¸p chÞu tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ. Hång K«ng kh«ng cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®éc lËp trong dµi h¹n. HiÖp héi ng©n hµng Hång K«ng ®Æt ra l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a ®Ó c¸c ng©n hµng c¨n cø vµo ®ã mµ tù do ®Þnh l·i suÊt cô thÓ. 5.4 Kinh nghiÖm cña Malaysia. Tõ nh÷ng n¨m 70, Malaysia ®· cã nhiÒu ®æi míi trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h­íng tù do ho¸. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tù do ho¸ lóc nµo còng lµ gi¶i ph¸p tèi ­u. NHT¦ Malaysia ®· liªn tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt, phôc vô linh ho¹t viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Tõ n¨m 1981, Malaysia cho phÐp c¸c NHTM tù tÝnh møc l·i suÊt c¬ b¶n cho ng©n hµng m×nh dùa trªn c¬ së chi phÝ thùc tÕ. Nh­ng ngay sau ®ã, NHT¦ nhËn thÊy trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a thùc sù ph¸t triÓn, viÖc cho phÐp c¸c NHTM tù x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n nh­ vËy theo nguyªn t¾c tù do ho¸ l·i suÊt sÏ dÉn ®Õn c¹nh tranh qu¸ møc vÒ l·i suÊt gi÷a c¸c ng©n hµng vµ khi ®ã vÊn ®Ò an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM sÏ bÞ ®e do¹. ChÝnh v× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt kÞp thêi vÊn ®Ò nªu trªn nhÊt lµ sau thêi kú suy tho¸i kinh tÕ (1985 - 1986), vµo n¨m 1987, Malaysia ®· chuyÓn sang ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng võa ®¶m b¶o sù phèi hîp chØ ®¹o cña NHT¦, võa duy tr× ë mét møc ®é nµo ®ã quyÒn tù chñ cña c¸c NHTM. Víi tinh thÇn ®ã, NHT¦ yªu cÇu c¸c NHTM tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n cña ng©n hµng m×nh dùa trªn møc l·i suÊt c¬ b¶n cña hai ng©n hµng lín "leader banks ". C¸c NHTM sÏ ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh theo nguyªn t¾c ¸p dông biªn ®é giao ®éng xung quanh l·i suÊt c¬ b¶n. HiÖn nay, c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n cho ng©n hµng m×nh, nh­ng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan vµ t­¬ng ®ång gi÷a c¸c ng©n hµng trong khi tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n, NHT¦ ®­a ra c«ng thøc chuÈn chung nhÊt ®Ó tÝnh l·i suÊt c¬ b¶n. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c yÕu tè: chi phÝ huy ®éng (sau khi ®· tÝnh ®Õn c¶ chi phÝ ®¸p øng yªu cÇu vÒ dù tr÷ b¾t buéc); c¸c chi phÝ cho vay (gåm chi l­¬ng cho c¸n bé, chi phÝ hµnh chÝnh, c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn viÖc cho vay, nh­ng kh«ng bao gåm chi phÝ liªn quan ®Õn c¸c kho¶n nî khã ®ßi); tû lÖ lîi nhuËn "profit margin" cho phÐp. Trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc c«ng bè, c¸c NHTM sÏ niªm yÕt møc l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh. Møc l·i suÊt cho vay thùc tÕ cña ng©n hµng sÏ lµ l·i suÊt c¬ b¶n céng víi tû lÖ phÝ rñi ro "risk premium" trong ho¹t ®éng ng©n hµng ¸p dông linh ho¹t cho tõng mãn vay. C¸c ng©n hµng kh«ng ®­îc cho vay d­íi møc l·i suÊt c¬ b¶n ®· c«ng bè. Nh­ vËy, l·i suÊt ®· ®­îc ®iÒu hµnh theo h­íng võa cã sù chØ ®¹o cña NHT¦, nh­ng vÉn duy tr× ®­îc quyÒn tù chñ cña c¸c NHTM trong viÖc quy ®Þnh l·i suÊt. L·i suÊt ®­îc qu¶n lý linh ho¹t theo diÔn biÕn thay ®æi cña thÞ tr­êng, dùa trªn c¬ së ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng. Nh­ vËy theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, sù t¸c ®éng cña Nhµ n­íc nh÷ng khi cÇn thiÕt vÉn lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh vÒ l·i suÊt c«ng bè trªn b¸o chÝ. Tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, chóng ta cã thÓ tham kh¶o vµ vËn dông mét c¸ch thÝch hîp vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam ®Ó x©y dùng mét chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông phï hîp. Ch­¬ng II. §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam trong thêi gian qua. Tõ khi cã NghÞ ®Þnh 53/H§BT ngµy 26/3/1988, tiÕp ®Õn lµ hai Ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng th¸ng 10/1990, ngµnh ng©n hµng n­íc ta ®· tr¶i qua h¬n 10 n¨m ®æi míi, trong thêi gian ®ã còng lµ h¬n 10 n¨m kh«ng ngõng ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h­íng tõng b­íc tiÕn dÇn ®Õn mét chÝnh s¸ch l·i suÊt thÞ tr­êng khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ tiÒn tÖ cho phÐp. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam trong h¬n 10 n¨m qua ®· tr¶i qua c¸c giai ®o¹n nh­ sau: Giai ®o¹n l·i suÊt ©m tõ 1988 ®Õn 1992. §©y lµ thêi kú ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n khñng ho¶ng, l¹m ph¸t ë møc cao, l·i suÊt lu«n trong t×nh tr¹ng ©m. NHNN quy ®Þnh cô thÓ l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay. L·i suÊt ©m cã ®Æc ®iÓm lµ l·i suÊt tiÒn göi thÊp h¬n l¹m ph¸t vµ l·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng vèn vµ thÊp h¬n l¹m ph¸t. L·i suÊt ©m trong giai ®o¹n ®ã g©y ra rÊt nhiÒu tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ. Do l·i suÊt thùc cña tiÒn göi lµ sè ©m nªn kh«ng khuyÕn khÝch d©n c­ göi tiÒn vµo ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn viÖc tËp trung vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, g©y ¸p lùc ®èi víi gi¸ c¶ hµng ho¸, do ®ã lµm cho møc l¹m ph¸t ngµy cµng t¨ng. Nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ t¨ng lªn kh«ng thùc chÊt, t¹o lîi nhuËn gi¶ cho doanh nghiÖp. Ng©n hµng bao cÊp qua l·i suÊt cho kh¸ch hµng, t¹o lç kh«ng ®¸ng cã cho ng©n hµng vµ ng©n hµng kh«ng thÓ kinh doanh tiÒn tÖ b×nh th­êng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tõ th¸ng 10/1992 chuyÓn tõ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng. Tr­íc t×nh h×nh trªn, NHNN ®· chñ ®éng sö dông c«ng cô l·i suÊt, chuyÓn tõ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng, tøc lµ l·i suÊt tiÒn göi cao h¬n l¹m ph¸t ®Ó ng­êi göi tiÒn cã l·i thùc, võa b¶o toµn ®­îc gi¸ trÞ tiÒn göi, võa cã l·i vµ l·i suÊt tiÒn vay cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi ®¶m b¶o cho ng©n hµng bï ®¾p ®­îc chi phÝ vµ cã l·i. Trong giai ®o¹n nµy, NHNN c«ng bè c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay b»ng c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh ®Ó c¸c NHTM thùc hiÖn. ChÝnh s¸ch l·i suÊt d­¬ng ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¹t ®éng ng©n hµng sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, b¶o ®¶m lîi Ých thùc sù cña ba bªn: ng­êi göi tiÒn, ng­êi vay tiÒn vµ ng©n hµng, xo¸ bá bao cÊp trong ho¹t ®éng tÝn dông. ChÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp trªn ®· gãp phÇn thu hót vµ tËp trung ®­îc mét khèi l­îng tiÒn lín trong l­u th«ng, t¨ng nguån vèn tÝn dông ®Çu t­ cho ph¸t triÓn, gi¶m ¸p lùc ®èi víi l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, ë giai ®o¹n nµy, hÖ thèng l·i suÊt cßn phøc t¹p, cßn cã qu¸ nhiÒu møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay. NHNN vÉn cßn quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ, ph©n biÖt l·i suÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: l·i suÊt cho vay ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc thÊp h¬n l·i suÊt cho vay ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n, l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. Do vËy, trong giai ®o¹n nµy, c¸c TCTD chñ yÕu phôc vô vèn ng¾n h¹n cho nÒn kinh tÕ mµ kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc cho vay trung vµ dµi h¹n ®Ó c¶i tiÕn kü thuËt, më réng s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ. 3. Giai ®o¹n võa quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ, võa cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn. Theo QuyÕt ®Þnh sè 184/ Q§-NH1 ngµy 28/9/1993, NHNN quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ, cho phÐp c¸c TCTD cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn v­ît møc l·i suÊt cho vay cô thÓ. L·i suÊt trong giai ®o¹n nµy cã hai lo¹i: l·i suÊt cho vay doanh nghiÖp Nhµ n­íc 1,8%/th¸ng vµ l·i suÊt cho vay kinh tÕ ngoµi quèc doanh cao nhÊt lµ 2,1%/th¸ng. L·i suÊt cho vay theo tho¶ thuËn gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng: Tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn ®Ó cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®­îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. L·i suÊt huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng kú h¹n lµ 0,2%/th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc trÇn 2,1%/th¸ng. Trong thùc tÕ, kho¶ng 30 - 60% tæng d­ nî lóc bÊy giê lµt õ c¸c kho¶n cho vay b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn mµ phÇn lín lµ cho vay doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé n«ng d©n, víi l·i suÊt phæ biÕn lµ 2,3% - 3,5%/th¸ng. Trong l·i suÊt tho¶ thuËn møc chªnh lÖch gi÷a sµn (tiÒn göi) vµ trÇn (cho vay) rÊt lín, kho¶ng tõ 0,7% - 1,0%/th¸ng, lµm cho c¸c NHTM cã møc lîi nhuËn qu¸ cao, trong khi doanh nghiÖp vµ hé n«ng d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tõ thùc tÕ nµy, Quèc héi kho¸ IX trong kú häp thø 8, th¸ng 8/1995, cïng víi nghÞ quyÕt bá thuÕ doanh thu trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, ®· yªu cÇu ng©n hµng tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng vµ khèng chÕ møc chªnh lÖch l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay b×nh qu©n lµ 0,35%/th¸ng. §©y lµ lý do ®Ó c¬ chÕ l·i suÊt trÇn ra ®êi vµ b·i bá l·i suÊt cho vay theo tho¶ thuËn tõ 01/01/1996. ChuyÓn tõ l·i suÊt tho¶ thuËn sang trÇn l·i suÊt. Vµo ®Çu n¨m 1996, khi l¹m ph¸t ®· æn ®Þnh, NHNN ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông theo trÇn l·i suÊt (l·i suÊt cho vay tèi ®a) vµ quy ®Þnh vÒ chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng ë møc 0,35%/th¸ng. §iÓm c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n nµy xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cã nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng trªn c¸c ®Þa bµn kh¸c nhau, quy m« kh¸c nhau vµ do ®ã chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c nhau, nªn NHNN ®· quy ®Þnh nhiÒu trÇn l·i suÊt cho vay kh¸c nhau phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng lo¹i vay, tõng lo¹i h×nh TCTD vµ c¸c vïng kh¸c nhau, gåm 4 trÇn l·i suÊt: TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n; trÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n; trÇn l·i suÊt ¸p dông cho c¸c TCTD cho vay trªn ®Þa bµn n«ng th«n; trÇn l·i suÊt cho vay cña quü tÝn dông nh©n d©n, hîp t¸c x· tÝn dông ®èi víi c¸c thµnh viªn. Trong ®ã, trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ thÊp nhÊt vµ ¸p dông cho khu vùc thµnh thÞ. TrÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n cao h¬n ng¾n h¹n mét Ýt phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ tÝnh chÊt cho vay thêi h¹n dµi rñi ro h¬n thêi h¹n ng¾n. TrÇn l·i suÊt cho vay khu vùc n«ng th«n cao h¬n trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n vµ trung dµi h¹n mét Ýt vµ ¸p dông chung cho c¶ hai lo¹i cho vay nµy vµ sù chªnh lÖch nµy dÇn dÇn ®­îc rót ng¾n qua c¸c lÇn ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt. TrÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së ®èi víi c¸c thµnh viªn lµ trÇn l·i suÊt cho vay cao nhÊt so víi c¸c trÇn l·i suÊt ë trªn (quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông cã quy m« rÊt nhá bÐ, ®ang trong qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm vµ chØ ®­îc huy ®éng vµ cho vay vèn trong néi bé c¸c thµnh viªn) nh­ng kho¶ng c¸ch chªnh lÖch so víi c¸c trÇn kh¸c còng dÇn dÇn ®­îc rót ng¾n qua c¸c lÇn ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt. Mét thùc tÕ kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cho thÊy n¬i cã chi phÝ cao, cho vay mãn nhá, chi phÝ lín, rñi ro cao, thiÕu vèn lµ khu vùc n«ng th«n, mét khu vùc lu«n cã nhu cÇu vèn lín nh­ng huy ®éng t¹i chç ®­îc rÊt Ýt vµ chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng ë n«ng th«n cao, nªn NHNN quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay n«ng th«n cao h¬n thµnh thÞ nh»m thu hót vèn vÒ n«ng th«n, ®iÒu hoµ vèn tõ thµnh thÞ vÒ n«ng th«n cho vay b»ng c«ng cô l·i suÊt vµ b¶o ®¶m cho c¸c NHTM ë n«ng th«n bï ®¾p ®­îc chi phÝ. Nh­ng cã nhiÒu quan ®iÓm cho r»ng l·i suÊt cho vay n«ng th«n ph¶i thÊp h¬n hoÆc b»ng thµnh thÞ míi ­u ®·i n«ng nghiÖp, míi khuyÕn khÝch ®­îc n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Cho nªn víi QuyÕt §Þnh sè 39/1998/Q§/NHNN1 cña Thèng ®èc NHNN tõ ngµy 21/1/1998 ®· xo¸ bá sù c¸ch biÖt vÒ l·i suÊt cho vay gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n b»ng c¸ch rót tõ 4 trÇn l·i suÊt xuèng cßn 3 trÇn l·i suÊt cho vay kh¸c nhau vµ kh«ng quy ®Þnh chªnh lÖch 0,35%/th¸ng gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng, cô thÓ nh­ sau: trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n; trÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n; trÇn l·i suÊt cho vay cña quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së ®èi víi c¸c thµnh viªn. ChÝnh s¸ch nµy quy ®Þnh kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c trÇn l·i suÊt còng dÇn dÇn ®­îc rót ng¾n l¹i phï hîp víi t×nh h×nh míi. §èi víi l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ, NHNN còng ®· khèng chÕ trÇn l·i suÊt cho vay vµ khi cã sù biÕn ®éng tû gi¸, phèi hîp chÆt chÏ víi c«ng cô l·i suÊt vµ tû gi¸ ®Ó t¨ng c­êng qu¶n lý ngo¹i tÖ, chèng hiÖn t­îng ®« la ho¸. §èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt nµy, NHNN chØ qu¶n lý l·i suÊt cho vay tèi ®a trong ph¹m vi trÇn l·i suÊt ®· quy ®Þnh vµ cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc tù do Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi huy ®éng cô thÓ, linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng, t×nh h×nh vÒ cung cÇu vèn, chÝnh s¸ch kh¸ch hµng vµ c¹nh tranh cña tõng TCTD vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm, chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau trong tõng thêi kú. MÆt kh¸c, khi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo trÇn ®· khuyÕn khÝch c¸c TCTD trong viÖc c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ t¨ng c­êng vai trß tù chñ trong kinh doanh tiÒn tÖ, chñ ®éng trong viÖc ®iÒu hoµ quan hÖ cung cÇu vÒ vèn kinh doanh b»ng c«ng cô l·i suÊt mét c¸ch rÊt linh ho¹t nh¹y bÐn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc quy ®Þnh cho vay theo trÇn l·i suÊt t¹o ra mÆt b»ng chung vÒ l·i suÊt cho vay trong ph¹m vi c¶ n­íc, xo¸ bá t×nh tr¹ng cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn v­ît xa c¸c møc l·i suÊt do NHNN quy ®Þnh. C¸c TCTD kh«ng cho vay víi l·i suÊt v­ît trÇn nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi vay, t¹o mÆt b»ng vÒ ph©n phèi lîi nhuËn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi c¸c TCTD vµ ng­êi göi tiÒn. T¨ng c­êng ®­îc c«ng t¸c qu¶n lý vÒ l·i suÊt vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t vÒ l·i suÊt cña NHNN. Tuy nhiªn, ®èi víi chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt trÇn cßn mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. ViÖc quy ®Þnh cho vay theo trÇn l·i suÊt cña NHNN thùc chÊt lµ c¸c TCTD ®­îc cho vay theo møc trÇn tèi ®a, v× vËy mét sè TCTD ®· cã xu h­íng lu«n cho vay hÕt trÇn l·i suÊt ®Ó ®¹t møc lîi nhuËn tèi ®a. NHNN ®· kh«ng biÖt c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n, thuËn lîi vµ ®iÒu kiÖn vÒ cung - cÇu vèn trong tõng thêi kú. ViÖc quy ®Þnh chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn lµ 0,35%/th¸ng trong thêi kú ®Çu ®· t¹o nªn sù gß bã, cøng nh¾c vµ triÖt tiªu tÝnh c¹nh tranh tù chñ trong kinh doanh cña c¸c TCTD. ChÝnh s¸ch l·i suÊt nµy ®· h¹n chÕ chiÕn l­îc kh¸ch hµng cña c¸c TCTD, nhÊt lµ kh¸ch hµng cã rñi ro lín vÉn ®­îc ¸p dông l·i suÊt nh­ c¸c kh¸ch hµng cã ®é rñi ro Ýt h¬n hoÆc kh«ng cã rñi ro. Trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t ra t¨ng, tû gi¸ USD thay ®æi, c¸c NHTM th­êng xuyªn ph¶i ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt huy ®éng ®Ó gi÷ nguån vèn æn ®Þnh th× chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®Çu ra vµ l·i suÊt ®Çu vµo ngµy cµng thu hÑp, ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña TCTD. Mét bé phËn quan träng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN lµ l·i suÊt NHNN t¸i cÊp vèn cho NHTM. Tõ th¸ng 10 n¨m 1994 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1997, NHNN ¸p dông l·i suÊt t¸i cÊp vèn b»ng 100% l·i suÊt trªn hîp ®ång tÝn dông c¸c NHTM cho kh¸ch hµng vay. Tõ th¸ng 6 n¨m 1997 ®Õn th¸ng 1 n¨m 1998 ¸p dông l·i suÊt 10,8% n¨m vµ tõ th¸ng 1 n¨m 1998 ®Õn nay lµ 13,2% - n¨m. NÕu so s¸nh sù biÕn ®éng vÒ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng th× l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN kh¸ æn ®Þnh víi môc ®Ých k×m chÕ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Nh­ng l¹m ph¸t ®­îc k×m chÕ hay bïng næ kh«ng chØ phô thuéc vµo yÕu tè l·i suÊt mµ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c n÷a, trong ®ã th©m hôt Ng©n s¸ch vµ t¨ng tr­ëng GDP thÊp lµ yÕu tè kh«ng thÓ xem nhÑ. Song c©u hái ®­îc ®Æt ra lµ l·i suÊt ë ViÖt Nam ph¶i ch¨ng ®· thùc sù linh ho¹t, mÒm dÎo vµ biÕn ®éng phï hîp víi nÒn kinh tÕ. Trªn thùc tÕ, l·i suÊt ë ViÖt Nam vÉn chØ lµ l·i suÊt ng©n hµng do NHT¦ quy ®Þnh vµ ¸p dông cho toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Chóng ta vÉn ch­a cã l·i suÊt thÞ tr­êng, ch­a cho phÐp l·i suÊt ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së thÞ tr­êng. VÒ vÊn ®Ò nµy, xÐt trªn gãc ®é nÒn kinh tÕ ViÖt Nam míi ®ang ë giai ®o¹n ®Çu tiªn b­íc sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ch­a thÓ cho phÐp tù do ho¸ l·i suÊt, tøc lµ x¸c ®Þnh l·i suÊt theo c¸c lùc l­îng thÞ tr­êng, nh­ng trªn mét gi¸c ®é kh¸c, muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi riªng ë ViÖt Nam ®ßi hái chóng ta ph¸i tõng b­íc thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt. 5. Mét sè nhËn thøc vÒ l·i suÊt theo tinh thÇn luËt NHNN vµ sù ®iÒu chØnh c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam. Sau nhiÒu n¨m ®æi míi ho¹t ®éng vµ liªn tôc ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, ®· ®Õn lóc xuÊt hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó NHNN vµ c¸c TCTD chuyÓn sang giai ®o¹n míi cña viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã lµ: - LuËt NHNN vµ LuËt c¸c TCTD cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1 th¸ng 10 n¨m 1998, trong ®ã §iÒu 18 LuËt NHNN quy ®Þnh: "NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt t¸i cÊp vèn". - Quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña NHNN ®èi víi c¸c TCTD ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu chØ mang tÝnh ®Þnh h­íng. Mét sè NHTM do ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh ®· thùc hiÖn mét sè møc l·i suÊt cho vay d­íi trÇn quy ®Þnh cña NHNN, trong khi ®ã mét sè NHTM Cæ phÇn ®Æc biÖt lµ TCTD N«ng th«n do nhu cÇu cña kh¸ch hµng, cña thÞ tr­êng vèn cña ®Þa ph­¬ng vµ ®­îc sù chÊp thuËn cña UBND TØnh ®· cã nh÷ng vËn dông thu thªm phÝ ngoµi møc trÇn l·i suÊt quy ®Þnh. - MÆt kh¸c do yªu cÇu ph¶i tiÕp tôc hoµ nhËp víi ho¹t ®éng ng©n hµng c¸c n­íc trong khu vùc vµ céng ®ång ng©n hµng Quèc tÕ, yªu cÇu tù do ho¸ h¬n n÷a thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn. - Sù thèng nhÊt cao ®é trong viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ cña NHNN bao gåm c¶ l·i suÊt cña hÖ thèng c¸c NHTM, TCTD vµ kho b¹c Nhµ n­íc. Do ®ã ®ßi hái cã tÝnh cÊp b¸ch, kh¸ch quan lµ NHNN cÇn ph¶i ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ. Song ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¬ chÕ ®ã, cÇn cã sù thèng nhÊt quan ®iÓm vµ nhËn thøc vÒ l·i suÊt c¬ b¶n theo t­ t­ëng cña LuËt NHNN. §iÒu 9 - Kho¶n 12 LuËt NHNN quy ®Þnh: " L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh." Nh­ vËy viÖc quy ®Þnh cña LuËt NHNN vÒ l·i suÊt c¬ b¶n cã ý nghÜa trªn s¶ hai mÆt. Tr­íc hÕt, nã kh¼ng ®Þnh vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh l·i suÊt mµ c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn lµ NHNN. Vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ l·i suÊt ph¶i ®­îc thÓ hiÖn nh»m ®¹t môc tiªu: b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng c¸c TCTD, b¶o vÖ quyÒn lîi mét c¸ch hµi hoµ g÷a c¸c bªn: ng­êi göi, ng­êi vay vµ TCTD; sö dông c«ng cô l·i suÊt lµm ®ßn bÈy ®Ó kÝch thÝch huy ®éng vèn vµ ®iÒu hoµ vèn tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu, gãp phÇn thóc ®Çy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, võa sö dông lµm c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. MÆt kh¸c, l·i suÊt c¬ b¶n mµ NHNN c«ng bè võa ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, tiÒn tÖ cña n­íc ta trong tõng thêi kú, võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t theo cung cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c TCTD. Khi x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i dùa vµo c¸c yÕu tè nh­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ dù kiÕn hµng n¨m, chØ sè l¹m ph¸t dù kiÕn trong n¨m, l·i suÊt thùc d­¬ng cña ng­êi göi tiÒn ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi göi tiÒn vµo ng©n hµng, yªu cÇu cña viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú, t×nh h×nh cung cÇu vèn tÝn dông trªn thÞ tr­êng, mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt víi tû gi¸ ngo¹i tÖ, gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ, l·i suÊt thÞ tr­êng ®Êu thÇu thÞ tr­êng tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc trong nh÷ng phiªn ®Êu thÇu gÇn nhÊt... Trªn c¬ së ®ã, ngµy 02/02/2000, Thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh c¸c QuyÕt dÞnh vÒ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 05/08/2000: QuyÕt dÞnh sè 241/ 2000/Q§ - NHNN1 vÒ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cho vay cña c¸c TCTD ®èi víi kh¸ch hµng; QuyÕt ®Þnh sè 242/2000/Q§ - NHNN1 c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam ®èi víi kh¸ch hµng; QuyÕt ®Þnh sè 243/2000/Q§ - NHNN1 c«ng bè biªn ®é l·i suÊt ®«la Mü lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng ®«la suÊt Mü ®èi víi kh¸ch hµng; QuyÕt ®Þnh sè 244/2000/Q§ - NHNN1 vÒ viÖc cung cÊp th«ng tin tham kh¶o vÒ l·i suÊt cña c¸c NHTM cho NHNN. C¬ chÕ míi vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN ra ®êi nh»m qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ Quèc héi ®Ò ra vµ ®­îc thÓ hiÖn trong NghÞ quyÕt Trung ­¬ng lÇn thó 4, kho¸ VIII, Th«ng b¸o sè 144/TB-T¦ ngµy 03/03/1998 cña Bé chÝnh trÞ: " X©y dùng vµ thùc hiÖn c¬ chÕ míi phï hîp h¬n vÒ tû gi¸ vµ l·i suÊt, víi b­íc ®i thÝch hîp, kh«ng ®Ó x¶y ra biÕn ®éng xÊu vÒ kinh tÕ, x· héi... Cô thÓ lµ thùc hiÖn l·i suÊt thùc d­¬ng, linh ho¹t, ph¶n ¸nh ®óng cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, tõng b­íc ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n thay dÇn cho viÖc Ên ®Þnh trÇn l·i suÊt." vµ qu¸n triÖt theo t­ t­ëng cña LuËt NHNN ViÖt Nam. T­ t­ëng cña c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n lµ tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng, phï hîp víi môc tiªu kinh tÕ vÜ m«, víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña thÞ tr­êng, h¹n chÕ tèi ®a rñi ro vµ t¸c ®éng xÊu cña biÕn ®éng thÞ tr­êng tiÒn tÖ thÕ giíi, phï hîp víi møc ®é héi nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ quèc tÕ, lµm cho l·i suÊt trong n­íc b¸m s¸t víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam: NHNN bá viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña TCTD ®èi víi kh¸ch hµng, chuyÓn sang x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ tû lÖ % biªn ®é trªn. NHNN c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n dùa trªn viÖc tham kh¶o l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th«ng th­êng cña c¸c NHTM ¸p dông ®èi víi kh¸ch hµng vay cã uy tÝn trong viÖc sö dông vèn vay, tr¶ nî, cã rñi ro thÊp. L·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn cña TCTD g¾n víi l·i suÊt c¬ b¶n. Theo ®ã: L·i suÊt cho vay cao nhÊt cña TCTD = L·i suÊt c¬ b¶n + tû lÖ % L·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é giao ®éng ®ùîc c«ng bè ®Þnh kú hµng th¸ng, tr­êng hîp cÇn thiÕt, NHNN sÏ c«ng bè ®iÒu chØnh kÞp thêi. T¹i thêi ®iÓm hÞÖn nay, l·i suÊt c¬ b¶n lµ 1,75%/th¸ng, biªn ®é ®èi víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,3%/th¸ng vµ ®èi víi l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n lµ 0,5%/th¸ng. §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ : Cho vay b»ng ®«la Mü: Bá viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña NHTM ®èi víi kh¸ch hµng, chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t, phï hîp víi thÞ tr­êng quèc tÕ nh­ng vÉn cã sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc, cô thÓ lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n (tõ 01 n¨m trë xuèng) kh«ng v­ît qu¸ møc SIBOR (l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng Singapore) kú h¹n 3th¸ng + 1,0%/n¨m; l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n (tõ trªn 01 n¨m trë lªn) kh«ng v­ît qu¸ møc SIBOR kú h¹n 6 th¸ng + 2,5%/n¨m. Cho vay b»ng c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c: Do chiÕm tû lÖ nhá trong ho¹t ®éng tiÒn göi vµ tÝn dông trªn thÞ tr­êng, nªn cho phÐp c¸c NHTM tù xem xÐt quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay cña c¸c lo¹i ngoai tÖ nµy trªn c¬ së l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung - cÇu vèn tÝn dông cña tõng lo¹i ngo¹i tÖ trong n­íc. C¸c NHTM cung cÊp th«ng tin tham kh¶o cho NHNN vÒ l·i suÊt bao gåm: Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u, Ng©n hµng ANZ, Ng©n hµng HSBC vµ Ng©n hµng VID PUBLIC. §ång thêi víi viÖc triÓn khai c¬ chÕ l·i suÊt míi, NHNN theo dâi chÆt chÏ sù diÔn biÕn cña kinh tÕ vÜ m« vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, cã thÓ ®iÒu chØnh thÝch hîp c¸c c«ng cô tiÒn tÖ kh¸c ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh c¬ chÕ l·i suÊt míi phï hîp víi môc tiªu ®Ò ra. Ch­¬ng III. Gi¶i ph¸p nh»m cñng cè vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam. Nh­ vËy lµ trong h¬n 10 n¨m ®æi míi, chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông cña ng©n hµng ®· ®­îc ®iÒu hµnh theo h­íng tÝch cùc, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña n­íc ta ®· tõng b­íc ®­îc níi láng theo h­íng tù do ho¸, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi trong n­íc, møc ®é héi nhËp kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ngµy cµng trë nªn linh ho¹t h¬n, b¸m s¸t cung - cÇu vèn thÞ tr­êng, quyÒn chñ ®éng Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c TCTD ngµy cµng ®­îc më réng, nªn lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù kiÓm so¸t l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, gãp phÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång ViÖt Nam. §Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ, NHNN ph¶i tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, tõng b­íc thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. §Þnh h­íng. §Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ, chóng ta ph¶i x©y dùng ®­îc mét chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®ã ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n sau: ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia v× thÕ tr­íc hÕt nã ph¶i h­íng tíi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. §ã lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm thÞ tr­êng tÝn dông cña n­íc ta. N­íc ta thùc hiÖn ®æi míi xuÊt ph¸t tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu. V× vËy, thÞ tr­êng tÝn dông vÉn bao hµm c¶ thÞ tr­êng cho vay nÆng l·i ®Æc biÖt lµ ë vïng n«ng th«n réng lín. Tû lÖ ng­êi göi tiÒn ng©n hµng ë n­íc ta chiÕm mét tû lÖ thÊp trong d©n sè. §Æc biÖt, ë n«ng th«n miÒn Nam, ng­êi d©n chØ cã thãi quen mua vµng cÊt tr÷. MiÒn B¾c ®· cã phong trµo göi tiÕt kiÖm kh¸ cao ë n«ng th«n håi kh¸ng chiÕn chèng Mü víi c¸c hîp t¸c x· tÝn dông. Nh­ng phong trµo nµy ®· tan vì v× l·i suÊt ©m trong thêi kú l¹m ph¸t phi m· vµ ch­a håi phôc. T×nh h×nh nµy t¹o ra ®Æc ®iÓm: thÞ tr­êng tÝn dông ë n­íc ta kh«ng ®ång nhÊt vµ tù nhiªn tån t¹i nh÷ng l·i suÊt kh¸c biÖt kh¸ xa ë c¸c vïng kh¸c nhau, do cung cÇu tÝn dông kh¸c nhau. Nã ®· dÊn ®Õn t×nh tr¹ng cã lóc l·i suÊt tiÒn göi cña mét vµi ng©n hµng ë thµnh phè cao h¬n l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng kh¸c g©y ra t×nh tr¹ng ph¶i ®ång lo¹t n©ng l·i suÊt ®Ó tr¸nh bÞ hót mÊt tiÒn göi. N­íc ta míi cã tõng m¶nh thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ nh­ thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c hµng ho¹t ®éng kh«ng th­êng xuyªn vµ cung cÊp kh«ng ®ñ l­îng tÝn phiÕu cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng qua nh÷ng ®Êu thÇu qu¸ Ýt ái. ThÞ tr­êng liªn ng©n hµng ®· cã tõ l©u nh­ng hÇu nh­ kh«ng ho¹t ®éng vµ c¸c ng©n hµng Ýt vay m­în lÉn nhau hoÆc vay m­în trùc tiÕp qua b¶o ®¶m b»ng tÝn phiÕu kho b¹c. Ng©n hµng Trung ­¬ng sö dông vèn ph¸t hµnh qua tÝn dông b»ng c¸ch cung øng nguån vèn trùc tiÕp cho c¸c ng©n hµng quèc doanh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng lo¹i cho vay ­u ®·i. §ã lµ trë ng¹i rÊt lín cho viÖc h×nh thµnh l·i suÊt thÞ tr­êng cã sù chØ ®¹o cña l·i suÊt c¬ b¶n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam h×nh thµnh trong giai ®o¹n khñng ho¶ng tiÒn tÖ x¶y ra ë c¸c ch©u lôc vµ nh÷ng ®ßi hái ph¶i cã c¶i c¸ch thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi khiÕn chóng ta ph¶i c¶nh gi¸c vµ thËn träng. Do ®ã, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam ph¶i gãp phÇn vµo viÖc kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ cña thÞ tr­êng tÝn dông ViÖt Nam, gãp phÇn vµo thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ë n­íc ta ph¶i h­íng tíi h×nh thµnh mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ, t¹o ra sù c«ng b»ng vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c TCTD, xo¸ bá sù kh¸c biÖt vÒ l·i suÊt gi÷a c¸c khu vùc, thóc ®Èy vèn linh ho¹t gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n phï hîp víi sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta hiÖn nay. L·i suÊt tÝn dông ph¶i ®¸p øng yªu cÇu xö lý linh ho¹t, võa ®¸p øng yªu cÇu c¹nh tranh gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh tiÒn tÖ trong viÖc huy ®éng vèn ®Ó tiÕn tíi tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù kiÓm so¸t cña NHNN ®èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tr¸nh viÖc c¸c TCTD t¨ng l·i suÊt cho vay qu¸ møc ¶nh h­ëng ®Õn ®Çu t­ trong n­íc, phï hîp víi môc tiªu kinh tÕ vÜ m«, víi tiÕn tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc, víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc vµ h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a rñi ro vµ t¸c ®éng xÊu cña biÕn ®éng thÞ tr­êng tiÒn tÖ thÕ giíi. L·i suÊt tÝn dông ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c T CTD vµ kh¸ch hµng göi, vay vèn cã thÓ tho¶ thuËn ®Ó lùa chän l·i suÊt sao cho linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng vïng, møc ®é rñi ro theo thêi h¹n cho vay vµ ®èi t­îng cho vay, më réng huy ®éng vµ cho vay vèn trung vµ dµi h¹n víi môc tiªu huy ®éng nhiÒu nhÊt mäi nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­ ®Ó ®¸p øng vèn cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch l·i suÊt võa ph¶i ®¸p øng quan hÖ cung cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ, võa ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng tÝn dông, ®¶m b¶o cã sù chªnh lÖch l·i suÊt ®ñ ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c TCTD, tøc lµ sau khi bï ®¾p c¸c chi phÝ ho¹t ®éng, c¸c TCTD ph¶i thu ®­îc mét lîi nhuËn hîp lý. L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng võa ph¶i kÝch thÝch ®­îc s¶n xuÊt trong n­íc, võa ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, tøc lµ l·i suÊt trong n­íc cÇn ph¶i theo s¸t l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ ®Ó phï hîp víi møc ®é héi nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ quèc tÕ., lµm cho mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt VND - tû gi¸ - l·i suÊt ngo¹i tÖ linh ho¹t h¬n, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n quan hÖ cung - cÇu vÒ vèn vµ ngo¹i tÖ, ®iÒu chØnh quan hÖ tÝn dông quèc tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ë n­íc ta ph¶i ®¸p øng yªu cÇu tõng b­íc tù do ho¸ nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng.Trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt. ChÝnh s¸ch nµy cã mét sè ®iÓm thuËn lîi nh­ dÔ thùc hiÖn, phï hîp víi mét n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh s¬ khai vµ møc ®é c¹nh tranh kÐm, ch­a cã ®Çy ®ñ c¸c c«ng cô kiÓm so¸t l·i suÊt gi¸n tiÕp vµ h¹n chÕ trong n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh nh­ n­íc ta. Nh­ng bªn c¹nh ®ã, chÝnh s¸ch kiÓm so¸t l·i suÊt còng ®­a ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp. KiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt cã thÓ dÉn ®Õn suy gi¶m chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh cña hÖ thèng ng©n hµng, bëi v× nguån tiÒn tiÕt kiÖm sÏ ch¶y vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh phi tæ chøc vµ kh«ng bÞ qu¶n lý. KiÓm so¸t l·i suÊt còng dÉn ®Õn viÖc ¸p ®Æt c¬ cÊu l·i suÊt phøc t¹p nh­ tån t¹i nhiÒu lo¹i trÇn l·i suÊt cho vay, g©y ra sù kÐm hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. KiÓm so¸t l·i suÊt kh«ng cã lîi cho c¹nh tranh ë ®iÓm c¸c TCTD kÐm hiÖu qu¶ cã thÓ vÉn tån t¹i ho¹t ®éng mµ kh«ng ph¶i chÞu søc Ðp cña c¹nh tranh, khiÕn cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt khã kh¨n cña nh÷ng TCTD nµy tån t¹i kÐo dµi. Nh÷ng khã kh¨n g¾n víi viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt lµ vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. C¶ hai lo¹i rñi ro nµy ®Òu cã xu h­íng n©ng l·i suÊt lªn vµ t¨ng rñi ro tÝn dông. VÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch ph¶n ¸nh thùc tÕ lµ kiÓm so¸t l·i suÊt sÏ hÊp dÉn c¸c doanh nghiÖp bÊt chÊp rñi ro vµ kh¶ n¨ng cã thÓ thanh to¸n ®­îc c¸c kho¶n nî cña m×nh hay kh«ng, t×m ®ñ mäi c¸ch vay ®­îc vèn tõ ng©n hµng, trong khi rñi ro ®¹o ®øc ph¸t sinh do ng­êi cho vay kh«ng cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®­îc viÖc sö dông vèn cña ng­êi ®i vay . Trong tr­êng hîp nµy, vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch ph¸t sinh v× tÝn dông ®­îc ®­a ®Õn cho nh÷ng ng­êi vay cã tÝnh rñi ro cao nhÊt vµ tíi nh÷ng dù ¸n cã tÝnh rñi ro nhÊt. Khi vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch trë nªn nghiªm träng, c¸c doanh nghiÖp lµnh m¹nh vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n míi sÏ bÞ lo¹i ra khái thÞ tr­êng tÝn dông v× hä kh«ng s½n sµng tr¶ l·i suÊt cao nh­ c¸c doanh nghiÖp ®ang gÆp khã kh¨n. Nh­ vËy lµ viÖc kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt tá ra kÐm hiÖu qu¶ trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ph©n bæ nguån vèn tÝn dông, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, gi¶m chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh cña hÖ thèng ng©n hµng do sù thiÕu linh ho¹t, cøng nh¾c. MÆc kh¸c, tr­íc xu tÕ héi nhËp kinh tÕ nh­ hiÖn nay ®ßi hái chu¸ng ta ph¶i tõng b­íc g¾n kÕt ®­îc l·i suÊt víi thÞ tr­êng. Do vËy, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt, chóng ta ph¶i tõng b­íc x©y dùng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, tõng b­íc tiÕn dÇn ®Õn tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o d­îc sù kiÓm so¸t cña NHNN ®èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh»m ®¸p øng nhu cÇu héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi cña n­íc ta hiÖn nay. Gi¶i ph¸p. - §iÒu quan träng ®Ó cã mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý, võa kÝch thÝch ®­îc ®Çu t­, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c TCTD ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i, t¨ng c­êng c¹nh tranh, gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng bÊt cËp cña chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ ph¶i nhËn thøc ®­îc b¶n chÊt cña l·i suÊt c¬ b¶n, x¸c ®Þnh ®­îc l·i suÊt hîp lý. §Ó x©y dùng ®­îc l·i suÊt hîp lý, chóng ta ph¶i chó ý: ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cÇn c¨n cø vµo ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Khi x©y dùng l·i suÊt ph¶i ®Æt trong t­¬ng quan víi tû gi¸ cña VND so víi c¸c ®ång tiÒn m¹nh trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc ®Æc biÖt lµ ®ång USD, ®ång EURO, ®ång Yªn, ®ång Nh©n d©n tÖ... Bëi l·i suÊt vµ tû gi¸ cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, mét khi cã sù t¨ng gi¶m, chuyÓn ®æi néi tÖ sang ngo¹i tÖ, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ. ViÖc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n phô thuéc vµo lîi nhuËn b×nh qu©n cña x· héi. Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n nµy ®­îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi lý luËn kinh tÕ häc M¸c xÝt: lîi nhuËn cña t­ b¶n cho vay bao giê còng nhá h¬n lîi nhuËn b×nh qu©n cña t­ b¶n s¶n xuÊt vµ nã chÝnh lµ mét phÇn cña gÝa trÞ thÆng d­ do lÜnh vùc s¶n xuÊt t¹o ra. L·i suÊt ph¶i ®­îc ®Æt trong mèi t­¬ng quan víi l·i suÊt tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c ®Ó lµm sao cã thÓ khai th¸c tèi ®a mäi nguån lùc trong x· héi. CÇn xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ doanh lîi chøng kho¸n ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch l·i suÊt. Khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng, viÖc duy tr× mét møc l·i suÊt hîp lý lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, b»ng kh«ng nh÷ng biÕn ®éng trong chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh.l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc ph¸t hµnh vµ mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. NÕu l·i suÊt ng©n hµng tr¶ cho ng­êi tiÕt kiÖm cao, ng­êi göi sÏ thÝch göi tiÒn vµo ng©n hµng ®Ó h­ëng l·i suÊt cao vµ rñi ro thÊp, h¬n lµ mua chøng kho¸n víi l·i suÊt thÊp nh­ng rñi ro cao. Do xu h­íng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc nªn viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt ph¶i c¨n cø vµo møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ khu vùc. ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt ph¶i tuú thuéc vµo tËp qu¸n vµ thãi quen cña ng­êi d©n còng nh­ c¸c yÕu tè t©m lý cña d©n chóng trong thêi kú nhÊt ®Þnh. HiÖn nay theo tinh thÇn cña Héi nghÞ Trung ­¬ng kho¸ 8 (lÇn1), §¶ng vµ Nhµ n­íc tiÕp tôc ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc mµ träng t©m h­íng vÒ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, v× thÕ khi x¸c ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay ph¶i theo h­íng ­u tiªn cho lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n. §ã còng lµ mét trong nh÷ng ®iÓm quan träng nh»m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n, tiÒn ®Ò cña sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. - Ph¶i x©y dùng mét m«i tr­êng ®Ó l·i suÊt c¬ b¶n ph¸t huy t¸c dông. Tr­íc hÕt, ph¶i cã mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng n¨ng ®éng vµ chñ ®éng trong c¹nh tranh. Trong m«i tr­êng c¹nh tranh tèt, l·i suÊt cña c¸c TCTD sÏ dao ®éng gÇn s¸t víi l·i suÊt chØ ®¹o cña NHNN. H¬n thÕ n÷a, trong m«i tr­êng c¹nh tranh, hÖ thèng ng©n hµng sÏ cung cÊp cho nÒn kinh tÕ vµ d©n c­ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ngµy cµng tèt h¬n. Do vËy, ®Ó n©ng cao tÝnh chñ ®éng trong c¹nh tranh, c¸c NHTM trong n­íc cÇn ph¶i chñ ®éng c¶i tiÕn chÊt l­îng, quy tr×nh tÝn dông vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµngquèc tÕ, c¶i tiÕn chÊt l­îng phôc vô. §ång thêi ph¶i nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ míi trong ho¹t ®éng ng©n hµng, c¶i tiÕn c¸c vÊn ®Ò nh©n sù, chi phÝ qu¶n lý...®Ó gi¶m tèi ®a chi phÝ kinh doanh. Chó träng c«ng t¸c tiÕp thÞ trong ho¹t ®éng ng©n hµng, hiÓu râ nhu cÇu cña kh¸ch hµng truyÒn thèng, tæ chøc tèt c«ng t¸c t­ vÊn vÒ dù ¸n ®Çu t­, thanh to¸n quèc tÕ... cho kh¸ch hµng còng nh­ th­êng xuyªn l¾ng nghe, t×m hiÓu nh÷ng ®Ò nghÞ, ph¶n ¸nh cña kh¸ch hµng. T¹o lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng trªn c¬ së hiÓu biÕt vµ hç trî lÉn nhau. Më réng tÝn dông ®Õn nhiÒu ®èi t­îng kh¸ch hµng, ®Õn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, doanh nghiÖp võa vµ nhá, ë nh÷ng khu vùc mµ møc ®é c¹nh tranh cßn thÊp vµ ®ang cÇn vèn nh­ khu vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá... MÆt kh¸c, c¸c NHTM cÇn n©ng cao vai trß c«ng t¸c c©n ®èi tÝn dông: §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh tÝn dông nh­ cho vay tiªu dïng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, cho vay mua cæ phÇn, cho vay phôc vô ch­¬ng tr×nh nhµ ë, tham gia c¸c dù ¸n kÝch cÇu, cho vay hîp vèn, ®Ó t¨ng tr­ëng tÝn dông b»ng c¸ch t¨ng tr­ëng vèn. Tæ chøc c«ng t¸c ®iÒu hoµ vèn trong néi bé hÖ thèng c¸c chi nh¸nh ng©n hµng ®¶m b¶o nguån vèn kh«ng bÞ ø ®äng, ®ång thêi tranh thñ nguån vèn chi phÝ rÎ trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ®Ó cho vay. T¨ng c­êng ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c nh­ gãp vèn, mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp, tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ do NHNN tæ chøc bao gåm thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c, thÞ tr­êng c¸c chøng tõ cã gi¸ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tham gia c¸c ho¹t ®éng cung øng dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh - tiÒn tÖ, b¶o hiÓm, kinh doanh chøng kho¸n, bÊt ®éng s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m hç trî cho viÖc t¨ng tr­ëng tÝn dông. Hai lµ, ph¶i x©y dùng mét thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng thÞ tr­êng më ph¸t triÓn míi cã m«i tr­êng cho l·i suÊt c¬ b¶n ph¸t huy t¸c dông. Ba lµ, ph¶i cã hÖ thèng thanh to¸n tèt, ®Æc biÖt lµ thanh to¸n tæn tøc thêi míi hç trî vÒ mÆt kü thuËt vµ qu¶n lý, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®iÒu hµnh th«ng suèt thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ l·i suÊt c¬ b¶n. - Thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó x©y dùng vµ thiÕt lËp mÆt b»ng l·i suÊt chung, lµm c¬ së cho c¸c møc l·i suÊt thÞ tr­êng tù do sau nµy. - C¶i tiÕn vµ t¨ng c­êng t¸c ®éng cña NHNN b»ng c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn cã, ®Æc biÖt lµ ®iÒu chØnh linh ho¹t kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c NHTM b»ng giíi h¹n sö dông vèn vµ h¹n møc t¸i cÊp vèn trong t¸i chiÕt khÊu khÕ ­íc nî vµ tÝn dông thÕ chÊp ®èi víi giÊy tê cã gi¸ ®¶m b¶o chÊt l­îng. - §Ó NHNN c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ ®Ó nã cã thÓ ®i vµo cuéc sèng thuËn lîi th× ph¶i gi¶i quyÕt c¨n b¶n c¸c tån ®äng cò cña hÖ thèng NHTM. HiÖn nay ®ang cßn hµng ngh×n tû ®ång vèn cho vay cña hÖ thèng NHTM ®ãng b¨ng trong nói nî qu¸ hanj vµ tµi s¶n ph¸t m¹i ph¶i cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt døt ®iÎm. NÕu ch­a lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh - tiÒn tÖ cho hÖ thèng NHTM th× cßn khã kh¨n trong viÖc thùc hiªn bÊt kú mét chÝnh s¸ch míi nµo cña ng©n hµng. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n cña hÖ thèng NHTM ®ã lµ viÖc ChÝnh phñ cÇn ph¶i thóc ®¶y qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ ®­a vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng ty mua b¸n nî qu¸ h¹n. - HiÖn nay, c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu ch­a ®­îc phæ biÕn. Do vËy, phÈi sím ®­a th­¬ng phiÕu, hèi phiÕu vµo l­u th«ng ®Ó thùc hiÖn l·i suÊt chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu cña NHTM vµ NHNN v× ®ã lµ c«ng cô tµi chÝnh phæ biÕn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - §Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ lµm c¬ së cho viÖc ra ®êi c¸c hµng ho¸ trao ®æi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o gi÷a c¸c chñ thÓ liªn quan ®Õn chu chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ. - Nguån vèn vay n­íc ngoµi ®Ó t¸i ®Çu t­ cña c¸c NHTM cÇn ph¶i ®Æt trong sù kiÓm duyÖt chÆt chÏ cña NHNN ®Ó kh«ng t¹o ra sù bÞ ®éng trong ®iÒu hµnh khèi l­îng tiÒn cña NHNN. - T¹o lËp mét m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh ®Ó khuyÕn khÝch sù c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM vµ c¸c TCTD sao cho phï hîp v¬i chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. - Mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ ph¶i tõng b­íc x©y dùng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tiÕn tíi tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù kiÓm so¸t cña NHNN ®èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Tù do ho¸ l·i suÊt cã rÊt nhiÒu ­u ®iÓm. Do l·i suÊt ®­îc tù do ho¸, biÕn ®éng theo cung - cÇu vÒ vèn, nªn cã thÓ ph©n bæ nguån vèn tÝn dông khan hiÕm cho hµng ngµn ng­êi vay c¹nh tranh nhau, ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu cña ng­êi vay vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt; ®ång thêi ®¶m b¶o thu hót tiÒn gi÷a hµng trÖu ng­êi göi cho ng©n hµng víi chi phÝ hîp lý nhÊt vµ ®­îc ng­êi göi chÊp nhËn. L·i suÊt tù do ho¸ cã kh¶ n¨ng linh ho¹t ®iÒu tiÕt ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn thay ®æi, t¹o ®éng lùc cho sù t¨ng tr­ëng tµi chÝnh. Tù do ho¸ l·i suÊt còng lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña tù do ho¸ tµi chÝnh gióp cho c¸c n­íc thùc hiÖn ®­îc qu¸ tr×nh h«i nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi do tù do ho¸ mang l¹i còng cßn tån t¹i rÊt nhiÒu nh÷ng tr­êng hîp mµ tù do ho¸ kh«ng thùc hiÖn ®­îc tèt vai trß cña m×nh. §Ó tù do ho¸ vµ l·i suÊt lµm trßn chøc n¨ng cña m×nh, thÞ tr­êng tµi chÝnh cÇn ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. Nh­ng trong nÒn kinh tÕ, thÞ tr­êng tÝn dông kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®iÒu chØnh ®ñ nhanh ®Ó c©n b»ng gi÷a cung - cÇu khi ®iÒu kiÖn thay ®æi vµ t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng vÉn lµ ®Æc tr­ng cña bÊt kú mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nµo. Tù do ho¸ l·i suÊt sÏ kÐm hiÖu qu¶ nÕu x· héi ¸p ®Æt vµo hÖ thèng tµi chÝnh qu¸ nhiÒu c¸c môc tiªu quèc gia ... Do vËy, ®Ó ph¸t huy ®­îc nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ nh÷ng nh­îc ®iÓm cña tù do ho¸ l·i suÊt, mét quèc gia khi thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« ®· æn ®Þnh vµ kh¸ ch¾c ch¾n, hµnh lang ph¸p lý ®· t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ hoµn chØnh, hÖ thèng ng©n hµng æn ®Þnh vµ ho¹t ®éng h÷u hiÖu, thÞ tr­êng tµi chÝnh (bao gåm thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n) ®· h×nh thµnh vµ ®· vËn hµnh cã hiÖu qu¶, c¸c nguån lùc trong n­íc ®· ®­îc ph©n phèi vµ sö dông cã hiÖu qu¶, c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Òu ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sö dông vèn triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶. Quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN lµ quan ®iÓm c¬ b¶n xuyªn xuèt trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh cña chóng ta. §ång thêi víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ, xu h­íng héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ trë nªn cÇn thiÕt ®Ó chóng ta ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ - x· héi. Trong ®iÒu kiÖn vµ bèi c¶nh ®ã, vÊn ®Ò tù do ho¸ tµi chÝnh vµ tù do ho¸ l·i suÊt nãi riªng ë ViÖt Nam lµ mét xu thÕ tÊt yÕu hoµn toµn phï hîp víi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt ë ViÖt Nam ph¶i ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch thËn träng, cã c©n nh¾c, tr¸nh nãng véi ®Ó cã thÓ lo¹i bá ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ x· héi. Víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n nh­ hiÖn nay, chóng ta ®ang tõng b­íc x©y dùng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tõng b­íc tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt. §Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay chóng ta ph¶i kh¾c phôc rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó x©y dùng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho tù do ho¸ l·i suÊt: Khu vùc s¶n xuÊt (nhÊt lµ khu vùc Nhµ n­íc) ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, ®ang trong qu¸ tr×nh chÊn chØnh, s¾p xÕp, cæ phÇn ho¸; hÖ thèng ng©n hµng vÉn cßn yÕu kÐm, vèn nhá, tr×nh ®é qu¶n lý thÊp; c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu ch­a ®­îc phæ biÕn; nghiÖp vô t¸i cÊp vèn cña NHNN ch­a thùc hiÖn ®óng néi dung kinh tÕ cña nã, chñ yÕu cßn mang tÝnh chÊt cho vay trùc tiÕp; tr×nh ®é cña c¸c c¬ quan vÜ m« trong nÒn kinh tÕ ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña t×nh h×nh míi... Khi c¸c ®iÒu kiÖn ®· héi ®ñ, chóng ta sÏ chuyÓn sang c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng kh«ng ph¶i c¬ chÕ tù do ho¸ hoµn toµn. NHNN víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia sÏ sö dông l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®Ó tham gia ®iÒu chØnh gi¸n tiÕp c¸c møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng nh»m ph¸t huy vai trß cña l·i suÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ - x· héi. KiÕn nghÞ. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt trong thêi gian tíi ®ßi hái cÇn cã sù phèi hîp hµnh ®éng gi÷a c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng, cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî ®i kÌm nh»m lµm cho c«ng cô l·i suÊt thùc sù kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ, kinh doanh ng©n hµng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. NHNN ph¶i ®iÒu hµnh kinh doanh cña c¸c NHTM b»ng nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó c¸c NHYM ®i ®óng quü ®¹o cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¹nh tranh, gi¶m chi phÝ nghiÖp vô, ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm dÞch vô cã chÊt l­îng ngµy cµng cao. NHNN ph¶i thùc sù lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng vµ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng ®èi víi c¸c NHTM. NHNN cÇn thùc hiÖn mét c¸ch b×nh th­êng nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c theo th«ng lÖ quèc tÕ. §ång thêi, NHNN cÇn ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch dù tr÷ b¾t buéc, h¹n møc tÝn dông cña nÒn kinh tÕ, chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ c¬ chÕ tÝn dông, thanh to¸n phï hîp víi chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n trong t×nh h×nh míi. NHNN cÇn cã chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p kiÓm so¸t chÆt chÏ, lo¹i trõ kÞp thêi ho¹t ®éng mang tÝnh ®Çu c¬ trªn thÞ tr­êng tÝn dông nh»m lo¹i trõ nguy c¬ t¨ng l·i suÊt, ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n xÊu nh­ kinh nghiÖm tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh §«ng ¸. CÇn cã mét sù ®iÒu tra c¬ b¶n cña NHT¦ vÒ møc chi phÝ qu¶n lý b×nh qu©n cña c¸c ng©n hµng ë c¸c vïng kh¸c nhau ®Ó l·i suÊt cã thÓ bï ®¾p chi phÝ trung b×nh cña c¸c NHTM tõ ®ã c¸c NHTM míi ®ñ søc c¹nh tranh khi héi nhËp nÒn kinh tÕ. NHNN cÇn phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh t¨ng c­êng ph¸t hµnh nh÷ng tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu kho b¹c ®Ó ®ñ sè l­îng cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. ë Ph¸p, ®ã lµ c¸c tÝn phiÕu kho b¹c chuyªn dïng cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. C¸c ng©n hµng vay hay cho vay rÊt dÔ dµng b»ng c¸ch b¸n (= vay) khi thiÕu vèn, hay mua (= cho vay) khi thõa vèn. NHT¦ còng b¸n khi muèn thu håi vèn tõ l­u th«ng vµ mua khi muèn tung tiÒn ra l­u th«ng. C¸ch lµm nµy nhanh vµ nhÑ nhµng h¬n c¸ch t¸i cÊp vèn nÆng nÒ hiÖn nay v× ®ßi hái ph¶i cã bé hå s¬ cho vay cã tµi s¶n thÕ chÊp ®­îc c«ng chøng vµ cã sù thÈm ®Þnh cña NHNN ë ®Þa ph­¬ng. Cßn dïng cöa sæ t¸i chiÕt khÊu nh­ hiÖn nay th× chóng ta ch­a cã nh÷ng ®iÒu luËt vÒ th­¬ng phiÕu cßn qu¸ s¬ sµi. Víi c¸ch lµm nh­ hiÖn nay, thÞ tr­êng liªn ng©n hµng sÏ kh«ng thÓ ho¹t ®éng th­êng xuyªn ®­îc. §èi víi chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n­íc, cÇn ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt gi÷a c¸c vïng, c¸c khu vùc vµ c¸c ngµnh ®Ó qu¸ tr×nh kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ . ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o vÖ c¸c khu vùc s¶n xuÊt khi thùc hiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch l·i suÊt míi nh»m ®¶m b¶o kinh doanh ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh l©u dµi. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc cÇn n©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vµ ph¶i t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. kÕt luËn. L·i suÊt lµ mét lo¹i gi¸ c¶ ®Æc biÖt, ®­îc sö dông lµm ®ßn bÈy cho c¸c môc tiªu kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. ViÖc ®iÒu chØnh vµ ®­a ra chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi tõng thêi kú kh¸c nhau sÏ ph¸t huy ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt nh»m thu hót vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch më réng s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®èi víi ViÖt Nam ®Æc biÖtlµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi chóng ta ®ang thùc hiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc nh»m theo kÞp ®­îc víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Do vËy, trong thêi gian tíi, chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng sÏ tiÕp tôc ®­îc nghiªn cøu, ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn h¬n sao cho b¾t kÞp víi nh÷ng thay ®æi trong nÒn kinh tÕ, nh»m môc tiªu phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc./. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Bµi gi¶ng cña TS. NguyÔn H÷u Tµi Gi¸o tr×nh TiÒn tÖ, tÝn dông vµ ng©n hµng Gi¸o tr×nh Ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 8 T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3 n¨m 2000 T¹p chÝ Ng©n hµng sè 6 n¨m 2000 T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 n¨m 2000 T¹p chÝ Ng©n hµng sè chuyªn ®Ò n¨m 1999 Môc lôc. Trang PhÇn më ®Çu 1 Ch­¬ng I. C¬ së lý luËn cña chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng vµ kinh nghiÖm cña mét sè n­íc 4 trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt. 1. Kh¸i niÖm l·i suÊt 4 2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt 6 3. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n 9 4. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng 10 5. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong viÖc ®iÒu hµnh 13 chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông Ch­¬ng II. §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt 17 tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam trong thêi gian qua 1. Giai ®o¹n l·i suÊt ©m tõ 1988 - 1992 17 2. Tõ th¸ng 10/ 1992 chuyÓn tõ l·i suÊt ©m 18 sang l·i suÊt d­¬ng 3. Giai ®o¹n võa quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ 18 cho vay cô thÓ, võa cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn 4. ChuyÓn tõ l·i suÊt tho¶ thuËn sang trÇn l·i suÊt 19 5. Mét sè nhËn thøc vÒ l·i suÊt theo tinh thÇn luËt NHNN vµ sù ®iÒu chØnh c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt 22 ë ViÖt Nam Ch­¬ng III. Gi¶i ph¸p nh»m cñng cè vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch 26 l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam 1. §Þnh h­íng 26 2. Gi¶i ph¸p 29 3. KiÕn nghÞ 34 KÕt luËn 37