Đề tài Tìm hiểu tài liệu lưu trữ nghiên cứu

HỘI. PHỎP LỆNH Lưu trữ quốc gia năm 2001 đÓ KHẲNG định rỪ: “ TàI LIỆU Lưu trữ quốc gia là tài liệu có giá trị về chính trị, kinh tế, quốc phŨNG, AN NINH, NGOẠI GIAO, Văn hoá, giáo dục, khoa học và công nghệ được hỠNH THàNH TRONG CỎC THỜI KỲ LỊCH SỬ CỦA DÕN TỘC VIỆT NAM, QUA HOẠT động của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xÓ HỘI, TỔ CHỨC XÓ HỘI, TỔ CHỨC XÓ HỘI - NGHỀ NGHIỆP, TỔ CHỨC KINH TẾ, đơn vị vũ trang nhân dân (sau đây gọi chung là cơ quan, tổ chức) và các nhân vật lịch sử, tiêu biểu phục vụ việc nghiên cứu lịch sử, khoa học và hoạt động thực tiễn”. Định nghĩa chính thống này đÓ NHẮC TỚI CỎC TàI LIỆU HỠNH THàNH TRONG đời sống của cá nhân nổi tiếng, nhưng thành phần tài liệu thuộc loại như vậy trong các cơ sở lưu trữ của ta không đáng kể. Hơn nữa, xét trên phương diện lý thuyết, việc xác định tài liệu lưu trữ cá nhân chỉ liên quan đến những nhân vật nổi tiếng cũng tạo nên những rào cản cho sự mở rộng phạm vi thu thập các tài liệu có nguồn gốc cá nhân và đang nằm trong tay nhân dân. Ngoài ra, trong thời kỳ hội nhập, khi kinh tế tư nhân đang được bỠNH đẳng với các thành phần kinh tế khác thỠ TàI LIỆU Lưu trữ hỠNH THàNH DO HOẠT động của thành phần kinh tế này cũng cần có một vị trí mới. Trên thế giới, “tài liệu lưu trữ nhân dân” là thuật ngữ không cŨN MỚI MẺ, NHưng ở Việt Nam, việc xây dựng một khái niệm thống cho “tài liệu lưu trữ nhân dân” vẫn cŨN BỎ NGỎ. HIỆN NAY CÚ NHIỀU QUAN NIỆM VỀ TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân. Chẳng hạn như theo Nguyễn Văn Thâm, tài liệu lưu trữ nhân dân có thể là một bản thảo về một công trỠNH NGHIỜN CỨU CỦA CỎ NHÕN, MỘT SỎNG TỎC NGHỆ THUẬT, MỘT BỨC ẢNH CHưa công bố, các bằng phát minh sáng chế, giấy chứng nhận bản quyền được cấp cho các sản phẩm được đăng kÝ độc quyền, tài liệu về các giải thưởng của cá nhân trên các lĩnh vực, các giấy tờ về nhân thân của mỗi người, di chúc… Đó cũng có thể là một bản thiết kế công trỠNH Tư nhân, các hợp đồng nhân sự, kế hoạch sản xuất, kinh doanh của các công ty tư nhân, tài liệu của các trường tư, của các tổ chức được thành lập và hoạt động dưới quyền điều hành của các cá nhân không thuộc hệ thống cơ quan nhà nước như các văn phŨNG Tư vấn, các tổ chức từ thiện… Tất cả những tài liệu này có thể gọi chung là tài liệu lưu trữ nhân dân. Nhưng đối với một khái niệm, việc liệt kê thành phần, loại hỠNH CỦA đối tượng được đề cập tới nên được hạn chế. Khái niệm về tài liệu lưu trữ nhân dân cũng vậy. Nếu như coi sự liệt kê các loại tài liệu nói trên là khái niệm tài liệu lưu trữ nhân dân THỠ KHỎI NIỆM NàY KHỤNG TOàN DIỆN, đầy đủ. Tài liệu lưu trữ từ nhân dân là một khái niệm rất rộng, bên cạnh những loại hỠNH TàI LIỆU đÓ được biết đến hiện nay, cũng có thể tồn tại những loại hỠNH TàI LIỆU MỚI, CHưa từng được nhắc tới, nhưng vẫn tồn tại lẩn khuất đâu đó trong nhân dân. Một cách hiểu khác về tài liệu lưu trữ nhân dân đÓ được tác giả Trần Hoàng đưa ra trong một bài viết về kho lưu trữ nhân dân trên Tạp chí Văn thư Lưu trữ Việt Nam, đó là: “Tài liệu lưu trữ nhân dân có thể là bản chính, bản gốc hoặc bản sao hợp pháp tài liệu được ghi trên giấy, phim, ảnh, băng hỠNH, Băng ghi âm, đĩa âm thanh hoặc các vật mang tin khác”. Định nghĩa này không liệt kê các thành phần tài liệu cụ thể như định nghĩa đÓ NỜU Ở TRỜN, NHưng lại chưa làm rỪ được những nét đặc thù, riêng biệt của loại hỠNH TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân. Ở đây, ta vẫn thấy tài liệu lưu trữ nhân dân và tài liệu lưu trữ nói chung gần như không có sự phân biệt. TRONG QỲA TRỠNH NGHIỜN CỨU, NHÚM NGHIỜN CỨU đÓ THAM KHẢO NHỮNG TàI LIỆU VỀ LÝ LUẬN Và THỰC TIỄN CỤNG TỎC LưU TRỮ. TRỜN Cơ SỞ KẾ THỪA NHỮNG CỎCH HIỂU VỀ TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN CỦA CỎC TỎC GIẢ đI TRước, trong phạm vi đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên, nhóm nghiên cứu xin được đưa ra một cách hiểu về tài liệu lưu trữ nhân dân như sau: Tài liệu lưu trữ nhân dân là tài liệu thuộc quyền sở hữu hợp pháp của công dân và không thuộc nguồn nộp lưu vào các lưu trữ lịch, có Ý NGHĨA KHỤNG CHỈ VỚI NHÕN DÕN Mà CŨN CÚ NHIỀU Ý NGHĨA KHỎC VỀ MẶT LỊCH SỬ, KINH TẾ, Văn hoá, giáo dục… 1.1.1. ĐẶC đIỂM TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN Nếu như tài liệu lưu trữ nhà nước được tổ chức dựa vào những định chế mang tính quyền lực của nhà nước thỠ TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân đŨI HỎI PHẢI được tổ chức quản lý theo những định chế riỜNG, BỞI VỠ đó là tài sản riêng của công dân hoặc một nhóm công dân hoạt động theo pháp luật. Đó là những tài liệu có Ý NGHĨA TRỜN NHIỀU MẶT Và KHỤNG THUỘC NGUỒN NỘP Lưu vào các lưu trữ Nhà nước. Tại Điều 5, Pháp lệnh Lưu trữ Quốc gia khẳng định: “ 1. Tài liệu riêng của cá nhân, gia đỠNH, DŨNG HỌ CÚ GIỎ TRỊ NHư tài liệu quy định tại Điều 1 của Pháp lệnh này được Nhà nước đăng kÝ Và BẢO HỘ; Cơ quan lưu trữ có trách nhiệm hướng dẫn, giúp đỡ về kỹ thuật bảo quản; 2. Nhà nước khuyến khích việc tặng cho, kÝ GỬI TàI LIỆU riêng của cá nhân, gia đỠNH, DŨNG HỌ CHO Cơ quan lưu trữ; trong trường hợp bán tài liệu riêng của cá nhân, gia đỠNH, DŨNG HỌ THỠ PHẢI BỎO CHO Cơ quan lưu trữ và ưu tiên bán cho cơ quan lưu trữ.”. Như vậy, phần lớn những tài liệu lưu trữ của công dân không được lưu trữ công thu thập, bảo quản. Nhà nước khuyến khích các cá nhân hiến tặng hay bán cho Nhà nước những tài liệu lưu trữ có giá trị để đưa vào bảo quản trong các kho lưu trữ do Nhà nước quản lý nhằm phát huy cao độ khả năng khai thác các tài liệu đó. Một điểm cần lưu Ý Ở KHỎI NIỆM NàY đó là ngoài các cá nhân cŨN CÚ CỎC NHÚM CỎ NHÕN SỞ HỮU TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân. Nhóm cá nhân đó có thể là một doanh nghiệp tư nhân, gồm một hoặc nhiều thành viên cùng sở hữu các tài liệu chung của doanh nghiệp như mẫu thiết kế, hợp đồng…; trong các làng, xÓ THỠ NHỮNG TàI LIỆU NHư thần tích, thần sắc...thuộc quyền sở hữu chung của cả dân làng. Tài liệu lưu trữ nhân dân là những tài liệu có giá trị không chỉ đỐI VỚI CỎ NHÕN, NHÚM CỎ NHÕN Mà CŨN MANG NHỮNG GIỎ trị khác về mặt lịch sử và thực tiễn. Rất nhiều tài liệu của các tổ chức và công dân không nằm trong danh mục tài liệu thu vào các kho lưu trữ do Nhà nước quản lÝ, TRONG NHỮNG HOàN CẢNH CỤ THỂ VẪN PHỤC VỤ TỐT CHO VIỆC NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ Và HOẠT động thực tIỄN. NHư VẬY, NGOàI NHỮNG đẶC đIỂM Cơ BẢN đưỢC KHỎI QUỎT TRONG KHỎI NIỆM đÓ NỜU TRỜN THỠ TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN CŨN MANG NHỮNG đẶC đIỂM SAU: Một là, cũng giống như tài liệu lưu trữ nói chung, tài liệu lưu trữ nhân dân cũng phản ánh những thông tin quá khứ. Đó là các sự kiện, hiện tượng, biến cố lịch sử, những thành quả lao động sáng tạo của nhân dân ta trong các thời kỳ lịch sử…. HAI Là, LOẠI HỠNH TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân rất đa dạng. Đó có thể là những tài liệu của cá nhân như giấy tờ tuỳ thân, những tài liệu do công dân thu thập, sưu tầm được, những tài liệu gia truyền (gia phả, tộc phả...); tài liệu của doanh nghiệp tư nhân cũng như những bản hợp đồng, những mẫu thiết kế … BA Là, TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN KHỤNG PHÕN BIỆT THỜI GIAN, XUẤT XỨ, TỎC GIẢ, KỸ THUẬT CHẾ TỎC Và PHươNG THỨC LàM RA TàI LIỆU… đỐI VỚI MỘT CỎ NHÕN, BỜN CẠNH GIẤY TỜ TUỲ THÕN CŨN CÚ NHỮNG TàI LIỆU TẢN MẠN KHỎC DO CỎ NHÕN đÚ SưU TẦM đưỢC NHư NHỮNG PHO SỎCH CỔ.., HOẶC NHỮNG TàI LIỆU cỦA GIA đỠNH, DŨNG TỘC CỎ NHÕN đÚ NHư GIA PHẢ, TỘC PHẢ.... ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP, TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN CÚ THỂ Là BẢN HỢP đỒNG CỦA DOANH NGHIỆP KÝ KẾT VỚI DOANH NGHIỆP KHỎC, NHỮNG TàI LIỆU VỀ đỐI THỦ CẠNH TRANH Mà DOANH NGHIỆP đÚ THU THẬP đưỢC, CŨNG CÚ THỂ Là NHỮNG BẢN THIẾT KẾ MẪU MÓ SẢN PHẨM đưỢC HỠNH THàNH TỪ KHI DOANH NGHIỆP BẮT đẦU đI VàO HOẠT đỘNG…. BỐN Là, NHỮNG TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN KHỤNG TẬP TRUNG Ở MỘT CHỖ, Mà NẰM RẢI RỎC TRONG NHÕN DÕN, TRONG TỪNG GIA đỠNH, TỪNG LàNG XÓ, TỪNG DOANG NGHIỆP Tư NHÕN…DO NHÕN DÕN TỰ LưU GIỮ, BẢO QUẢN Và SỬ DỤNG THEO NHỮNG MỤC đỚCH RIỜNG. ĐÕY Là đIỂM KHỎC BIỆT SO VỚI TàI LIỆU LưU TRỮ NHà NưỚC BỞI TàI LIỆU LưU TRỮ NHà NưỚC đưỢC BẢO QUẢN TẬP TRUNG, THỐNG NHẤT TẠI CỎC PHŨNG, KHO LưU TRỮ NHà NưỚC; đưỢC TỔ CHỨC KHAI THỎC SỬ DỤNG MỘT CỎCH KHOA HỌC, NHẰM PHỤC VỤ NHU CẦU CỦA NHÕN DÕN Và XÓ HỘI. 1.1.2. THàNH PHẦN TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN 1.1.2.1. TàI LIỆU THUỘC SỞ HỮU CỦA CỎ NHÕN *TàI LIỆU VỀ THÕN THẾ, SỰ NGHIỆP Đối với mỗi cá nhân, trong cả cuộc đời của mỠNH đều gắn bó mật thiết với những loại giấy tờ, tài liệu nhất định. Đó là những giấy tờ nhân thân như giấy khai sinh, chứng minh thư, sổ hộ khẩu.... Những tài liệu này là minh chứng xác nhận cho sự tồn tại, cho tư cách công dân của một con người. Bên cạnh đó, trong quá TRỠNH SỐNG Và HOẠT động, mỗi cá nhân đều có những giấy tờ, tài liệu liên quan như: giấy chứng nhận quá trỠNH CỤNG TỎC, TUYỜN DUơng thành tích công trạng, giấy tờ liên quan đến quyền sở hữu, thừa kế tài sản…. Những tài liệu này rất có ý nghĩa đối với riỜNG cá nhân đó, về mặt vật chất hoặc tinh thần. VỠ THẾ MỖI CỎ NHÕN đều có nhu cầu lưu giữ những tài liệu của riêng mỠNH. Đối với những cá nhân tiêu biểu, có nhiều đóng góp cho xÓ HỘI THỠ NHỮNG TàI LIỆU DO HỌ SẢN SINH RA TRONG QUỎ TRỠNH SỐNG Và HOẠT động không chỉ có ý nghĩa đối với bản thân cá nhân đó, mà CŨN MANG Ý NGHĨA TO LỚN đối với toàn xÓ HỘI. * Tài liệu do cá nhân thu thập, sưu tầm Trong khối tài liệu của nhân dân, do nhân dân sở hữu không chỉ có những tài liệu liên quan đến bản thân họ mà cŨN CÚ RẤT NHIỀU NHỮNG TàI LIỆU KHỎC. ĐÚ Là NHỮNG TàI LIỆU CỦA GIA đỠNH, DŨNG HỌ TRUYỀN LẠI NHư GIA PHẢ, NHỮNG BỚ QUYẾT GIA TRUYỀN, NHỮNG CUỐN SỎCH CỔ…. TRONG CỎC TỘC PHẢ CỦA CỎC DŨNG HỌ CŨN ẨN CHỨA BIẾT BAO TàI LIỆU QUÝ Mà CHỲNG TA CHưa có điều kiện khai thác - đó là những ghi chép chân thực nhất về bối cảnh xÓ HỘI GIỜ CỰNG SỰ PHỎT TRIỂN CỦA DŨNG HỌ. CHẲNG HẠN NHư trong cuốn “Lương gia thế phả” hiện cŨN đang giữ ở nhà thờ họ Lương (làng Nhị Khê – Hà Tây), có ghi chép rất tỷ mỉ về các sự kiện, nhân vật liên quan đến dŨNG HỌ; TRONG đó có bản di chúc của Ôn Như - Lương Văn Can. Cụ đÓ để lại một bản di chúc cho dŨNG HỌ Và DÕN TỘC, đoạn mở đầu viết bằng chữ Hán và phần nội dung viết bằng chữ Nôm - với mong muốn con dân nước Việt đừng bao giờ nguôi nỗi đau mất nước. Ngoài ra, tài liệu do cá nhân sưu tầm cũng có thể là những tài liệu tản mạn, do cá nhân tự thu thập và sưU TẦM đưỢC NHư NHỮNG PHO SỎCH CỔ, NHỮNG BẢN KHẮC CHỮ CỔ, NHỮNG BỨC TRANH THỜ HàNG TRỐNG…. 1.1.2.2. TàI LIỆU THUỘC SỞ HỮU CỦA CỎC LàNG, XÓ LàNG XÓ VIỆT NAM CÚ TỚNH cộng đồng Và TỰ TRỊ RẤT CAO. DO đÚ, TRONG MỘT LàNG XÓ CÚ NHỮNG TàI SẢN THUỘC SỞ HỮU CHUNG CỦA MỌI NGưỜI NHư đỠNH LàNG, CỔNG LàNG, NHỮNG đỒ VẬT CỔ, QUÝ HIẾM CỦA LàNG, Và TRONG đÚ CÚ CẢ NHỮNG TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN NHư THẦN TỚCH, THẦN SẮC, BẢN GHI CHỘP VỀ LỊCH SỬ LàNG NGHỀ, NHỮNG SẮC PHONG CỦA NHà VUA CHO NHỮNG NGưỜI CÚ CỤNG THàNH LẬP LàNG… ĐÚ KHỤNG CHỈ Là NHỮNG TàI LIỆU QUÝ, CÚ GIỎ TRỊ đỐI VỚI LàNG, XÓ đÚ, Mà NHỮNG TàI LIỆU đÚ CŨN CÚ NHỮNG GIỎ TRỊ TO LỚN TRONG NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ, CÚ Ý NGHĨA GIỎO DỤC, KINH TẾ, VăN HOỎ…. THEO CỎC NHà NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ THỠ VIỆC KHỤNG THỂ DỰNG LỜN MỘT BỨC TRANH CHÕN THỰC VỀ đời sống của người dân trong các làng xÓ PHONG KIẾN Xưa vỠ NGUỒN SỬ LIỆU TRONG NHÕN DÕN HIỆN NAY VẪN BỊ GIẤU KỚN Và CHưa có điều kiện phát hiện. Qua những lần điền dÓ DÕN TỘC HỌC, CỎC NHà SỬ HỌC đều phát hiện được những điều hết sức ngạc nhiên cŨN ẨN CHỨA TRONG NHÕN DÕN Mà TRONG CỎC VIỆN SỬ HỌC KHỤNG TỠM THẤY. NGHIỜN CỨU VỀ LàNG XÓ VIỆT NAM, NGười ta tỠM đến các tộc phả cỦA DŨNG HỌ TẠI địa phương, những dŨNG CHỮ được khắc trên các bia mộ,…, thậm chí cả những lời kể của người dân cũng được coi là nguồn sử liệu đáng quý cần được xem xét. 1.1.2.3. Tài liệu của các tổ chức tư nhân XÓ HỘI CàNG PHỎT TRIỂN THỠ SỐ Lượng ngày càng nhiều. Đó có thể là các doanh nghiệp tư nhân, các Hội do cá nhân tự thành lập như Hội đồng hương, Hội đồng khoá, Hội người cao tuổi ... Tài liệu của những tổ chức này không chỉ có ý nghĩa đối với các thành viên trong hội mà đôi khi cŨN CÚ Ý NGHĨA đỐI VỚI XÓ HỘI. Theo đường lối mới của Đảng ta, ngày nay kinh tế tư nhân đang được đặt bỠNH đẳng với các thành phần kinh tế khác trong quá trỠNH PHỎT TRIỂN KINH TẾ CỦA đất nước. Điều này đÓ được ghi trong các văn bản chính thức của Đảng và Nhà nước. VỠ THẾ CỎC SẢN PHẨM HỠNH THàNH DO HOẠT động của thành phần kinh tế tư nhân - kể cả tài liệu lưu trữ cũng cần phải có một vị trí mới, rộng hơn nhiều so với quan niệm cũ. Những tài liệu sản sinh trong các doanh nghiệp tư nhân có thể là kế hoạch sản sản xuất, kinh doanh; các ký kết hợp đồng, các dây chuyền công nghệ…. 1.2. Giá trị của tài liệu lưu trữ nhân dân 1.2.1. GIỎ TRỊ LỊCH SỬ Như chúng ta đÓ BIẾT TàI LIỆU CÚ TRONG NHÕN DÕN, DO NHÕN DÕN SỞ HỮU KHỤNG PHẢI CHỈ CÚ NHỮNG TàI LIỆU LIỜN QUAN đến thân thế sự nghiệp và chỉ có giá trị đối với riêng cá nhân đó mà trong nhân dân cŨN TỒN TẠI RẤT NHIỀU TàI LIỆU QUÝ, CÚ GIỎ TRỊ NHIỀU MẶT NHư: Giá trị lịch sử, văn hoá, kinh tế…Những tài liệu ấy hiện nay cŨN NẰM RẢI RỎC TRONG NHÕN DÕN Và HẦU NHư không được biết đến, nhưng đôi khi những tài liệu “vô danh” ấy lại có giá trị lịch sử rất lớn đối với cả một dân tộc. Chẳng hạn như những cuốn cổ sử cŨN SÚT LẠI TRONG CỎC LàNG XÓ, GIA đỠNH, DŨNG HỌ; NHỮNG CUỐN TỘC PHẢ; NHỮNG DẤU TỚCH CỦA NHà VUA để lại tại các vùng quê trong những lần đi vi hành….Đó là những minh chứng lịch sử rất quan trọng giúp chúng ta có cái nhỠN TOàN DIỆN Hơn về quá khứ của dân tộc. Thời đại phong kiến trong các triều đỠNH KHỤNG BAO GIỜ THIẾU đi vai trŨ CỦA NGười biên chép lịch sử về triều đại đó và các triều đại trước. Nhờ đó mà trải qua hàng nghỠN Năm cho tới tân ngày nay, chúng ta vẫn có thể biết cuộc sống của cha ông mỠNH NHỮNG NGàY MỚI HỠNH THàNH đất nước. Những cái tên như: Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên….hẳn đÓ TRỞ NỜN RẤT đỗi quen thuộc trong giới nghiên cứu lịch sử. Và người ta cũng biết đến “Đại Việt sử kÝ TOàN THư” như một cuốn cổ sử đầy đủ nhất (mà chúng ta cŨN GIỮ LẠI được), phản ánh sự hỠNH THàNH Và PHỎT TRIỂN đất nước qua các triều đại phong kiến trong lịch sử. Tuy nhiên, những ghi chép đó mới chỉ phản ánh được thế sự trong triều đỠNH NỜN đôi khi cŨN MANG TỚNH CHỦ QUAN CỦA NGười viết, đặc biệt là mang đậm Ý CHỚ CỦA NHà VUA - NGười đứng đầu đất nước. CŨN CUỘC SỐNG THỰC CỦA NGười dân thỠ HẦU NHư không được nhắc đến trong các cuốn chép sử triều đỠNH. NHưng qua những cuộc khảo cứu lịch sử trong nhân dân, người ta mới biết đến những người chép sử trong nhân dân. Họ là những con người thầm lặng góp phần hoàn thiện bức tranh lịch sử của dân tộc nhưng chưa từng một lần được lưu danh trong sử sách. Hẳn là chưa thể phản ánh được đầy đủ sự hỠNH THàNH Và PHỎT TRIỂN CỦA MỘT THỜI đại lịch sử nếu như mới chỉ thông qua cuộc sống giàu sang phú quý của những đấng “bề trỜN” CỦA XÓ HỘI; NGười ta cũng không đánh giá được sự phát triển của một quốc gia nếu mới chỉ thông qua một nhóm người. Muốn biết được một đất nước có thực sự phát triển hay không phải nhỠN VàO đời sống của tầng lớp bỠNH DÕN TRONG XÓ HỘI - đó mới là sự phản ánh chân thực nhất. Ngày nay, chúng ta biết được cuộc sống của người dân xưa không phải qua các ghi chỘP SỬ TRONG CUNG Mà CHỦ YẾU QUA CỎC CUỐN TỘC PHẢ CỦA DŨNG HỌ; QUA CỎC BẢN THẦN TỚCH, THẦN SẮC CỦA LàNG; NHỮNG KINH NGHIỆM CUỘC SỐNG được truyền miệng từ đời này qua đời khác… cùng những di chỉ khảo cổ học mà các nhà nghiên cứu lịch sử đÓ TỠM được trong những lần điền dÓ DÕN TỘC HỌC…. Nhắc đến những ghi chép trong lịch sử Việt Nam, người ta thường nhắc đến “Đại Việt sử kÝ TOàN THư” của Ngô Sĩ Liên, “Dư địa chí” của Nguyễn TrÓI, “KHÕM định Việt sử thông giám cương mục” của Quán sử Triều Nguyễn… Gần như tất cả CỎC CỤNG TRỠNH NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ VIỆT NAM THỜI KỲ đầu phong kiến (thế kỷ X) đều lấy những ghi chép đó làm minh chứng. Tuy vậy, có những phát hiện sau này gây nhiều bất ngờ trong giới sử học lại không xuất phát từ đó mà chính là những phát hiện “tỠNH CỜ” TRONG NHÕN DÕN. TRONG CUỐN TẠP CHỚ Xưa và Nay có công bố Cuốn sử thi chương hồi cổ nhất nước ta. Đó là cuốn “Hoan Châu KÝ” - MỘT PHỎT HIỆN TỠNH CỜ TRONG TRàO Lưu “tỠM VỀ CỘI NGUỒN” CỦA GIỚI NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ. DŨNG HỌ NGUYỄN CẢNH VỐN Là MỘT TRONG NHỮNG DŨNG HỌ CÚ THANH THẾ, MUỐN TỠM LẠI MỠNH để vừa dẫn dắt con cháu tiếp bước theo truyền thống tổ tiên vừa để được thẩm định của Nhà nước về mặt lịch sử văn hoá. Khi lục tỠM CỎC TỘC PHẢ đÓ BẤT NGỜ TỠM THẤY CUỐN TỘC PHẢ VIẾT Tường tận về dŨNG HỌ NGUYỄN CẢNH TỪ KHi xuất hiện (Năm 1406) cho suốt tám đời (đến 1678). Các nhà sử học cho biết: “Đọc “Hoan Châu kÝ” CHỲNG TA CŨN CÚ THỂ BIẾT được tường tận thời kỳ Lê Trung Hưng với những cuộc chiến đấu của các phe phái đại biểu cho chính thống cũng như ngụy tặc; và ngay cả những xung đột, tranh cướp ngôi thứ, quyền binh của nhau trong từng phe phái; biết thêm những địa danh lịch sử, những nhân vật lịch sử cũng như những chi tiết lịch sử có gía trị mà cuốn “Đại Việt sử kÝ TOàN THư” đến nay được coi là cuốn cổ sử đầy đủ nhất mà TA CÚ, CŨN THIẾU HOẶC KHỤNG đề cập tới….Đặc biệt “Hoan Châu ký” viết theo dạng chương hồi (4 hồi, 16 tiết và lời bạt), viết cách đây đÓ Hơn 300 năm (Năm 1678 được coi là năm viết xong) nên được các nhà văn hoá sử coi là “loại tiểu thuyết chương hồi cổ nhất nước ta” [8, 29]. Vậy mà suốt bao năm cuốn sách quý đó nằm im trong nhân dân mÓI đến năm 1994 mới được phát hiện. Đọc các công trỠNH NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ MỚI BIẾT Băn khoăn lớn nhất của các nhà nghiên cứu lịch sử là nguồn tài liệu. Khi nghiên cứu về vấn đề lịch sử thế kỷ X, các ghi chép được ghi trong “Đại Việt sử kÝ TOàN THư” và các ghi chép về sau rất sơ lược nên nhiều vấn đề - nhất là cuộc sống ngoài cung cấm gần như không được nhắc đến. Khi đưa ra các vấn đề về tỠNH HỠNH RUỘNG đất, tỠNH HỠNH THỦ CỤNG Nghiệp, thương nghiệp… chủ yếu các nhà sử học dựa vào các di chỉ khảo cổ học và các dấu tích cŨN SÚT LẠI TRONG CỎC BIA MỘ, GIA PHẢ, CỎC THẦN TỚCH Và THEO NGười dân truyền tụng lại. Để có cái nhỠN TOàN DIỆN VỀ LỊCH SỬ VIỆT NAM TRONG TỪNG GIAI đoạn thỠ CÚ SỰ GÚP PHẦN KHỤNG NHỎ TỪ CỎC TàI LIỆU, CỎC CHỨNG TỚCH LỊCH SỬ CŨN CHỨA đựng trong nhân dân. Đó có thể là gia tộc của các dŨNG HỌ; CỎC THẦN TỚCH, THẦN SẮC; TRỜN CỎC BIA MỤ Và đôi khi cŨN TỠM THẤY CẢ TRONG CỎC PHONG TỤC TẬP QUỎN, TRONG CỎC SỎNG TỎC TRUYỀN MIỆNg của người dân…. Tài liệu lưu trữ nhân dân không chỉ ẩn chứa trong các làng xÓ CỦA VỰNG đồng bằng, trung du mà trên khắp mọi miền của tổ quốc bất cứ nơi đâu có sự sinh sống của con người đều xuất hiện những nguồn tài liệu quÝ. CHẲNG HẠN VàO BẤT CỨ LàNG CHăm nào ở Ninh Thuận người ta cũng có thể tỠM THẤY CỎC TàNG THư cổ không biết có tự bao giờ. Các nhà Chăm học đÓ LIỆT KỜ RA KHỐI TRI THỨC (Văn hoá phi vật thể) khổng lồ chứa trong những tàng thư cổ. Ví như: Cách xem thời tiết thiên văn, phương pháp tính lịch, y học, kỹ thuật, nghệ thuật, phương thuật, lịch sử, tín ngưỡng dân gian, tiểu sử hệ thống thần linh,nội dung và Ý NGHĨA CỎC LỄ HỘI (NGàY Xưa), thánh ca, những bài ca tấy sach tâm hồn, trường ca, gia huấn ca, ca dao, tục ngữ, thơ ca, truyện cổ, âm nhạc . . . .Những điền dÓ đÓ PHỎT HIỆN RA CỎC THư tịch cổ trong các nhà dân. Nhiều gia đỠNH NGười Chăm cŨN Lưu giữ 3 - 4 tàng thư; đặc biệt không ít gia đỠNH NHư gia đỠNH ỤNG HẢI THANH Ở LàNG PHước Lập, xÓ PHước Nam, huyện Ninh Phước, Ninh Thuận cŨN Lưu giữ được BA HŨM THư tịch cổ (tất cả đều bằng chữ cổ Sanskrit) với ít nhất 45 cuốn [7; 11-12 ]. Có thể nói ở khắp mọi nơi trên đất nước, đến đâu chúng ta cũng có thể tỠM THẤY NHỮNG GHI CHỘP CỔ CỦA NHÕN DÕN CŨN TỒN TẠI đến tận ngày nay. Và dù đÓ CỐ GẮNG RẤT NHIỀU NHưng các nhà nghiên cứu vẫn chưa thể khám phá hết những bí mật cŨN TIỀM ẨN TRONG NHỮNG DŨNG CHỮ KỲ LẠ đó. Hiện nay, tại Bảo tàng Dân tộc học của Việt Nam cŨN Lưu giữ được một số tài liệu của đồng bào các dân tộc thiểu số như: sách mẫu sớ của đồng bào Dao (Tuyên Quang), sách chữ tượng hỠNH CỦA NGười Pà Thẻn (Hà Giang), sách chữ cổ của người Thái đen (Sơn La)…. Chính việc phát hiện ra những tài liệu trong nhân dân mà chúng ta đÓ CÚ CỎI NHỠN đầy đủ hơn về lịch sử của một thời đại đÓ QUA. NHỮNG CUỐN SỔ MUA Lương thực, những bảng tem phiếu....hẳn đÓ TRỞ NỜN XA LẠ VỚI THẾ HỆ TRẺ NGàY NAY NHưng nó lại là những thứ rất có giá trị chỉ trong mấy chục năm về trước. Nhờ vào những tài liệu, vật dụng mà các thế hệ trước cŨN Lưu giữ lại, chúng ta có thể dễ dàng hỠNH DUNG RA cảnh sống của cả dân tộc Việt Nam tưởng như chỉ vừa mới xảy ra. Đi sâu hơn nữa vào từng ngôi làng của Việt Nam, chúng ta không khỏi bất ngơ khi những người dân làng kể về chiến tranh một cach hết sức sôi nổi và hào hứng nhưng cũng đầy xúc động, với rất nhiều những kỷ vật mà sau chiến tranh chưa từng một lần được sử dụng lại. Tất cả chỉ như mới xảy ra ngày hôm qua. Đọc cuốn “CŨN LẠI VỚI THỜI GIAN” - CUỐN SỎCH DO HỘI CỰU CHIẾN BINH TRường ĐHKHXH&NV- ĐHQGHN xuất bản năm 2005, đÓ CUNG CẤP CHO BẠN đọc nhiều kỷ niệm, nhiều tư liệu mà họ đÓ TRẢI QUA HOẶC đang cŨN Lưu giữ. Những tư liệu cá nhân của những người đÓ KHUẤT HAY CŨN SỐNG THỰC SỰ Là NHỮNG “DẤU ẤN THỜI GIAN” VỀ NHỮNG Năm tháng hào hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. NGOàI RA, NHỮNG Tài liệu có giá trị lịch sử do nhân dân lưu giữ cũng có đóng góp rất lớn trong công việc nghiên cứu lịch sử. Từ những cuốn tộc phả của dŨNG HỌ, NHỮNG THẦN TỚCH, THẦN SẮC… GIỲP CỎC NHà NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ CÚ CỎI NHỠN CHÕN XỎC Hơn về cuộc sống của nhân dân trong thời đại trước. Chẳng hạn nghiên cứu về các tàng thư cổ thỠ NHỮNG điều ghi trong các tàng thư đó giúp ta có cái nhỠN TOàN DIỆN Và SÕU SẮC Hơn về đời sống của đồng bào Chăm trong quá khứ, biết được đời sống tinh thần hết sức phong phú và bất ngờ mà họ đÓ âm thầm cất giữ trong bao năm qua…. Ở mỗi thời kỳ lịch sử đều có những tài liệu ghi dấu sự tồn tại và phát triển của đất nước. Những tài liệu của nhân dân cũng góp phần không nhỏ trong việc nghiên cứu lịch sử của cả dân tộc. Một thời đại lịch sử này qua đi là bước chuyển mỠNH CHO MỘT THỜI KỲ LỊCH SỬ MỚI HỠNH THàNH Và PHỎT TRIỂN. SẼ Là KHỤNG đầy đủ nếu chúng ta chỉ dựa vào các ghi chép lịch sử trong triều đỠNH, DỰ NÚ Là BỘ MẶT CỦA CẢ đất nước thỠ đó cũng chỉ giống như vỏ của một chiếc hộp mà người ta vẫn chưa thể biết bên trong nó chứa đựng những gỠ. BẰNG NHỮNG CUỘC KHỎM PHỎ LỊCH SỬ, TỠM VỀ VỚI CỘI NGUỒN, CỎC NHà NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ đÓ PHỎT HIỆN được một khối lượng khổng lồ những chứng tích lịch sử trong nhân dân mà trước đây chưa từng được biết đến. Những tàI LIỆU Mà NHÕN DÕN CŨN Lưu giữ được đÓ GIỲP CHO GIỚI SỬ HỌC RẤT NHIỀU TRONG CHIẾN DỊCH “TỠM HIỂU CUỘC SỐNG CỦA CHA ỤNG TRONG QUỎ KHỨ”. TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân quả là đÓ đóng góp rất lớn trong việc tái tạo lại một cách chân thực bức tranh của dân tộc ViệT NAM TRONG QUỎ KHỨ. 1.2.2. GIỎ TRỊ THỰC TIỄN * Giá trị văn hoá – xÓ HỘI: Người ta biết đến một dân tộc không phải chỉ vỠ DÕN TỘC đó có nền kinh tế phát triển mà cŨN VỠ Văn hoá đặc trưng của mỗi dân tộc ấy. Văn hoá chính thống của mỗi quốc gia là văn hoá tiêu biểu cho quốc gia ấy. Nhưng những nét văn hoá cŨN Lưu giữ được trong các làng, xÓ…. LẠI TẠO NỜN NHỮNG NỘT Văn hoá riêng của người Việt. Và những nét văn hoá đó được ghi chép, lưu truyền, phản ánh phần nào trong một số tài liệu lưu trữ nhâN DÕN. Người ta biết đến một dân tộc không phải chỉ v́ dân tộc đó có nền kinh tế phát triển mà c̣n v́ văn hoá đặc trưng của mỗi dân tộc ấy. Văn hoá chính thống của  mỗi quốc gia là văn hoá tiêu biểu cho quốc gia ấy. Nhưng những nét văn hoá c̣n lưu giữ được trong các làng, xă…. lại tạo nên những nét văn hoá riêng của người Việt. Và những nét văn hoá đó được ghi chép, lưu truyền, phản ánh phần nào trong một số tài liệu lưu trữ nhân dân. Đất nước Việt Nam với 54 dân tộc sinh sống, không ai có thể biết hết văn hóa và bản sắc của tất cả các tộc người. Những nét văn hóa ấy càng không thể t ỠM THẤY TRONG SỎCH VỞ. CHỈ BẰNG CỎCH KHẢO CỨU Và TIẾP CẬN TRỰC TIẾP VỚI NGười dân trong từng địa phương ấy, người ta mới có thể biết được đặc trưng văn hóa của từng vùng, miền. Ví dụ: Những ngôi đỠNH, CHỰA Ở địa phương được Nhà nước công nhận là những di tích lịch sử thỠ NHỮNG TàI LIỆU ẤY NGOàI GIỎ TRỊ LỊCH SỬ CŨN CÚ GIỎ TRỊ RẤT LỚN VỀ Văn hóa. Ngoài nội dung phong phú mà tài liệu lưu trữ nhân dân mang lại thỠ đôi khi kỹ thuật là ra tài liệu cũng phần nào thể hiện được giá trị văn hóa của từng tộc người. Tất cả những tài liệu làm ra đều mang đậm dấu ấn của thời kỳ lịch sử sản sinh ra tài liệu đó. Chẳng hạn như những bức tranh thờ Hàng Trống dài hơn 10m dùng trong các lễ hội: Lễ sắc phong, lễ thuỷ lục đạo tràng; tranh thờ ở trong gia đỠNH CỦA CỎC DÕN TỘC CAO LAN - SỎN CHỈ, DAO, SỎN DỠU, TàY, NỰNG... KHỤNG NHỮNG Là DI SẢN Văn hoá nghệ thuật quý giá của cộng đồng các dân tộc, mà CŨN THỂ HIỆN MỐI QUAN HỆ đặc biệt giữa văn hoá kinh kỳ với các vùng văn hoá tại các địa bàn xa xôi; những cuốn sử xanh được sử dụng dưới các vương triều phong kiến...Mỗi loại hỠNH TàI LIỆU đều mang những nét đặc trưng riêng về kỹ thuật chế tác làm nên tài liệu trong từng thời kỳ lịch sử, ở từng vùng miền nhất định.     TỪ NHỮNG TàI LIỆU Mà NHÕN DÕN CŨN Lưu giữ được đă góp phần rất lớn trong việc khôi phục và phát triển các ngành nghệ thuật như: sân khấu, điện ảnh, thời trang, âm nhạc.... Bên cạnh những giá trị rất lớn về văn hóa mà tài liệu lưu trữ nhân dân mang lại, tài liệu lưu trữ nhân dân cŨN Là Cơ sở quan trọng để Nhà nước giải quyết chế độ chính sách cho các đối tượng có công với đất nước. Khi đó những giấy tờ tùy thân của cá nhân, những thành tích, cống hiến... của cá nhân sẽ là bằng chứng để Nhà nước giải quyết các chế độ ưu dăi, khen thưởng xứng đáng với sự hy sinh và công sức họ đă bỏ ra.     Đối với doanh nghiệp, tài liệu sản sinh ra cũng ít nhiều mang giá trị văn hoá. Từ lời văn câu chữ, từ nội dung phản ảnh, từ phương thức làm ra tài liệu cũng đều chịu sự ảnh hưởng của văn hoá của dân tộc nói chung và văn hoá doanh nghiệp nói rêng. Chẳng hạn như cách xưng hô trong giao tiếp, văn hoá ứng xử…. Bên cạnh việc thể hiện những nét văn hoá riêng của từng vùng miền, TLLTND cŨN Là Cơ sở để giải quyết chế độ chính sách cho các cá nhân có công với đất nước. Giá trị xă hội của tài liệu lưu trữ nhân dân được thể hiện rỪ QUA điều này. * GIỎ TRỊ KINH TẾ: CÚ THỂ NÚI TàI LIỆU LưU TRỮ CỦA CỎ NHÕN KHỤNG đEM LẠI HIỆU QUẢ KINH TẾ TO LỚN BỞI CHỦ YẾU Là NHỮNG tài liệu rời lẻ do cá nhân sưu tầm được. Nhưng đôi khi chính những tài liệu ấy lại có giá trị rất lớn về mặt kinh tế. Chẳng hạn: để có được những thước phim, ảnh về chiến tranh ở Việt Nam của các tác giả nước ngoài, chúng ta đÓ PHẢI CHI TRẢ MỘT KHOẢN TIỀN RẤT LỚN… Trong thời đại mới, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp tư nhân ngày càng khẳng định được vai trŨ CỦA MỠNH TRONG XÓ HỘI. TUY NHIỜN, DO đặc thù hoạt động nên tài liệu do các doanh nghiệp sản sinh ra không có gIỎ TRỊ LỚN VỀ MẶT LỊCH SỬ, Mà CHỦ YẾU PHẢN ỎNH TỠNH HỠNH SẢN XUẤT, KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP. NHIỀU TàI LIỆU SẢN SINH RA TRONG HOẠT đỘNG CỦA CỎC DOANH NGHIỆP CHỨA đỰNG NHỮNG THỤNG TIN CÚ ỚCH, LàM CăN CỨ đỂ LÓNH đẠO RA CỎC QUYẾT đỊNH PHỤC VỤ CHO HOẠT đỘNG QUẢN LÝ, đIỀU HàNH SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CỎC DOANH NGHIỆP. NHỮNG THỤNG TIN VỀ THỊ TRưỜNG, VỀ đỐI THỦ CẠNH TRANH, VỀ SẢN PHẨM… CÚ Ý NGHĨA đẶC BIỆT QUAN TRỌNG đỐI VỚI CỎC DOANH NGHIỆP, CÚ ẢNH HưỞNG TRỰC TIẾP đẾN HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP. TàI LIỆU CỦA DOANH NGHIỆP đỤI KHI CHỨA đỰNG NHỮNG BàI HỌC KINH NGHIỆM QUÝ BỎU VỀ TỔ CHỨC QUẢN LÝ. NHỮNG THẤT BẠI SẼ đưỢC RỲT KINH NGHIỆM, NHỮNG THàNH QUẢ đÓ đẠT đưỢC SẼ TIẾP TỤC đưỢC PHỎT HUY, NHỜ đÚ NÕNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP. MỘT GIỎ TRỊ QUAN TRỌNG CỦA TàI LIỆU DO DOANH NGHIỆP SẢN SINH RA đÚ Là: TàI LIỆU CỦA DOANH NGHIỆP Là BẰNG CHỨNG XỎC THỰC, CÚ SỨC THUYẾT PHỤC MẠNH MẼ CHO HOẠT đỘNG KINH DOANH , SẢN XUẤT LàNH MẠNH TRưỚC NHỮNG SỰ THANH TRA, KIỂM TRA CỦA CỎC Cơ QUAN NHà NưỚC CÚ THẨM QUYỀN. ĐÚ Là CỎC CHỨNG CỨ BẢO VỆ QUYỀN LỢI, UY TỚN CHO CỎC DOANH NGHIỆP NÚI CHUNG Và CHO DOANH NGHIỆP Tư NHÕN NÚI RIỜNG. CÚ THỂ NÚI NHỮNG THỤNG TIN TRONG CỎC TàI LIỆU CỦA DOANH NGHIỆP GIỲP CHO DOANH NGHIỆP đÚ NGHIỜN CỨU Và PHỎT TRIỂN SẢN XUẤT SẢN PHẨM MỚI, PHỎT TRIỂN KINH DOANH, GIỲP CẠNH TRANH GIàNH THẮNG LỢI VỚI CỎC đỐI THỦ TRỜN THươNG TRưỜNG. TỪ đÚ GIỲP DOANH NGHIỆP XÕY DỰNG đưỢC HỠNH ẢNH Và UY TỚN TỐT CỦA MỠNH TRONG KÝ ỨC XÓ HỘI Và THẬM CHỚ CỦA CẢ đỐI ThỦ CẠNH TRANH. * GIỎ TRỊ GIỎO DỤC: MỖI DÕN TỘC đỀU CÚ NHỮNG TRUYỀN THỐNG RIỜNG MANG đẬM BẢN SẮC đỘC đỎO CỦA HỌ. TRUYỀN THỐNG đÚ đưỢC XÕY DỰNG, BẢO TỒN TỪ thẾ HỆ NàY QUA THẾ HỆ KHỎC DO đưỢC GIỎO DỤC THưỜNG XUYỜN, LIỜN TỤC. NHỮNG TRUYỀN THỐNG NHư “UỐNG NưỚC NHỚ NGUỒN”, “ăN QUẢ NHỚ NGưỜI TRỒNG CÕY”, TRUYỀN THỐNG “HIẾU HỌC”, “TỤN Sư TRỌNG đẠO”… CỦA DÕN TỘC đưỢC PHẢN ỎNH NHIỀU TRONG CỎC TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN BẰNG LỜI VăN, HỠNH ẢNH… NHỮNG TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN, đẶC BIỆT Là NhỮNG TàI LIỆU CỔ, QUÝ HIẾM Là CăN CỨ đỂ XÕY DỰNG THàNH CỎC BỘ PHIM, CỎC TỎC PHẨM NGHỆ THUẬT LàM CỤNG CỤ TUYỜN TRUYỀN, GIỎO DỤC, THUYẾT PHỤC THẾ HỆ SAU VỀ TRUYỀN THỐNG DÕN TỘC. VỚ DỤ: THẦN TỚCH, THẦN SẮC, CỎC TỘC PHẢ ….GIỲP THẾ HỆ TRẺ HIỂU RỪ Hơn về truyền thống của cha ông trong quá khứ, góp phần hun đúc tỠNH YỜU QUỜ Hương và lŨNG TỰ HàO, TỰ TỤN DÕN TỘC. CHƯƠNG 2 - THỰC TRẠNG TÀI LIỆU LƯU TRỮ NHÂN DÂN 2.1. Nhận thức của người dân về tài liệu lưu trỮ NHÕN DÕN Trong cuỘC đỜI Và HOẠT đỘNG CỦA MỖI CỎ NHÕN KHỤNG THỂ KHỤNG CÚ NHỮNG GIẤY TỜ LIỜN QUAN NHư GIẤY KHAI SINH, GIẤY CHỨNG NHẬN…. CHỚNH VỠ VẬY NHỮNG GIẤY TỜ TUỲ THÕN LUỤN được người dân xem trọng và luôn có Ý THỨC GIỮ GỠN. NHỮNG LOẠI GIẤY TỜ NàY LUỤN LUỤN đưỢC CỎ NHÕN CẤT GIỮ KỸ LưỠNG, CẨN THẬN . TRONG MỘT GIA đỠNH, CỎC LOẠI GIẤY TỜ đÚ đưỢC CẤT Kỹ ở cùng một chỗ, hoặc từng thành viên tự cất giữ và bảo quản giấy tờ của bản thân. Tuy nhiên trong cuộc đời mỗi cá nhân không chỉ có những giấy tờ tuỳ thân mà cŨN CÚ RẤT NHIỀU NHỮNG LOẠI TàI LIỆU KHỎC LIỜN QUAN đến cá nhân đó. Trong quá trỠNH HỌC TẬP, LAO động, sáng tạo cá nhân có thể có những tài liệu quÝ DO Sưu tầm được, do hiểu được Ý NGHĨA CỦA TàI LIỆU HOẶC đôi khi chỉ là do sở thích nhưng những cá nhân ấy rất quÝ NHỮNG TàI LIỆU NàY. HỌ COI NHỮNG TàI LIỆU ẤY NHư kho báu của chính mỠNH Và KHỤNG đánh đổi bằng bất cứ giá nào. Đó chính là lý do giải thích tại sao trong các văn bản của Đảng và Nhà nước đều khuyến khích cá nhân, gia đỠNH, DŨNG HỌ HIẾN TẶNG HOẶC BỎN TàI LIỆU NHưng nhận được rất ít tài liệu như thế. TRONG SỐ NHỮNG TàI LIỆU Mà CỎ NHÕN HẾT SỨC QUÝ TRỌNG Và CÚ Ý THỨC GIỮ GỠN NHư những bảo vật của riêng mỠNH, CỦA GIA đỠNH Và DŨNG HỌ MỠNH….BAO GỒM: NHỮNG GIA TỘC CỦA DŨNG HỌ, NHỮNG TàNG THư cổ, những bí quyết gia truyền... Những cá nhân, gia đỠNH, DŨNG HỌ CÚ NHỮNG TàI LIỆU QUÝ ẤY HẦU NHư không hiểu vỀ GIỎ TRỊ Và NỘI DUNG CỦA NHỮNG GHI CHỘP ẤY, DẪU VẬY HỌ VẪN HẾT SỨC GIỮ GỠN. ChẲng hẠn như các tàng thư ngàn năm tuổi của đồng bào Chăm ở Ninh Thuận, cho đến tận ngày nay, vẫn được người Chăm coi trọng. Và những chữ viết trong nhỮng tàng thư ấy được xem là ân huệ của thánh hiền. Theo các bậc trưởng lão ở các làng Chăm, chiến tranh và loạn lạc đã đánh thức các tàng thư cổ. Nhiều gia đình chạy giặc dưới thời Pháp, Mỹ đã sẵn sàng bỏ lại của cải nhưng những tàng thư thì luôn mang theo. Không biết những tàng thư kia có từ khi nào nhưng từ thế hệ này sang thế hệ khác, người Chăm đều thay nhau giữ gìn và coi như vật gia bảo vô giá của cộng đồng, dòng tộc. Những mảnh tàng thư cổ xưa kia còn lại hiếm có ai đọc được nhưng chúng vẫn được bó gói kỹ lại để giữ. MỘT VỚ DỤ KHỎC Là TRONG CỎC DŨNG HỌ LỚN Ở VIỆT NAM THỠ NHỮNG TỘC PHẢ CỦA DŨNG HỌ CŨNG RẤT được người trong dŨNG HỌ COI TRỌNG, HỌ TRUYỀN TAY NHAU BẢO VỆ NHỮNG CUỐN SỔ GHI CHỘP đó từ đời này qua đời khác và coi chúng như vật báu gia truyền của tổ tiên để lại. Trong CỎC DŨNG HỌ ẤY THỠ KHỤNG PHẢI AI CŨNG được phép giữ gia tộc mà chỉ có những người trưởng họ (người đứng đầu dŨNG HỌ) MỚI CÚ QUYỀN GIỮ TàI SẢN VỤ GIỎ ẤY. VỚ DỤ: CUỐN “Lương gia thế phả” hiện vẫn đang được giữ tại nhà thờ họ Lương làng Nhị Khê - Hà Tây, quyểN THẦN PHẢ Ở NHà THỜ LÓ PHỲ Đường thuộc Mỹ Hà, BỠNH LỤC [6, 87]…. Và CŨN RẤT NHIỀU NHỮNG DŨNG HỌ KHỎC Ở KHẮP đất nước Việt Nam vẫn được cất giữ như thế… Tuy nhiên, bên cạnh những người có Ý THỨC GIỮ GỠN CẨN THẬN TàI LIỆU CŨN CÚ NHỮNG CỎ NHÕN, GIA đỠNH, DŨNG HỌ… CÚ TRONG TAY NHỮNG TàI LIỆU QUÝ NHưng do không hiểu rỪ GIỎ TRỊ CỦA NHỮNG TàI LIỆU đó nên không có Ý THỨC GIỮ GỠN, KHỤNG CẤT GIỮ CẨN THẬN ; DẪN đến tỠNH TRẠNG MẤT MỎT, Hư hỏng tài liệu… 2.2. TỠNH HỠNH BẢO QUẢN TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân Như đÓ GIỚI THIỆU Ở TRỜN THỠ TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân có giá trị lịch sử rất lớn. Những tài liệu ấy không chỉ có ý nghĩa đối với một cá nhân, gia đỠNH, DŨNG HỌ….Mà đôi khi cŨN CÚ Ý NGHĨA đối với cả dân tộc. Tuy nhiên, có thể nói những tài liệu có giá trị CŨN LẠI TRONG NHÕN DÕN HIỆN NAY CHỦ YẾU được bảo quản theo cảm tính của người dân. Họ chỉ bảo vệ và quÝ TRỌNG NHỮNG TàI LIỆU Mà HỌ CHO Là CẦN THIẾT VỚI BẢN THÕN, GIA đỠNH Và DŨNG HỌ CỦA MỠNH CHỨ ỚT AI BẢO QUẢN NHỮNG TàI LIỆU đó vỠ MỤC đích chung của dân tộC. CHỚNH VỠ VẬY NHỮNG TàI LIỆU QUÝ TRONG NHÕN DÕN đang ngày càng mất dần đi mà chưa có những biện pháp can thiệp kịp thời của Nhà nước. VỚI NHỮNG CỎ NHÕN CÚ Ý THỨC GIỮ GỠN TàI LIỆU THỠ TàI LIỆU CỦA HỌ LUỤN được bảo quản và cất giữ cẩn thận. Đối với những tàI LIỆU CỦA RIỜNG CỎ NHÕN THỠ TàI LIỆU đó được cá nhân lưu giữ tại nhà; những tộc phả, những bí quyết gia truyền , những ghi chép do dŨNG HỌ để lại thường được giữ trong các nhà thờ họ; những thần tích, thần sắc, bằng khen…..của làng, xÓ VỠ Là TàI SẢN CHUNg của cả một tập thể nên sẽ được giữ tại các đỠNH, CHỰA CỦA LàNG HOẶC TẠI TRỤ SỞ UBND XÓ. CHẲNG HẠN VỚI NHỮNG TàNG THư cổ thường được người dân bó gói để treo lên nóc nhà hoặc cất thật cẩn thận trong hŨM. VỠ QUỎ QUÝ NHỮNG TàNG THư ấy mà họ giữ kỹ đến mức người ta không bao giờ dám mở ra. SO VỚI đIỀU KIỆN BẢO QUẢN TàI LIỆU CỦA CỎ NHÕN, CỦA CỎC LàNG XÓ THỠ DOANH NGHIỆP CÚ đIỀU KIỆN HơN RẤT NHIỀU VỀ MẶT Cơ SỞ VẬT CHẤT CỰNG TRANG THIẾT BỊ BẢO QUẢN. THAY VỠ BỌC, GÚI TàI LIỆU RỒI CẤT GIỮ TRONG CỎC LOẠI TỦ, NGăN KỘO…, đA PHẦN CỎC DOANH NGHIỆP đÓ CẤT TàI LIỆU TRONG NHỮNG KỘT SẮT CÚ DỘ BẢO MẬT Và AN TOàN CAO. NGOàI RA, HIỆN NAY CỎC DOANH NGHIỆP KHỤNG NGỪNG ỨNG DỤNG CỤNG NGHỆ THỤNG TIN VàO HOẠT đỘNG CỦA MỠNH, DO VẬY CÚ NHỮNG THỤNG TIN, TàI LIỆU đÓ đưỢC CHUYỂN THàNH CỎC FILE DỮ LIỆU đỂ LưU TRỜN MỎY TỚNH HOẶC đĨA MỀM... TUY NHIỜN HIỆN NAY, Ở NưỚC TA, TàI LIỆU CỦA CỎC DOANH NGHIỆP Tư NHÕN KHỤNG THUỘC DIỆN NỘP LưU VàO CỎC LưU TRỮ LỊCH SỬ. VIỆC SỬ DỤNG Và BẢO QUẢN TàI LIỆU HOàN TOàN DO CỎC DOANH NGHIỆP TỰ TỲC. HOẠT đỘNG CHỦ YẾU CỦA DOANH NGHIỆP Là KINH DOANH, SẢN XUẤT, DO VẬY NHỮNG CỤNG VIỆC NHư BẢO QUẢN TàI LIỆU, TỔ CHỨC KHAI THỎC SỬ DỤNG TàI LIỆU… KHỤNG đưỢC CHỲ TRỌNG. NHỠN CHUNG CỎC DOANH NGHIỆP Tư NHÕN CHưA CÚ HOẠT đỘNG LưU TRỮ. TàI LIỆU CỦA CỎC DOANH NGHIỆP NàY VẪN đưỢC LưU GIỮ TỰ PHỎT Ở NơI SẢN SINH RA TàI LIỆU, CHưA CÚ TỎC đỘNG CỦA NGHIỆP VỤ LưU TRỮ. Những tài liệu trong nhân dân hiện vẫn đang phải đối mặt với rất nhiều thử thách do cả những yếu tố khách quan và nhÕN TỐ chủ quan của con người mà do đó những tài liệu trong nhân dân đang dần mất đi. * Yếu tố khách quan VỚI SỰ BẢO VỆ TàI LIỆU MỘT CỎCH THỦ CỤNG THỠ CHO DỰ CHO TàI LIỆU được cất giấu cẩn thận đến đâu cũng không thể tránh khỏi sự tàn phá của thiên nhiên, đặc biệt là sự tấn công của các loại nấm mốc và công trùng. Giống như những tàng thư cổ. Vì quý mà người sở hữu những tàng thư đã cất kỹ chúng. Và chính như vậy nên những tàng thư đã trở thành nơi ở của chuột và mối cùng với sự đe doạ của nước mưa(vì tàng thư thường được dân làng treo trên nóc nhà). Những tàng thư bị hư hỏng được nhân dân thả trôi sôngvì theo quan niệm truyền thống, khi họ không còn năng lực để giữ gìn thì đành cho trôi ra biển để vật thiêng trở về với núi rừng, với cội nguồn…..Theo Giám đốc Trung Tâm Nghiên cứu Văn hoá Chăm, Ninh Thuận, có thể đến 70 - 80 % những tàng thư tiếng Chăm cổ đã ra đi theo những cách như thế, những gì còn lại gọi là nhiều nhưng cái mất đi chắc chắn còn lớn hơn [7; 11 - 12]. Đất nước Việt Nam với 54 dân tộc sinh sống mà nơi nào có sự sinh sống của con người cũng đều có những tài liệu cổ hiện còn tiềm ẩn trong nhân dân cũng đều trong tình trạng bảo quản thủ công như thế. Hẳn là có rất nhiều những tài liệu quý trong nhân dân đã mất đi mà chúng ta không hề biết đến cũng như những giá trị mà các tài liệu ấy để lại dù có giá trị lớn đến đâu thì giờ đây cũng đẫ ra đi không bao giờ trở lại. Ngoài sự tác động của côn trùng và tự nhiên thì chiến tranh cũng là một nhân tố "tàn phá" ghê gớm đối với tài liệu. Từ khi hình thành Nhà nước đầu tiên , dân tộc Việt Nam đã phải đối mặt với rất nhiều kẻ thù, từ giặc phương Bắc với 1000 năm Bắc thuộc đến mãi về sau, chúng ta vẫn phải đối mặt với rất nhiều kẻ thù. Chiến tranh đi qua không chỉ để lại những thương tật, mất mát cho con người mà còn gây nên rất nhiều thiệt hại. Và một trong những thứ chiến tranh đã tàn phá là nguồn tài liệu - những tài sản vô giá của đã biến mất (do cháy nhà, do bị đánh cắp, do thất lạc….) sau các cuộc chiến. Ví dụ như trong cuốn "Thế kỷ X - những vấn đề lịch sử" khi nghiên cứu vấn đề tình hình thương nghiệp thế kỷ X, các nhà nghiên cứu phải tìm đến các ông tri trưởng họ Bùi ở Trường Yên Thủ Điền hỏi về quyển gia phả của dòng họ thì các cụ già đều nói cách đây 30 năm còn được xem cuốn gia phả nhưng đến khoảng năm 1952 chẳng may bị giặc Pháp đốt nhà cháy mất [6; 84 ]. * NhÕn tố chủ quan Ngoài yẾU tố khách quan làm cho những tài liệu trong nhân dân biến mất thì đa phần là do nhân tố chủ quan; đặc biệt là do nhận thức của người dân. Chính vì không hiểu hết những giá trị tiềm ẩn trong tài liệu mà người dân đã vô tình để mất đi những tài sản vô giá ấy. Hiện nay trong các làng quê Việt Nam, những gia phả, tộc phả còn giữ được trong các dòng họ còn rất ít. Người dân hầu như không hiểu được nội dung của các cuốn tộc phả ấy nên chỉ biết giữ chúng như một vật báu gia truyền của dòng họ để lại. Họ giữ chúng chỉ như một thói quen vì những tài liệu đó đã được cha ông lưu giữ từ đời này qua đời khác nên cũng không có lí do gì để đến đời họ lại bỏ đi. Tuy nhiên, nếu chỉ biết lưu giữ những tài liệu quý ấy nằng cách cất thật kỹ trong hòm thì không bao lâu nữa cũng sẽ phải đối mặt với sự tàn phá của nấm mốc và côn trùng. Bên cạnh đó lại có những tài liệu có cách hiểu sai của con người nên những tài liệu của giai đoạn trước, của chế độ trước…. đã bị đem đi đốt. Chẳng hạn như tài liệu của địa chủ phong kiến trong các cuộc nổi dậy của nhân dân thì gần như đã bị đốt hết. Nếu xét trong bối cảnh đó thì việc đốt sổ nợ trong gia đình địa chủ của người nông dân là đúng nhưng trong những tài liệu đó đâu chỉ có sổ nợ mà còn chứa đựng rất nhiều những tài liệu với nhiều giá trị khác. Tài liệu của nhân dân ngày càng mất dần đi còn do tập quán, nếp nghĩ của người dân. Những người dân trong các làng quê thường có quan niệm: "Dương sao âm vậy"nên trong các ngôi làng đó người ta không cảm thấy lạ lẫm với cảnh khi có một người chết đi, người ta sẽ đốt hoặc chôn theo những vật dụng mà khi sống người đó thường sủ dụng (quần áo, sách vở….). Và có rất nhiều tài liệu quý đã ra đi theo cách đó. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự mất mát, hư hỏng của tài liệu; trong đó có một nguyên nhân không thể không nhắc tới, đó là sự thiếu quan tâm của Nhà nước đối với nguồn tài liệu trong nhân dân. Trong cácvăn bản hiện hành của Nhà nước quy định về công tác lưu trữ có đề cập đến tài liệu của cá nhân , chẳng hạn như trong Pháp lệnh lưu trữ Quốc gia, nhấn mạnh việc cá nhân hiến tặng hoặc bán cho Nhà nước những tài liệu lưu trữ có giá trị để đưa vào bảo quản trong các kho lưu trữ do Nhà nước quản lý. Tuy nhiên, thực hiện được điều đó quả là không đơn giản vì nếu như với quan niệm của đồng bào Chăm - đặc biệt coi trọng những tàng thư cổ thì sẽ không bao giờ họ giao nộp hay hiến tặng một vật linh thiêng như thế. Tại Trung tâm Nghiên cứu Văn hoá Chăm đã kịp thời chụp được 4000 tấm phim tương đương với 150 cuốn thư tịch tịch nhưng vì không có kinh phí để rửa thành ảnh trước khi dịch thuật, chuyển ngữ và in thành sách….[7, 11-12] Nên những tàng thư ít ỏi đã sưu tầm được đang đứng trước nguy cơ ẩm mốc, hư hại rồi cũng sẽ phải ra đi giống như những tàng thư đang được người dân lưu giữ. Những tàng thư kia tuy đến tận bây giờ vẫn chưa thể thể hiểu hết được giá trị nhưng chắc hẳn trong nó ẩn chứa những giá trị vô giá vì không phải ngẫu nhiên mà Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp, quỹ Ford….. đã tìm đến Ninh Thuận để xin được ra tay cứu giúp những tàng thư Chăm cổ. 2.3. TỠNH HỠNH SỬ DỤNG TàI LIỆU CỦA NHÕN DÕN Như định nghĩa về tài liệu lưu trữ nhân dân đÓ NỜU TRỜN THỠ TàI LIỆU Lưu trữ nhân dân thuộc quyền sở hữu hợp pháp của nhân dân và không thuộc nguồn nộp lưu vào lưu trữ lịch sử nên những tài liệu do nhân dân lưu giữ hầu như không được biết đến rộng rÓI, VỠ VẬY VIỆC SỬ DỤNG TàI LIỆU NHư thế nào hoàn toàn là do nhân dân. Ở đây không có việc khai thác, sử dụng tài liệu trừ phi được sự đồng Ý của người sở hữu tài liệu. Tuy nhiên, mỗi cá nhân chỉ giữ một hoặc một số tài liệu nhất định nên việc sử dụng tài liệu cũng trở nên rất hạn chế - chỉ sử dụng trong nội bộ gia đỠNH, DŨNG HỌ, LàNG XÓ…. Ngoài những giấy tờ tuỳ thân mà người dân phải sử dụng thường xuyên thỠ NHỮNG TàI LIỆU KHỎC DO CỎ NHÕN Lưu giữ rất ít được dùng đến. Những tài liệu do cá nhân sưu tầm được có rất nhiều giá trị nhưng nếu chỉ sử dụng cho riêng cá nhân ấy thỠ KHỤNG THỂ PHỎT HUY được hết giá trị nội tại của tài liệu. CŨN lại, những tài liệu của gia đỠNH, DŨNG HỌ, LàNG XÓ….THỠ RẤT HIẾM KHI được cá nhân sử dụng vỠ HẦU NHư những tài liệu ấy không phục vụ vào mục đích cuộc sống thực tại của người dân. VỠ VẬY TàI LIỆU CỦA NHÕN DÕN THường được bó gói và được cất giữ cẩn thận trong nhà, trong các nhà thờ họ, trong các đỠNH CHỰA…. VỚ DỤ: Những nhà "Chăm học" ước tính hiện nay nhân loại mới chỉ hiểu biết khoảng 25% về người Chăm và tri thức văn hoá Chăm. Những gì diễn ra, thấy được trong cộng đồng người Chăm thời gian qua mới chỉ là những mảnh nhỏ. Họ tin rằng nguồn tri thức văn hoá phi vật thể chứa trong các tàng thư cổ hiện còn lưu giữ trong các làng Chăm dọc miền duyên hải Nam Trung Bộ có khả năng đạt tới 60 000 trang giấy hiện nay và có thể in ra 1000 cuốn sách [7, 11-12].…TUY Nhiên đó là cách nhỠN Dưới góc độ của người nghiên cứu cŨN VỚI NGười giữ tàng thư thỠ HỌ CHỈ BIẾT GIỮ CHỲNG NHư những vật báu ngoài ra không có giá trị sử dụng. Nếu như những loại hỠNH TàI LIỆU NÚI TRỜN được sử dụng chủ yếu cho công việc nghiên cứu lịCH SỬ THỠ TàI LIỆU CỦA CỎC DOANH NGHIỆP PHỤC VỤ CHỦ YẾU CHO HOẠT động sản xuất, kinh doanh. Trong quá trỠNH HOẠT đỘNG CỦA MỠNH, CỎC DOANH NGHIỆP Tư NHÕN TẠO RA KHỤNG ỚT TàI LIỆU, GIẤY TỜ. KHỎC VỚI CỎC Cơ QUAN HàNH CHỚNH CỤNG QUYỀN, MỤC TIỜU CUỐI CỰNG CỦA CỎC DOANH NGHIỆP Là LỢI NHUẬN, DO VẬY, SỨC CẠNH TRANH GIỮA CỎC DOANH NGHIỆP Là RẤT MẠNH MẼ. NHỮNG TàI LIỆU CỦA DOANH NGHIỆP, VỠ THẾ, Là MỘT TRONG NHỮNG YẾU TỐ QUYẾT đỊNH TỚI SỰ TỒN VONG CỦA MỘT DOANH NGHIỆP. CỎC TàI LIỆU CỦA DOANH NGHIỆP NàO SẼ DO DOANH NGHIỆP đÚ LưU GIỮ; Và KHỤNG PHẢI AI CŨNG CÚ QUYỀN TIẾP CẬN, SỬ DỤNG TàI LIỆU CỦA DOANH NGHIỆP, đẶC BIỆT Là NHỮNG TàI LIỆU MẬT. CHỈ MỘT SỐ đỐI TưỢNG NHẤT đỊNH MỚI đưỢC TIẾP CẬN TỚI TàI LIỆU. VỚ DỤ NHư BIỜN BẢN CUỘC HỌP ĐẠI HỘI đỒNG CỔ đỤNG, NHỮNG DỰ ỎN đẦU Tư TRỌNG đIỂM, BẢN THIẾT KẾ MẪU MÓ SẢN PHẨM MỚI…. Thiết nghĩ, đã đến lúc cần có một Kho lưu trữ nhân dân đặt dưới sử bảo trợ của Nhà nước thì mới có thể mang lại rất nhiều lợi ích cho đất nước. Nếu điều này được thực hiện thì có khả năng đánh thức được nhiều giá trị còn tiềm ẩn trong nhân dân - những chứng tích lịch sử trên mọi miền của Tổ quốc. PHẦN 3: KẾT LUẬN NGàY NAY KHI VAI TRŨ CỦA THỤNG TIN được nhận thức rỪ RàNG Hơn thỠ NHU CẦU TIẾP CẬN Và KHAI THỎC THỤNG TIN, TRONG đó có thông tin tài liệu lưu trữ đÓ Và đang trở thành những đŨI HỎI TẤT YẾU. NHưng có thể nói rằng tiến trỠNH đổi mới không có sự hỗ trợ của các nguồn lực thông tin quá khứ, trong đó có thông tin lưu trữ trong các tài liệu lưu trữ từ nhân dân. Cần phải nhấn mạnh rằng tổ chức khai thác có hiệu quả hơn tài liệu lưu trữ từ nhân dân là một nhu cầu cấp thiết trong tỠNH HỠNH HIỆN NAY. CỎC THỤNG TIN Lưu trữ, trong đó có các thông tin từ tài liệu lưu trữ nhân dân sẽ không thể đứng ngoài tiến trỠNH đổi mới. Do đó, việc đưa ra các giảp pháp thiết thực nhằm góp phần thu thập, tận dụng và khái thác triệt để tài liệu lưu trữ nhân dân là rất cần thiết. Xét một cách tổng thể, việc tổ chức thu thập và khai thác tài liệu lưu trữ từ nhân dân, cần thoả mÓN được một số yêu cầu sau đây: - Linh hoạt và không vi phạm chủ quyền cá nhân đối với các tài liệu được đưa vào lưu trữ. - Khuyến khích mọi người gửi tài liệu vào lưu trữ. Tổ chức lưu trữ tiếp nhận tài liệu ban đầu không gây khó khắn cho họ. - Bảo vệ được bí mật thông tin cá nhân theo những quy định cụ thể và theo yêu cầu của người gửi tài liệu. - Cá nhân có thể kiểm soát được quá trỠNH SỬ DỤNG TàI LIỆU Và được hưởng lợi nếu họ đồng Ý CHO SỬ DỤNG TàI LIỆU RIỜNG CỦA MỠNH. - Các cơ sở lưu trữ tài liệu nhân dân cần có biện pháp để làm cho những tài liệu đó hướng được càng nhiều càng tốt việc phục vụ lợi ích công đồng. VỀ GIẢI PHỎP CỤ THỂ, BưỚC đẦU CÚ THỂ NỜU LỜN NHư SAU: - GIẢI PHỎP CÚ TỚNH Cơ BẢN Là PHẢI LàM CHUYỂN BIẾN đưỢC NHẬN THỨC CỦA CỎC Cơ QUAN CÚ THẨM QUYỀN CỦA BỘ MỎY NHà NưỚC, CỦA GIỚI LưU TRỮ HỌC VỀ CỎCH TỔ CHỨC KHAI THỎC LưU TRỮ TàI LIỆU NHÕN DÕN VỠ TỚNH CHẤT CỦA NÚ RỪ RàNG KHỎC VỚI TàI LIỆU LưU TRỮ NHà NưỚC Mà CHỲNG TA đANG BẢO QUẢN THEO NGUYỜN TẮC TẬP TRUNG THỐNG NHẤT. NÚI CỎCH KHỎC, CHỲNG TA PHẢI LàM CHO MỌI NGưỜI HIỂU đưỢC RẰNG, VIỆC CUNG CẤP CỎC THỤNG TIN LưU TRỮ TàI LIỆU CỦA NHÕN DÕN PHẢI LINH đỘNG GIỐNG NHư HOẠT đỘNG CỦA CỎC DOANH NGHIỆP TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRưỜNG. CỎC QUAN HỆ TRONG QUỎ TRỠNH TỔ CHỨC CUNG CẤP LOẠI THỤNG TIN NàY SẼ PHẢI đưỢC THIẾT LẬP MỚI Và THưỜNG XUYỜN MỞ RỘNG. - GIẢI PHỎP TIẾP THEO Là PHẢI XÕY DỰNG MỘT HỆ THỐNG QUY đỊNH MỚI CHO VIỆC TỔ CHỨC THU THẬP Và KHAI THỎC TàI LIỆU LưU TRỮ TỪ NHÕN DÕN. HỆ THỐNG QUY đỊNH NàY CẦN PHẢI BAO GỒM CỎC CHỈ DẪN CẦN THIẾT Và THỚCH HỢP đỂ KHUYẾN KHỚCH VIỆC GỬI TàI LIỆU VàO CỎC TRUNG TÕM LưU TRỮ, QUY đỊNH VỀ CỎCH HOẠT đỘNG CỦA CỎC TRUNG TÕM LưU TRỮ NHÕN DÕN, PHươNG THỨC KHAI THỎC TàI LIỆU..V.V… CỎC QUY đỊNH MỚI VỀ TỔ CHỨC TàI LIỆU LưU TRỮ TỪ NHÕN DÕN TẤT NHIỜN CẦN PHẢI đưỢC NHà NưỚC PHỜ CHUẨN NHưNG đÚ PHẢI Là NHỮNG đỊNH CHẾ CÚ TỚNH LINH HOẠT. MỤC đỚCH CHỚNH CẦN LàM RỪ TRONG CỎI MỚI NàY Là BẢO VỆ QUYỀN LỢI CỦA NGưỜI DÕN KHI GỬI TàI LIỆU VàO LưU TRỮ Và CHO PHỘP THỰC HIỆN MỘT Cơ CHẾ THOỎNG TRONG KHAI THỎC TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN. ĐÕY Là CỎC đỊNH CHẾ NHẰM HưỚNG TỚI MỘT NHIỆM VỤ Cơ BẢN Là XÕY DỰNG NGUYỜN TẮC CHUNG CHO VIỆC TỔ CHỨC HỢP LÝ CỎC HOẠT đỘNG đỐI VỚI TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN. NGUYỜN TẮC đÚ CẦN PHẢI GÚP PHẦN TẠO RA SỰ TIN CẬY GIỮA NGưỜI DÕN CÚ TàI LIỆU VỚI TỔ CHỨC SẼ GIỲP HỌ SỬ DỤNG TỐT NHẤT TàI LIỆU đÚ DưỚI SỰ BẢO LÓNH VỀ MẶT PHỎP LÝ CỦA NHà NưỚC. THEO NGUYỜN TẮC đÚ, MỤ HỠNH QUẢN LÝ TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN CHẮC CHẮN SẼ KHỤNG GIỐNG NHư MỤ HỠNH Mà CHỲNG TA đANG THẤY HIỆN NAY. ĐẬY THỰC CHẤT CHỈ Là MỘT SỰ THOẢ THUẬN GIỮA NGưỜI CÚ TàI LIỆU Và NGưỜI GIỲP đỠ HỌ đỂ QUẢN LÝ TỐT HơN, SỬ DỤNG CÚ HIỆU QUẢ HơN CHỨ KHỤNG PHẢI Là MỤ HỠNH QUẢN LÝ DỰA VàO QUYỀN LỰC HàNH CHỚNH. ĐÚ Là SỰ KHỎC NHAU Cơ BẢN RẤT CẦN đưỢC NHẤN MẠNH. - MỘT GIẢI PHỎP NỮA Là CẦN THIẾT LẬP MỘT HỆ THỐNG BẢO QUẢN THỚCH HỢP CHO TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN. HỆ THỐNG NàY SẼ đưỢC đẢM NHẬN CHỨC NăNG Tư VẤN, TIẾP NHẬN CỎC TàI LIỆU LưU TRỮ TỪ NHỮNG NGưỜI CÚ NGUYỆN VỌNG GỬI VàO đỂ NHỜ BẢO QUẢN. Cơ CHẾ HOẠT đỘNG CỦA HỆ THỐNG Là Cơ CHẾ TỰ QUẢN, CÚ Tư CỎCH PHỎP LÝ Và CHỊU TRỎCH NHIỆM VỀ HOẠT đỘNG CỦA MỠNH TRưỚC PHỎP LUẬT. VỀ TàI CHỚNH KHỤNG DỰA VàO NGÕN SỎCH NHà NưỚC Mà DỰA VàO SỰ TàI TRỢ DO VẬN đỘNG đưỢC Và DO TỰ QUẢN LÝ THEO LUẬT đỊNH. VỀ MẶT NGHIỆP VỤ, CỎC NHÕN VIỜN BẢO QUẢN Và PHỤC VỤ TRONG HỆ THỐNG NàY SẼ HỌC TẬP Và NGHIỜN CỨU KINH NGHIỆM CỦA CỎC TRUNG TÕM THUỘC HỆ THỐNG LưU TRỮ QUỐC GIA, CÚ QUYỀN MỜI CỎC CHUYỜN GIA Tư VẤN. HỆ THỐNG NàY TẤT NHIỜN CẦN SỰ GIỲP đỠ CỦA CỎC TỔ CHỨC LưU TRỮ NHà NưỚC Và CÚ THỂ đưỢC HỘI LưU TRỮ VIỆT NAM BẢO LÓNH CHUNG. SỰ BẢO LÓNH NàY TRưỚC HẾT Là đỂ TẠO NỜN SỰ TIN CẬY CỦA NHÕN DÕN Và CÚ đưỢC MỘT TỔ CHỨC NGHỀ NGHIỆP CHỈ đẠO VỀ NGHIỆP VỤ, CỰNG CHỊU TRỎCH NHIỆM TRưỚC XÓ HỘI. HỆ THỐNG LưU TRỮ KIỂU NàY Là KINH NGHIỆM CỦA NHIỀU NưỚC TRỜN THẾ GIỚI Và VIỆT NAM HOàN TOàN CÚ THỂ HỌC TẬP. - KHI đÓ XÕY DỰNG đưỢC MỘT HỆ THỐNG KHO LưU TRỮ NHÕN DÕN, VIỆC THỰC HIỆN CỎC BIỆN PHỎP TUYỜN TRUYỀN, VẬN đỘNG, THUYẾT PHỤC NGưỜI DÕN KÝ GỬI HOẶC GIAO NỘP CỎC TàI LIỆU LưU TRỮ NHÕN DÕN Là RẤT CẦN THIẾT. TÕM LÝ CHUNG CỦA NHỮNG NGưỜI SỞ HỮU NHỮNG TàI LIỆU CỎ NHÕN, TàI LIỆU QUÝ HIẾM Là HỌC MUỐN TỰ TAY LưU GIỮ, BẢO QUẢN, CÚ NHư VẬY HỌ MỚI AN TÕM. MẶT KHỎC, KHI CẦN TỚI Là HỌ CÚ THỂ LẤY RA SỬ DỤNG NGAY, KHỤNG MẤT THỜI GIAN LàM CỎC THỦ TỤC đỂ SỬ DỤNG TàI LIỆU NẾU đEM KÝ GỬI VàO CỎC LưU TRỮ NHÕN DÕN, TỪ đÚ TRỎNH NHỮNG PHIỀN Hà, RẮC RỐI. TRưỚC TỠNH TRẠNG NàY, CỎC LưU TRỮ NHÕN DÕN KHI đưỢC XÕY DỰNG NỜN PHẢI TỎ RỪ LỢI ỚCH CỦA NÚ CHO NGưỜI DÕN HIỂU. TRANG THIẾT BỊ HIỆN đẠI, TỔ CHỨC KHAI THỎC Và SỬ DỤNG TàI LIỆU được kÝ GỬI HOẶC GIAO NỘP PHẢI THẬT KHOA HỌC, HỢP LÝ ( THỜI GIAN đỂ NGưỜI DÕN TIẾP CẬN VỚI TàI LIỆU PHẢI NHANH CHÚNG, TàI LIỆU PHẢI đưỢC BẢO QUẢN AN TOàN, NGUYỜN TRẠNG…). NGOàI RA, QUA KHẢO SỎT THỰC TẾ CHO THẤY CÚ NHIỀU CỎ NHÕN KHỤNG TỰ BẢO QUẢN đưỢC TàI LIỆU CỎ NHÕN CỦA MỠNH, DO đÚ, NẾU BIẾT RẰNG Ở CỎC LưU TRỮ NHÕN DÕN, TàI LIỆU, GIẤY TỜ CỦA HỌ đưỢC BẢO QUẢN AN TOàN THỠ CHẮC CHẮC NGưỜI DÕN SẼ TỰ GIỎC KÝ GỬI HOẶC GIAO NỘP TàI LIỆU VàO CỎC LưU TRỮ NHÕN DÕN. VỚ DỤ NHư NHỮNG BẢN DI CHỲC CẦN đưỢC GIỮ BỚ MẬT; CỎC GIẤY TỜ QUAN TRỌNG CẦN đưỢC BẢO VỆ KHI XẢY RA NHỮNG BIẾN CỐ NHư THIỜN TAI, HOẢ HOẠN, HOẶC KHI CỎ NHÕN đI XA, KHỤNG CÚ đIỀU KIỆN CẤT GIỮ, BẢO VỆ…. TRỜN đÕY Là MỘT VàI GIẢI PHỎP BAN đẦU GÚP PHẦN GIỲP CHO VIỆC TỔ CHỨC KHAI THỎC Và SỬ DỤNG CỎC TàI LIỆU LưU TRỮ TỪ NHÕN DÕN TỐT HơN. * * * TRONG KHUỤN KHỔ BỎO CỎO KHOA HỌC NàY, một số vấn đề liên quan tới tài liệu lưu trữ nhân dân đÓ được nhóm nghiên cứu trỠNH BàY Và PHÕN TỚCH. TUY NHIỜN, đó chỉ là những hiểu biết ban đầu, mang tính giới thiệu chung. Nhóm nghiên cứu rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu để đề tàI NGhiên cứu có thể được tiếp tục phát triển. PHẦN PHỤ LỤC DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO NGUYỄN THỊ KIM BỠNH, TỔ CHỨC QUẢN LÝ CỤNG TỎC LưU TRỮ CỦA CỎC TỔNG CỤNG TY 91, LUẬN VăN THẠC SỸ KHOA HỌC, 2005. ĐàO XUÕN CHỲC, NGUYỄN VăN HàM, VươNG ĐỠNH QUYỀN, NGUYỄN VăN THÕM: LÝ LUẬN Và THỰC TIỄN CỤNG TỎC LưU TRỮ, NXB ĐẠI HỌC Và GIỎO DỤC CHUYỜN NGHIỆP, Hà NỘI, 1990. CŨN LẠI VỚI THỜI GIAN, NXB ĐẠI HỌC QUỐC GIA Hà NỘI, Hà NỘI, 2005. TẠP CHỚ DẤU ẤN THỜI GIAN, SỐ 2, 2006. TẠP CHỚ NGHIỜN CỨU LỊCH SỬ. THẾ KỶ X - NHỮNG VẤN đỀ LỊCH SỬ, NXB KHOA HỌC XÓ HỘI, Hà NỘI, 1984. TẠP CHỚ VăN THư LưU TRỮ VIỆT NAM, SỐ 1, 2003. TẠP CHỚ XưA Và NAY, SỐ 4, 1994.