Đề tài Tìm hiểu thị trường tài chính và các công cụ của thị trường tài chính

PhÇn më ®Çu Ngµy nay, trong x· héi hiÖn ®¹i ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c«ng nghÖ th«ng tin “n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh trao ®æi, mua b¸n”. Ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh diÔn ra hÕt søc s«i ®éng, thËm trÝ ra quyÕt ®Þnh ph¶i tÝnh ®Õn mét phÇn cña gi©y, ®øng trªn gãc ®é nµy th× kinh doanh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thùc ra lµ kinh doanh th«ng tin. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc ra ®êi vµ ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng vµ cïng víi nh÷ng c«ng nghÖ th«ng tin nh­ vËy th× ngµy nay thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Æc biÖt ®­îc quan t©m. §Ó cho dÔ theo dâi em xin ®­îc tr×nh bµy néi dung bµi viÕt cña m×nh nh­ sau, bµi viÕt ®­îc chia ra lµm 2 phÇn: + PhÇn 1: (Bao gåm tÊt c¶ nh÷ng néi dung chÝnh) T×m hiÓu vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. + PhÇn 2: C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng I/ T×m hiÓu vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng tµi chÝnh 1. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ThÞ tr­êng tµi chÝnh theo c¸ch hiÓu chung nhÊt ®ã lµ n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh trao ®æi mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô thanh to¸n. 1.1. Chøc n¨ng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh: Chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ kh¬i th«ng dßng ch¶y vèn tõ ng­êi ®ang d­ thõa cã nhu cÇu ®Çu t­ sang ng­êi ®ang cÇn vèn. Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh diÔn ra khÈn tr­¬ng s«i ®éng xÐt vÒ b¶n chÊt th× nh÷ng ng­êi kinh doanh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ rÊt quan träng bëi v× ho¹t ®éng cña hä lµm nguån vèn ®­îc ®iÒu hßa cã nghÜa lµ dßng ch¶y vèn sÏ ch¶y m¹nh mÏ ®Õn nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ ng­îc l¹i nã còng sÏ rót khái nh÷ng lÜnh vùc kÐm hÊp dÉn. Nh­ vËy ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ gãp phÇn lín vµo b×nh qu©n hãa tØ suÊt lîi nhuËn ®­a nÒn kinh tÕ tíi m« h×nh tèi ­u h¬n. §Ó cã thÓ nªu nªn mét c¸ch ®Çy ®ñ nh÷ng chøc n¨ng t¸c dông cña thÞ tr­êng nµy cßn nhiÒu ®iÓm ph¶i ®Ò cËp song ë ®©y chØ ®Ò cËp ®Õn chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. 1.3. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng tµi chÝnh Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i thÞ tr­êng tµi chÝnh dùa theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, nÕu c¨n cø vµo thêi h¹n c¸c hµng hãa trªn thÞ tr­êng cã thÓ chia thµnh thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, nÕu c¨n cø vµo møc ®é réng r·i cña c¸c chñ thÓ tham gia cã thÓ chia thµnh thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp, nÕu c¨n cø vµo tiªu thøc huy ®éng vèn cña c¸c chñ thÓ th× l¹i chia thµnh thÞ tr­êng nî vµ thÞ tr­êng vèn cæ phÇn. 2. C¸c c«ng cô tµi chÝnh T¹i sao khi ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chóng ta cÇn thiÕt ph¶i t×m hiÓu ®Æc ®iÓm cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh? Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× c¸c h×nh thøc thanh to¸n nî còng ph¸t triÓn t­¬ng xøng, do ®ã mµ sù ®a d¹ng hãa c¸c c«ng cô tµi chÝnh sÏ ®­îc ®Ò cËp ®Õn d­íi ®©y. Nh­ng ®Ó tr¶ lêi c©u hái trªn chóng ta cÇn thiÕt ph¶i nhËn thÊy r»ng hµng hãa trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng gièng nh­ trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c còng cã nh÷ng nÐt riªng biÖt cña nã. Tøc lµ mçi nh©n tè ¶nh h­ëng cã thÓ chØ ¶nh h­ëng ®Õn mét hay mét nhãm c¸c c«ng cô nµy mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn c¸c c«ng cô kh¸c, thËm chÝ víi nh÷ng diÔn biÕn nhÊt ®Þnh th× cã lîi cho c«ng cô nµy nh­ng l¹i kh«ng cã lîi cho c«ng cô kh¸c. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ nguyªn nh©n g©y ra sôp ®æ thÞ tr­êng cæ phiÕu Hoa Kú vµo “ngµy thø hai ®en tèi” 19/07/1987 l¹i lµ nguyªn nh©n lµm cho tr¸i kho¸n kho b¹c trë nªn hÊp dÉn, cÇu vÒ tr¸i kho¸n kho b¹c t¨ng vät. KÕt qu¶ lµ sù chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a tr¸i kho¸n cña c«ng ty kÐm tÝn nhiÖm víi tr¸i kho¸n cña kho b¹c lªn ®Õn 6%. Hay nãi c¸ch kh¸c th× nh÷ng c«ng cô trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh hoµn toµn cã thÓ coi lµ nh÷ng hµng hãa thay thÕ cho nhau. Do ®ã c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng kh«ng ph¶i lu«n lu«n ¶nh h­ëng thuËn chiÒu ®èi víi mäi tr¸i kho¸n nªn cÇn thiÕt ph¶i t×m hiÓu tõng lo¹i c«ng cô tµi chÝnh. NÕu xem xÐt thÞ tr­êng tµi chÝnh theo c¸ch ph©n lo¹i nh­ trªn thµnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn th× hai lo¹i thÞ tr­êng nµy còng cã nh÷ng c«ng cô riªng cña nã. 2.1. C¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ §ã lµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n, kú h¹n th­êng d­íi mét n¨m (hay mét n¨m). Cã thÓ chia ra thµnh c¸c c«ng cô chiÕt khÊu vµ c¸c c«ng cô mang l·i suÊt. 2.1.1. C«ng cô chiÕt khÊu C«ng cô chiÕt khÊu lµ nh÷ng chøng nhËn nî ng¾n h¹n kh«ng mang l·i suÊt, ®­îc b¸n víi gi¸ chiÕt khÊu vµ ®­îc thanh to¸n khi ®Õn h¹n víi ®Çy ®ñ mÖnh gi¸. Bao gåm c¸c c«ng cô sau: a. TÝn phiÕu kho b¹c (Bills) Chñ thÓ ph¸t hµnh: Do kho b¹c nhµ n­íc hay NHTW ph¸t hµnh. Môc ®Ých ph¸t hµnh: do ng©n s¸ch c¸c quèc gia th­êng xuyªn bÞ th©m hôt, tÝn phiÕu kho b¹c ®­îc ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p sù th©m hôt nµy vµ còng lµ c«ng cô quan träng ®Ó ng©n hµng trung ­¬ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¸c ®Æc ®iÓm kh¸c: Thêi h¹n th«ng th­êng lµ 3 th¸ng, 6 th¸ng hay mét n¨m vµ ph¸t hµnh b»ng c¸ch ®Êu gi¸. ViÖc mua b¸n ë thÞ tr­êng tÝn phiÕu chñ yÕu dïng tiÒn mÆt. Kho b¹c th­êng ph¸t hµnh tÝn phiÕu d­íi h×nh thøc v« danh. TÝn phiÕu kho b¹c ®­îc ph¸t hµnh ë møc chiÕt khÊu cña mÖnh gi¸ vµ ®­îc kho b¹c chuéc l¹i ë kú h¹n thanh to¸n víi c¸c mÖnh gi¸. VÝ dô mua tÝn phiÕu kho b¹c 900$ sau mét n¨m sÏ ®­îc thanh to¸n b»ng gi¸ trÞ ghi trªn tÝn phiÕu lµ 1000$. TÝn phiÕu kho b¹c lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ cã khèi l­îng ph¸t hµnh lín, nã còng lµ c«ng cô láng nhÊt trong c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. b. C¸c chÊp nhËn cña ng©n hµng (Banker’s Acceptance) Chñ thÓ ph¸t hµnh: do mét c«ng ty th­êng lµ bªn mua trong giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ. Môc ®Ých dùa vµo uy tÝn cña ng©n hµng, nhê ng©n hµng b¶o ®¶m víi mét kho¶n lÖ phÝ b»ng c¸ch ®ãng dÊu “®· chÊp nhËn” lªn hèi phiÕu. Do ®ã c¸c c«ng ty kh«ng ph¶i thanh to¸n b»ng tiÒn cña m×nh ngay, do vËy gi¶i quyÕt ®­îc c¸c khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Thùc chÊt th× ®©y lµ h×nh thøc mua b¸n chÞu song c¸c hèi phiÕu chÊp nhËn cña ng©n hµng ®­îc coi lµ tµi s¶n l­u ®éng víi bªn së h÷u hèi phiÕu. C¸c ®Æc ®iÓm kh¸c: gÇn ®Õn ngµy thanh to¸n, c«ng ty ph¸t hµnh hèi phiÕu ph¶i göi sè tiÒn b¾t buéc vµo tµi kho¶n cña m×nh ë ng©n hµng ®ñ ®Ó tr¶ cho hèi phiÕu nÕu kh«ng lµm ®­îc th× ng©n hµng ph¶i thay c«ng ty thanh to¸n, c¸c hèi phiÕu ®ang lµ c«ng cô tá ra kh¸ an toµn v× ngay c¶ trong tr­êng hîp c«ng ty mua hµng ®· ph¸ s¶n th× hèi phiÕu vÉn ®­îc ng©n hµng thanh to¸n ®ñ. C¸c hèi phiÕu nµy ®­îc b¸n l¹i trªn thÞ tr­êng thø cÊp víi sù gi¶m gi¸ vµ cã t¸c dông t­¬ng tù nh­ tÝn phiÕu kho b¹c. c. Th­¬ng phiÕu (Commercial Papers) Còng t­¬ng tù nh­ hèi phiÕu ë trªn vÒ chñ thÓ ph¸t hµnh vµ vÒ môc ®Ých song c¸c th­¬ng phiÕu kh«ng ®­îc ng©n hµng chÊp nhËn c¸c c«ng ty ph¶i ®¶m b¶o thanh to¸n. §Æc ®iÓm: Th­¬ng phiÕu còng cã thÓ chiÕt khÊu hoÆc t¸i chiÕt khÊu. ChiÕt khÊu th­¬ng phiÕu lµ viÖc chñ së h÷u th­¬ng phiÕu ®em b¸n th­¬ng phiÕu tr­íc thêi h¹n thanh to¸n (discount) t¹i c¸c NHTM T¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu lµ viÖc NHTM ®em b¸n c¸c th­¬ng phiÕu cho NHTW tr­íc thêi h¹n (Rediscount). Bªn c¹nh ®ã th­¬ng phiÕu cßn ®­îc c¸c doanh nghiÖp lín ph¸t hµnh, tøc lµ hä ®· thùc hiÖn tµi chÝnh trùc tiÕp cã thuËn lîi lµ: + L·i suÊt chiÕt khÊu thÊp h¬n l·i suÊt vay trùc tiÕp ng©n hµng + Cã thÓ thu hót nguån vèn nhµn rçi phi ng©n hµng ®Ó ®Çu t­ ng¾n h¹n + Cã ®ñ ®iÒu kiÖn linh ho¹t ng­êi ®i vay cã thÓ tham gia hay rót khái thÞ tr­êng. + Víi ng­êi ®Çu t­ th­¬ng phiÕu thÞ tr­êng thu lîi nhuËn lín h¬n c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tiÒn tÖ kh¸c. 1.2. C¸c c«ng cô mang l·i suÊt C¸c chøng kho¸n mang l·i suÊt ®­îc ph¸t hµnh víi mÖnh gi¸ cè ®Þnh ®­îc ®¸o h¹n ë nh÷ng ngµy nhÊt ®Þnh vµ tÊt c¶ ®Õn mang phiÕu l·i suÊt, ®ã lµ l·i suÊt mµ ng­êi ph¸t hµnh høa hÑn thanh to¸n cho ng­êi n¾m gi÷ trªn mÖnh gi¸ cña chøng kho¸n sau mét kho¶ng thêi gian ®· tháa thuËn bao gåm c¸c lo¹i sau: a. Chøng chØ tiÒn göi ng©n hµng (CDs): Lµ sæ tiÕt kiÖm x¸c nhËn c¸ nh©n hay tæ chøc cã tiÒn göi ë ng©n hµng. Chñ thÓ ph¸t hµnh: c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Môc ®Ých: ®¸p øng nhu cÇu vèn cho vay cña ng©n hµng ®ã lµ nghiÖp vô “®i vay ®Ó cho vay”. C¸c ®Æc ®iÓm: L·i suÊt cña chøng chØ tiÒn göi ®­îc quy ®Þnh cho tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Khi ®Õn hÕt thêi h¹n thanh to¸n, CDs ®uîc tr¶ hÕt gi¸ mua ban dÇu. Tïy theo ph¸p luËt cña mçi quèc gia quy ®Þnh CDs cã thÓ lËp ®­îc mua b¸n chuyÓn nh­îng hay kh«ng. b. C¸c hîp ®ång mua l¹i (Repurchase agreement) Chñ thÓ ph¸t hµnh: Nh÷ng ng­êi kinh doanh ng©n hµng vµ phi ng©n hµng lµ nh÷ng ng­êi t¹o chøng kho¸n chÝnh phñ, chøng chØ tiÒn göi, c¸c chÊp nhËn cña ng©n hµng. 2. C¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng vèn Lµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh trung vµ dµi h¹n bao gåm mét sè lo¹i chñ yÕu sau: a) Cæ phiÕu Lµ lo¹i chøng kho¸n vèn do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh ®Ó h×nh thµnh vèn ®iÒu lÖ khi míi thµnh lËp hoÆc chØ t¨ng vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. §Þnh nghÜa nµy ®· x¸c ®Þnh chñ thÓ ph¸t hµnh vµ môc ®Ých ph¸t hµnh c«ng cô nµy. b) Vay thÕ chÊp Vay thÕ chÊp lµ nh÷ng mãn tiÒn cho c¸c c¸ nh©n hoÆc c¸c c«ng ty kinh doanh vay ®Ó mua nhµ, ®Êt, hoÆc nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc thùc kh¸c, trong ®ã c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc vµ ®Êt ®­îc dïng lµm vËt thÕ chÊp cho mãn vay. c. Tr¸i kho¸n c«ng ty §©y lµ lo¹i tr¸i kho¸n dµi h¹n do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh víi møc tÝn dông rÊt m¹nh. Tr¸i kho¸n c«ng ty ®iÓn h×nh mang l¹i cho ng­êi gi÷ nã mét kho¶n thanh to¸n l·i 2 lÇn mçi n¨m vµ thanh to¸n hÕt mÖnh gi¸ khi tr¸i kho¸n ®Õn kú h¹n thanh to¸n. d. Nh÷ng mãn vay th­¬ng m¹i ng©n hµng cÊp vµ vay tiªu dïng §©y lµ nh÷ng mãn vay dµnh cho ng­êi tiªu dïng vµ cho nh÷ng c«ng ty kinh doanh vµ chñ yÕu do ng©n hµng cho vay, nh­ng tr­êng hîp c¸c mãn vay cña ng­êi tiªu dïng, còng cßn do nh÷ng c«ng ty tµi chÝnh cho vay. II/ C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng B×nh luËn: Qua viÖc t×m hiÓu ë trªn ®Æc biÖt lµ c¸c ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i c«ng cô tµi chÝnh ®· chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè tù th©n nã ®· lµ chñ thÓ ph¸t hµnh, môc ®Ých ph¸t hµnh, quy ®Þnh cña nhµ n­íc ¸p dông ®èi víi tõng lo¹i c«ng cô... hay ®ã lµ nh÷ng nh©n tè hiÖn t¹i cña c«ng cô tµi chÝnh. Vµ xÐt trong thêi gian dµi th× t¹i mçi thêi ®iÓm th× l·i suÊt thùc cña c«ng cô tµi chÝnh sÏ kh¸c nhau. Trong rÊt nhiÒu c¸c nh©n tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi ¶nh h­ëng nªn xem xÐt d­íi gãc ®é nh÷ng nguyªn nh©n thay ®æi, chóng cã thÓ ph©n chia lµm 4 nhãm nh©n tè lín: nhãm thø nhÊt lµ c¸c yÕu tè néi t¹i kÓ trªn, nhãm thø hai lµ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè chÝnh trÞ x· héi, vµ cuèi cïng lµ t¸c ®éng cña c«ng ty vµ t×nh h×nh tµi chÝnh c«ng ty chñ thÓ quan träng trong t¹o ra hµng hãa cho thÞ tr­êng tµi chÝnh. ViÖc ph©n chia nµy chØ cã tÝnh chÊt t­¬ng ®èi bëi v× c¸c yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau ®ã lµ mèi quan hÖ “®a céng tuyÕn”. ë phÇn nµy em xin tr×nh bµy c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng vµ c¸c c¬ chÕ ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt hay tr¶ lêi c©u hái nh­ thÕ nµo?. XÐt d­íi gãc ®é cung cÇu th× mäi nh©n tè trªn cã thÓ quy vÒ ¶nh h­ëng tíi ®­êng cÇu tr¸i kho¸n hay ®¹i l­îng quyÕt ®Þnh ®Õn l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh. VËy c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn D-S cña tr¸i kho¸n nh­ thÕ nµo? 1. C¸c yÕu tè néi t¹i cña c«ng cô tµi chÝnh 1.1. §é rñi ro cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh Trong cuéc sèng hµng ngµy cã lÏ còng rÊt Ýt ng­êi ®­îc ­a thÝch rñi ro m¹o hiÓm, trong thÞ tr­êng tµi chÝnh còng vËy c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®­îc qu¶ng c¸o tuy rÇm ré ®Õn mÊy th× c«ng chóng còng kh«ng hµo høng tham gia nÕu nã chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro ë bªn trong. Do ®ã nã sÏ lµ hµng hãa kh«ng ®­îc mäi ng­êi ­a thÝch tøc lµ cÇu vÒ c«ng cô ®ã gi¶m dÉn ®Õn ®­êng cÇu vÒ tr¸i kho¸n sÏ dÞch tr¸i kÕt qu¶ lµ lµm t¨ng l·i suÊt i% i : L·i suÊt cña tr¸i kho¸n Db’ Db i1 Q: sè l­îng cña tr¸i kho¸n E2 E1 i2 §­êng cÇu tr¸i kho¸n dÞch chuyÓn Sb tõ Db ->Db’ lµm cho l·i suÊt t¨ng 0 tõ i1 -_ i2 Q Q2 Q1 Víi c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng tµi chÝnh hay còng gièng nh­ bÊt cø chñ thÓ kinh doanh trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c, c©u hái ®Æt ra lµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh sè cña c¶i rêi khái tay hä cã quay trë vÒ víi quy m« lín h¬n hay chi Ýt còng cßn nguyªn vÑn gi¸ trÞ hay kh«ng? Nh­ vËy lµ hä cã thÓ t×m kiÕm ®­îc mét ®èi t¸c cã thÓ tin cËy ®­îc, cã nguån lùc ®ñ m¹nh ®Ó thanh to¸n kho¶n tiÒn ®· chuyÓn cho anh ta trong viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh, chñ thÓ ph¸t hµnh cã vÞ trÝ quan träng. Th«ng th­êng nhµ n­íc ®­îc coi lµ ®èi t¸c lµm ¨n tin cËy nhÊt v× ®ã lµ ng­êi n¾m ph¸p luËt trong tay vµ cã nguån ng©n s¸ch khæng lå. Nh­ng cã ai d¸m mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ Mªxic« sau khi n­íc nµy tuyªn bè kh«ng tr¶ c¸c mãn nî quèc tÕ trong cuéc khñng ho¶ng vµo n¨m 1994. D©n chóng cã d¸m bá tiÒn ngay cho chÝnh chÝnh phñ cña t©n tæng sau khi «ng nµy lËt ®æ vÞ tæng thèng cò M«butu cña n­íc Zaie - quèc gia ch©u Phi liªn tôc x¶y ra c¸c cuéc néi chiÕn. Nh­ng ®©y chØ lµ nh÷ng tr­êng hîp hiÕm khi x¶y ra víi c¸c n­íc kinh tÕ v÷ng m¹nh, chÝnh trÞ æn ®Þnh nh­ Mü, Anh, NhËt B¶n, §øc thèng nhÊt... th× kh¶ n¨ng chÝnh phñ kh«ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî lµ kh«ng x¶y ra. Víi tõng c«ng cô tµi chÝnh cô thÓ, coi lµ ng­êi ph¸t hµnh cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn l·i suÊt, th«ng th­êng th× l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh do chÝnh phñ ph¸t hµnh sÏ thÊp h¬n c¸c c«ng cô do c«ng ty ph¸t hµnh. 1.2. Kú h¹n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh Theo tr×nh bµy ë trªn th× thÞ tr­êng hiÖn nay chñng lo¹i c¸c c«ng cô tµi chÝnh thËt ®a d¹ng. XÐt vÒ kú h¹n th× c¸c c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã kú h¹n ng¾n nhÊt chØ trªn d­íi mét n¨m, cßn trªn thÞ tr­êng vèn th× kú h¹n dµi h¬n. Kú h¹n cña c«ng chóng cã rÊt nhiÒu lo¹i tïy theo tõng ®ît ph¸t hµnh víi tr¸i phiÕu c«ng ty kú h¹n th«ng th­êng lµ 5,10,20 n¨m hay thËm chÝ ®Õn 30 hay 50 n¨m. 0 L·i suÊt hoµn vèn Theo kú thanh to¸n Trong thùc tÕ l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh cã kú h¹n kh¸c nhau th× mang l¹i l·i suÊt kh¸c nhau vµ c¸c c«ng cô ng¾n h¹n th­êng cã l·i suÊt cao h¬n c¸c c«ng cô ng¾n h¹n nh­ h×nh vÏ bªn: Nãi tãm l¹i c©u hái ®Æt ra ë phÇn nµy: nh©n tè kú h¹n ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c«ng cô tµi chÝnh nh­ thÕ nµo? §©y lµ c©u hái kh«ng dÔ tr¶ lêi, ®· cã mét sè lý thuyÕt ®­îc ®­a ra ®Ó gi¶i thÝch vÊn ®Ò nµy. C¸c lý thuyÕt ®­a ra th­êng gÆp trë ng¹i: NÕu gi¶i thÝch ®­îc ®­êng cong l·i suÊt th× kh«ng gi¶i thÝch ®­îc t¹i sao l·i suÊt c¸c c«ng cô ng¾n h¹n thay ®æi khi c¸c c«ng cô dµi h¹n cã xu h­íng thay ®æi theo. Theo lý thuyÕt vÒ “gi¶ thuyÕt dù tÝnh” ®­a ra quan ®iÓm: “l·i suÊt cña mét tr¸i kho¸n dµi h¹n sÏ b»ng trung b×nh cña l·i suÊt ng¾n h¹n mµ d©n chóng dù tÝnh trong thêi gian tån t¹i cña tr¸i kho¸n dµi h¹n ®ã”. Do vËy lý thuyÕt nµy ®· thµnh c«ng trong viÖc gi¶i thÝch t¹i sao l·i suÊt c¸c c«ng cô ng¾n h¹n, dµi h¹n l¹i thay ®æi phô thuéc lÉn nhau. Theo “lý thuyÕt thÞ tr­êng ph©n c¸ch” ®óng nh­ thÕ gäi cña nã cho r»ng l·i suÊt x¸c ®Þnh cho mét c«ng cô nµo ®ã ®­îc x¸c ®Þnh b»ng cung cÇu víi tr¸i kho¸n kú h¹n ®ã vµ kh«ng chÞu t¸c dông cña nh÷ng kú h¹n ®ã, tøc lµ nh÷ng tr¸i kho¸n kh«ng ph¶i lµ nh÷ng hµng hãa thay thÕ cho nhau. Lý thuyÕt nµy ®­îc bæ sung thªm mét gi¶ thiÕt n÷a lµ ng­êi ta th­êng ­u tiªn cho nh÷ng kho¶n ®Çu t­ ng¾n h¹n h¬n, lý thuyÕt nµy ®· thµnh c«ng trong gi¶i thÝch ®­êng cong l·i suÊt th­êng dèc lªn phÝa trªn. Lý thuyÕt m«i tr­êng ­u tiªn ®· kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña hai lý thuyÕt trªn b»ng c¸ch cho r»ng “l·i suÊt cña mét tr¸i kho¸n dµi h¹n sÏ b»ng trung b×nh cña nh÷ng l·i suÊt ng¾n h¹n ®­îc tr«ng ®îi xuÊt hiÖn trong thêi gian tån t¹i cña tr¸i kho¸n dµi h¹n ®ã céng víi møc bï h¹n kú, møc bï nµy øng víi h¹n kú tr¸i kho¸n ®ã”. 0 L·i suÊt hoµn vèn Do ®ã chóng ta thÊy r»ng lý thuyÕt m«i tr­êng ­u tiªn lµ tæng hîp cña 2 lý thuyÕt trªn vµ nã còng ®· ®­a ra c¸c gi¶i thÝch t¹i sao trong thùc tÕ c¸c ®­êng l·i suÊt l¹i cã c¸c chiÒu dèc kh¸c nhau: H¹n kú thanh to¸n C¬ së cña viÖc gi¶i thÝch dùa vµo hai gi¶ thiÕt: D©n chóng dù ®o¸n r»ng l·i xuÊt cña c¸c tr¸i kho¸n ng¾n h¹n trong t­¬ng lai cã trung b×nh thÊp h¬n møc l·i suÊt ng¾n h¹n hiÖn hµnh nh­ng l¹i lín h¬n c¶ møc bï kú h¹n. Do ®ã ®­êng l·i suÊt cã d¹ng nh­ trªn. * Liªn hÖ ë ViÖt Nam ë n­íc ta hiÖn nay mèi liªn hÖ gi÷a kú h¹n cña mét sè c«ng cô tÝn dông, cô thÓ lµ l·i suÊt tiÒn göi ®­îc c«ng bè bëi ng©n hµng Viªtcombank nh­ sau: Kú h¹n L·i suÊt 3 th¸ng 0,6% 6 th¸ng 0,65% Kh«ng kú h¹n 0,4% HiÖn nay kho b¹c nhµ n­íc ta còng ®ang ph¸t hµnh lo¹i tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ n­íc kú h¹n 2 n¨m l·i suÊt 12%. Nh­ vËy lµ tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ n­íc ®· ph¸t hµnh lo¹i c«ng cô cã kú h¹n dµi h¬n vµ l·i suÊt cao h¬n so víi c¸c chøng chØ tiÒn göi ë trªn, ®iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi lý thuyÕt ®· ph©n tÝch ë trªn. NÕu xem xÐt ng©nhµng lµ ng­êi cho vay th× tr­íc n¨m 1996, l·i suÊt cho vay gi÷a ng¾n h¹n vµ dµi h¹n hoµn toµn kh¸c víi lý thuyÕt trªn, l·i suÊt cho vay dµi h¹n nhá h¬n cho vay ng¾n h¹n. Tuy nhiªn hiÖn nay ®· ®­îc ®iÒu chØnh l¹i, ®©y lµ chuyÓn biÕn tÝch cùc khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i m¹nh d¹n h¬n trong viÖc huy ®éng v«n cho vay trong dµi h¹n. ë ViÖt Nam thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn vµ ta còng ch­a cã thÞ tr­êng chøng kho¸n. Do ®ã trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thiÕu v¾ng c¸c c«ng cô tµi chÝnh trung vµ dµi h¹n. Víi ng­êi d©n ViÖt Nam hay còng gièng nh­ ng­êi d©n ë c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi thËt khã mµ kiªn tr× ®îi ®Õn 5 n¨m hay 10 n¨m ®Ó thu håi kho¶n vèn cho vay. Cã nghÜa r»ng ë n­íc ta hiÖn nay th«ng th­êng th× l·i suÊt hoµn vèn ®óng b»ng møc lîi tøc hay lµ ng­êi d©n sÏ göi nã trong suèt thêi h¹n. MÆt kh¸c ë n­íc ta võa tho¸t ra khái l¹m ph¸t th× l¹i ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n chóng ch­a cã tÝnh kh¶ thi v× nh©n d©n cßn nghi ng¹i l¹m ph¸t cã thÓ hoµnh hµnh trë l¹i. 1.3. Kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi (®é linh ®éng - tÝnh láng) TÝnh linh ®éng cña mét tµi s¶n ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng vµ møc ®é thuËn tiÖn ®Ó chuyÓn tµi s¶n ®ã thµnh tiÒn. Víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh láng cña mçi lo¹i lµ kh¸c nhau. Trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ng­êi ta dÔ dµng. Khi quyÕt ®Þnh mua mét tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ vµ b¨n kho¨n khi quyÕt ®Þnh mua mét l« cæ phiÕu cña mét c«ng ty nµo ®ã. Lý do lµ v× víi tr¸i phiÕu chÝnh phñ kho¶n lîi hä nh×n thÊy râ rµng h¬n so víi cæ phiÕu bëi v× trong th­¬ng tr­êng cã sù gi¸m ch¾c r»ng n¨m nay c«ng ty ®ã lµm ai ®ã l·i hay kh«ng. TÝnh láng cña c«ng cô tµi chÝnh cßn thÓ hiÖn ë chç thÞ tr­êng cña c«ng cô ®ã cã lín hay kh«ng? Ho¹t ®éng cã nhén nhÞp hay kh«ng? NÕu cã th× chóng ta dÔ dµng b¸n c«ng cô trong tay ng­êi kh¸c trªn thÞ tr­êng réng lín ®ã ®ang cã nhu cÇu cÇn lo¹i c«ng cô nµy. Vµ víi mét nhµ ®Çu t­, cã nh÷ng lóc hä cÇn chuyÓn mét sè c«ng cô mµ hä n¾m gi÷ sang tiÒn ®Ó lo liÖu mét c«ng viÖc ®ang cÇn thiÕt mÆc dÇu tr¸i kho¸n cña hä ®ang sinh lîi. L·i suÊt i% Db’ Db E2 E1 i1 Sb i2 Sè l­îng tr¸i kho¸n Q2 Q1 0 §Ó xö lý nh÷ng tr­êng hîp nh­ thÕ râ rµng lµ c¸c tr¸i kho¸n trong tay hä ph¶i cã “tÝnh láng” do vËy sÏ ®­îc ­a thÝch h¬n. Vµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho sù ­a thÝch cña hä lµ hä sÏ nhËn ®­îc mét l·i suÊt thÊp h¬n do ®­êng cÇu dÞch sang ph¶i do sè ng­êi ­a thÝch t¨ng lªn (nh­ h×nh vÏ). §­êng cÇu dÞch tõ Db -> Db’ lµm cho l·i suÊt gi¶m tõ i1 ->i2 1.4. ThuÕ thu nhËp Mét yÕu tè ra ®êi ngay khi c«ng cô tµi chÝnh ®­îc lµ nhµ n­íc sÏ ¸p dông mét thuÕ suÊt thu nhËp víi nã. ThuÕ nµy quy ®Þnh mét tû lÖ nhÊt ®Þnh kho¶n thu nhËp mµ ng­êi së h÷u ph¶i nép cho nhµ n­íc. ThuÕ suÊt ¸p dông cho c¸c lo¹i c«ng cô kh¸c nhau lµ kh«ng gièng nhau tïy thuéc vµo môc tiªu cña nhµ n­íc. Râ rµng ®øng d­íi gãc ®é nµy th× nhµ n­íc gi÷ vai trß quan träng trong c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng. NÕu xem xÐt c¸c yÕu tè kh¸c lµ nh­ nhau th× quyÕt ®Þnh mua c«ng cô nµo ch­a h¼n ®· phô thuéc vµo l·i suÊt mµ ng­êi së h÷u ®ã thu ®­îc. Chóng ta sÏ chän lo¹i c«ng cô nµy hµng n¨m ®em l¹i cho ta 100$ tiÒn l·i nh­ng ta ph¶i nép 30$ hay sÏ chän 90$ víi kho¶n nép vµo ng©n s¸ch 10$. KÕt qu¶ lµ chÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ n­íc trong mét sè tr­êng hîp sÏ lµm c«ng chóng ­a thÝch hay tÈy chay mét lo¹i c«ng cô nµo ®ã do vËy cÇu sÏ t¨ng hay gi¶m lµm cho l·i suÊt thay ®æi. * Søc hÊp hÉn cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c Còng gièng nh­ c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c cÇu cña mét tr¸i kho¸n nhÊt ®Þnh sÏ phô thuéc vµo søc hÊp dÉn cña c¸c lo¹i tr¸i kho¸n kh¸c, tøc lµ sÏ chÞu ¶nh h­ëng cña hµng hãa thay thÕ. HiÖu øng cña viÖc c¸c c«nt ty ®æ bÓ sÏ chuyÓn nguån vèn cña c«ng chóng vµo viÖc mua s¾m c¸c tr¸i kho¸n cña chÝnh phñ cã ®é tin cËy cao h¬n. Trong ph©n tÝch c¸c nh©n tè néi t¹i nÕu xÐt chi tiÕt tõng lo¹i c«ng cô riªng biÖt th× mçi ®Æc ®iÓm riªng cña nã còng g©y ra møc l·i suÊt kh¸c nhau. NhÊt ®Þnh lµ ng­êi mua tr¸i phiÕu cña c«ng ty cã tµi s¶n lµm ®¶m b¶o sÏ ®­îc nhËn møc l·i suÊt thÊp h¬n lo¹i kh«ng cã tµi s¶n ®¶m b¶o, tr¸i phiÕu cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi vµ tr¸i phiÕu th«ng th­êng cña c«ng ty sÏ nhËn ®­îc l·i suÊt t­¬ng tù. Cã thÓ coi l·i suÊt do nhµ n­íc c«ng bè víi c¸c tr¸i kho¸n cña m×nh còng lµ mét lo¹i hµng hãa thay thÕ. MÆt kh¸c th× nã còng chÞu ¶nh h­ëng cña hµng hãa bæ sung. Trong mét sè tr­êng hîp khi ph¸t hµnh cæ phiÕu, c«ng ty sÏ khuyÕn khÝch ng­êi mua s¸ch b¸n cho hä mét chøng quyÒn ®Æt mua (Rights). §ã lµ mét quyÒn ­u ®·i mµ c«ng ty cho c¸c cæ ®«ng cña m×nh ®­îc h­ëng ®Ó mua cæ phiÕu míi tû lÖ thuËn víi sè cæ phiÕu mµ hä ®ang n¾m gi÷. Khi ph¸t hµnh hä sÏ ®­îc mua víi gi¸ ­u ®·i. Râ rµng lµ kú väng thu ®­îc nhiÒu lîi tøc h¬n trong nghiÖp vô nµy cña c«ng chóng sÏ lµm cho cÇu cña tr¸i phiÕu t¨ng lªn vµ l·i suÊt sÏ gi¶m. 2. C¸c yÕu tè kinh tÕ chung Ho¹t ®éng mua b¸n trao ®æi c¸c c«ng cô tµi chÝnh xÐt vÒ b¶n chÊt th×nã ho¹t ®éng ®¸p øng vµ ®iÒu hßa vèn cho nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nµo th× nÒn kinh tÕ míi hÊp thô tèt ®­îc nguån vèn, cã nhµ kinh doanh nµo d¸m bá vèn ra trong thêi kú nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i, s¶n phÈm ®ang Õ thõa trªn thÞ tr­êng. Nãi tãm l¹i lµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¶i phô thuéc vµo c¶ nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ vµ kh¶ n¨ng cung øng. VËy trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ cã nh÷ng nh©n tè nµo ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh. 2.1. C¸c biÕn sè vÜ m« L¹m ph¸t lµ mét kh¸i niÖm cña kinh tÕ häc chØ sù t¨ng gi¸ trung b×nh cña hµng hãa theo thêi gian. Kh¸i niÖm l¹m ph¸t thuÇn tóy lµ tr­êng hîp tÊt c¶ c¸c gi¸ c¶ cña hµng hãa vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt t¨ng theo cung f mét tû lÖ phÇn tr¨m. Tuy nhiªn ®©y lµ tr­êng hîp hiÕm khi x¶y ra. L¹m ph¸t lµ c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn kinh tÕ x¶y ra trÇm träng trong thêi kú cã khñng ho¶ng. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh nh­ l¹m ph¸t n¨m 1987 ë Braxin 230%, Mªxic« 130% trong lÞch sö ®· diÔn ra siªu l¹m ph¸t ë §øc tõ th¸ng giªng ®Õn th¸ng 10 n¨m 1923 khi §øc thÊt b¹i trong cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt gi¸ c¶ ®· t¨ng 191.891,890 lÇn, con sè khñng khiÕp. GÇn ®©y lµ Nam T­ ®ång tiÒn mÊt gi¸ ®Õn møc trÎ em mang chóng ra d¸n diÒu lµm ®å ch¬i. HËu qu¶ cña l¹m ph¸t ai còng thÊy râ, chÝnh v× thÕ mµ trong nh÷ng n¨m 1980 tæng thèng Reagan, bµ Thatcher, thñ t­íng H. Cohl vµ nhiÒu nhµ l·nh ®¹o quèc gia kh¸c ®· gäi l¹m ph¸t lµ kÎ thï chung sè 1, ®Èy lïi l¹m ph¸t lµ ­u tiªn hµng ®Çu. L¹m ph¸t vµ l·i suÊt lµ biÕn sè lu«n ®i song hµnh víi nhau. Thùc tÕ ë ViÖt Nam ®· chøng minh ®iÒu ®ã, vµo cuèi nh÷ng n¨m 1980 khi l¹m ph¸t ë n­íc ta lªn ®Õn møc hai con sè th× l·i suÊt ®­îc NHTW c«ng bè lªn ®Õn 10% th¸ng. Vµo thêi ®iÓm hiÖn nay th× l¹m ph¸t ®· ®­îc ®Èy lïi chØ sè l¹m ph¸t 9 th¸ng ®Çu n¨m 1997 lµ 2%. Víi mét nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh hay nãi ®óng h¬n lµ ng­êi cho vay, ng­êi ta quan t©m ®Õn l·i suÊt thùc cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh chø kh«ng ph¶i lµ c¸c l·i suÊt ®­îc c«ng bè, l·i suÊt thùc lµ l·i suÊt ®· tÝnh ®Õn yÕu tè l¹m ph¸t vµ ®­îc x¸c ®Þnh bëi: r = 1- f i: l·i suÊt danh nghÜa r: l·i suÊt thùc f: tØ lÖ l¹m ph¸t MÆc dÇu ®­îc mêi chµo víi l·i suÊt hÊp dÉn lµ 15% mét n¨m nh­ng kh«ng ai muèn mua c«ng cô tµi chÝnh ®ã nÕu l·i suÊt hiÖn t¹i lµ 20% n¨m vµ cã nguy c¬ ngµy cµng t¨ng cao. Tõ ph­¬ng tr×nh trªn ®Ó cho r >0 th× i>f. Do vËy ®Ó hÊp dÉn kh¸ch hµng th× l·i suÊt danh nghÜa khi ph¸t hµnh lµ mét lo¹i c«ng cô ph¶i lín h¬n tû lÖ l¹m ph¸t hiÖn hµnh. Do vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng trong c¸c biÕn sè vÜ m« th× l¹m ph¸t lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt. 2.2. T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp C¸c nhµ kinh tÕ tham dù cuéc héi th¶o do ng©n hµng ch©u ¸ (ADB) tæ chøc t¹i Manina (Philipin) th¸ng 10 n¨m 1997 ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë §«ng nam ¸ sÏ lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc trong 3 n¨m hay còng ®ång thêi dù b¸o víi quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) cho r»ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë c¸c n­íc §«ng nam ¸ sÏ chØ ®¹t tõ 3-4% trong 2 n¨m 1997 vµ 1998. KÕt qu¶ ®· lµm cho mét è dßng ®Çu t­ dù ®Þnh vµo khu vùc nµy ®· ®æi h­íng sang Mü La tinh ®ang ®­îc coi lµ khu vùc kinh tÕ míi næi. Dù ®o¸n nµy lµm cho thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc kÐm s«i ®éng, gi¸ c¶ c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu sôt gi¶m mÆc dÇu cßn nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc hiÓu lµ sù gia t¨ng quy m« cña s¶n xuÊt vµ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ. Tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ møc t¨ng % hµng n¨m cña biÕn sè nµy. Nh­ vËy tèc ®é ph¶n ¸nh diÔn biÕn kinh tÕ cña giai ®o¹n hiÖn t¹i vµ dù ®o¸n søc kháe cña nÒn kinh tÕ trong t­¬ng lai. NÕu tèc ®é t¨ng tr­ëng cao th× c¬ héi thu lîi nhuËn sÏ lín c¸c nhµ ®Çu t­ tin vµo t­¬ng lai s¸ng sña cña nÒn kinh tÕ vµ më réng ®Çu t­ nhu cÇu vÒ vèn sÏ lín n©ng l·i suÊt lªn cao. C©u hái ®Æt ra lµ t¹i sao trong thêi gian qua tõ 1991 ®Õn nay ë ViÖt Nam tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã xu h­íng t¨ng lªn ®Õn 8-9% mµ l·i suÊt kh«ng ngõng ®­îc ®iÒu chØnh theo xu h­íng gi¶m xuèng. C©u hái nµy cã thÓ ®­îc tr¶ lêi d­íi nhiÒu gãc ®é tr­íc hÕt lµ l¹m ph¸t phi m· ®­îc ®Èy lïi, mÆt kh¸c lµ tõ khi ng©n hµng n­íc ta thùc hiÖn chÕ ®é ng©n hµng hai cÊp vµo n¨m 1991 víi chÝnh s¸ch më cña nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn mét sè chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi lµm cho thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta b­íc ®Çu tiÕp cËn ®­îc víi thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ lµm l·i suÊt cña ta gÇn víi l·i suÊt quèc tÕ h¬n (hiÖn nay kho¶ng 8,2%/n¨m). T¨ng tr­ëng kinh tÕ cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn tû lÖ thÊt nghiÖp. Tû lÖ thÊt nghiÖp lµ sè % sè ng­êi thÊt nghiÖp so víi tæng sè ng­êi trong lùc l­îng lao ®éng. Ng­êi thÊt nghiÖp ®­îc hiÓu lµ ng­êi cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng lµm viÖc ë mét møc l­¬ng nhÊt ®Þnh nh­ng kh«ng kiÕm ®ù¬c viÖc lµm. Khi thÊt nghiÖp ë møc cao s¶n xuÊt sót kÐm tµi nguyªn kh«ng ®­îc sö dông hÕt thu nhËp d©n c­ gi¶m sót. N¹n thÊt nghiÖp lµ vÊn ®Ò nan gi¶i cña mäi quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Mét ®iÒu hiÓn nhiªn lµ tû lÖ thÊt nghiÖp cao lµm cho mét sè ng­êi thu nhËp, cã nhu cÇu ®Çu t­ vèn gi¶m xuèng ¶nh h­ëng mét phÇn tíi cung vÒ vèn hay vÒ cÇu tr¸i kho¸n. 2.3. Tû gi¸ hèi ®o¸i. Tû gi¸ hèi ®o¸i nÕu hiÓu theo nghÜa réng lµ sè ®ång néi tÖ cÇn thiÕt ®Ó mua mét ®ång ngo¹i tÖ th× khi tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn cao th× nhµ ®Çu t­ c¶m thÊy tr¸i phiÕu cña hä ë c¸c n­íc l¸ng giÒng gi÷ gi¸ cao h¬n vµ ng­îc l¹i khi tû gi¸ hèi ®o¸i xuèng thÊp th× cña c¶i cña hä ®Çu t­ vµo c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ngoµi d­êng nh­ bÞ mÊt gi¸ trÞ. Do ®ã ®©y lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tr¸i kho¸n cña quèc gia nµy cã hÊp dÉn c«ng chóng cña quèc gia kh¸c hay kh«ng lµ nguyªn nh©n dÞch chuyÓn ®­êng cÇu tr¸i kho¸n do ®ã ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt. Tuy nhiªn sù thay ®æi qu¸ lín trong tû gi¸ hèi ®o¸i còng sÏ lµm cho nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi c¶m thÊy yªn t©m v× tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ ¶nh h­ëng tíi c¶ nÒn kinh tÕ n¬i mµ hä ®ang cã ý ®Þnh mua tr¸i kho¸n trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc nµy. Sù sôt gi¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn ë hµng lo¹t c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ thêi gian qu© ®· khiÕn ng­êi ta lÇm t­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ ®Þa èc bong bãng xµ phßng cña NhËt B¶n vµo ®Çu nh÷ng n¨m 80. Giê ®©y c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ngÇn ng¹i h¬n khi bá tiÒn ra mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ so víi thêi kú tr­íc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ. ë ViÖt Nam khi ng©n hµng nhµ n­íc níi réng biªn ®é giao ®éng cña VND so víi USD tõ 5% lªn 10% gÝa thÞ tr­êng chî ®en cã lóc lªn tíi 13500 VND/USD khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp ë ta lóng tóng kh«ng biÕt nªn vay b»ng VND hay USD. Râ rµng lµ tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn quyÕt ®Þnh vay ë ®©u, c¸c ng©n hµng quèc doanh hay c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. 2.4. TriÓn väng vµ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. Trong thùc tÕ khã cã quèc gia nµo liªn tôc gi÷ v÷ng tèc ®é t¨ng tr­ëng mét c¸ch ®Òu ®Æn v× cã mét nh©n tè mang tÝnh qui luËt ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ häc gäi lµ chu kú kinh doanh (The bussiness cycb). Chu kú kinh doanh ®­îc biÓu diÔn trªn ®å thÞ sau: Tèc ®é t¨ng tr­ëng C Thêi gian A 0 B Trong ®ã ®Ønh cña ®­êng cong ®¸nh dÊu mét sù ph¸t triÓn phån thÞnh cña nÒn kinh tÕ cßn ®¸y cña ®­êng cong ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n suy tho¸i th­êng g¾n víi mét cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ. NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· chøng kiÕn nhiÒu cuéc khñng ho¶ng :1918 - 1921; 1929 - 1933; 1970 - 1971; 1971 - 1982. D1 i% Trong ®ã cuéc khñng ho¶ng 1l929 - 1933 trong c¸c n­íc t­ b¶n cã lÏ lµ cuéc khñng ho¶ng qui m« vµ cã søc tµn ph¸ ghª gím nhÊt ®Èy nÒn kinh tÕ c¸c n­íc tôt hËu ®Õn 10 n¨m. VËy chu kú kinh tÕ ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ thÕ nµo? Khi nÒn kinh tÕ ®­îc dù ®o¸n lµ thÞnh v­îng cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô gia t¨ng, cã thÓ lµ ®ang trong giai ®o¹n ®i tõ ®iÓm B ®Õn ®iÓm C trong ®å thÞ - nhu cÇu vay vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng vµ còng t¨ng cÇu vÒ mÆt hµng nµy. D2 i2 i1 B A Q2 Q1 ThÞ tr­êng trë nªn s«i ®éng "tr¨m ng­êi b¸n, v¹n ng­êi mua" vµ th«ng th­êng th× l·i suÊt sÏ t¨ng lªn nh­ ®å thÞ bªn ë ViÖt Nam, mÆc dï ®êi sèng nh©n d©n ta cßn ch­a cao nh­ng ta cã truyÒn thèng lµ tiÕt kiÖm,®Æc biÖt lµ tõ khi n­íc ta thùc hiÖn chuyÓn nÒn kinh tÕ sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ ®· khÊm kh¸ lªn râ rÖt t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng kh¶ n¨ng tÝch luü lßng nh©n d©n. Tû lÖ tÝch luü ë n­íc ta n¨m 1996 lµ 27,4% vµ ng­êi ta chî ®o¸n r»ng cßn cã kho¶ng 20 ngµn tû VND nhµn rçi ch­a ®­îc huy ®éng vµ kho¶ng 1 tûUSD ®ang troi næi trong d©n c­. lµm sao ®Ó nguån vèn nµy ph¸t huy t¸c dông, c¸c c«ng cô tµi chÝnh cña ta ®· thùc sù hÊp dÉn ch­a? Tuy nhiªn kh«ng ph¶i còng kh«ng hay quy tho¸i cña nÒn kinh tÕ ®Òu diÔn riÔn ra ®ång ®Òu trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ hay trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng th× còng cã ngµnh kinh doanh ph¸t ®¹t c¬ ngµnh l¹i chËt vËt víi nh÷ng khã kh¨n. Do ®ã víi mét nhµ ®Çu t­ hä cßn ph¶i lùa chän ®­a cña c¶i ®Õn ngµnh nµo, lÜnh vùc nµo cã lîi nhuËn cao nhÊt. Nh­ vËy l·i suÊt tr¸i kho¸n l¹i cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c ho¹t ®éng riªng biÖt. Cã mét thùc tÕ lµ bÊt chÊp sù khñng ho¶ng tr× trÖ cña mét sè ngµnh kh¸c, ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®ang ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng vµ ®· ®­a Bill - Gate «ng chñ cña c«ng ty Microsoft lªn vÞ trÝ giµu nhÊt thÕ giíi víi tµi s¶n 42 tû USD theo ®¸nh gi¸ cña Fortune (10 - 1997) 2.5. Ng©n s¸ch chÝnh phñ vµ th¸i ®é víi c¸c biÕn sè vÜ m«. N¨m ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp liªn minh tiÒn tÖ ch©u ¢u lµ thiÕu hôt ng©n s¸ch nhá h¬n 3% GDP, tæng nî chÝnh phñ Ýt h¬n 60% GDP, l¹m ph¸t d­íi 2,72%, l·i suÊt dµi h¹n d­íi 8,23%/n¨m vµ ®· tham gia c¬ chÕ tû gi¸ ngo¹i hèi, trong ®ã ®iÒu kiÖn th©m hôt ng©n s¸ch kh«ng qu¸ 8% lµ ®iÒu kiÖn khã kh¨n ®èi víi nhiÒu n­íc ®©y lµ sè lín khi chóng ta biÕt r»ng GDP cña liªn minh nµy kho¶ng trªn 4 ngµn tû USD, vµ n¨m 1997 cã thÓ sÏ lµ n¨m ®Çu tiªn th©m hôt ng©n s¸ch cña chÝnh phñ Hoa kú gi¶m xuèng d­íi 100 tû USD. Th©m hôt ng©n s¸ch cã thÓ ®­îc bï ®¾p tõ nhiÒu nguån song chñ yÕu lµ ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c hay trong dµi h¹n b»ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Ch¾c h¼n ®©y lµ thÞ tr­êng qui m« to lín vµ cã søc hÊp dÉn cao v× chñ thÓ ph¸t hµnh cã uy tÝn bËc nhÊt sÏ c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c c«ng cô kh¸c trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Nh­ vËy chÝnh phñ còng lµ mét ng­êi b¸n trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, mét chñ thÓ ®Æc biÖt vµ khæng lå gãp phÇn quyÕt ®Þnh l­îng cung tr¸i kho¸n trªn thÞ tr­êng. Khi chÝnh phñ cÇn thiÕt ph¶i cã mét kho¶n tiÒn phôc vô cho nhu cÇu nµo ®ã th× chÝnh phñ sÏ ph¸t hµnh tÝn phiÕu muèn cho c«ng cuéc huy ®éng ®­îc nhanh chãng ngoµi uy tÝn cña m×nh chÝnh phñ sÏ n©ng l·i suÊt cña m×nh tíi mét møc hÊp dÉn ®Ó b¸n hÕt sè hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. D©n chóng sÏ ®æ x« ®i mua lo¹i tÝn phiÕu nµy vµ kÕt qu¶ lµ c¸c c«ng ty còng ph¶i n©ng l·i suÊt tr¸i phiÕu cña m×nh lªn nÕu kh«ng d©n chóng sÏ giµnh hÕt phÇn ­u ¸i cho chÝnh phñ, do ®ã nh©n tè ng©n s¸ch chÝnh phñ cã lóc còng sÏ quyÕt ®Þnh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh trªn ph¹m vi quèc gia ®ã. MÆt kh¸c d©n chóng còng quan t©m ®Õn th¸i ®é cña chÝnh phñ trong viÖc gi¶i quyÕt ®iÒu chØnh c¸c biÕn sè vÜ m« nh­ tû lÖ l¹m ph¸t hay tØ gi¸ hèi ®o¸i. ChÝnh phñ kiªn quyÕt k×m gi÷ tØ lÖ l¹m ph¸t hay cho tØ lÖ nµy nhÝch lªn mét chót Ýt ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt ë trong n­íc, chñ tr­¬ng cña chÝnh phñ lµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi gian tíi hay lµ muèn thay ®æi ®Ó kÝch thÝch xuÊt khÈu hay h¹n chÕ nhËp khÈu. V× vËy c¸c môc tiªu cña chÝnh phñ còng sÏ ¶nh h­ëng tíi c¸c biÕn sè vÜ m« vµ ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh theo c¬ chÕ nh­ trªn. 2.6. Kinh tÕ thÕ giíi - kinh tÕ khu vùc. Theo c¸c nhµ ph©n tÝch do xu h­íng héi nhËp cña c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi nªn cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë §«ng Nam ¸ lan réng sÏ ¶nh h­ëng tíi tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng vµ dÉn ®Õn suy tho¸i kinh tÕ trªn thÕ giíi. Chóng ta biÕt r»ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Mü víi c¸c n­íc Ch©u ¸ chiÕm tíi 30% tæng kim ng¹ch, sau cuéc khñng ho¶ng c¬ héi kiÕm tiÒn ë c¸c n­íc nµy kh«ng dÔ dµng nh­ tr­íc n÷a d©n chóng cßn muèn xµi hµng ®¾t tiÒn cña Mü n÷a hay kh«ng? NhËt B¶n chiÕm 80% thÞ phÇn « t« ë Ch©u ¸ khi c¸c n­íc nµy kh«ng cßn ®ñ kh¶ n¨ng mua s¾m xe NhËt å ¹t nh­ tr­íc th× kinh tÕ NhËt cã bÞ ¶nh h­ëng hay kh«ng? vµ NhËt B¶n, d©n téc do vay lín nhÊt trªn thÕ giíi cã ý ®Þnh gióp c¸c chi nh¸nh ng©n hµng cña hä ë §«ng Nam ¸ ho¹t ®éng v÷ng vµng h¬n sau cuéc khñng ho¶ng b»ng c¸ch c¸c c«ng ty ®a quèc gia cña NhËt b¶n thu håi vèn trªn kh¾p thÞ tr­êng tµi chÝnh trªn thÕ giíi th× t×nh h×nh sÏ ra sao? TÊm g­¬ng thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ ph¶n ¸nh toµn bé nh÷ng biÕn ®éng trong n­íc bøc tranh kinh tÕ thÕ giíi. Víi nh÷ng nhµ kinh doanh chuyªn nghiÖp trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ho¹t ®éng cña hä trªn tÇm cì quèc tÕ th× nh÷ng th«ng tin ë ph¹m vi nµy sÏ lµ nh÷ng d÷ liÖu quÝ gi¸ trong quyÕt ®Þnh ®Çu t­ mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng. C¸c nhµ ®Çu t­ sÏ ph¶n ¸nh g× khi ngµy 24 - 11 - 1997 võa qua c«ng ty bu«n b¸n chøng kho¸n lín thø t­ cña NhËt b¶n tuyªn bè ph¸ s¶n víi kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n 25 tØ sau trßn 1 n¨m ho¹t ®éng. Râ rµng lµ ph©n tÝch cña hä lµ cã lý khi thùc tÕ diÔn ra lµ c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ tiÒn tÖ Ch©u ¸ vµ thÕ giíi ®· sôt gi¸ ®¸ng kÓ: Trang phiªn dÞch ngµy 24 - 11 chØ sè Dow - Jone trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n New york gi¶m 1,4%, chØ sè ë thÞ tr­êng Fran furt (§øc) gi¶m 3%, Hång K«ng gi¶m 2,04%. Vµ ®óng nh­ dù kiÕn, ngµy 25 - 11 trong phiªn giao dÞch ®Çu tiªn chØ sè chøng kho¸n trung b×nh Nikkei cña thÞ tr­êng Tokyo ®· gi¶m 5,1% nghÜa lµ gi¶m 854,05®iÓm so víi phiªn tr­íc cßn 13867,53 ®iÓm. Nh­ vËy c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi cã mét mèi g¾n bã h÷u c¬ víi nhau, vµ khi mét sù kiÖndiÔn ra rÊt dÔ g©y ra ph¶n øng d©y truyÒn, l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh mµ chóng ta ®ang gi÷ trong tay còng kh«ng n»m ngoµi mèi liªn hÖ nµy cã nghÜa lµ nã cßn chÞu ¶nh h­ëng cña nh÷ng diÔn biÕn c¸ch chóng ta hµng v¹n dÆm. 3. C¸c nh©n tè kinh tÕ x· héi. Xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c ngµy nay ®· thay thÕ cho xu h­íng ®èi ®Çu trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh. C¸c ho¹t ®éng ngo¹i giao diÔn ra s«i ®éng gi÷a c¸c quèc gia ®iÒu ®ã còng thËt dÔ hiÓu bëi v× kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ hai yÕu tè ®i song hµnh, kinh tÕ hç trî vµ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ vµ chÝnh trÞ më ®­êng cho kinh tÕ. VËy c¸c ho¹t ®éng ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh­ thÕ nµo h·y xem xÐt b»ng mét vµi thùc tÕ chuyÕn viÕng th¨m cña chñ tÞch n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung hoa sang Hoa kú lµ chuyÕn th¨m ®­îc nhiÒu ng­êi mong ®îi, ®Æc biÖt lµ giíi doanh nghiÖp, ngoµi ý nghÜa chÝnh trÞ cuéc viÕng th¨m cßn mang ý nghÜa kinh tÕ ®©û tíi mét b­íc sù hîp t¸c gi÷a hai nÒn kinh tÕ lín. Cã lîi nhuËn nhÊt trong cuéc viÕng th¨m nµy cã lÏ lµ c«ng ty Boeing, Boeing sÏ cung cÊp cho Trung Quèc sè l­îng m¸y bay trÞ gi¸ lªn tíi 4,5 tØ USD. LiÖu r»ng sau nµy hîp ®ång gi¸ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c«ng ty nµy cã t¨ng lªn kh«ng? Víi ViÖt Nam chuyÕn viÕng th¨m chÝnh thøc cña tæng thèng Céng hoµ Ph¸p G. Sir¾c nh©n dÞp Héi nghÞ cÊp cao VII khèi Ph¸p ng÷ tæ chøc ë n­íc ta tõ ngµy 14 - 16/11/1997 võa qua ®· gia t¨ng khèi l­îng ®Çu t­ cña Ph¸p vµo ViÖt nam. C¸c hîp ®ång ®­îc ký kÕt trÞ gi¸ gÇn 1 tØ USD chñ yÕu trong lÜnh vùc b­u chÝnh viÔn th«ng. Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ th× ®Ó hÊp thô ®­îc mét ®ång vèn cña ®Çu t­ n­íc ngoµi th× n­íc së t¹i cÇn ph¶i cã tõ 1 ®Õn 2 ®ång t­¬ng øng. Nh­ vËy lµ n¶y sinh nhu cÇu nguån vèn lín trong n­íc ®Ó hÊp thô dßng ®Çu t­ nµy, cho nªn cung vÒ tr¸i kho¸n sÏ t¨ng lµm t¨ng l·i suÊt theo lý thuyÕt trªn. ThÞ tr­êng tµi chÝnh còng chÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña yÕu tè t©m lý. MÆc dï theo lý thuyÕt kinh tÕ th× mäi thø ®Òu ®¸ng nh­ng yÕu tè t©m lý nhiÒu khi l¹i ®i ng­îc víi dù ®o¸n. Trong lóc gi¸ tr¸i kho¸n ®ang xuèng dèc th× cã nhµ ®Çu t­ vÉn tung tiÒn thu gom vÒ bÊt chÊp nh÷ng lêi tiªn ®o¸n cã khñng ho¶ng kinh tÕ. C¸c yÕu tè t©m lý còng chÞu ¶nh h­ëng bëi nh©n tè chÝnh trÞ. Sau khi Th¸i Lan ®· tuyªn bè ph¸ gi¸ ®ång B¹t th¸ng 7/1997. NÒn kinh tÕ ®· l©m vµo suy tho¸i, ®ång B¹t liªn tôc mÊt gi¸. Trong bèi c¶nh ®ã «ng Ch.Youchajudh cïng néi c¸c ®· buéc ph¶i tõ chøc. Vµ sù trë l¹i chÝnh tr­êng cña «ng Chuanleckpai cïng víi ®éi ngò chuyªn viªn kinh tÕ giái nhÊt Th¸i Lan ®· khiÕn cho thÞ tr­êng chøng kho¸n nhén nhÞp trë l¹i vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i nhen lÉn niÒm hy väng. Trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh nhiÒu khi chØ mét lêi tuyªn bè cña nh÷ng ng­êi cã tªn tuæi còng ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c¸c hµng ho¸ cña nã. C¬n khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë §«ng Nam ¸ võa qua ®· g©y chÊn ®éng c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh trªn toµn thÕ giíi thËm chÝ lµm sôt c¶ chØ sè Dove - Jone vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n New york ph¶i ngõng giao dÞch trong 30 phót. Tr­íc t×nh h×nh ®ã vµo ngµy 29 - 10 - 97. Tæng thèng Mü Bill lint¬n ®· xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng chÊn an c¸c nhµ ®Çu t­ b»ng c¸c th«ng b¸o r»ng nÒn kinh tÕ Hoa kú ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn, thÊt nghiÖp ®ang ë møc thÊp vµ hÖ thèng ng©n hµng v÷ng m¹nh, ngay sau lêi tuyªn bè c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn thÕ giíi nh­ ®­îc håi phôc chØ sè Dove - Jone t¨ng 4,7%, Heng Shang (HongKong) t¨ng 18,7%, Franfurt (§øc) t¨ng 3,5%. Nh­ vËy, yÕu tè chÝnh trÞ x· héi lµ nh©n tè gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng. 4. T×nh h×nh cña c«ng ty Theo c¸c ph©n tÝchtrªn ®ã th× chØ lµ c¸c nh©n tè chung ¶nh h­ëng ®Õn l·i xuÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh. Nh­ng l·i xuÊt cô thÓ cña c«ng cô ph¸t hµnh cña mét c«ng ty kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo nh÷ng nh©n tè trªn. Víi nh÷ng ®Çu t­ nhá th× t×nh h×nh cña c«ng ty lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh xem cã ®em cña c¶i cña m×nh ra mua c¸c hµng ho¸ ®­îc c«ng ty ph¸t hµnh kh«ng. Tr­íc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ th× ng­êi mua ph¶i c©n nh¾cvµ xem xÐt t×nh h×nh lµm ¨n kinh doanh cña c«ng ty cã ph¸t ®¹t hay kh«ng? cã t­¬ng lai s¸ng sña hay kh«ng?cã lÏ lµ ng­êi ta sÏ kh«ng ngÇn ng¹i l¾m khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ mua cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu cña c«ng ty do GEROGE-SOROS ng­êi bÞ t×nh nghi dÝnh lÝu ®Õn c¬n khñng kho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë ch©u ¸®iÒu hµnh khi ®­äc nghe dÉn chøng vÒ biÖn tµi kinh doanh cña ong ta" nÕu ai ®ã ®· ®Çu t­ 100 ngµn USDvµo n¨m 1989 khi SOROS thµnh lËp quü ®Þnh l­îng vµ ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ®ã c¸c phÇn l·i ®­îc chia cña m×nh th× ng­êi ®ã sÏ thu ®­îc c¶ thay kho¶ng130 triÖu USDvµo n¨m 1994 v× vËy khi biÕt nh÷ng tin tèt lµnh vÒ c«ng ty ng­êi ta sÏ t×m mua nh÷ng cæ phiÕu tr¸i phiÕu cña c«ng ty lµm cho cÇu vÒ nh÷ng tr¸i kho¸n cña c«ng ty ph¸t hµnh t¨ng lªn. Ng­êi ta sö dông ph­¬ng ph¸p xÕp h¹ng tr¸i kho¸n cong ty theo møc ®é rñi ro.C«ng viÖc nµy ®­îc giao cho 2 c«ng ty næi tiÕng thÕ giíi lµ standard and poon Wody's theo c¸c thang bËc nh­ sau: Mody's Standard and Poor Aaa TuyÖt vêi rÊt ch¾c ch¾n, an toµn tèi ®a AAA A a Ch¾c ch¾n, chÊt l­îng cao AA A Tèt, an toµn A Bbb Trung b×nh kh¸ BBB Bb D­íi d¹ng trung b×nh BB B Rñi ro cã tÝnh ®Çu c¬ B Caa Rñi ro cao CCC Ca Nguy c¬ vì nî lín C C Tåi, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî D Khi nh×n vµo b¶ng nµy nhµ ®Çu t­ cã quyÕt ®Þnh lªn ®Çu t­ vµo c«ng ty nµo. Nh÷ng c«ng ty d­íi trung b×nh (BbnoÆcBB) kh«ng thÓ ph¸t hµnh nh÷ng tr¸i kho¸n cã l·i suÊt thÊp vay m­în trong d©n c­. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy th× c«ng ty ph¶i n©ng cao l·i xuÊt tuy nhiªn theo phÇn trªn ®Æc tÝnh cña phÇn lín c¸c nhµ ®Çu t­ lµ kh«ng ­u rñi ro hä th­êng chän c«ng ty tèt th«ng th­êng ®ã lµ c«ng ty Ýt nî trong 10 - 15 n¨m qua lµm ¨n ph¸t ®¹t cã nhiÒu lîi nhuËn chia lêi ®Òu, hiÖn t¹i vÉn cã lêi vµ trong t­¬ng lai còng tèt. Do vËy, ®øng d­íi gãc ®é vi m« th× c«ng ty míi lµ yÕu tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh ®Õn th¸i ®é cña nhµ ®Çu t­. Ngµy nay cïng víi tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt mçi ph¸t minh cã thÓ cho ra ®êi mét ngµnh míi vËy c¸c c«ng ty ®ang ho¹t ®éng trªn hµng ngµn lÜnh vùc cho nªn mçi c«ng ty ngoµi nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cña nãi cßn mang ®Æc tr­ng cña lÜnh vùc mµ nã ho¹t ®éng. Do ®ã c¸c lo¹i h×nh, qui m« cña c¸c c«ng ty lµ mu«n h×nh mu«n vÎ tån t¹i, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lÉn nhau. §Ó ®¸p øng l¹i c¸c tÝn hiÖu thÞ tr­êng mçi c«ng ty cã ph¶n øng kh¸c nhau, cã c¸c chiÕn l­îc kinh doanh kh¸c nhau. V× vËy cho nªn nhu cÇu vÒ vèn t¹i mçi thêi ®iÓm cña c«ng ty còng kh«ng gièng nhau. NÕu xÐt theo nh÷ng tiªu thøc nµy th× l·i suÊt quy m« nhá tõng c«ng ty ph¸t hµnh còng diÔn biÕn kh«ng ngõng. NhËn xÐt: ThÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam ®ang tõng b­íc héi nhËp vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh s«i ®éng trªn thÕ giíi nh­ thÕ nµo? Cã mét tin vui lµ ngµy 25/8/1997 võa qua Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc ®· lµm lÔ ra m¾t thóc ®Èy sù h×nh thµnh cña thÞ tr­êng chøng kho¸n h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña thÞ tr­êng vèn ë ViÖt Nam trong t­¬ng lai gÇn vai trß chøc n¨ng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi riªng ®· ®­îc nhiÒu s¸ch b¸o ®Ò cËp. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc vèn cho c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ­íc tÝnh kho¶ng 42 tØ USD th× thÞ tr­êng tµi chÝnh gãp mét phÇn quan träng vµ quan träng h¬n lµ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. §óng nh­ vËy chóng ta chØ cã mét thÞ tr­êng tµi chÝnh nhén nhÞp khi cã mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao vµ æn ®Þnh ®iÒu nµy phô thuéc vµo nhµ n­íc vµ chñ yÕu lµ c¸c tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp, tËp trung l¹i th× sù hÊp dÉn cña c¸c c«ng cô ®­îc c¸c chñ thÓ nµy ph¸t hµnh sÏ quyÕt ®Þnh sù nhén nhÞp cña thÞ tr­êng tµi chÝnh hay nãi hÑp h¬n lµ l·i suÊt ®­îc ®­a ra cã cuèn hót hay kh«ng? C¸c doanh nghiÖp sÏ cßn c©n nh¾c møc l·i suÊt ®­a ra tuú thuéc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh. Theo M¸c th× ng­êi ®i vay trõ tr­êng hîp ph¶i vay víi bÊt cø gi¸ nµo ®Ó cã tiÒn thanh to¸n tr¸nh ph¸ s¶n l·i suÊt tÝn dông cã giíi h¹n lµ lîi nhuËn b×nh qu©n trong nÒn kinh tÕ vµ giíi h¹n tèi thiÓu b»ng 0. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cña c¸c c«ng cô trªnthÞ tr­êng tµi chÝnh chØ ra r»ng l·i suÊt kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña ho¹t ®éng doanh nghiÖp riªng lÎ mµ cßn nhiÒu nh©n tè kh¸c. VËy chóng ta cÇn chuÈn bÞ nh÷ng g× ®Ó khi héi nhËp vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ ta cã thÓ ®¹t ®­îc nhiÒu lîi Ých nhÊt? Víi nh÷ng c«ng ty lín v÷ng vµng, uy tÝn cao, trªn thÕ giíi nh­n General Electric, Coca - cola hay Toyota bªn c¹nh lîi thÕ vÒ qui m« s¶n xuÊt khi cßn vèn huy ®éng b»ng uy tÝn vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh sÏ hÊp dÉn ®­îc c¸c nguån vèn cã l·i suÊt thÊp trªn thÞ tr­êng b»ng c¸c tr¸i kho¸n ®­îc ®¸nh gi¸ nhÊt trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ho¹t ®éng ngµy cµng thuËn lîi. Thùc tr¹ng hiÖn nay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ rÊt thiÕu thèn vÒ nguån vèn, nÕu xÐt kho¶ng trªn 7000 doanh nghiÖp nhµ n­íc vèn tù cã chØ kho¶ng 60.459 tØ ®ång th× qu¶ lµ con sè khiªm tèn. C¸c c«ng ty ch­a t¹o lËp cho m×nh ®­îc uy tÝn cao cho nªn gia nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh hä ph¶i tr¶ cho nguån vèn vay víi mét l·i suÊt cao do vËy kinh doanh gÆp khã kh¨n, kh«ng dÔ dµng më réng quy m«, uy tÝn t¹o lËp chËm, ®©y thùc sù lµ c¸i vßng luÈn quÈn. §Ó nhanh chãng t¹o lËp uy tÝn cho m×nh kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i nç lùc v­ît bËc trong s¶n xuÊt kinh doanh, kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ sÏ ph¸ vì c¸i vßng luÈn quÈn trªn. §©y chÝnh lµ ¶nh h­ëng cña nh©n tè chñ thÓ ph¸t hµnh nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn rñi ro do vËy ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh. T¹o lËp uy tÝn cho doanh nghiÖp ë n­íc ta kh«ng ph¶i lµ viÖc cã thÓ lµm trong chèc l¸t. MÆt kh¸c kh«ng ph¶i c«ng ty doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu mµ chØ cã nh÷ng doanh nghiÖp cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn, võa qua nhµ n­íc ®· cho mét sè doanh nghiÖp ch¼ng h¹n nhµ m¸y xi m¨ng Hoµng Th¹ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty ®Ó më réng s¶n xuÊt. Trong thùc tÕ hiÖn nay, cã rÊt Ýt doanh nghiÖp ®· x©y dùng ®­îc niÒm tin trong nh©n d©n ®Ó chuÈn bÞ hµng ho¸ cho thÞ tr­êng tµi chÝnh th× nhµ n­íc gi÷ vai trß quan träng. Vai trß cña nhµ n­íc ë ViÖt Nam quyÕt ®Þnh ®Õn sù nhén nhÞp cña thÞ tr­êng tµi chÝnh trong thêi gian tíi ë 2 ®iÓm. Thø nhÊt, Nhµ n­íc còng lµ mét chñ thÓ mét ng­êi ph¸t hµnh nhiÒu lo¹i c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng. Trong thêi gian tõ n¨m 1991 - 1996 kho b¹c nhµ n­íc ®· ph¸t hµnh ®­îc 14334 tØ ®ång, tr¸i phiÕu kho b¹c thêi h¹n tõ 3 - 5 n¨m lµ 630 tØ ®ång ®iÒu nµy chøng tá lo¹i hµng ho¸ cña chÝnh phñ lµ kh¸ hÊp dÉn. Trong t­¬ng lai th× nhµ n­íc còng cÇn ph¶i vay ®Ó th¨ng b»ng ng©n s¸ch hoÆc ®Çu t­ ph¸t triÓn. Do ®ã tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ nguån th­êng xuyªn mang tÝnh æn ®Þnh, hiÖn nay cã mét sè c«ng tr×nh lín c¸c dù ¸n quèc gia nh­ c«ng tr×nh xa lé B¾c - Nam, nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt, tiÕp tôc x©y dùng nhµ m¸y thñy ®iÖn Yaly. Thø hai, lµ nhµ n­íc cã thÓ t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c biÕn sè vi m« më ®­êng vÒ chÝnh trÞ, x©y dùng ph¸p luËt... theo ph©n tÝch trªn th× nhµ n­íc t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸c c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng. Thùc tÕ ë n­íc ta trong thêi gian qua ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña nhµ n­íc trong cã c«ng lín cña ng©n hµng nhµ n­íc trong kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i, chÝnh s¸ch ngo¹i giao më réng cña nhµ n­íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ n­íc ta héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cã t¸c ®éng lín ®Õn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. TÝnh ®Õn th¸ng 7 - 1997 hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i Quèc doanh n¾m gi÷ kho¶ng 50200 tØ ®ång nÕu cã ®ñ tiÒn göi cho c¸c chøng chØ tiÒn göi nµy ®­îc tù do chuyÓn nh­îng mua b¸n th× thÞ tr­êng tµi chÝnh còng t¨ng thªm phÇn s«i ®éng. Nãi tãm l¹i lµ ë n­íc ViÖt Nam chóng ta cã thÓ t¸c ®éng ®Õn mét sè nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt ®Ó cã mét l·i suÊt chung phï hîp lµm c¬ së cho l·i suÊt cña c¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh cã lîi nhÊt cho nÒn kinh tÕ huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn sím ®­a n­íc ta ®Õn môc tiªu "d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh" KÕt luËn Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi mét sù vËt hiÖn t­îng bao giê còng tu©n theo nguyªn t¾c vÒ m«Ý liªn hÖ phæ biÕn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng vËy, c¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng nµy biÕn ®éng chÞu ¶nh h­ëng cña rÊt nhiÒu nh©n tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ b¶n th©n nã còng t¸c ®éng trë l¹i nh©n tè nµy. Sèng trong x· héi "bïng næ th«ng tin" nh­ hiÖn nay, hµng ngµy chóng ta ph¶i tiÕp xóc thu nhËn hµng tr¨m th«ng tin ®ang diÔn ra trong n­íc vµ trªn thÕ giíi. VËy trong nh÷ng th«ng tin mµ ta thu nhËn ®­îc t rong n­íc cã nh÷ng sù kiÖn nh÷ng diÔn biÕn nµo cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn cung cÇu vÒ lo¹i c«ng cô tµi chÝnh mµ m×nh ®ang n¾m gi÷. Chóng ta còng x¸c ®Þnh ®­îc trong nh÷ng sù kiÖn diÔn biÕn ®ã th× diÔn biÕn nµo lµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp, diÔn biÕn nµo ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp vµ c¬ chÕ ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn l·i suÊt ®Ó ra mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n lµ bªn b¸n hay gi÷ nh÷ng lo¹i c«ng cô tµi chÝnh cña m×nh ®Ó mua nh÷ng chñng lo¹i kh¸c s¾p ®­îc b¸n ra víi l·i suÊt cao h¬n. Tuy nhiªn viÖc ra quyÕt ®Þnh nµy kh«ng ®¬n gi¶n vµ ng­êi ta nãi r»ng chØ cã nh÷ng nhµ kinh doanh nh¹y c¶m ph©n tÝch t×nh h×nh s¸ng suèt míi mong lµm giµu nhanh chãng trªn tr­êng nµy. Trong t­¬ng lai kh«ng xa th× thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ chÝnh thøc ra ®êi vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ víi nh÷ng qui ®Þnh míi ch¾c ch¾n sÏ ho¹t ®éng nhén nhÞp ë ViÖt Nam. Vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt cña c¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh còng sÏ thu hót ®­îc sù quan t©m cña nh©n d©n ta gièng nh­ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. §©y còng chÝnh lµ lý do cho em quyÕt ®Þnh lùa chän vµ hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. "C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸c c«ng cô tµi chÝnh trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng" lµ ®Ò tµi rÊt réng ®ông ch¹m ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò, do vËy bµi viÕt cña em khã tr¸nh khái nhiÒu sai sãt. Mét lÇn n÷a em xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy gi¸o vµ mong muèn nhËn ®­îc nh÷ng nhËn xÐt, gãp ý kiÕn cña thÇy ®Ó chÊt l­îng bµi lµm ®­îc tèt h¬n.