Đề tài Tìm hiểu về công cụ tỷ giá ở Việt Nam

ng m¹nh mÏ tíi gi¸ c¶, tíi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi cña n­íc ®ã vµ c¸c n­íc cã liªn quan. NÒn kinh tÕ cµng “h­íng ngo¹i “ bao nhiªu th× quy m« vµ vÞ trÝ cña kinh cña nÒn kinh tÕ ®ã cµnh më réng vµ t¨ng tr­ëng bÊy nhiªu, do ®ãi vÞ trÝ cña ®ång tiÒn n­íc ®ã vµ søc mua cña nã trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cµng lín bÊy nhiªu. Cã thÓ quy n¹p vai trß cña TGH§ vµo mét sè ®iÓm sau : - TGH§ cã t¸c ®éng to lín tíi quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô cña mét n­íc víi n­íc kh¸c. NÕu TGH§ trong n­íc t¨ng, tøc lµ ®ång néi tÖ mÊt gi¸ so víi ®ång tiÒn n­íc ngoµi, nghÜa lµ mét ngo¹i tÖ sÏ chuyÓn ®æi ®­îc nhiÒu néi tÖ h¬n so víi tr­íc. Lóc ®ã hµng ho¸ mang ra b¸n ë n­íc ngoµi sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n so víi b¸n hµng ho¸ ®ã á trong n­íc, nh­ vËy sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸, ®ång thêi còng h¹n chÕ nhËp khÈu, v× hµng ho¸ nhËp khÈu lu¸c nµy sÏ ph¶i b¸n ®¾t míi bï ®ñ chi phÝ vµ ph¶i c¹nh tranh víia nµng ho¸ trong n­íc. Ng­îc l¹i, nÕu TGH§ trong n­íc cã xu thÕ gi¶m, tøc lµ ®ång néi tÖ lªn gi¸ so víi ®ång tiÒn n­íc ngoµi, nghÜa lµ mét ngo¹i tÖ sÏ ®æi ®­îc Ýt néi tÖ h¬n so víi tr­íc. Trong tr­êng hîp nµy sÏ h¹n chÕ xuÊt khÈu vµ khuyÕn khÝch hµng nhËp khÈu. Râ rµng c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i cã thÓ t¸c ®äng khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ viÖc xuÊt –nhËp khÈu h¸ng ho¸, dÞch vô. - Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi kinh tÕ trong n­íc vµ g©y ¶nh h­íng trùc tiÕp tû lÖ l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n, khi ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ, tøc lµ TGH§ t¨ng, th× hµng nhËp khÈu sÏ ®¾t h¬n, toµn bé hµng ho¸, t­ liÖu s¶n xuÊt, vËt t­ nhËp khÈu…, chuyÓn ®æi sang ®ång néi tÖ sÏ bÞ ®éi gi¸ lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng, ®Èy mÆt b»ng gi¸ c¶ trong n­íc lªn g©y ra søc Ðp ®èi víi l¹m ph¸t. Ng­îc l¹i khi TGH§ gi¶m, ®ång néi tÖ cã xu h­íng lªn so víi ®ång ngo¹i tÖ, th× hµng nhËp khÈu vµo n­íc ®ã sÏ rÎ h¬n tr­íc, kÐo mÆt b»ng gi¸ c¶ xuèng lµm cho t×nh tr¹ng l¹m ph¸t trong n­íc ®­îc c¶i thiÖn, tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m dÇn. Nh­ vËy TGH§ lµ mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« hÕt søc lîi h¹i, ChÝnh phñ c¸c n­íc lu«n quan t©m t×m c¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸, can thiÖp vµo tû gi¸ trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i víi ý ®å sö dông nã lµm c«ng cô ®Ó qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi lín trong hoat ®éng kinh tÕ trong n­íc, còng nh­ nh÷ng mÊt c©n ®èi trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. §ång thêi, TGH§ cßn ®­îc xem nh­ lµ t×n hiÖu cña thùc tr¹ng mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngoai, mµ th«ng qua nã chÝnh phñ cã thÓ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p hoÆc sö dông nh÷ng c«ng cô cña chÝnh s¸ch kinh tÕ mét c¸ch phï hîp, h÷u hiÖu ®Ó ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng. TGH§ chÝnh lµ nhan tè hÕt søc quan träng trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña mçi n­íc. Kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn vai trß trªn ®©y cña tû gi¸, vÊn ®Ò lµ ë chç ph¶i cã mét chÕ ®é tû gi¸ phï hîp ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®­îc vai trß cña tû gi¸ th× cho ®Õn nay c¸c nhµ kinh tÕ –tiÒn tÖ cßn cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau. C¸c nhµ kinh tÕ theo tr­êng ph¸I chÝnh thèng (orthodox) cho r»ng nªn ¸p dông tû gi¸ linh ho¹t. Theo hä, tû gi¸ thùc chÊt lµ mét lo¹i gi¸ c¶, do cung - cÇu vÒ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, Nhµ n­íc kh«ng nªn can thiÖp vµo. lîi thÕ chñ yÕu cña chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t lµ víi chÕ ®é tû gi¸ nµy c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ do cung - cÇu thÞ tr­êng x¸c lËp thÕ c©n b»ng nhµ n­íc kh«ng cÇn ph¶i dïng tíi dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnhthøc ®Ó can thiÖp, nhµ n­íc kh«ng cÇn ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh kh¸c nh»m t¸c ®éng vµo tû gi¸. MÆt h¹n chÕ cña chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t lµ mäi ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­ßng kÓ c¶ tû gi¸ kh«ng ph¶i lóc nµo còng vËn hµnh “vËn hµnh “ mét c¸ch thuËn lîi, mµ lu«n x¶y ra nh÷ng m©u thuÉn, c¹nh tranh dÉn ®Õn sù biÕn ®éng. Khi cã sù biÕn ®éng d÷ déi th× “bµ tay “ ddieeuf tiÕt cña chÝnh phñ vµo thÞ tr­êng, nhÊt lµ lÜnh vùec TGH§ lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt. Ng­îc l¹i c¸c nhµ kinh tÕ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai l¹i t¸n ®ång thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh (hiÖp ­íc bretton woods), víi quan ®iÓm cho r»ng, muèn phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tr­íc hÕt ph¶i pphôc håi th­¬ng m¹i quèc tÕ, muèn th­¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn ph¶i cã mét chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. Trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh Bretton woods, ®ång ®«la mü ®ùoc g¾n víi vµng, ®æi ®­îc ra vµng vµ trë thµnh ®ång tiÒn dù tr÷ vµ thanh to¸n quèc tÕ chñ yÕu. C¸c ®ång tiÒn kh¸c ph¶i x¸c ®Þnh mét tû gi¸ cè ®Þnh víi ®ång ®«la Mü. §ång thêi, chÝnh phñ c¸c n­íc th«ng qua ng©n hµng trung ­¬ng ph¶i tham ra can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ n­íc m×nh ®Ó gi÷ cho tû ®· x¸c ®Þnh víi ®ång ®«la mü ®­îc æn ®Þnh. Nh­ vËy, víi tû gi¸ cè ®Þnh mäi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ diÔn ra mét c¸ch ªm ®Ñp. §Õn thËp kû 70, nÒn kinh tÕ c¸c nøoc T©y ©u vµ NhËt B¶n ®­îc phôc håi vµ ph¸t triÓn m¹nh, mét phÇn cã sù ®ãng gãp cña chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. Nh­ng ®ång thêi tû gi¸ cè ®Þnh nµy còng ®ù¬c béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm cña nã. Nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh lµ ®· ®­a ®ång tiÒn cña mét quèc gia (®ång ®«la Mü) lªn lµm ®ång tiÒn dù tr÷ vµ thanh to¸n quèc tÕ. Ngay tõ nh÷ng n¨m 1960, nhµ kinh tÕ mü Robert triffin ®· v¹ch ra nghÞch lý ®ã. §Ó cho dù tr÷ thÕ giíi t¨ng theo sù t¨ng tr­ëng cña th­¬ngm¹i quèc tÕ, n­íc Mü, ng­êi cung øng dù tr÷ quèc tÕ, buéc ph¶i béi chi c¸n c©n thanh to¸n cña m×nh. N­íc Mü cã béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, th× c¸c n­íc kh¸c míi cã thÓ tÝch luü ®­îc dù tr÷ ®«la, ®ã lµ ®iÒu kiÑn cÇn thiÕt. ThÕ nh­ng sè ®«la trong dù tr÷ cña c¸c n­íc cµng t¨ng lªn th× kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi ®«la ra vµng cu¶ Mü cµng gi¶m theo, v¶tªn thÞ tr­êng ®«la cµng mÊt gi¸. §ã lµ ch­a nãi ®Õn ý ®å l¹m dông cña n­íc cã ®ång tiÒn lµm ph­¬ng tiÖn dù tr÷ quèc tÕ, hä cã thÓ dïng ®ång tiÒn cña n­íc m×nh ®Ó chi tiªu, thao tóng c¸c sù viÖc nh»m môc ®Ých chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù ë n­íc ngoµi, nh­ mü ®· tõng lµm trong nh÷ng n¨m sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. MÆt kh¸c, trong khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña Mü th­êng xuyªn béi chi, th× c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c n­íc NhËt B¶n, Céng Hoµ Liªn Bang §øc…, th­êng xuyªn béi thu, chÕ ®ä tû gi¸ cè ®Þnh kh«ng thÓ tù ®iÒu chØnh ®Ó lËp l¹i thÕ c©n b»ng, chÝnh phñ c¸c n­íc kÎ c¶ Mü kh«ng thÓ tung vµng, tung ngo¹i tÖ ra can thiÖp ®Ó gi÷ æn ®Þnh m·i mét tû gi¸ mµ thÞ tr­êng kh«ng chÊp nhËn. Cuèi cïng c¸c n­íc buéc ph¶i th¶ næi ®ång ®«la Mü, còng cã nghÜa lµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh bretton woods sôp ®æ. Mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c l¹i cho r»ng, chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, “h­íng néi “. Cßn chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ “h­íng ngo¹i “. Nh­ vËy, cuéc tranh luËn gi÷a hai tr­êng ph¸I duy tr× chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh hay chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t vÉn cßn ®ang tiÕp diÔn. V× mçi chÕ ®é tû gi¸ ®Òu cã nh÷ng ­u thÕ riªng, ®ång thêi kÌm theo nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Xu thÕ hiÖn nay lµ nhiÒu n­íc thùc hiÖn theo chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹tcã quûan lý. §©y lµ mét chÕ ®é hçn hîp gi÷a chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh vµ chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t. Víi chÕ ®é nµy tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cho phÐp nã ®­îc biÕn ®éng trong biªn ®é nhÊt ®Þnh. NÕu v­ît biªn ®é nµychÝnh phñ th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt nh»m gi÷ cho tû gi¸ biÕn ®éng trong ph¹m vi quy ®Þnh. Nh­ vËy vÊn ®Ò cèt lâi cÇn quan t©m lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nh­ thÕ nµo. NÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng ®óng ®¾n th× mäi biÖn ph¸p can thiÖp vµo tû gi¸ ®Òu Ýt cã hiÖu qu¶, vÊn ®Ò béi chi ng©n s¸ch lµ khã tr¸nh khái vµ cã tÇm quan träng h¬n. ng­îc l¹i, nÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong n­íc ®ã ®óng ®¾n vµ cã hiÖu qu¶, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, ph¸t triÓn hµI hoµ gi÷a kinh tÕ ®èi néi vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®ånh tiÒn quèc gia æn ®Þnh, lµnh m¹nh…, th× sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo tû gi¸ chØ lµ viÖc rÊt h·n h÷uvµ cã thÓ khong cÇn thiÕt. Bëi vËy, viÖc x¸c ®Þnh mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ung ®¾n, trong ®ã cã chÝnh s¸c ngo¹i hèi h÷u hiÖu lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi bÊt cø lo¹i h×nh kinh tÕ nµo Chóng ta cã thÓ rót nh÷ng nhËn ®Þnh r»ng, chÕ ®é tû gi¸ hçn hîp kÕt hîp gi÷a tû gi¸ linh ho¹t theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc lµ phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèi ­u h¬n c¶, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. §IÒu quan träng trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ hçn hîp lµ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ x¸c ®Þnh tû gÝa. Th«ng th­êng ng­êita dùa vµo n¨m yÕu tè c¬ b¶n sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Thø nhÊt, søc mua cña ®ång tiÒn biÓu thÞ qua chØ sè l¹m ph¸t Søc mua cña ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i ®­îc biÓu thÞ qua chØ sè l¹m ph¸t lµ mét nh©n tè quan träng ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi TGH§. Trªn thÕ giíi cã hai c¸ch x¸c ®Þnh tû gi¸ trªn c¬ së c©n b»ng søc mua gi÷a ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ, ®ã lµ : - C©n b»ng søc mua tuyÖt ®èi: Tû gi¸ = = - C©n b»ng t­¬ng ®èi: = x Thø hai, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ph¶n ¸nh møc cung - cÇu ngo¹itÖ cña mét n­íc, do ®ã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn TGH§. Theo quan hÖ cña quy luËt cung - cÇu th× khi cã béi thu c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ lµm cho tû gi¸ gi¶m (néi tÖ lªn gi¸, ngo¹i tÖ gi¶m gi¸) vµ ng­îc l¹i khi cã béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ lµm cho tû gi¸ t¨ng (ngo¹i tÖ lªn gi¸, néi tÖ gi¶m gi¸). Thø ba, l·i suÊt, l­îng cung øng tiÒn. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, l·i suÊt vµ tû gi¸ lµ hai c«ng cô quan träng nhÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ lu«n g¾n bã víi nhau vµ hç trî nhau. ViÖc ®Ò ra mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý cïng víi viÖc ®iÒu hµnh l­îng cung øng tiÒn phï hîp v¬Ý tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ ®ã vµ chØ sè l¹m ph¸t sÏ gãp phÇn æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn, lµ yÕu tè æn ®Þnh tû gi¸. Thø t­, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Khi nhµ n­íc cã nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ _ x· héi, th× lËp tøc sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c chØ kinh tÕ vÜ m« nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, chØ sè thÊt nghiÖp, béi chi ng©n s¸ch, . . . ®iÒu nµy còng gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng t¬Ý tû gi¸. Thø n¨m, yÕu tè t©m lý. Khi t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cã thay ®æi, th× tÊt yÕu sÏ t¸c ®éng ®Õn t©m lý con ng­êi lµm cho tû gi¸ cã thÓ ®ét biÕn lªn xuèng trªn thÞ tr­êng. §èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hoµn chØnh víi c¬ chÕ tû gi¸th¶ næi, th× tû gi¸ h×nh thµnh vµ biÕn ®éng theoc¸cyÕu tè c¬ b¶n trªn ®©y, vµ theo quy luËt cung - cÇu, tÊt nhiªn lµ lu«n cã sù t¸ch biÖt gi÷a tû gi¸ danh nghÜa vµ tû gi¸ thùc tÕ. Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ®­îc x©y dùng vµ x¸c ®Þnh trªn c¬ së n¨m yÕu tè c¬ b¶n nªu trªn. lo¹i tû gi¸ nµy ®­îc biÕt ®Õn nhiÒu nhÊt vµ tû gi¸ ®­îc niªm yÕt, c«ng bè trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Cßn TGH§ thùc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: = x §©y chÝnh lµ tû gi¸ mµ c¸c nhµ kinh tÕ quan t©m. Nh×n chung TGH§ thùc tÕ cã môc ®Ých ®iÒu chØnh, hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ “söa ch÷a “ t¸c ®éng l¹m ph¸t vµ ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng biÕn ®æi thùc tÕ trong kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ nhËp khÈu cña mét quèc gia. VÝ dô: NÕu TGH§ danh nghÜa ë møc :1USD = 10. 000 VND. Trong khi møc t¨ng gi¸ c¶ trong n­íc t¨ng gÊp ®«i, mÆc dï kh«ng cã l¹m ph¸t trªn thÕ giíi, th× lóc ®ã TGH§ thùc tÕ cña VND sÏ ë møc 1USD = 5000 VND. Tû gi¸ thùc tÕ VND ®· t¨ng gÊp ®«i so víi tû gi¸ danh nghÜa. Râ rµng, trong tr­êng hîp nµy ng­êi xuÊt khÈu sÏ bÞ thiÖt thßi, tøc lµ sè tiÒn thu ®­îc tõ xuÊt khÈu sÏ mang l¹i Ýt néi tÖ h¬n, trong khi ®ã nhËp khÈu l¹i cã lîi. 2. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i ThÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ nh©n tè hÕt søc quan träng nÕu kh«ng nãi lµ kh«ng thÓ thiÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ n¬i diÔn ra c¸c giao dÞch trao ®æi, mua, b¸n, vay m­în ngo¹i tÖ, lµ n¬i th«ng qua sù cä x¸t gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cu¶ c¸c chñ kinh tÕ, ®ång thêi x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn giao dÞch, tøc lµ gi¶ c¶, thêi h¹n vµ giao vèn. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i hiÓu theo nghÜa réng lµ thÞ tr­êng cã tÝnh chÊt quèc tÕ, ho¹t ®éng kh«ng cã giê giÊc nhÊt ®Þnh, liªn tôc suèt 24/24 giê trong ngµy trªn ph¹m vi toµn cÇu, xuÊt ph¸t tõ ch©u ¸ sang ch©u ©u, ®ãng cöa ë ch©u mü còng ®ång thêi lµ mëi cöa ë ch©u ¸. Víi ph¹m vi toµn cÇu vµ thêi gian ho¹t ®éng nh­ vËy, thÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ n¬i ph¶n ¸nh kÞp thêi mäi diÔn biÕn cña tû gi¸, cña l·i suÊt c¸c lo¹i tiÒn tÖ trªn thÕ giíi. Trong ph¹m vi mét quèc gia, thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®­îc xem nh­ mét d¹ng thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Nã lµ n¬i giao dÞch mua, b¸n, chuyÓn ®æi c¸c ngo¹i tÖ ®­îc chÊp nhËn ra néi tÖ, hoÆc gi÷a c¸c lo¹i ngo¹i tÖ dùoc ho¸n ®æi cho nhau trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn ®­îc x¸c ®Þnh (tøc lµ gi¸ c¶ vµ giao vèn). Dï lµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i quèc tÕ hay thÞ tr­êng hèi ®o¸i quèc gia, nh÷ng thµnh viªn tham ra trùc tiÕp hay gi¸n tiÓptªn thÞ tr­êng ®Òu lµ ng©n hµng trung ­¬ng, Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ng­êi m«i giíi. Tuú theo luËt ®Þnh cña mçi n­íc, c¬ cÊu tæ chøc vµ ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®­îc qui ®Þnh cô thÓ. VÝ dô, ë céng hoµ Ph¸p c¸c thµnh viªn tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i bao gåm ng©n hµng trung ­¬ng Ph¸p, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t­¬ng ®èi lín(kho¶ng 30 ng©n hµng) vµ c¸c nhµ m«i giíi. Hä ®Òu lµnh÷ng thµnh viªn tham gia trùc tiÕp vµo kinh doanh hèi ®o¸i trªn thÞ tr­êng. Cßn ë V­¬ng quèc Anh, trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i ng­êi giao dÞch trùc tiÕp mua, b¸n, trao ®æi, vay m­în ®ång b¶ng Anh(GBP) víi c¸c ngo¹i tÖ kh¸c chØ lµ ng­êi m«i giíi hoÆc c«ng ty kinh doanh lín(kh«ng ph¶i nghÒ ng©n hµng), cßn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng trung ­¬ng tham gia gi¸n tiÕp, hä muèn trao ®æi, mua, b¸n, ngo¹i tÖ th× ph¶i th«ng qua ng­êi m«i giíi. Tuy nhiªn dï tham gia trùc tiÕp haygi¸n tiÕp, chøc n¨ng cóa c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ®©y vÉn lµ kinh doanh cho b¶n th©n vµ cho kh¸ch hµng cña hä. Ng©n hµng trung ­¬ng tham gia trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i mét mÆt nh»m phôc vô kh¸ch hµng cña m×nh(chñ yÕu lµ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ), mÆt kh¸c nh»m phôc vô quü b×nh æn hèi ®o¸i, theo dâi tû gi¸ vµ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt sÏ can thiÖp ®Ó h¹n chÕ nh÷ng biÕn ®éng tû gi¸ cã thÓ x¶y ra gi÷ ngo¹i tÖ víi néi tÖ. Nh÷ng ng­êi m«i giíi tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i thùc hiÖn thuÇn tuý mét chøc n¨ng kinh doanh phôc vô kh¸ch hµng khi cã yªu cÇu. Nh÷ng ng­êi tham gia giao dÞh trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i cã thÓ thùc hiÖn mua, b¸n, vay m­în lÉn nhau th«ng qua c¸c ký hiÖu giao dÞch ®· qui ­íc, hoÆc cã thÓ th«ng qua h×nh thøc liªn l¹c viÔn th«ng ®Ó thùc hiÖn giao dÞch. Song dï ë h×nh thøc nµo th× c¸c giao dÞch ®Òu thùc hiÖn theo nguyªn t¾c trao ®æi tµi s¶n Cã trªn tµi s¶n ®­îc nghi b»ng hai b»ng hai ®ång tiÒn giao dÞch. Së dÜ chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« thÞ tr­êng hèi ®o¸i, v× th«ng qua thÞ tr­êng hèi ®o¸i quan hÖ cung cÇu vÒ ngo¹i tÖ, “gi¸ c¶” cña giao dÞch tøc lµ tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt cña c¸c ngo¹i tÖ theo quan hÖ cung - cÇu vµ c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng ®­îc thÓ hiÖn vµ x¸c ®Þnh, trªn c¬ së ®ã ChÝnh phñ Ng©n hµng Trung ­¬ng thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng hèi ®o¸i b»ng c¸ch mua, b¸n ngo¹i tÖ tõ qüu b×nh æn hèi ®o¸i ®Ó t¸c ®éng lªn tû gi¸, nh»m môc ®Ých ®¹t ®­îc mét tû gi¸ phï hîp «øi nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3. Vµng, b¹c, ®¸ quý Mét nh©n tè kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ trong thÞ tr­êng qu¶n lý ngo¹i hèi ®ã lµ lÜnh vùc vµng, b¹c, ®¸ quý. Thêi kú ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n (thÕ kû XVII - XVIII) vang, b¹c, ®¸ quý nãi chung ®­îc coi nh­ lµ biÓu t­îng cña sù giµu cã cña mét quèc gia. Vµng ®­îc coi lµ mäi cña c¶i cña x· héi, lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, trao ®æi, dù tr÷ quèc tÕ duy nhÊt ë thêi kú nµy. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ - x· héi, c¸c quan hÖ kinh tÕ còng nh­ sù hiÖn ®¹i ho¸ mäi lÜnh vùc tõ s¶n xuÊt, kinh doanh ®Õn dÞch vô, ®Çu t­…®· t¹o ra nh÷ng c«ng ô trong thanh to¸n, trao ®æi vµ dù tr÷ quèc tÕ rÊt ®a d¹ng, khiÕn cho vµng kh«ng cßn chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n nh­ tr­íc. Cho ®Õn giai ®o¹n hiÖn nay ng­¬× ta hoµn toµn kh«ng dïng vµng ®Ó thanh to¸n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, tuy vËy, vµng vÉn chiÕm mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong kho dù tr÷ cña mçi quèc gia, vµ ®­îc sö dông nh­ mét chiÕc “phao cøu hé” ®¾c lùc cho viÖc c©n b»ng C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. §ång thêi, sù can thiÖp cña vµng vµo thÞ tr­êng sÏ t¸c ®éng tÝch cùc lªn TGH§ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. ChÝnh v× lÏ ®ã, vÊn®Ò vµng, b¹c, ®¸ quý nãi chung vµ vµng nãi riªng ®­îc c¸c quèc gia hÕt søc coi trängvµ chó ý, ®­¬c ®Ò cËp ®Õn nh­ mét ®èi t­äng trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi. Ngµy nay vµng lµ hµng h¸o phi tµi chÝnh duy nhÊt ®­îc mua b¸n tù do liªn tôc 24/24 giê trong ngµy trªn thÕ giíi. Bëi vËy, thÞ tr­êng vµng quèc tÕ vµ thÞ tr­êng vµng khu vùc lu«nglu«n t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng vµng cña mçi quèc gia. BiÕn ®éng trong quan hÖ cung - cÇu vµng trªn thÞ tr­êng g©y ra gi¸ vµng lªn, xuèng sÏ t¸c ®éng vµo gi¸ trÞ tiÒn tÖ, lam TGH§ biÕn ®éng. Ng­îc l¹i, khi tû gi¸ biÕn ®éng ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh sÏ t¸c ®éng lªn gi¸ vµng. Nh­ vËy nÕu chÝnh phñ thùc hiÖn ®­îcviÖc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ khèng chÕ thÞ tr­êng vµng trong n­íc, th× trong mét møc ®é nhÊt ®Þnh cã thÓ t¸c ®éng tÝch cùc æn ®Þnh ®­îc tû gi¸ theo mong muèn. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh thÞ tr­êng vµng cã tÇm quan träng, vµ viÖc qu¶n lý vµng, b¹c, ®¸ quý lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña mçi quèc gia. ch­¬ng II DIÔn BIÕN Tû GI¸ I. DÞch chuyÓn tû gi¸ mét sè nguyªn nh©n gi¶i thÝch Thùc tÕ tèc ®é t¨ng tû gi¸ VND/USD trong n¨m 2000 ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay còng kh«ng lín h¬n nhiÒu so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng trong n¨m 1999. Nh­ng sù dÞch chuyÓn tû gi¸ trong 2 thêi kú nµy ®­îc ®¸nh gi¸ bëi mét sè nh©n tè c¬ b¶n kh¸c nhau. ®iÒu chØnh tû gi¸ VND/USD trong n¨m nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu VN;gi¶m bít sù mÊt c©n b»ng cña ®ång viÖt nam so cíi USD, dÞch chuyÓn tû gi¸ dÇn tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng cña nã. Sù dÞch chuyÓ tû gi¸ VND/USD trong n¨m 2000, ngoµi nh÷ng nh©n tè trªn, chôi søc Ðp cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nh­ møc chªnh lÖch lín tû gi¸ kú h¹n vµ giao ngay, chªnh lÖch l·i xuÊt USD trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ vµ trong n­íc qu¸ cao, th©m hôp gia t¨ng, l¹m ph¸t thÊp, … DiÔn biÕn dÞch chuyÓn tû gi¸ VND/USD cã thÓ nh×n tæng thÓ qua biÓu ®å 1. NÕu trong n¨m 1999, ®ång ViÖt Nam chØ gi¶m gi¸ 1%, th× ®Õn th¸ng 9/2000, ®· gi¶m 1, 33% so víi cuèi n¨m 1999. Tuy nhiªn, tèc ®é dÞch chuyÓn tû gi¸ VND/USD thêi gian gÇn ®©y t¨ng cao. Tû gi¸ t¨ng dån dËp ®· ®Æt ra c©u hái T¹i sao chªnh lÖch tû gi¸ NHNN c«ng bè gi÷a 2 ngµy giao dÞch cã chªnh lÖch lín nh­ vËy? NÕu duy tr× tû gi¸ æn ®Þnh, cã ®iÒu chØnh t¨ng dÇn nh­ thêi gian tï th¸ng 7/2000 trë vÒ tr­íc cã hîp lý hay kh«ng trong t×nh h×nh cung cÇu ngo¹i tÖ c¨ng th¼ng? Nh÷ng nh©n tè nµo cã thÓ gi¶i thÝch sù dÞch chuyÓn tû gi¸ cao h¬n møc b×nh th­êng trong th¸ng 9? 1. Chªnh lÖch tû gi¸ cã kú h¹n vµ kú väng mong ®îi sù thay ®æi tû gi¸ Trªn c¬ së lý thuyÕt, kú väng mong ®îi tû gi¸ giao ngay trong t­¬ng lai sÏ t­¬ng ®­¬ng víi tû gi¸ giao dÞch cã kú h¹n. nÕu trong n¨m 1999, sè l­îng giao dÞch ngo¹i tÖ cã kú h¹n chØ lµ con s« t­îng tr­ng, th× giao dÞch nµy ®· bïng næ trong n¨m 2000. Sù më rég h×nh thøc giao dÞch cã kú h¹n chØ lµ mét phÇn nµo gi¶i thÝch c¸c ng©n hµng vµ doanh nghiÖp sö dông cong cô nµy ®Ó tù phßng ngõa rñi ro tû gi¸. §IÒu râ h¬n cã thÓ nh×n thÊy lµ c¸c ng©n hµng ®· sö dông c«ng cô nµy ®Ó mua ®­îc ngo¹i tÖ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng hay t¨ng kh¶ n¨ng ®Çu c¬. Bëi sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c ng©n hµng ®Ó mua ®­îc ngo¹i tÖ, nªn chªnh lÖch gi÷a tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n t¨ng cao. Sù chªnh lÖch th¸i qu¸ nµy thÓ hiÖn tÝnh bÊt æn cña ngo¹i tÖ hay quan hÖ cung cÇu; do ®ã, kú väng tû gi¸VND/USD cã thÓ t¨ng lªn. Kho¶ng c¸ch gi÷a tû gi¸ giao dÞch ngay vµ cã kú h¹n më réng ra ®­îc béc né th«ng qua dÊu hiÖu d­ cÇu ngo¹i tÖ kÐo dµi. NghÜa lµ, cÇu ngo¹i tÖ lín h¬n sè l­îng cung ngo¹i tÖ s½n sµng muèn b¸n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. Sù chªnh lÑch l·i xuÊt cña ®ång USD gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕcòng t¹o cho mét sè ng©n hµng nhanh chãng chíp thêi c¬ kiÕm lîi nhuËn ng¾n h¹nth«ng qua viÖc mua ngo¹i tÖ kÕt hîp víi göi / cho vay trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Kú väng tû gi¸ t¨ng lªn khiÕn cho hä s½n sµng c¹nh tranh ®Ó ®Çu c¬, trong khi vÉn ®­îc h­ëng chªnh lÖch l·i xuÊt. H¬n n÷a, kiÓm so¸t ngo¹i tÖ tõ nguån xuÊt khÈu dÇu th« chÆt chÏ mµ nhu cÇu nhËp khÈu x¨ng dÇu, m¸y mãc thiÕt bÞ t¨ng ®ét biÕn trong n¨m 2000, do ®ã nh÷ng doanh nghiÖp muèn cã ngo¹i tÖ nhËp khÈu hµng tiªu dïng hoÆc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thø tù ­u tiªn mua ngo¹i tÖ T¹i ng©n hµng thÊp ph¶i chÊp nhËn mua kú h¹n. VËy lµ, ®Ó cã nguån ngo¹i tÖ c¸c ng©n hµng ph¶i c¹nh tranh th«ng qua h×nh thøc giao dÞch cã kú h¹n. C¹nh tranh qua c«ng cô tû gi¸ giao ngay theo quy ®Þnh cña NHNN sÏ kh«ng hÊp dÉn bëi ng­êi b¸n muèn b¸n víi gi¸ cao h¬n theo tÝn hiÖu cung cÇu. gi¶ sö tû gi¸ giao ngay vµo ngµy 31/5/2000 lµ 14071 VND/USD, c¸c ng©n hµng mua kú h¹n mét th¸ng víi tû gi¸ 1410 - 14120 VND/USD - Nh­ vËy chªnh lÖch tû gi¸ gi÷a 2 kú h¹n trªn kho¶ng 20 – 30 ®ång/USD. NÕu thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ho¹t ®éng hoµn h¶o, kiÓm so¸t ngo¹itÖ kh«ng cã th× tû gi¸ giao ngay ®Õn 30/6/2000 cã thÓ lªn tíi 14120 VND/USD. Tuy nhiªn, tû gÝa giao ngay thùc tÕ ngµy 30/6/2000 chØ lµ 14087 VND/USD, thÊp h¬n tû gi¸ mong ®îi 45 ®ång/USD. Nh­ng trong th¸ng 9/200, tû gi¸ t¨ng nhanh h¬n ®· phÇn nµo lý gi¶ ®­îc søcÐp cña tû gi¸ giao dÞch cã kú h¹n lªn tû gi¸ giao dÞch ngay theo quy ®Þnh cña NHNN. ViÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ víi tÇn suÊt nhá trong t×nh tr¹ng cung cÇu ngo¹i tÖ c¨ng th¼ng cµng lµm cho chªnh lÖch tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n khã thu hÑp. ChÝnh v× vËy, gi¶m gi¸ ®ång viÖt nam nhanh h¬n trong thêi gian gÇn ®©y cãthÓ ®­îc gi¶ thÝch trªn c¬ së quan hÖ gi÷a kú väng tû gi¸ mong ®îi víi tû gi¸ giao dÞch cã kú h¹n. Tuy nhiªn ®Ó ng¨n chÆn c¸c NHTM më réng kho¶ngc¸ch gi÷a tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n vµ cã lîi dông nã lµ c«ng cô c¹nh tranh ®¾c lùc trong kinh doanh ngoai tÖ, NHNN ®· ®iÒu chØnh gi¶m møc t¨ng tû gi¸ kú h¹n so víi giao ngay. Ch¼ng h¹n theo quyÕt ®Þnh sè 65/1999/Q§_ NHNN7, NHTM ®­îc phÐp t¨ng tèi ®a 0, 58%cña tû gi¸ giao ngay kÞch trÇn ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ kú h¹n 1 th¸ng, nh­ng nay theo quyÕt ®Þnh 289/2000/Q§ _ NHNN7, ngµy 30/8/2000, c¸c ng©n hµng chØ ®­îc phÐp t¨ngtèi ®a 0, 2%. Nh­ vËy, c¸c ng©n hµng kh«ng lîi dông ®­îc chªnh lÖch lín gi÷a tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n cho cuéc c¹nh tranh mua b¸n ngo¹i tÖ. Nh­ng nÕu chØ thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy ®¬n lÎ th× sÏ kh«ng h÷u hiÖu bëi t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng cung - cÇu ngo¹i tÖ. Gi¶i ph¸p ®i kÌm theo quyÕt ®Þnh nµy lµ NHNN ®iÒu chØnh tû gi¸ giao ngay t¨ng nhanh cao h¬n tõ ®Çu th¸ng 9/2000 so víi c¸c th¸ng tr­íc. Nh­ vËy, ®©y cã ph¶i lµ ngô ý gi¶i thÝch sù ®iÒu chØnh m¹nh cña tû gi¸ VND/USD trong thêi gian gÇn ®©y? 2. BÖnh lan truyÒn cña viÖc ph¸ gi¸ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu n»m trong danh môc hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nªn møc ®é c¹nh tranh rÊt cao. Theo quy luËt søc mua ngang gi¸, ®ång tiÒn cña quèc gia nµo t­¬ng ®èi rÎ sÏ cã lîi thÕ c¹nh tranh cao h¬n. Ch¼ng h¹n, ViÖt Nam vµ Th¸i Lan cïng xuÊt khÈu g¹o 25% tÊn th× lîi thÕ c¹nh tranh nghiªng vÒ Th¸i Lan. Bëi v×, ®«ng Baht cña th¸i lan gi¶m gi¸ 12, 7% trong 9 th¸ng n¨m 2000 hay ®ång Rupi cña Pakistan còng gi¶m 8, 4% …. Trong khi ®ã, ®ång viÖt nam chØ gi¶m 1, 33% Nh­ vËy, níi láng gi¸ trÞ ®ång viÖt nam lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 3. §iÒu chØnh tû gi¸ vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu MÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« t¨ng coa nh­ng th©m hôt th­¬ng m¹i trong 9 th¸ng qua më réng so víi n¨m1999. Th©m hôt th­¬ng m¹i níi réng cã thÓ nh×n thÊy râ qua kim ng¹ch nhËp khÈu cña mét sè mÆt hµng t¨ng cao so víi n¨m 1999, trong khi ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈucña mét sè mÆt hµng chñ lùc l¹i t¨ng chËm, thËm chÝ cã gi¶m so víi n¨m 1999. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 9/2000 kim ngh¹ch xuÊtkhÈu ­íc ®¹t 10. 489 triÖu USD t¨ng 28% so cïng kú n¨m tr­íc; kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t kho¶ng 11. 310 triÖu USD, t¨ng 33, 3%. Nh­ vËy 9 th¸ng nhËp siªu 513 triÖu USD, trong khi ®ã, 9th¸ng n¨m 1999 nhËp siªu lµ 74 triÖu. NhËp siªu t¨ng cao bëi c¶ hai; xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ lùc nh­ g¹o, cµ phª gi¶m so víi n¨m tr­íc vµ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng t¨ng cao. Do ®ã, nguån ngo¹i tÖ cho nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng cao h¬n so víi nguån ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu, kÕtqu¶ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ bÞ t¸c ®éng m¹nh. Thªm vµo ®ã, Nhµ n­íc ®· cã v¨n b¶n triÓn khai h¹n chÕ nhËp khÈu tiªu dïng. Môc ®chs nh»m khuyÕn khÝch tiªu dïng hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc vµ t¨ng nguån ngo¹i tÖ cho nh©pj khÈu c«ng nghÖ, kü thuËt chuyªn gai t­ vÊn …. Nh­ vËy, cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng gi¶m gi¸ ®ång néi tÖ sÏ cã t¸c dông “kÐp” mét mÆt t¨ngc­êng hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, mÆt kh¸c gi¶m bít t©m lý cña d©n c­ thÝch sö dông hµng ngo¹i. 4. TiÕp cËn cña fisher vÒ tû gi¸ vµ l·i suÊt quèc tÕ Ph­¬ng tr×nh fisher quèc cho r»ng, khi kh«ng cã sù kiÓm so¸t luång vèn hoÆc tµi kho¶n vèn th× kú väng mong ®îi tû gi¸ thay ®æi cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi sù kh¸cbiÖt l·i suÊt gi÷a hai quèc gia. Nh­ vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ dÞch chuyÓn vèn tíi n¬i cã møc l·i suÊt hÊp dÉn h¬n. Tuy nhiªn, d­íi sù kiÓm so¸t tµi kho¶n vèn chÆt chÏ, gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam cã tÝnh chuyÓn ®æi thÊp, c¸c nhµ ®Çu t­ l¹i lÖch vÒ kho¶n kiÕm lîi nhuËn ¸c – bÝt tõ sù chªnh lÖch l·i suÊt ®ång USD trong n­íc vµ qu«c tÕ. Trog khi quý 11/2000 l·i suÊt Libor USD trªnthÞ tr­êng quèctÕ mµ c¸c ng©n hµng cã thÓkiÕm ®­îc kho¶ng 7 -7, 1% / n¨m, chªnh lÖch víi l·i suÊt trong n­íc kho¶ng 1, 5 - 1, 6%/n¨m. H¬n n÷a, l·i suÊt vay VND trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ë møc 0, 5 - o, 555%/th¸ng. T¹I thêi ®iÓm 31/5/2000mét sè ng©n hµng s½n sµng bá ra 14110 triÖu ®ång mua giao ngay 1 triÖu USD cña doanh nghiÖp th«ng qua c¸c h×nh thøc ®· ®Ò cËp. Nh­ vËy, ng©n hµng sÏ ®ång thêi göu cho vay trªn thÞ tr­êng quèc tÕ thêi h¹n mét th¸ng, ®ång thêi b¸n kú h¹n 1 thµng cho c¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn tû gi¸ cã kú h¹n 14125 VND/USD. Qua giao dÞch nµy, ng©n hµng cã thÓ kiÕm ®­îc Ýt nhÊt 24 triÖu ®ång. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ ng©n hµng cã thÓ kiÕm ®­îc kh¸ h¬n. §Ó kiÕm ®­îc lîi nhuËn tõ hµnh vi trªn, ngoµi h×nh thøc sö dông giao dÞch ngo¹i tÖ ®Ó cã nguån ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c ng©n cßn huy ®éng USD trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy kho¶n sinh lêi tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ ra thÞ r­êng quèc tÕ sÏ bï ®¾p kho¶n lç tõ ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ. Víi møc lîi nhu¹n hÊp dÉn nh­ vËy, ®Ó chíp thêi c¬ lîi nhuËn trong ng¾n h¹n, nªn c¸cng©n hµng ®· c¹nh tranh m¹nh h¬n nh»m mua ®­îc ngo¹i tÖ lín nhÊt cã thÓ ®­îc. Cuéc ch¹y ®ua nµy ®· t¹o søc Ðp lªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ còng lµ nh©ntè tiÒm Èn ®Èy kú väng tû t¨ng lªn. Tû giµ t¨ng sÏ gi¶m bít ®­îc lç trong ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ, ng©n hµng võa cã lîi trong ®Çu t­ quèc tÕ võa ®Çu c¬ mong tû gi¸ t¨ng. 5. Sù dÞch chuyÓn tû gi¸ cã tÝnh chu kú ? Còng cã ý kiÕn cho r»ng, theo tÝnh chÊt chu kú, tû gi¸ ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng theo thêi gian dÞch chuyÓn vÒ cuèi n¨. Lý do nµy gi¶i thÝch cho sù dÞch chuyÓn nhanh cña tû gi¸ vµo cuèi quý 11/2000 kh«ng cã tÝnh thuyÕt phôc cao bnëi søc Ðp cña c¸c nh©n tè kh¸c lªn sù giao ®éng cña tû gi¸ lín h¬n nhiÒu nh­ t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng ngo¹i tÖ, kiÓm so¸t nguån ngo¹i tÖ cho nhËp khÈu hµng tiªu dïng chÆt chÏ h¬n, th©mhôt th­¬ng m¹i ra t¨ng, kú väng mong ®îi tû gi¸ t¨ng…. mµ®· ®Ò cËp ë trª. 6. T¸c ®éng cña sù dÞch chuyÓn tû gi¸ Tuy nhiªn, sù dÞch chuyÓn tû gi¸ nhanh h¬n trong thêi gian gÇn ®©y còng cã thÓ g©y søc Ðp lín ®Õn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. TÝnh nh¹y c¶m cña c«ng chóng ®èi víi sù giao ®éng cña tû gi¸ rÊt lín. ®Êu hiÖu cña tû gi¸ t¨ng lªn hay sù bÊt æn cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ngÇm t¨ng lªn. Ch¼ng h¹n, tÝnh ®Õn 26/9/2000 tû gi¸ giao ngay t¨ngkho¶ng 250 - 270 ®ång/USD. Nh­ vËy trong khung c¶nh d­ cÇu ngo¹i tÖ, tû gi¸ VND/USD t¨ng nhanh còng lµ métnh©n tè lµm cho nh÷ng ng­êi cã ngo¹i tÖ muèn b¸n gh×m l¹i trong mét th¬× gian. Ch¼ng h¹n, ng­êi b¸n ra ngo¹i tÖ chËm l¹i mét ngµy ghiao dÞch sÏ ®­îc lîi thªm12 triÖu ®ång cho sè l­îng ngo¹itÖ muèn b¸n 1triÖu USD (chªnh lÖch tû gi¸ gi÷a 2 ngµy giao dÞch 26 - 25/9/2000). Thay thÕ phÇn vèn ®ång viÖt nam cÇn dïng víi mét sè l­îng vèn t­¬ng ®­¬ng 1triÖu USD doanh nghiÖp vay c¸c TCTD th×cÇn ph¶i tr¶ kho¶ng 2, 8 triÖu ®ång/ ngµy cho kho¶n vay 14, 3 tû ®ång. Nh­ vËy, chi phÝ c¬ héi cñaviÖc b¸n ngo¹i tÖ so víivay vèn ViÖt Nam ®ång vµ gi÷a USD l¹i thªm mét thêi gian lµ 9, 2 triÖu ®ång. II. biÕn ®éng tû gi¸ trong thêi gian qua KÓ tõ ®Çu th¸ng 5/2001 ®Õn 25/6/2001, viÖc TGH§ cña USD so víi VND t¨ng liªn tôc trong nhiÒu tuÇn trªn c¶ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tù do ®· t¹o ra nh÷ng ph¶n øng rÊt kh¸c nhau. Cã thÓ nhËn thÊy tû gi¸ USD cã nh÷ng biÓu hiÖn nãng lªn “®ét ngét “ kÓ tõ cuèi n¨m 2000, nh­ng ®· phÇn nµo dÞu xuèng trong 3/2001 khi ¶nh h­ëng gi¶m l·i suÊt cña ®ång USD (do sù ®¶o CHIÒu trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña FED tr­íc nguy c¬ suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ Mü) thùc sù t¸c ®éng ®Õn ViÖt Nam. Nh­ng kÓ tõ ®Çu 5/2001, tû gi¸ t¨ng liªn tôc qua tõng tuÇn vµ nhiÒu khi qua tõng ngµy trªn c¶ hai thÞ tr­êng chÝnh thøc vµ tù do. Trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, tû gi¸ t¨ng kho¶ng 96 ®/USD trong th¸ng 5 vµ kÓ tõ gi÷a th¸ng 6 tû gi¸ t¨ng liªn tôc tõ 8 - 14®/USD mçi ngµy. Tû gi¸ USD T¹i thÞ tr­êng tù do còng cã nh÷ng biÕn ®éng t­¬ng tù nh­ng víi møc giao ®éng cao h¬n vµ chªnh lÖch tû gi¸ t¹i hai thÞ tr­êng cã xu h­íng d·n réng. NÕu chØ xÐt trong qu·ng thêi gian ng¾n x¶y ra biÕn ®éng, kh«ng Ýt ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ bé phËn d©n c­ ®· ph¸t sinh nh÷ng t©m lý lo ng¹i tr­íc nh÷ng biÕn ®éng vÒ tû gi¸ vµ ®­îc coi lµ “bÊt b×nh th­êng nµy “ DiÔn biÕn tû gi¸ USD trong n¨m 2000 vµ nöa ®Çu n¨m 2001. Trong n¨m 2000 1/2001 2/2001 3/2001 4/2001 5/2001 6/2001 Tû gi¸ liªn ng©n hµng (VND/USD) 14.02214.501 14.534 14.558 14.573 14.595 14.696 14.865 T¨ng so víi th¸ng tr­íc (%) 33 24 15 22 101 169 Tû gi¸ thÞ tr­êng tù do (VND/!USD) 14.16014.540 14.630 14.680 14.730 14.790 14.910 15.050 T¨ng so víi th¸ng tr­íc (VND/!USD) 90 50 50 60 120 140 §Ó cã mét c¸i nh×n xuyªn suèt vÒ nguyªn nh©n cña nh÷ng biÕn ®éng trªn chóng ta h·y xem l¹i nh÷ng nh©n tè chñ chèt quyÕt ®Þnh TGHD cña VND so víi USD trong qu·ng thêi gian ®ñ dµi ®Ó cã mét bøc tranh toµn c¶nh vÒ ¶nh h­ëng cña nh÷ng nh©n tè nµy. Cã bèn nh©n tè c¨n b¶n quyÕt ®Þnh tû gi¸ gi÷a hai ®ång tiÒn lµ : T­¬ng quan vÒ tiÒm n¨ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ; diÔn biÕn vÒ l¹m ph¸t; t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n vµ t­¬ng quan l·i suÊt. Trªn lý thuyÕt th× t­¬ng quan vÒ tiÒm n¨ng t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t lµ hai nh©n tè quyÕt ®Þnh tû gi¸ trong dµi h¹n cßn hai nh©n tè c¸n c©n thanh to¸n vµ l·i suÊt l¹i cã ¶nh h­ëng râ rÖt trong ng¾n h¹n vµ trung h¹n. Cã thÓ tãm t¾t ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè trªn lªn tû gi¸ nh­ sau: Trong ®ã: - e : Tû gi¸ cña USD so víi VND(eVND/USD, e t¨ng t­¬ng ®­¬ng USD t¨ng). - BP: ThÆng d­ (th©m hôt)c¸n c©n thanh to¸n cña viÖt Nam - gm, gv: Tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ lÇn l­ît cña Mü vµ ViÖt Nam - ifm, ifv: Møc l¹m ph¸t t¹i Mü vµ ViÖt Nam - irm, irv: L·i suÊt cña USD vµ VND +: T¸c ®éng thuËn chiÒu víi e, -: t¸c®éng ng­îc chiÒu víi e, trong ®iÒu kiÖn c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng ®æi. Khi xem xÐt biÕn ®éng cña tû gi¸ USD T¹i vÖt nam trong gÇn hai n¨m qua, chóng ta kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®­îc nÕu dùa vµo ph©n tÝch t­¬ng quan vÒ t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t T¹i hai nÒn kinh tÕ Mü vµ ViÖt Nam. NÕu xÐt vÒ t­¬ng quan t¨ng tr­ëng, c¶n trë chÝnh lµ sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ qui m« vµ tr×nh ®é gi÷a hai nÒn kinh tÕ. §¬n cö, GDP cña Mü gÊp h¬n 100 lÇn GDP cña ViÖt Nam vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ øng dông c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, kinh doanh T¹i Mü lu«n ®­îc xem lµ ®øng ®Çu thÕ giíi. Nh©n tè l¹m ph¸t còng kh«ng gi¶i thÝch ®­îc USD vÉn t¨ng gi¸ so víi VND nhÑ qua tõng n¨m trong ngay c¶ giai ®o¹n dµi h¬n tõ n1998-2000: N¨m 1998, USD t¨ng 5, 1%; n¨m 1999 t¨ng 1, 1%; n¨m 2000 t¨ng 2, 3%. NÕu ¸p dông lý thuyÕt mét c¸ch m¸y mãc th× ®©y cã thÓ coi lµ “nghÞch lý “ v× l¹m ph¸t T¹i Mü lu«n cao do kinh tÕ t¨ng qu¸ nãng trong khi kinh tÕ ViÖt Nam l¹i tr¶I qua giai ®o¹ ®­îc xem lµ thiÓu ph¸t trÇm träng “trong n¨m 99vµ 00 l¹m ph¸t T¹i Mü duy tr× ë møc 3, 5%, kh¸ cao so víi møc cña nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cßn T¹i ViÖt Nam chØ sè gi¸ tiªu dïng t¨ng 0, 1% n¨m 1999 vµ gi¶m 0, 6% n¨m 2000”. H¬n n÷a, ngay c¶ khi kinh tÕ Mü béc lé nguy c¬ suy tho¸i kÓ tõ cuèi n¨m 2000, trong khi t¨ng tr­ëng GDP cña ViÖt Nam vÉn ®­îc phôc håi vµ duy tr× “n¨m 2000 ®¹t 6, 75 %vµ nöa ®Çu n¨m 2001 ­íc ®¹t 7, 1%” th× ®ång USD l¹i t¨ng gi¸ m¹nh h¬n (chØ trong nöa ®Çu n¨m2001, USD t¨ng 3, 7%). V× vËy, chØ cã thÓ ph©n tÝch biÕn ®éng tû gi¸ USD T¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua th«ng qua hai nh©n tè cßn l¹i lµ c¸n c©n thanh to¸n vµ l·i suÊt. Trong hai nh©n tè nµy th× t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn h¬n ®èi víi TGH§ cña USD T¹i ViÖt Nam. §IÒu nµy cã thÓ xem lµ dÔ hiÓu v× sù héi nhËp cßn h¹n chÕ vÖ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña ViÖt Nam víi quèc tÕ. Tuy vËy, trong thêi gian qua nh©n tè t­¬ng quan l·i suÊt ®Õn TGH§ cña USD T¹i VIÖt Nam l¹i cã nh÷ng biÓu hiÖn gia t¨ng râ rÖt vÒ møc ®é ¶nh h­ëng. Tõ n¨m 1999, thùc hiÖn chñ tr­¬ngkÝch cÇu khuyÕn khÝch ®Çu t­ chóng ta ®· liªn tôc h¹ l·i suÊt VND, trong khi ®ã l·i suÊt USD trªn thÞ tr­¬ng thÕ giíi l¹i liªn tôc t¨ng dÉn ®Õn l·i suÊt USD trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam buéc ph¶i t¨ng theo vµ ®· cã lóc l·i suÊt hai ®ång tiÒn VND vµ USD c©n b»ng nhau. HËu qu¶ lµ ®· cã sù chuyÓn dÞch tõ VND sang USD, thÓ hiÖn ë nh÷ng hiÖn t­îng sau; c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn vay USD mµ chuyÓn sang vay VND; d©n c­ vµ kÓ c¶ doang nghiÖp kh«ng muèn chuyÓn ®æi USD sang VND, ng­îc l¹i muèn göi USD trªn tµi kho¶n. §iÒu ®ã ®· lµm cho nhu cÇu vÒ USD t¨ng vµ cung USD gi¶m ®¸ng kÓ. Thªm vµo ®ã, do chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göu cña USD T¹i ViÖt Nam víi thÞ tr­êng quèc tÕ d·n réng trong vßng 1 n¨m kÓ tõ cuèi n¨m 1999, viÖc c¸c NHTM trong n­íc t¨ng l·i suÊt huy ®éng tiÒn göu USD ®Ó ®Èy m¹nh ®Çu t­ t¹i thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ l¹i cµng lµm t¨ng cÇu tiÒn göu b»ng USD, h¹n chÕ chuyÓn ®æi c¸c nguån thu v·ng lai b»ng ngo¹i tÖ ra VND, qua ®ã cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ lµm t¨ng gi¸ USD. ¶nh h­ëng nµy rÊt ®¸ng kÓ nÕu biÕt r»ng tæng c¶ hai n¨m 1999 vµ 2000 nguån thu v·ng lai, trong ®ã cã kiÒu hèi vµ thu nhËp cña lao ®éng xuÊt khÈu ®¹t h¬n 3 tû USD. Ph¶i nãi thªm thÞ ViÖt Nam (VN) cã mét ®Æc ®iÓm mang tÝnh truyÒn thèng lµ chuéng USD, thÓ hiÖn qua t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ ngo¹i tÖ ®­îc thanh to¸n trong d©n c­ d­íi h×nh thøc tiÒn mÆt, gö vµo ng©n hµng d­íi h×nh thøc tiÕt kiÖm vµ Ýt ®­îc chuyÓn ®æi ra VND ngay c¶ khi kh«ng cã chªnh lÖch lín vÒ l·i xuÊt gi÷a hai ®ång tiÒn. Thªm vµo ®ã ¶nh h­ëng t©m lý b¸m rÔ kh¸ l©u nµy sÏ lµm cho nh÷ng biÕn ®éng tû gi¸ ®­îc khuyÕch ®¹i lªn khi cã nh÷ng x¸o trén kh¸c th­êng. Trong nöa ®Çu n¨m 2001, t×nh h×nh tr­ëng xuÊt khÈu cònh ch÷ng l¹i ®Æt ra th¸nh thøc lín cho viÖc hoµn thµnh môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu 25% vµ ®¹t kim ng¹ch 16, 7 tû USD. H¬n n÷a nÕu ph©n tÝch theo c¬ cÊu th× phÇn lín nh÷ng lÜnh vùc cã møc t¨ng cao l¹i kh«ng nhËn c©n ®èi ngo¹i tÖ chÝnh cña ng©n hµng. C¸c ngµnh dïng nhiÒu ngo¹i tÖ vay cña ng©n hµng lµ n«ng nghiÖp, h¶I s¶n, may mÆc, giÇy da, cã møc t¨ng nhÑ. §IÒu nµy l¹i cµng lµm cho t¨ng tr­ëng cung cÇu ngo¹i tÖ gia t¨ng, thÓ hiÖn qua nh÷ng biÕn ®éng dån dËp kÓ tõ ®Çu n¨m 2001. MÆc dï tû gi¸ cã nh÷ng biÕn ®éng vÎ nh­ “bÊt th­êng” nh­ng NHNN kh«ng ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p can thiÖp thÞ tr­êng víi liÒu l­îng m¹nh hoÆc sö dông trë l¹i nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh(nh­ t¨ng tû lÖ kÕt hèi). §IÒu nµy l¹i kh¼ng ®Þnh thªm viÖc quyÕt t©m theo ®uæi chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh TGH§ linh h¹ot theo cung cÇu thi tr­êng cña ng©n hµng nhµ n­íc. Dao ®éng cña tû gi¸ USD xÐt trong trung h¹n lµ hoµn toµn phï hîp víi c¸c nh©n tè c¨n b¶n quyÕt ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i USD T¹i VN. Nh÷ng thay ®æi víi biªn ®é lín trong nöa ®Çu 2001 lµ kÕt qu¶ hîp lý cña sù ®iÒu chØnh tû gi¸ sang mét tû gi¸ c©n b»ng míi. Sù gi¶m gi¸ cña VND voÐi møc ®é nh­ v©þ còng kh«ng thÓ xem lµ bÊt th­êng nÕu nh×n ra c¸c n­íc l¸ng giÒng trong khu vùc. Trong n¨m 2000 trong khi VND gi¶m gi¸ 2, 3% th× ®ång tiÒn c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ liªn tôc mÊt gi¸ m¹nh so USD víi møc gi¶m gi¸ ï 8-25%, trong ®ã ®ång Baht Th¸i Lan, ®«la Singapore vµ rupi Ên §é mÊt gi¸ m¹nh nhÊt. Trªn thÞ tr­êng quèc tÕ tõ ®Çu n¨m ®Õn nay ®ång USD ®É lªn gi¸ chõng 12% so víi ®«ng Euro 4, 4% so víi ®ång Baht trong khi míi chØ t¨ng 3, 7% so víi VND. Tr­íc nh÷ng diÔn biÕn liªn tucj nµy nÕu kh«ng ®Ó tû ngi¸ ®iÒu chØnh theo quan hÖ cung cÇu thÞ tr­êng mét c¸ch phï hîp, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu VN sÏ bÞ sôt gi¶m ®¸ng kÓ. §IÓn h×nh lµ c¸c doanh nghiÖp ngµnh dÖt may, da giµy, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña VN ®ang gÆp khã kh¨n lín do ®ång euro mÊt gi¸ m¹nh. Ngµy 1/6 1 euro chØ cßn ¨n 0, 84 USD, trong khi ®ã, nhiÒu doanh nghiÖp ký hîp ®ång xuÊt khÈu thanh to¸n b»ng ®ång euro ë thêi ®iÓm 1 euro ¨n 0, 94 USD. Tû gi¸ ®iÒu chØnh nh­ võa qua sÏ th¸o gì khã kh¨n cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña VN sang Ch©u ¢u vµ NhËt B¶n ( hai thÞ tr­êng hµng ®Çu cña hµng ho¸ xuÊt khÈu VN) khi ph¶i c¹nh tranh víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc ch©u ¸. Th«ng qua ®ã phÇn nµo còng cã t¸c dông kiÒm chÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng trµn lan gãp phÇn c¶i thiÖn t×nh h×nh th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ søc Ðp tiÕp tôc t¨ng gi¸ USD. III. lùa chän c¬ chÕ tû gi¸ phï hîp “Th¶ næi cã qu¶n lý” lµ c¬ chÕ TGH§ VND/USD phï hîp víi bèi c¶nh hiÖn nay vµ thêi gian tíi T¹i VN. DiÔn biÕn kinh tÕ viÖt nam quý1/2001. Trong khi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Mü, NhËt B¶n vµ phÇn lín c¸c n­íc trong khu vùc sôt gi¶m ®¸ng kÓ th× nÒn kinh tÕ VN trong quý 1/2001 ph¸t triÓn t­¬ng ®èi kh¶ quan so víi trong kú n¨m trø¬c ; Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP lµ 7, 2%(quý 1/2000 lµ 5, 6 %) chØ gi¸ tiªu dïng CPI b»ng 0% so víi cuèi th¸ng 12/2000 vµgi¶m ( _0, 4%) so víi quý 1/2000. SëdÜ tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP ®¹t møc t¨ng cao nh­ vËy lµ nhê vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng cao cña khu vùc c«ng nghiÖp – x©y dùng ®¹t 1, 4%, ®Æc biÖt khu c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t 4, 5%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1, 32% USD t¨ng 15, 5% so víi th¸ng 2. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu t¨ng rÊt kh¸ vÒ l­îng nh­; cµ phª, g¹o, rau qu¶, thuû s¶n, dÇu th«, than ®¸ nh­ng gi¸ xuÊt khÈu cña hÊu hÕt c¸c mÆt hµng ®Òu gi¶m nªn ®· h¹n chÕ møc t¨ng chung vÒ gÝa tri9j kim ng¹ch xuÊt khÈu. Kim ng¹ch nhËp khÈu lµ 3, 64 tû USD – t¨ng 8, 4 % so víi quý 1/2000. NhËp siªu gi¶m vµ chØ b»ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu- t­¬ng ®­¬ng víi møc nhËp siªu quý 1/2000. §Çu t­ n­íc ngoµi vÉn gia t¨ng ®¸ng kÓ tæng gi¸ trÞ FDI cam kÕt vµo VN ®¹t 273 tû USD t¨ng 78, 8% so víi quý 1/2000, trong FDI cña NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µI Loan chiÕm tíi 60%. VN ®· thu hót ®¸ng kÓ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ vËy vÒ c¬ b¶ nhê vµo t¨ng tr­ëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã ®Æc biÖt nhê vµo sù æn ®Þnh t­¬ng ®èi phi danh nghÜa cña ®ång VN. Vµ ng­îc l¹i, chÝnh l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nhiÒu còng ®· gãp phÇn quan träng thóc ®Èy tèc ®é t¨ng tr­áng cña nÒn kinh tÕ VN. DiÔn biÕn tû gi¸ VND/USD quý 1/2001. tÝnh chung ®Õn cuèi quý 1/2001 tû gi¸ ®ång VND so víi USD chØ t¨ng 0, 18%so víi ®Çu n¨m 2001 trong bèi c¶nh thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vÉn ch­a s«I næi víi doanh sè giao dÞch thùc tÕ ch­a ®¸ng kÓ, chñ yÕu do NHNNVN b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c NHTM ®¸p øng c¸c nhu cÇu thanh to¸n nhËp khÈu x¨ng dÇu vµ ph©n bãn. Tý giao dÞch VND/USD cña c¸c NHTM lu«n biÕn ®éng cïng chiÒu víi tû gi¸ b×nh qu©n liªn ng©n hµng vµ lu«n s¸t víi møc trÇn tèi ®a cho phÐp. Do cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng lu«n lín h¬n cung nªn ë hÇu hÕt c¸c NHTMQD tû gi¸ mua vµ b¸n ngaäi tÖ (tiÒn mÆt vµ chuyÓn kho¶n) kh«ng chªnh lÖch ®¸ng kÓ trong khi c¸c NHTMCP lu«n quy hai møc tû gi¸ mua vµ b¸n nµy ngang nhau ®Ó thu hót l­îng ngo¹i tÖ tr«I næi trªn thÞ tr­êng. Nh×n chung doanh sè mua ngo¹i tÖ tõ kh¸ch hµng cña c¸c NHTM th­êng nhá h¬n doanh sè b¸n ngo¹i tÖ cho kh¸ch hµng. Tû gi¸ VND/USD trªn c¸c thÞ tr­êng tù do cã biÓu hiÖn t¨ng nhanh vµo cuèi th¸ng 1 vµ trong th¸ng 2 (cã lóc ta­ng gÇn 0, 9%) nh­ng tõ ®Çu th¸ng 3 ®· cã xu h­íng gi¶m dÇn do nhu cÇu ngo¹i tÖ sau tÕt ®· bít c¨ng th¼ng, chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi VND vµ USD ngµy cµng t¨ng cã lîi cho VND, l­îng kiÒu hèi gia t¨ng dù kiÕn trong quý1/2001 ®¹t 447triÖu USD - t¨ng 4, 2% so víi quý 1/2000 vµ do c¶ tû gi¸ b×nh qu©n liªn ng©n hµng lÉn tû gi¸ giao dÞch cña c¸c NHTM ®Òu gi¶m xuèng. So víi cuèi th¸ng 12/2000 ®Õn cuèi quý 1/2001, c¸c lo¹i tû gi¸ VND/USD ®­îc giao dÞchquanh c¸c møc sau; tû gi¸ b×nh qu©n liªn ng©n hµng lµ 14531VND/1USD t¨ng 0, 18%; tû gi¸ giao dÞch cña ng©n hµng ®Þa ph­¬ng trung ­¬ng lµ14546 VND/1USD – t¨ng 0, 19% tû gi¸ giao dÞch trªn thÞ tr­êng tù do Hµ Néi lµ 14600 VND/1USD – t¨ng 0, 21% vµ trªn thÞ tr­êng thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ 14575 VND/1USD – t¨ng 0, 27%. Tuy nhiªn trong thêi gian nµy tû gi¸ thùc cña VNddax t¨ng tõ 5%-6% so víi ræ ®ång tiÌn cña c¸c n­íc lµ ®èi t¸c th­¬ng m¹i nh­ singapor, §µI Loan, Hµn Quèc, Trung Quèc, «x-tr©y-li-a, th¸i Lan, Anh, Ma-Lai, In-®«-nª-xi-a, Nga, Hång K«ng chñ yÕu do ®ång tiÒn cña c¸c n­íc nµy ®Òu gi¶m gi¸ ®¸ng kÓ so víi ®«ng USD. Nh­ vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu VN còng ph¶i chÞu ¶nh h­ëng tiªu cùc bëi t¸c®oäng bÊt lîi do gia t¨ng tû gi¸ thùc cña VND. TiÕp tôc duy tr× chÕ ®é tû gi¸ VND/USD “th¶ næi cã qu¶n lý” mét c¸ch linh ho¹t. §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu VN c¶i thiÖn t­¬ng quan cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng vµ gãp phÇn gia t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia - ®øng tõ gãc ®é qu¶n lý ngo¹i hèi- NHNNVN mét mÆt ph¶i cñng cè tiÕn tíi hoµn thiÖn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng víi ®óng nghi· lµ mét “thÞ tr­êng thøc sù “ lµm c¬ së x¸c ®Þnh tû gi¸ b×nh qu©n liªn ng©n hµng s¸t víi quan hÖ cung – cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ; mÆt kh¸c NHNN vÉn cÇn duy tr× chÕ ®é tû gi¸ VND/USD “th¶ næi cã qu¶n lý “ nh­ hiÖn nay vµ cã thÓ ®iÒu hµnh linh ho¹t h¬n th«ng qua biÖn ph¸p níi láng dÇn tõng b­íc biªn ®é dao ®éng xung quanh TGH§ VND/USD mµ kh«ng g©y ra t¸c ®éng ph¸ gi¸ ®ét biÕn. Trong mäi tr­êng hîp ph¶i tuyÖt ®èi tr¸nh t×nh tr¹ng ph¸ gi¸ ®ét biÕn v× nh÷ng lîi Ých do gia t¨ng xuÊt kh©ñ nhê ph¸ gi¸ ®em l¹i chØ lµ t¹m thêi vµ kh«ng ®¸ng kÓ so víi c¸c rñi ro kh¸c nhÊt lµ rñi ro vßng xo¸y ph¸ gi¸ c¹nh tranh vµ rñi ro sôt gi¶m lßng tin cña c¸cnhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi hä lo sî r»ng cßn cã thÓ ph¸ gi¸ h¬n n÷a vµ rót hÕt vèn ®Çu t­ ra khái thÞ tr­êng VN. §Ó t×m hiÓu râ vÒ vÊn ®Ò nµy ta ®i nghiªn cøu “ C¬ chÕ vËn hµnh tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt” 1. X¸c ®Þnh cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi H×nh thµh thi tr­êng ngo¹i hèi trªn c¬ së më réng ph¸t triÓn tõ hai trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ ®· cã ë thµnh phè hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Më réng c¸c thµnh viªn tham gia vµo thÞ tr­êng, bao gåm c¸c NHTM, c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c c«ng ty tµi chÝnh vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Trong ®ã NHNN tham gia víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn, nh­ng cã vai trß ®Æc biÓttong viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng. NÕu thÞ tr­êng ngo¹i hèi cµng ®­îc më réng sÏ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c h¬n quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ. 2. KÕt hîp chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt a. §iÒu chØnh tû gi¸ danh nghÜa s¸t víi tû Ýa thùc tÕ th«ng qua c«ng thøc: Et = Trong ®ã: Et : Tû gi¸ thùc tÕ P*m ; Gi¸ quèc tÕ hµng mËu dÞch E : Tû gi¸ danh nghÜa Pm ; Gi¸ néi ®Þa hµng mËu dÞch ViÖc ®iÒu chØnh thùc tÕ lµ xÐt ®Õn yÕu tè l¹m ph¸t cña ®ång b¶n tÖ ®­îc dïng ®Î so s¸nh. C¬ chÕ nµy nh»m lµm gi¶m bít g¸nh nÆng l¹m ph¸t cho c¸c nhµ s¶n suÊt xu¸t khÈu, t¨ng tÝnh c¹nh tranh víi hµng ngo¹i, kÝch thÝch xuÊt khÈu. b. §iÒu chØnh l·i suÊt b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, gi÷a l·i suÊt néi ®Þa vµ l·i suÊt quèc tÕ. Sù chªnh lÖch qu¸ lín gi÷a l·i suÊt tiÒn göi b»ng néi tÖ vµ tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ sÏ t¹o ra sù ®Çu c¬. Vay hoÆcchuyÓn ®æi ngo¹i tÖ thµnh VND ®Ó göi b»ng VND h­ëng chªnh lÖch l·i suÊt. Trong tr­êng hîp tù do di chuyÓn vèn ra, vµo trong n­íc, nh÷ng nguån vèn lín tõ n­íc ngoµi sÏ ®æ vµo VN, cung ngo¹i tÖ sÏ t¨ng lªn cao lµm t¨ng gi¸ trÞ VND. Tû gi¸ thùc tÕ sÏ gi¶m vµ ®­a ®Õn nhËp siªu å ¹t. Møc gia t¨ng nhËp khÈu ®èi víi VN lµ ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m t¨ng c­êng cao. Nh­ng møc gia t¨ng nhËp khÈu ph¶i kÌm theo møc gia t¨ng xuÊt khÈu t­¬ng øng tøc lµ ph¶i ®¶m b¶o c©n b»ng c¸n c©n ngo¹i th­¬ng. Do ®ã ph¶i cã c¬ chÐ ®iÒu chØnh linh ho¹t gi÷a l·i suÊt tiÒn göi b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, gi÷a l·i suÊt néi ®Þa vµ l·i suÊt quèc tÕ phï hîp víi møc ®é l¹m ph¸t trong n­íc vµ diÔn biÕn cu¶ thÞ tr­êng quèc tÕ. 3. C¬ chÕ ®iÒu chØnh l·i suÊt tõ tõ dÇn tiÕn tíi mét sù c©n b»ng hîp lý. XuÊt ph¸t tõ ®Æc thï cña nÒn kinh tÕ VN còng nh­ nh÷ng t¸c ®éng t©m lý cña d©n chóng, viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ kh«ng ®­îc g©y ra nh÷ng c¬n sèc. Do ®ã, cÇn ph¶i ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh theo kiÓu h×nh Sin víi biªn ®é nhá theo chiÒu d­¬ng ®Ó tiÕn tíi ®iÓm c©n b»ng hîp lý t­¬ng ®èi. Khi ®¹t tíi ®iÓm c©nb»ng t­¬ng ®èi biªn ®é ®iÒu chØnh sÏ nhá h¬n vµ sÏ phô thuéc nhiÒu h¬n vµo sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng quèc tÕ. Víi c¸ch thøc nµy sÏ hoµ nhËp tõng b­íc thÞ tr­êng hèi ®o¸i VN bvíi thÞ tr­êng hèi ®o¸i trong khu vùc vµ trªn ph¹m vi thÕ giíi. 4. §iÒu chØnh tû gi¸ theo møc ®é vµ c¬ chÕcung øng tiÒn. C¬ chÕ cung øng tiÒn n»m trong khu«n khæ ho¹t ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc t¨ng gi¶m møc cung tiÒn sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tû gi¸, khi viÖc cung tiÒn v­ît qu¸ møc c©n b»ng lµm gi¶m søc mua ®ång b¶n tÖ vµ ng­îc l¹i khi viÖc cungtiÒn thÊp h¬n møc c©n b»ng sÏ lµm t¨ng søc mua cña ®ång b¶n tÖ. ViÖc cung tiÒn ë ®©y kh«ng cÇn thiÐt ph¶i ph©n biÖt gi÷a tiÒn mÆt vµ tiÒn ghi sæ. Ch­¬ng III Mét sè biÖn ph¸p trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ I. Mét sè biÖn ph¸p trong ®æi míi chÝnh s¸ch tû gi¸ cña NHNN. _ Lùa chän chÕ dé tû gi¸ th¶ næi cã sù qu¶n lý, ®iÕu tiÕt cña nhµ n­íc lµ thÝch hîp víi tiÕn tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. V× chÕ ®é tû gi¸ ®ã cho phÐp chóng ta thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®éc lËp vµ nã võa theo quy luËt cung cÇu thÞ tr­êng, võa ph¸t huy vai trß qu¶n lý, ®iÒu tiÕt linh ho¹t cña nhµ n­íc ®Ó ®¹t ®­îc môc tieu yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. _ §æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng tù do ho¸ dÇn ViÖc tù do ho¸ dÇn c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ cÇn ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp. Tû gi¸ chÝnh thøc vµ quy ®Þnh biªn ®é giao dÞch vÉn lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t tû gi¸ rÊt hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi thùc lùc cña NHNN. §Ó ®iÒu hµnh c¬ chÕ tû nãi trªn cÇn ph¶i tËp chung tíi c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh then chèt sau; + Cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng – mét c¬ së h¹ tÇng rÊt quan träng ®Ó NHNN can thiÖp ®iÒu chØnh tû gi¸. +Cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng víi ®Çy ®ñ c¸c nghiÖp vô ho¹t ®éng cña nã ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho NHNN phèi hîp ®iÒu hoµ gi÷a hai khu vùc thÞ tr­êng ngo¹i tÖ vµ néi tÖ mét cachs th«ng suèt. + N©ng cao dù tr÷ ngo¹i tÖ cña nhµ n­íc t­¬ng xøng víi nhÞp ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ sè l­îng ngoai tÖ ®ang cã trªn thÞ tr­êng n­íc ta. TËp trung qu¶n lý ngo¹i tÖ vµo mét ®Çu mèi lµ NHNN. Ngo¹i tÖ cña kho b¹c nhµ n­íc cã ®­îc còng ph¶i b¸n cho NHNN vµ khi cÇn sö dông th× mua l¹i T¹i NHNN. + x¸c ®Þnh mét c¬ cÊu dù tr÷ ngo¹i tÖ hîp lý trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ ræ ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc Ên ®Þnh tû gi¸ ®ång VN chø kh«ng nªn chØ neo gi÷ ®ång vn vµo ®ång USD. + Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khicchs c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ®a d¹ng ho¸ c¬ c©ua tiÒn tÖ trong giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó n©ng cao sù c©n ®èi gi÷a luång cung vµ cÇu ngo¹i tÖ, qua ®ã gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch c©n ®èi h¬n. + ChuÈn x¸c ho¸ chØ sè kinh tÐ vÜ m« nh­; l¹m ph¸t, l·i suÊt, thùc tr¹ng cña c¸n can thanh to¸n, nî n­íc ngoµi, ®Ó gióp cho nhµ n­íc lùa chän ph­¬ng ¸n ®iÒu chØnh tû gi¸ cã hiÖu qu¶ h¬n. _ Thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nghiªm ngÆt. + Nhµ n­íc cÇn x©y dùng quy chÕ th«ng tin, b¸o c¸o hÖ thèng ho¸ kÞp thêi sè l­îng luång ngo¹i tÖ ra vµo trong n­íc, tõ ®ã dù b¸o vÒ quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ lµm c¨n cø diÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi. + Qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n vay nî n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ vay ng¾n h¹n. KiÓm so¸t chÆt cchÏ viÖc b¶o l·nh vay tr¶ chËm cña c¸c NHTM ccho c¸c doanh nghiÖp vay tõ n­íc ngoµi. + Tæ chøc tèt m¹ng l­íi thu ®æi ngo¹i tÖ cho kh¸ch hµng. _ Ph¶i t¹o thªm nhiÒu ph­¬ng tiÖn truyÒn t¶i gi¸ trÞ lµm ph­¬ng tiÖn l­u th«ng, thanh to¸n ®Ó gi¶m bít ¸p lùc nhu cÇu tiÒn mÆt trong l­u th«ng. _ C¶i c¸ch hÖ thèng thanh to¸n, khuyÕn khÝch ng­êi d©n më tµi kho¶n sec c¸ nh©n vµ thanh to¸n qua hÖ thèng ng©n hµng. Tõng b­íc t¨ng mÖnh gi¸ ®«ng ViÖt Nam. _ TiÕp tôc khÐp dÇn chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay ®ång ngo¹i tÖ víi l·i suÊt cho vay ®ång b¶n tÖ. _ Nhµ n­íc cÇn x©y dùng quy chÕ th«ng tin, b¸o c¸o hÖ thèng ho¸ kÞp thêi sè l­îng luång ngo¹i tÖ ra vµo trong n­íc, tõ ®ã dù b¸o vÒ quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ lµm c¨n cø diÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi. II. kiÕn nghÞ Víi sù hiÓu biÕt vµ nguån nhËn thøc cã h¹n, em xin ®­a ra mét vµI kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn h¬n c¬mchÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ ë ViÖt Nam. a. NHNN ph¶i lµ n¬i cung cÊp th«ng tin nhanh nhÊt hiÖu qu¶ nhÊt vÒ tû gi¸, nguån ngo¹i tÖ …. . còng nh­ dù b¸o vÒ t×nh h×nh diÔn biÕn tû gi¸ trong thêi gian tíi. b. Th­êng xuyªn th«ng b¸o tû gi¸ trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh»m lµm cho c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp s¶n suÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu n¾m ®­îc, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh giao dÞch diÔn ra c«ng b»ng vµ nhanh chãng. c. KÕt hîp chÝnh s¸ch tû gi¸ víi chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c. d. CÇn ph¶i thiÕt lËp mét biªn ®é dao ®éng hîp lý ®Ó chÕ ®é tû gi¸ ®­îc mÒm rÎo vµ linh ho¹t h¬n. e. Nhµ n­íc ®Æc biÖt ng¨n cÊm mäi hµnh vi ®Çu c¬ g©y lòng ®o¹n thÞ tr­êng. f. NHTW cÇn ph¶i can thiÖp khi ®ång néi tÖ cã nguy c¬ bÞ ph¸ gi¸ nh»m b¶o vÖ hµng ho¸ trong n­íc h¹n chÕ hµng ho¸ nhËp khÈu. KÕt luËn Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp, v× vËy më réng tiÕn tíi héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc cã vai trß hÕt søc quan träng. Trong ®ã viÖc lùa chän c¬ chÕ tû gi¸ phï hîp lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt vµ quan träng trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Th«ng qua tû gi¸ cña ®ång ViÖt Nam ®­îc yÕt víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c ta cã thÓ biÕt nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng tr­ëng hay ®ang suy tho¸i hoÆc ta cã thÓ biÕt ®­îc c¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ang thÆng d­ hay ®ang th©m hôt. Tõ ®ã cã thÓ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc b»ng viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸. Còng dùa vµo c«ng cô tû gi¸ Nhµ N­íc cã thÓ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, hç trî xuÊt khÈu, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t……. NhËn ®Þnh ®­îc tÇm quan träng cña c«ng cô tû gi¸ khi viÕt bµi tiÓu luËn nµy em hy väng víi nh÷ng biÖn ph¸p vµ kiÕn nghÞ trªn em sÏ gãp mét phÇn nhá bÐ vµo viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ hiÖn nay. Môc lôc