Đề tài Tín dụng thương mại và triển vọng ở Việt Nam

Website: Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Hoµn toµn kh«ng qu¸ lçi khi nhËn ®Þnh. NÕu kh«ng cã tÝn dông th× ch¼ng cã ®­êng s¾t ë ch©u ¢u còng nh­ c¸c c«ng tr×nh to lín kh¸c. ThËt thÕ, tÝn dông ra ®êi nh­ mét tÊt yÕu lÞch sö, nã ®¸nh dÊu b­íc tiÕn vÜ ®¹i trong s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa, tiÒn tÖ. Nã gióp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc th«ng suèt, gióp tÝch tô vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, nhê ®ã t¹o nh÷ng biÕn chuyÓn ®¸ng kinh ng¹c. Sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c h×nh thøc tÝn dông lµ minh chøng hïng hån cho sù cÇn thiÕt cña nã. Ta h·y nh×n l¹i, trong thêi kú bao cÊp ë n­íc ta. TÝn dông võa ®¬n ®iÖu vÒ lo¹i h×nh, võa cång kÒnh vÒ tæ chøc l¹i kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã víi nÒn kinh tÕ. MÆc dï tõ n¨m 1990, chóng ta ®· cã nh÷ng xem xÐt söa ®æi song nã vÉn ch­a ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ cÇn thiÕt. V× vËy, cñng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng tÝn dông lµ thö th¸ch ®Æt ra kh«ng chØ víi ngµnh Tµi chÝnh - Ng©n hµng mµ cßn lµ ®èi víi c¶ ®Êt n­íc. Trong khu«n khæ ®Ò ¸n m«n häc, em chØ xin ®i vµo mét lo¹i h×nh tÝn dông tiªu biÓu - TÝn dông th­¬ng m¹i (TDTM). §©y lµ h×nh thøc tÝn dông ra ®êi rÊt sím vµ do nh÷ng ­u thÕ riªng cã, nã vÉn cµng ngµy cµng ®­îc ­a chuéng. Lóc ®Çu TDTM chØ ®¬n gi¶n lµ mèi quan hÖ mua b¸n chÞu gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh víi nhau trªn c¬ së tin t­ëng lÉn nhau, dÇn dµ nã ph¶i hiÓu s©u h¬n vµ lîi Ých cña c¸c bªn ®­îc b¶o ®¶m h¬n. Riªng ë ViÖt Nam, TDTM tån t¹i ë kh¾p n¬i song do mét sè lý do, ®Õn nay nã vÉn ch­a ®­îc thõa nhËn chÝnh thøc, g©y nªn nh÷ng trë ng¹i kh«ng ®¸ng cã cho ng­êi kinh doanh. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc. Víi mong muèn gãp phÇn vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc em xin chän ®Ò tµi “TÝn dông th­¬ng m¹i vµ triÓn väng ë ViÖt Nam”. Sau ®©y lµ néi dung chÝnh cña ®Ò tµi: - T×m hiÓu chung vÒ TDTM - Thùc tr¹ng ë ViÖt Nam - Lùa chän ®èi nghÞch vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc. I/ TÝn dông th­¬ng m¹i - mét vÊn ®Ò cßn g©y nhiÒu tranh c·i 1. Vµi nÐt vÒ tÝn dông th­¬ng m¹i TÝn dông nãi chung lµ thuËt ng÷ cã nguån gèc tõ tiÕng Latin, ®ã lµ “Creditium” cã nghÜa lµ tin t­ëng, tÝn nhiÖm. Ngay víi ý nghÜa ban ®Çu nµy nã còng nãi lªn phÇn nµo b¶n chÊt cña tÝn dông ngµy nay. TDTM (Tradi Credit) lµ mét lo¹i h×nh tÝn dông gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh víi nhau, biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc mua b¸n chÞu hµng hãa. ViÖc ®Æt tiÒn tr­íc cho ng­êi cung cÊp mµ ch­a lÊy hµng còng lµ h×nh thøc TDTM v× ng­êi mua cho ng­êi b¸n t¹m thêi sö dông vèn cña m×nh. TDTM kh¸c víi tÝn dông Ng©n hµng (TDND - bank - credit) mµ còng kh¸c víi tÝn dông tiªu dïng (TDTD) v× TDTM cã ®èi t­îng lµ hµng hãa trong khi ®èi t­îng cña TDNH lµ tiÒn tÖ. Do ®ã nã cã ­u thÕ h¬n TDNH ë chç tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ giao dÞch víi Ng©n hµng. Thªm n÷a, nhê tÝnh trõu t­îng, TDTM ®­îc ­a thÝch h¬n ë chç ng­êi sö dông nã kh«ng ph¶i c«ng khai ho¹t ®éng cña hä víi ng©n hµng. So víi TDTD, râ rµng TDTM ­u viÖt h¬n v× nã t¹o nguån vèn kinh doanh, ®iÒu cã ý nghÜa hÕt søc lín lao víi nh÷ng n­íc nghÌo vµ thiÕu vèn nh­ n­íc ta, khi mµ TDTD t¹o t©m lý tiªu dïng, gi¶m tiÕt kiÖm ch­a phï hîp víi ®iÒu kiÖn cÇn tÝch lòy nh­ n­íc ta. 2. C«ng cô cña TDTM S¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa ph¸t triÓn, viÖc mua b¸n kh«ng thÓ chØ dùa trªn lßng tin cña hai bªn, v× vËy th­¬ng m¹i ra ®êi vµ ngay lËp tøc nã trë thµnh c«ng cô h÷u hiÖu cña TDTM. Th­¬ng phiÕu gåm hai lo¹i lµ hèi phiÕu vµ kú phiÕu. 2.1. Hèi phiÕu (Bill of Exchange) 2.1.1. H×nh thøc cña hèi phiÕu Hèi phiÕu lµ mét tê mÖnh lÖnh tr¶ tiÒn víi ®iÒu kiÖn do ng­êi b¸n ký ph¸t, yªu cÇu ng­êi mua khi nh×n thÊy phiÕu hoÆc ®Õn mét ngµy cô thÓ hoÆc mét ngµy x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai ph¶i tr¶ mét sè tiÒn cho ng­êi b¸n hoÆc theo lÖnh cña ng­êi ®ã tr¶ tiÒn cho mét ng­êi kh¸c hoÆc ng­êi cÇm phiÕu. 2.1.2. §Æc ®iÓm cña hèi phiÕu - Hèi phiÕu cã tÝnh trõu t­îng. Trªn hèi phiÕu ng­êi ta kh«ng ghi néi dung quan hÖ tÝn dông hay nguyªn nh©n sinh ra hèi phiÕu mµ chØ ghi râ sè tiÒn ph¶i tr¶ vµ nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn viÖc tr¶ tiÒn. HiÖu lùc ph¸p lý cña hèi phiÕu kh«ng phô thuéc vµo néi dung tÝn dông v× mét khi t¸ch khái hîp ®ång vµ n»m trong tay ng­êi thø ba th× nã trë thµnh mét tr¸i vô ®éc lËp. Nãi theo c¸ch kh¸c, nghÜa vô tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu lµ trõu t­îng. - Hèi phiÕu cã tÝnh b¾t buéc cao. B×nh th­êng, ng­êi tr¶ tiÒn hèi phiÕu ph¶i tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn trõ tr­êng hîp hèi phiÕu ®­îc lËp ra tr¸i víi ®¹o luËt chi phèi nã. Mét khi hèi phiÕu ®· qua tay ng­êi thø 3 th× ng­êi mua buéc ph¶i tr¶ tiÒn cho hèi phiÕu dï ng­êi cung cÊp hµng vi ph¹m hîp ®ång, kh«ng giao hµng cho ng­êi mua. Trong tr­êng hîp b×nh th­êng, bªn tr¶ tiÒn nÕu chËm trÔ hoÆc kh«ng chÞu tr¶ tiÒn sÏ bÞ ph¸p luËt can thiÖp vµ bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n rÊt nhanh. - Hèi phiÕu cã tÝnh l­u th«ng réng r·i. Hèi phiÕu cã thÓ ®­îc chuyÓn nh­îng nhiÒu lÇn trong thêi h¹n cña nã. TÝnh chÊt nµy cã ®­îc nhê 2 tÝnh chÊt ë trªn. 2.1.3. Ph©n lo¹i hèi phiÕu C¨n cø vµo thêi h¹n tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu, ng­êi ta chia nã thµnh 3 lo¹i. - Hèi phiÕu tr¶ ngay lµ hèi phiÕu mµ khi ng­êi tr¶ tiÒn nh×n thÊy hèi phiÕu nµy ph¶i tr¶ tiÒn ngay cho ng­êi tr×nh phiÕu. - Hèi phiÕu tr¶ tiÒn ngay sau mét sè ngµy nhÊt ®Þnh (th­êng tõ 5 ®Õn 7 ngµy lµ lîi mµ ng­êi tr¶ tiÒn ký chÊp nhËn tr¶ tiÒn vµ sau 5 ®Õn 7 ngµy th× tr¶ tiÒn cho ng­êi chñ hèi phiÕu. - Hèi phiÕu cã kú h¹n: Sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh cã trªn hèi phiÕu, noêi tr¶ ph¶i tr¶ tiÒn hoÆc tÝnh tõ ngµy ký ph¸t hèi phiÕu hoÆc tÝnh tõ ngµy chÊp nhËn hèi phiÕu hay mét ngµy quy ®Þnh cô thÓ. * C¨n cø vµo chøng tõ kÌm theo, ng­êi ta chia hèi phiÕu lµm 2 lo¹i: - Hèi phiÕu tr¬n lµ hèi phiÕu göi ®Õn ®ßi nî kh«ng kÌm theo chøng tõ hµng hãa. Trong thanh to¸n quèc tÕ, hèi phiÕu nµy ®­îc dïng ®Ó thu c­íc phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm, hoa hång hoÆc ®ßi tiÒn cña nh÷ng th­¬ng nh©n quen biªt vµ tin cËy. - Ng­îc l¹i víi hèi phiÕu tr¬n lµ lo¹i kÌm chøng tõ hµng hãa. Nã gåm 2 lo¹i riªng lµ hèi phiÕu kÌm chøng tõ tr¶ tiÒn ngay, ký hiÖu D/P hoÆc hèi phiÕu kÌm chøng tõ chÊp nhËn D/A. * C¨n cø vµo tÝnh chÊt chuyÓn nh­îng, hèi phiÕu ®­îc chia lµm 2 lo¹i: - Hèi phiÕu ®Ých danh lµ lo¹i hèi phiÕu ghi râ tªn ng­êi h­ëng lîi. Lo¹i nµy kh«ng chuyÓn nh­îng ®­îc b»ng thñ tôc ký hiÖu. - Hèi phiÕu theo lÖnh lµ lo¹i hèi phiÕu chi tr¶ theo lÖnh cña ng­êi h­ëng lîi. Nã ®­îc chuyÓn nh­îng b»ng h×nh thøc ký hiÖu. §©y lµ lo¹i ®­îc dïng réng r·i trong thanh to¸n. * C¨n cø vµo ng­êi ký ph¸t, hèi phiÕu ®­îc chia lµm 2 lo¹i: - Hèi phiÕu th­¬ng m¹i lµ hèi phiÕu do ng­êi ký ph¸t ®ßi tiÒn ng­êi mua. - Hèi phiÕu ng©n hµng lµ lo¹i mµ ng©n hµng ph¸t hµnh ra, lÖnh cho ng©n hµng ®¹i lý cña m×nh thanh to¸n mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ng­êi h­ëng lo¹i chØ ®Þnh trªn hèi phiÕu. 2.2. Kú phiÕu (Promissory Notes) 2.2.1. H×nh thøc cña kú phiÕu Kú phiÕu lµ tê giÊy cam kÕt tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn do ng­êi mua chÞu ký ph¸t, høa tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ng­êi b¸n hoÆc theo lÖnh ng­êi nµy tr¶ cho mét ng­êi kh¸c quy ®Þnh trong kú phiÕu ®ã. - §iÒu luËt cña kú phiÕu t­¬ng tù nh­ cña hèi phiÕu song do tÝnh thô ®éng kú phiÕu Ýt ®­îc dïng h¬n hèi phiÕu. 2.2.2. §Æc ®iÓm cña kú phiÕu - Trªn kú phiÕu ng­êi ta ph¶i ghi râ kú h¹n cña nã - Kú phiÕu cã thÓ do mét hoÆc nhiÒu ng­êi ký ph¸t, cam kÕt tr¶ tiÒn cho mét hoÆc nhiÒu ng­êi h­ëng lîi. - §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kú phiÕu, nã ph¶i ®­îc mét ng©n hµng hoÆc c«ng ty tµi chÝnh nµo ®ã b¶o l·nh. - Kú phiÕu chØ gåm mét b¶n chÝnh do ng­êi thu tr¸i viÕt ra. 3. TDTM trong mèi quan hÖ víi TDNH. Tuy lµ hai h×nh thøc tÝn dông hoµn toµn kh¸c nhau song TDTM vµ TDNH l¹i liªn quan mËt thiÕt víi nhau. Hai h×nh thøc nµy bæ sung, hç trî lÉn nhau, TDTM lµm lîi cho TDNH, ®Õn l­ît nã TDNH gióp cho TDTM linh ®éng, dÔ dµng vµ an toµn h¬n. 3.1. NHTM víi viÖc më L/c phôc vô TDTM quèc tÕ 3.1.1. L/c lµ g×? L/c viÕt t¾t cña Lettes of Credit - lµ v¨n b¶n ph¸p lý trong ®ã ng©n hµng më L/c cam kÕt tr¶ tiÒn cho ng­êi xuÊt khÈu nÕu hä tr×nh ®­îc mét bé chøng tõ thanh to¸n phï hîp víi néi dung L/c. 3.1.2. C¸c b­íc thùc hiÖn Purchase order H·y xem s¬ ®å sau: 5 Goods shipment Exporters Importers 1 6 10 L/c draft and shipping documents Shipping documents 4 2 L/c notification L/c application 9 11 Payment L/c paid at maturity 3 Exporters Importers L/c delivered 7 L/c draf and shipping documents delivered Process preceding creation of L/c Process after creation of L/c 8 Draft accepted and funds remitted - Ng­êi mua c¨n cø vµo hîp ®ång mua hµng lµm ®¬n xin më mét th­ tÝn dông (L/c) t¹i mét ng©n hµng nhÊt ®Þnh mµ 2 bªn ®· tháa thuËn. - Ng©n hµng më L/c c¨n cø vµo ®¬n xin më L/c, më L/c vµ th«ng b¸o cho ng­êi b¸n biÕt vÒ L/c ®ã råi göi b¶n chÝnh cña L/c cho ng­êi b¸n. - Ng­êi b¸n kiÓm tra kü néi dung cña L/c, nÕu hîp lÖ th× chÊp nhËn vµ tiÕn hµnh giao hµng theo L/c. NÕu kh«ng, ng©n hµng sÏ dõng ngay hîp ®ång. 3.1.3. ¦u vµ nh­îc ®iÓm cña TDTM quèc tÕ * ¦u ®iÓm: - Thanh to¸n b»ng L/c gióp cho thñ tôc ®¬n gi¶n, viÖc mua b¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu nhanh chãng, thuËn tiÖn. - Mang tÝnh chÆt chÏ vµ nghiªm ngÆt, nhê ®ã gi¶m rñi ro trong qu¸ tr×nh bu«n b¸n. Trong tr­êng hîp ng­êi nhËp v× mét lý do nµo ®ã kh«ng hoÆc kh«ng thÓ thanh to¸n cho ng­êi xuÊt khÈu, hä vÉn thu ®­îc tiÒn cña ng©n hµng nhµ nhËp khÈu. H¬n n÷a do ho¹t ®éng th­¬ng m¹i diÔn ra trong ph¹m vi réng, th«ng tin lÉn nhau Ýt nhiÒu h¹n chÕ, viÖc më L/c ë ng©n hµng nhµ nhËp khÈu lµ mét yÕu tè ®¶m b¶o kh¸ ch¾c ch¾n v× hä n¾m ®­îc t×nh h×nh tµi chÝnh cña nhµ nhËp khÈu. * Nh­îc ®iÓm: - G©y rñi ro kh«ng ®¸ng cã cho nhµ kinh doanh do sù rµng buéc chÆt chÏ vÒ néi dung L/c vµ sù kh¸c biÖt trong ph¸p luËt cña mäi n­íc. - G©y nh÷ng trïng lÆp tiªu cùc khi mét doanh nghiÖp më L/c ë nhiÒu ng©n hµng trong khi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä rÊt h¹n chÕ. 3.2. ChiÕt khÊu th­¬ng phiÕu 3.2.1. Kh¸i niÖm vÒ chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu Trªn thÕ giíi, chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu ®· cã lÞch sö kh¸ l©u. Nã lµ nghiÖp vô cæ ®iÓn nhÊt vÒ huy ®éng c¸c kho¶n vay th­¬ng m¹i. HiÖn nay, chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vÉn gi÷ vÞ trÝ then chèt trong c¸c nghiÖp vô cña ng©n hµng bëi nã gi¶i quyÕt tèt nguån vèn kinh doanh vµ t­¬ng ®èi an toµn so víi tÝn dông øng tr­íc. H¬n thÕ, lîi nhuËn mang l¹i tõ viÖc chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu rÊt lín. §ã lµ mét nghiÖp vô tÝn dông, qua ®ã ng©n hµng giao cho kh¸ch hµng mét sè tiÒn ghi trong th­¬ng phiÕu mµ kh«ng ph¶i chê ®Õn ngµy thanh to¸n cña nã. ViÖc chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu mµ ng©n hµng trë thµnh chñ së h÷u th­¬ng phiÕu th«ng th­¬ng ph¶i ®em l¹i sù hoµn tr¶ cho ng©n hµng - ng­êi chiÕt khÊu kho¶n tiÒn mµ hä ®· øng tr­íc: ng­êi cung cÊp hµng hãa hay dÞch vô lËp ra c¸c th­¬ng phiÕu thÓ hiÖn sè hµng ®· cung cÊp hoÆc dÞch vô ®· lµm vµ nh­îng l¹i cho ng©n hµng ®Ó ®­îc thanh to¸n tr­íc h¹n. §©y lµ c«ng cô tÝn dông vµ thanh to¸n mµ giíi kinh doanh ­a sö dông, nã lµ lo¹i tÝn dông ®Çu tiªn mµ doanh nghiÖp cã thÓ xin cÊp. XÐt theo nghÜa réng, chiÕt khÊu lµ mét kü thuËt tµi trî dÉn ®Õn viÖc cÊp tÝn dông nh»m t¸i tµi trî. Víi môc ®Ých nµy nã ®­îc thùc hiÖn dùa trªn c¸c th­¬ng phiÕu ký chuyÓn nh­îng cña ng­êi ®i vay giao cho ng©n hµng - ng­êi cho vay. Kü thuËt nµy còng ®­îc sö dông ®Ó tµi trî ng¾n h¹n, kÓ c¶ tÝn dông ng©n quü còng nh­ cho c¸c tµi trî trung vµ dµi h¹n. Nh­ vËy chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu bao trïm tÊt c¶ c¸c l·nh vùc ho¹t ®éng - trõ cam kÕt b»ng ch÷ ký - vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu - thùc tÕ rÊt kh¸c nhau. Trong thùc tiÔn ho¹t ®éng ng©n hµng, chiÕt khÊu lµ nghiÖp vô qua ®ã ng©n hµng së h÷u mét th­¬ng phiÕu ch­a ®Õn h¹n hoÆc mét tr¸i phiÕu cã kú h¹n giao sè tiÒn t­¬ng øng cho kh¸ch hµng sau khi trõ ®i phÇn thï lao (l·i suÊt chiÕt khÊu) cña ng©n hµng. ChiÕt khÊu lµ mét nghiÖp vô tÝn dông v× nã ®em l¹i ngay cho kh¸ch hµng mét sè tiÒn mµ b×nh th­êng chØ ®­îc tr¶ vµo ngµy ®¸o h¹n th­¬ng phiÕu. Nh×n vÒ b¶n chÊt, chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu kh«ng ph¶i lµ kho¶n cho vay v× ng©n hµng kh«ng cho kh¸ch hµng vay sè tiÒn mµ kh¸ch hµng sÏ ph¶i tr¶ cho ng©n hµng. ë ®©y ng©n hµng øng tr­íc trÞ gi¸ cña th­¬ng phiÕu ch­a ®Õn h¹n vµ ®æi l¹i b»ng viÖc së h÷u th­¬ng phiÕu ®ã. Nhê ®ã ng©n hµng ®­îc tr¶ l¹i kho¶n øng tr­íc ®©y b»ng c¸ch truy ®ßi khi ®¸o h¹n th­¬ng phiÕu. 3.2.2. C¬ chÕ chiÕt khÊu NghiÖp vô chiÕt khÊu lµ mét tháa ­íc gi÷a kh¸ch hµng víi ng©n hµng cã thÓ chÊp nhËn chiÕt khÊu tõng mãn mét hoÆc cam kÕt tr­íc lµ sÏ chiÕt khÊu cho c¸c chøng tõ mµ kh¸ch hµng xuÊt tr×nh cho ®Õn møc tèi ®a nµo ®ã trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Tr­êng hîp nµy ng­êi ta gäi lµ tÝn dông chiÕt khÊu. Tuy nhiªn ng©n hµng còng nh­ mét doanh nghiÖp - vÉn tõ chèi mét th­¬ng phiÕu kh¶ nghi. Trong ho¹t ®éng chiÕt khÊu, ng©n hµng chiÕt khÊu trë thµnh chñ së h÷u th­¬ng phiÕu. ViÖc chuyÓn giao th­¬ng phiÕu th­êng ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®Ó tr¸nh ký hiÖu hoÆc chØ ®Þnh ng©n hµng lµ ng­êi thu h­ëng th­¬ng phiÕu. Ng©n hµng øng cho ng­êi cÇm th­¬ng phiÕu sau khi tÝnh thï lao, phÇn thu nµy gåm nhiÒu lo¹i phÝ vµ l·i suÊt th­¬ng phiÕu. 3.2.3. §Æc ®iÓm chiÕt khÊu Th«ng th­êng th­¬ng phiÕu do ng©n hµng xuÊt tr×nh ®Òu ®­îc thanh to¸n vµ tÝn dông ®­îc thu håi. Tuy nhiªn khi ng­êi tr¶ tiÒn kh«ng hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, ng©n hµng vÉn cã vÞ trÝ ph¸p lý rÊt m¹nh víi 2 c¸ch truy ®ßi. - Víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u cña th­¬ng phiÕu, ng©n hµng cã thÓ truy ®ßi theo luËt th­¬ng phiÕu ®èi víi mäi ng­êi ký trªn phiÕu víi tÊt c¶ nh÷ng ®¶m b¶o mµ ®iÒu kho¶n nµy mang l¹i. §ång thêi ng©n hµng cã quyÒn theo ®uæi viÖc thanh to¸n ®Õn cïng. - Víi t­ c¸ch lµ ng­êi chiÕt khÊu, ng©n hµng cã quyÒn truy ®ßi kh¸ch hµng cña m×nh v× ng©n hµng chØ giao tiÒn theo gi¸ trÞ cña th­¬ng phiÕu khi ®¶m b¶o thu ®­îc tiÒn. Tr­êng hîp rñi ro, ng©n hµng cã thÓ ®ßi ng­êi xin chiÕt khÊu. NÕu kh¸ch hµng cã quan hÖ tµi kho¶n víi ng©n hµng, ng©n hµng ®ßi tiÒn b»ng c¸ch trõ vµo tµi kho¶n cña hä. 3.2.4. ¦u nh­îc ®iÓm cña chiÕt khÊu Ta biÕt r»ng chiÕt khÊu lµm cho kh¶ n¨ng l­u th«ng cña th­¬ng phiÕu t¨ng lªn vµ trë thµnh ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh¸ h÷u hiÖu, cã kh¶ n¨ng ho¸n chuyÓn cao, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vÒ vèn cña doanh nghiÖp cho vay. * ChiÕt khÊu rÊt b¶o ®¶m ®èi víi ng©n hµng v× ng©n hµng cã nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó truy ®ßi c¸c kho¶n TDTM. Ngoµi ra khi cÇn thiÕt, NHTM cã thÓ ®em th­¬ng phiÕu ®Õn t¸i chiÕt khÊu ë NHTW. Tuy vËy c¸c ng©n hµng cïng ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n sau: Thø nhÊt, chi phÝ qu¶n lý th­¬ng phiÕu rÊt cao Thø hai, th«ng tin vÒ ng­êi ký th­¬ng phiÕu kh«ng ®Çy ®ñ. Th«ng th­êng ng©n hµng kh«ng cã quan hÖ trùc tiÕp víi ng­êi ký ph¸t nªn quyÕt ®Þnh chiÕt khÊu mang tÝnh m¹o hiÓm. §Ó gi¶i quyÕt viÖc ®ã, c¸c ng©n hµng th­êng quy ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu cao nh»m san b»ng rñi ro. Thø ba, lµ nh÷ng rñi ro ng©n hµng gÆp ph¶i do c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n phi ph¸p, lõa ®¶o, dïng tiÒn vay ng©n hµng tr¶ nî cho TDTM. 3.3. Ng©n hµng - ng­êi t­ vÊn Do tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng ng©n hµng hä cã c¬ héi tiÕp xóc, n¾m ®­îc nh÷ng th«ng tin bao qu¸t vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng trë thµnh nhµ t­ vÊn cho ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh hay nh÷ng ng­êi bu«n b¸n giÊy tê cã gi¸. Nhê th«ng tin do ng©n hµng cung cÊp, kh¸ch hµng ra quyÕt ®Þnh cã dïng th­¬ng phiÕu ®ã kh«ng. 4. Vai trß cña TDTM So víi c¸c lo¹i tÝn dông kh¸c, TDTM kh¸ ®Æc biÖt. Nã cã nh÷ng ­u ®iÓm: - §Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn hµng hãa, rót ng¾n chu kú kinh doanh, lµm cho s¶n xuÊt l­u th«ng ®­îc liªn tôc, nhê ®ã t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. - Cã kh¶ n¨ng tÝch tô vèn cao, nã lµ nguån vèn l­u ®éng quan träng dï gi¸ cña nã kh¸ ®¾t: 2% l·i suÊt cho 10 ngµy. - TiÕt kiÖm chi phÝ l­u th«ng tiÒn tÖ vµ nã lµ h×nh thøc l­u th«ng kh«ng dïng tiÒn mÆt. Trªn thùc tÕ, tiÒn vÉn n»m t¹i ng©n hµng trong khi th­¬ng phiÕu cã thÓ ®­îc thay ®æi chñ së h÷u. - KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt kinh doanh nhê tÝnh trõu t­îng. Ng­êi kinh doanh bÝ mËt ®­îc ho¹t ®éng cña m×nh vÒ lo¹i hµng hãa, gi¸ thµnh... Tuy vËy, muèn TDTM ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cÇn kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ sau: - H¹n chÕ vÒ quy m« tÝn dông: quy m« TDTM lµ cã h¹n, cô thÓ kho¶n tÝn dông cã gi¸ trÞ nhá h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ hµng hãa trao ®æi. - H¹n chÕ vÒ chiÒu vËn ®éng: TDTM chØ vËn ®éng theo mét chiÒu nªn nÕu chØ mét kho¶n trôc trÆc cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n hµng lo¹t. - H¹n chÕ do thiÕu sù gi¶m sót cña ng©n hµng dÉn ®Õn sù h¹n chÕ kh¶ n¨ng theo dâi doanh nghiÖp. V× vËy nã n¶y sinh tiªu cùc nh­ n¹n bu«n b¸n gi¶, röa tiÒn... Ngoµi ra TDTM cßn lµ mÇm mèng cña khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng gi¶ hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®­îc thanh to¸n. II/ TDTM ë ViÖt Nam hiÖn nay 1. TDTM quèc tÕ víi nh÷ng vÊn ®Ò cÇn th¸o gì Sù bïng næ h×nh thøc TDTM quèc tÕ trong mÊy n¨m gÇn ®©y ®Æt n­íc ta vµo t×nh tr¹ng hÕt søc khã kh¨n v× mét mÆt, TDTM quèc tÕ lµ c«ng cô thuËn lîi cho kinh doanh quèc tÕ, nã lµm t¨ng ®¸ng kÓ khèi l­îng xuÊt nhËp khÈu, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng hãa xuÊt khÈu còng nh­ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã ®Çu vµo lµ nguyªn liÖu ngo¹i nhËp, mÆt kh¸c nã còng g©y nh÷ng hËu qu¶ cho nÒn kinh tÕ víi hiÖn tr¹ng. 1.1. Qu¶n lý TDTM quèc tÕ ®ang bÞ th¶ láng - Do thiÕu hiÓu biÕt, ng­êi ta ngé nhËn r»ng nguån vèn thu hót tõ viÖc më L/c tr¶ chËm lµ nguån vèn rÎ tiÒn vµ cã thÓ dïng tho¶i m¸i tíi møc hä quªn ®i nh÷ng rñi ro ®¸ng lo ng¹i vµ hËu qu¶ xÊu cho ®Êt n­íc vµ c¸c ng©n hµng lao vµo nghiÖp vô nµy mét c¸ch phiªu l­u. Nguyªn nh©n chÝnh ë ®©y lµ viÖc qu¶n lý h×nh thøc tÝn dông nµy hÇu nh­ bÞ th¶ næi. Quü tiÒn tÖ quèc tÕ khuyªn ta nªn h¹n chÕ doanh nghiÖp vay n­íc ngoµi cho phï hîp víi kh¶ n¨ng tr¶ nî nh­ng con sè vÉn kh«ng ngõng gia t¨ng. Ng­êi ta c¶nh b¸o r»ng, nguy c¬ ®¸ng lo ng¹i lµ cã nh÷ng c«ng ty TNHH víi sè vèn trong TNHH chØ cã 3 tû ®ång nh­ng ®· më tæng sè L/c tr¶ chËm lµ 41 triÖu USD. Nh­ vËy chØ cÇn mét s¬ suÊt nhá hay gi¸ hµng nhËp theo L/c ®ã gi¶m 1% lµ doanh nghiÖp lç vèn 410.000USD, v­ît sè vèn tù cã. Khèi l­îng TDTM quèc tÕ lín nh­ vËy nh­ng chñ yÕu ®Ó nhËp khÈu hµng tiªu dïng, sau ®ã chÝnh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ ph¶i g¸nh chÞu viÖc tr¶ nî nµy khi ®¸o h¹n. VÒ phÝa quy ®Þnh, viÖc b¶o l·nh cho mçi L/c hÇu nh­ kh«ng cã thÓ lÖ h­íng dÉn thi hµnh, ghi chÐp ngo¹i b¶ng kh«ng kiÓm so¸t næi ®Õn chç th¾t chÆt gÇn nh­ cÊm hoµn toµn. Nã th­êng xuyªn bÞ lîi dông ®Ó lµm ¨n phi ph¸p. Lóc ®Çu nã chØ lµ nhËp hµng tr¶ chËm nh­ng mét sè c«ng ty mãc ngoÆc ®­îc víi c¸c c¸n bé ng©n hµng biÕn chÊt, rót ®­îc hµng hãa thÕ chÊp cho L/c tr¶ chËm ®em b¸n ph¸ gi¸ lÊy vèn quay vßng. §Õn khi viÖc kinh doanh gÆp rñi ro, ng©n hµng lµ ng­êi g¸nh chÞu nh÷ng kho¶n nµy. MÆc dï ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n ngõa nh­ ban hµnh tû lÖ ký quü lµ 80% mµ thùc chÊt lµ cÊm më L/c tr¶ chËm nh­ng råi L/c vÉn t¨ng ®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n lµ do c¸c c«ng ty cÇn nhËp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt kiÕn nghÞ ®ång lo¹t nªn viÖc më L/c l¹i trë vÒ láng lÎo nh­ cò. Ch¼ng h¹n, ph©n bãn lµ mÆt hµng th­êng xuyªn ®­îc nhËp vÒ ®Ó b¸n ph¸ gi¸ lÊy vèn quay vßng l¹i thuéc lo¹i nguyªn liÖu cho n«ng nghiÖp nªn c¸c ng©n hµng vÉn t¨ng L/c tr¶ chËm. V× vËy khèi l­îng L/c tr¶ chËm ®Çu n¨m 1996 kho¶ng 1200 triÖu USD; ®Õn th¸ng 6/1996 ®· t¨ng ®Õn h¬n 1400 triÖu USD. Trong vô Epco vµ Minh Phông, ng­êi ta míi thÊy hÕt tai häa cña viÖc b¶o l·nh më L/c tr¶ chËm kh«ng ®­îc qu¶n lý: riªng 2 c«ng ty nµy ®· hót ®­îc tíi 44 triÖu USD vèn ®em quay vßng tõ c¸c L/c tr¶ chËm, trong ®ã qu¸ h¹n chiÕm 31,3% hay 13,8 triÖu USD. 1.2. Th«ng tin thiÕu thèn: Do vËy, cã kh¸ch hµng më L/c ë nhiÒu ng©n hµng tíi vµi chôc triÖu USC. Trung t©m th«ng tin tÝn dông cña ta kh«ng thÓ cung cÊp sè L/c mµ kh¸ch hµng më ë nhiÒu ng©n hµng kh¸c nhau. 1.3. NHTM ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, nghiÖp vô yÕu kÐm, ®éi ngò c¸n bé tr×nh ®é h¹n chÕ, ch­a ®­îc thanh läc, phÈm chÊt ch­a tèt. Tõ ®ã dÉn ®Õn nh÷ng vi ph¹m nguyªn t¾c mét c¸ch v« t×nh hay cè ý, tham «, hèi lé g©y nh÷ng thiÖt h¹i lín cho ®Êt n­íc. NghiÖp vô ng©n hµng ch­a cao nªn kh«ng theo dâi vµ kh«ng cã ®ñ th«ng tin vÒ doanh nghiÖp, kh«ng kÞp thêi can thiÖp ®­îc khi cã sai tr¸i. 1.4. Ch­a cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ TDTM quèc tÕ Chóng ta tiÕp cËn vµ sö dông TDTM quèc tÕ nh­ lµ mét c«ng cô hiÖu qu¶ cho xuÊt nhËp khÈu mµ ch­a hiÓu râ b¶n chÊt cña nã. Thªm vµo ®ã, chóng ta thiÕu mét hÖ thèng ph¸p luËt cô thÓ vµ hiÖu qu¶, dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro cho nÒn kinh tÕ. Do ham lîi tr­íc m¾t, c¸c ng©n hµng vµ doanh nghiÖp lµm sai quy t¾c. Do thiÕu kiÕn thøc, nhiÒu L/c bÞ tõ chèi thanh to¸n do bé chøng tõ kh«ng hîp lÖ. 1.5. Ng©n hµng nhµ n­íc ch­a ban hµnh chÕ ®é më L/c tr¶ chËm. ViÖc thiÕu v¾ng mét thÓ lÖ cã tÝnh ph¸p quy nh­ vËy ®· t¹o kÏ hë cho mét sè ng©n hµng ®ua nhau h¹ thÊp c¸c ®iÒu kiÖn më L/c ®Ó thu hót kh¸ch hµng vµ s½n sµng lao vµo nu«i nh÷ng c«ng ty më L/c trµn lan kh«ng cã vèn ®¶m b¶o. 1.6. Kh«ng cã sù phèi hîp gi÷a Vô chøc n¨ng vµ Vô kÕ to¸n cña NHTW ®Ó qu¶n lý b»ng mét chÕ ®é ho¹ch to¸n kÕ to¸n chÆt chÏ, ®©y lµ lç hæng lín cho mét sè kÎ xÊu tha hå tiÒn hµnh nh÷ng bót to¸n kh«ng thùc. 1.7. Khèi l­îng TDTM quèc tÕ ®· chiÕm thÞ phÇn lín cña tÝn dông trong n­íc nªn nã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra t×nh tr¹ng thõa vèn ë c¸c doanh nghiÖp. Tãm l¹i, cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a sù cÇn thiÕt cña TDTM quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña n­íc ta. 2. TDTM trong n­íc 2.1. TDTM ch­a ®­îc thõa nhËn chÝnh thøc, ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p, ®Çy rÉy rñi ro v× quyÒn lîi cña ng­êi kinh doanh ch­a ®­îc b¶o ®¶m dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n hµng lo¹t khi mét kh©u kinh doanh ®æ bÓ. TDTM ë n­íc ta hiÖn nay chØ dùa trªn c¬ së tin t­ëng lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng­êi mua - ng­êi b¸n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng quþt nî, nî d©y d­a gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Ch¼ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ mét sè ng­êi cho r»ng vô ch¸y chî Rång ë Thanh Hãa vµ chî §ång Xu©n ë Hµ Néi lµ do cã kÎ muèn thñ tiªu giÊy tê ghi nî. Ph¶i nh×n nhËn r»ng viÖc b¸n chÞu hµng ë chî gÇn nh­ thµnh luËt lÖ cña giíi bu«n b¸n. Th­êng th­êng, c¸c c¬ së s¶n xuÊt ph¶i giao hµng ®ît sau míi lÊy ®­îc tiÒn hµng ®ît tr­íc. N¬i b¸n bu«n ë c¸c chî ®Çu mèi còng ph¶i còng ph¶i giao hµng tr¶ chËm cho c¸c mèi b¸n lÎ vµ c¶ c¸c mèi ë ®Þa ph­¬ng kh¸c. Khèi TDTM lªn ®Õn hµng ngµn tû ®ång nh­ vËy l¹i kh«ng cã g× b¶o ®¶m g©y thiÖt thßi lín cho c¸c chñ nî. Nh­ ta ®· biÕt, TDTM di chuyÓn rÊt nhanh. ë mét sè tØnh khèi l­îng TDTM lín ®· lµm lÖch c©n ®èi tÝn dông cña c¸c ng©n hµng ®Þa ph­¬ng. VÝ dô khi gi¸ cao sù t¨ng thu hót kh¸ch hµng ®æ x« vµo øng tiÒn cho c¸c c«ng ty cao su. Sè d­ nî khæng lå ®èi víi khèi ng©n hµng ®Þa ph­¬ng cña c«ng ty nµy ®· gi¶m sót lín dÉn ®Õn ®Çu vµo c¸c c¸c ng©n hµng lín h¬n ®Çu ra. Theo nh­ thèng kª, TDTM chiÕm ®Õn 40% tæng sè vèn l­u ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Con sè nµy cßn lín h¬n nhiÒu víi nh÷ng doanh nghiÖp Ýt vèn h¬n. Hä th­êng xuyªn sö dông h×nh thøc nµy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn vèn kinh doanh h¹n hÑp. Nh÷ng ng­êi th­êng xuyªn mua chÞu lµ nh÷ng ng­êi bu«n b¸n ë chî, b¸n lÎ... C¸c mÆt hµng cho mua b¸n chÞu còng thËt lµ ®a d¹ng: quÇn ¸o, v¶i vãc, ®å l­u niÖm, thiÕt bÞ tr­êng häc... nã tïy thuéc vµo tiÒm n¨ng vÒ vèn cña ng­êi b¸n còng nh­ quy luËt chung cña thÞ tr­êng ®ã. NhiÒu khi ng­êi b¸n ph¶i chÊp nhËn b¸n chÞu nh­ mét h×nh thøc khuyÕn m¹i, khuyÕn khÝch mua hµng cña hä. Sau ®©y lµ mét vµi sè liÖu vÒ mÆt hµng v¶i ë chî §æ (H¶i Phßng). Theo ®iÒu tra s¬ bé, tÊt c¶ c¸c hiÖu v¶i ë ®©y ®Òu sö dông h×nh thøc TDTM d­íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c. Lý do c¬ b¶n lµ v× nguån vèn kinh doanh cã h¹n, ng­êi b¸n bu«n ph¶i chÊp nhËn mét thêi h¹n nµo ®ã ®Ó ng­êi b¸n gi¶i phãng hµng, gom tiÒn tr¶ nî. Ng­êi kinh doanh cho biÕt, ®©y lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó duy tr× ho¹t ®éng kinh doanh liªn tôc, ®ång thêi hä còng than phiÒn lµ nhiÒu khi kh«ng ®ßi ®­îc tiÒn, bÞ quþt nî mµ kh«ng biÕt kªu ai. Tû lÖ (%) Ngµy nay, víi xu h­íng níi láng h¬n víi TDTM, nã ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi khèi l­îng tÝn dông tiÕn dÇn tíi khèi l­îng hµng hãa. Ta xem xÐt biÓu ®å sau: 100 75% 5 63% 5 68% 5 Thêi gian 85 95 96 97 BiÓu ®å: Tû lÖ mua chÞu trong tæng sè vèn kinh doanh Cïng víi khèi l­îng s¶n xuÊt kinh doanh, khèi l­îng vèn t¨ng lªn theo ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ, khèi l­îng TDTM còng ®ang ngµy cµng t¨ng m¹nh. Trong tr­êng hîp hµng hãa ®Æc biÖt vµ h¹n chÕ vÒ sè l­îng, c¸c hé kinh doanh cßn øng tr­íc tiÒn ®Ó ®Æt hµng. Thêi h¹n tÝn dông ë ®©y th­êng tõ 15 ngµy ®Õn 1 th¸ng. Tû lÖ(%) 6 85 95 96 97 BiÓu ®å: Tû lÖ rñi ro trong TDTM Cïng víi sù t¨ng lªn cña khèi l­îng TDTM, rñi ro nã mang ®Õn còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. LÏ dÜ nhiªn, bu«n b¸n ph¸t triÓn, lîi nhuËn hÊp dÉn, ng­êi ta quan t©m ®Õn ®iÒu ®ã chø kh«ng ph¶i nh÷ng giao ­íc b»ng lêi. Nh­ vËy TDTM lµ mét m¶ng kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng kinh doanh, nhÊt lµ trong hoµn c¶nh thiÕu vèn cña ta hiÖn nay. 2.2. Ch­a cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cho TDTM Tr­íc ®©y, dï nhµ n­íc cã cÊm ngÆt TDTM th× nã vÉn ngÊm ngÇm tån t¹i. Cho ®Õn nay vÉn ch­a cã luËt lÖ cô thÓ nµo vÒ th­¬ng phiÕu, nghiÖp vô chiÕt khÊu bÞ bá ngá, l¹i ch­a cã thÞ tr­êng cæ phiÕu... g©y nhiÒu c¶n trë cho TDTM ph¸t huy t¸c dông. 2.3. Rñi ro ®Çy rÉy trong TDTM ë ViÖt Nam do ch­a ®­îc thõa nhËn vµ b¶o ®¶m bëi ph¸p luËt. - HiÖn t­îng di chuyÓn m¹nh mÏ cña lo¹i h×nh tÝn dông nµy lµm lÖch c©n ®èi. TÝn dông cña ng©n hµng ®Þa ph­¬ng. Nã lµm di chuyÓn nguån vèn vay ng©n hµng v× ng©n hµng cho doanh nghiÖp vay, doanh nghiÖp l¹i b¸n chÞu cho n¬i kh¸c nªn vèn ng©n hµng cho vay gåm lu«n phÇn TDTM cña doanh nghiÖp vµ di chuyÓn lu«n sang n¬i mua chÞu hµng hãa cña doanh nghiÖp. HiÖn t­îng nµy cßn cã thÓ lµm lÖch cung cÇu vèn trong tõng khu vùc hay tõng ngµnh, ¶nh h­ëng m¹nh mÏ tíi l·i suÊt thÞ tr­êng. - TDTM g©y rñi ro cho TDNH Ngay c¶ khi cÊm TDTM, nã vÉn tån t¹i d­íi h×nh thøc chiÕm dông vèn lÉn nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp, kh«ng tr¶ l·i vµ kh«ng cã kú phiÕu nhËn nî. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c«ng nî d©y d­a khã ®ßi mµ trong giai ®o¹n I n¨m 1995 ®· lªn tíi 10.000 tû ®ång lín h¬n tæng sè d­ nî vay toµn bé hÖ thèng ng©n hµng thêi kú ®ã. NhiÒu khi ng©n hµng bÞ mÊt tr¾ng do chñ nî chÆn hµng siÕt nî hoÆc ®Èy ng©n hµng ®Õn chç cho vay kh«ng cã vËt t­ b¶o ®¶m. MÆt kh¸c, nhiÒu kho¶n vay ng©n hµng bÞ sö dông sai môc ®Ých v× ph¶i trang tr¶i cho c¸c mãn nî TDTM ®· vay v× TDTM mang tÝnh b¾t buéc, ng­êi mua buéc ph¶i tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn khi ®Õn h¹n. NÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®Ó khái vì nî, c¸c doanh nghiÖp bï ®¾p TDTM b»ng c¸c kho¶n vay kh¸c. - HiÖn t­îng quþt nî, c«ng nî d©y d­a, chiÕm dông vèn lÉn nhau lµ phæ biÕn v× kh«ng cã th­¬ng phiÕu b¶o ®¶m. Do ®ã trong vô vì nî So¸i K×nh L©m, thiÖt h¹i lªn tíi 100 tû ®ång. 3. Vai trß cña TDTM trong nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, l¹c hËu ë ViÖt Nam 3.1. T¨ng nguån vèn kinh doanh NÒn kinh tÕ n­íc ta cßn nghÌo, vèn cho kinh doanh h¹n chÕ, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng h×nh thøc t¹o vèn. VÊn ®Ò nµy cµng bøc thiÕt h¬n víi c¸c ®¬n vÞ bu«n b¸n nhá. Nhê cã TDTM, s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh vµ më réng. Tuy nhiªn kh«ng nªn l¹m dông TDTM v× thêi h¹n tÝn dông th­¬ng m¹i vµ dÔ dÉn ®Ôn vì nî hµng lo¹t. 3.2. TiÕt kiÖm chi phÝ l­u th«ng tiÒn tÖ TDTM víi c«ng cô lµ th­¬ng phiÕu ®­îc coi lµ h×nh thøc l­u th«ng kh«ng dïng tiÒn mÆt. Nã tiÕt kiÖm chi phÝ l­u th«ng vµ gi¶m bÊt tr¾c trong viÖc chuyÓn tiÒn. 3.3. §Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn hµng hãa, rót ng¾n chu kú kinh doanh Nhê cã TDTM, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh liªn tôc, kh«ng ng¾t qu·ng. Nhê ®ã hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng lªn ®¸ng kÓ. 3.4. KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt kinh doanh Trong thùc tÕ, TDTM chiÕm h¬n 40% vèn l­u ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Víi khèi l­îng tÝn dông ®ã, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ më réng kinh doanh, cã nhiÒu c¬ héi kiÕm lêi. MÆt kh¸c nã cßn khuyÕn khÝch s¶n xuÊt kinh doanh v× ho¹t ®éng ®ã ®­îc bÝ mËt t­¬ng ®èi, kh«ng ph¶n ¸nh trªn th­¬ng phiÕu nªn rÊt ®­îc ­a chuéng. Nh­ vËy, TDTM ®Æt chóng ta tr­íc sù lùa chän khã kh¨n. Nªn ch¼ng hîp ph¸p hãa TDTM ë ViÖt Nam. III/ Lùa chän vµ kh¾c phôc Nh­ ®· ®Ò cËp, bªn c¹nh nh÷ng ­u thÕ, TDTM cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc. Tõ n¨m 1932, Liªn X« (cò) ®· xãa bá TDTM, coi ®ã lµ sù ph¸ vì viÖc ph©n bæ tÝn dông theo kÕ ho¹ch. N­íc ta ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, viÖc cÊm hay hîp ph¸p hãa TDTM ®Æt ra nhiÒu tranh c·i. Dï vËy, TDTM lµ mét ®Æc trung cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, chóng ta ®· chÊp nhËn c¬ chÕ thÞ tr­êng t¹i sao kh«ng coi TDTM lµ mét tÊt yÕu? H¬n n÷a TDTM bæ sung rÊt hoµn h¶o cho c¸c h×nh thøc tÝn dông kh¸c vµ ch­a hÒ chÞu t¸c ®éng cña c¸c lÖnh cÊm. Giê ®©y, vÊn ®Ò lµ ë chç ph¶i lµm g× ®Ó kh¾c phô nh÷ng khiÕm khuyÕt cña nã mµ th«i. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, víi sù bung ra cña TDTM, viÖc hîp ph¸p hãa h×nh thøc tÝn dông nµy lµ ®ßi hái cÊp thiÕt ®Ó gi¶m rñi ro cho ng­êi kinh doanh, xãa bá thÞ tr­êng ngÇm vµ l¹i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt. §Ó ph¸t huy vai trß cña TDTM thËt hoµn h¶o cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p sau: 1. Víi TDTM quèc tÕ - H¹n chÕ c¸c doanh nghiÖp vay n­íc ngoµi. - Quy ®Þnh cô thÓ vÒ thÓ lÖ më L/c tr¶ chËm, tr¸nh tr­êng hîp c«ng ty b¸n ph¸ gi¸ hµng nhËp lÊy vèn kinh doanh môc ®Ých kh¸c. HiÖn quy chÕ b¶o l·nh cho kh¸ch hµng vay vèn n­íc ngoµi chØ lµ 1 quy chÕ chung chung, kh«ng thÓ lµ mét thÓ lÖ cô thÓ ®Ó qu¶n lý nghiÖp vô më th­ tÝn dông tr¶ chËm. - Gi¶m tèi ®a viÖc më L/c tr¶ chËm cho viÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng, hµng xa xØ. N­íc ta cßn nghÌo, viÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng kh«ng lµm t¨ng søc s¶n xuÊt trong n­íc, g©y ¸p lùc bªn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Khèi l­îng hµng nhËp khÈu qu¸ nhiÒu tÊn c«ng hµng s¶n xuÊt trong n­íc, hµng néi ®Þa kh«ng cã søc c¹nh tranh dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. - Ph¶i x©y dùng ®­îc mét chÕ ®é kÕ to¸n phï hîp. Trong TDTM quèc tÕ, cÇn b¸m s¸t UCP500 ®Ó b¶o ®¶m quyÒn lîi cña doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong n­íc tr¸nh nh÷ng sai lÇm vÒ chøng tõ kh«ng ®¸ng cã dÉn ®Õn viÖc kh«ng ®­îc thanh to¸n. - Vô chøc n¨ng ph¶i phèi hîp víi vô kÕ to¸n Ng©n hµng ®Ó qu¶n lý b»ng mét chÕ ®é kÕ to¸n hîp lý, chÆt chÏ, h¹ch to¸n thèng nhÊt. - X©y dùng hÖ thèng th«ng tin hiÖn ®¹i qua ng©n hµng hoÆc c¸c c«ng ty t­ vÊn, tr¸nh tr­êng hîp mét c«ng ty më qu¸ nhiÒu L/c trong khi vèn cã h¹n. - Hái c¬ quan phô tr¸ch chung cña c¸c ng©n hµng vÒ c¸c quy ®Þnh trong luËt hèi phiÕu ¸p dông ë mçi n­íc, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu thèng nhÊt trong ph¸p luËt cña mçi n­íc. - Yªu cÇu ng©n hµng cña ng­êi mua b¶o l·nh ®Ó tr¸nh rñi ro khi kh«ng biÕt cÆn kÏ vÒ ®èi t¸c. - Sö dông c¸c c«ng cô kü thuËt hiÖu qu¶ nh­ kü thuËt tÝn dông chøng tõ. 2. Víi TDTM trong n­íc 2.1. Hîp ph¸p hãa TDTM nªn lµm dÇn tõng b­íc cïng víi sù hoµn thiÖn hÖ thèng luËt. Cô thÓ: - Sím ban hµnh ph¸p luËt vÒ th­¬ng phiÕu, h­íng dÉn cô thÓ cho doanh nghiÖp cïng c¸c th­¬ng nh©n biÕt râ tÝnh chÊt cña tõng lo¹i th­¬ng phiÕu hay nhËn diÖn ®­îc th­¬ng phiÕu, ®­a TDTM vµo quü ®¹o thanh to¸n sßng ph¼ng. - Ban hµnh ph¸p lÖnh ®iÒu chØnh nghiÖp vô chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu tõ ®iÒu 21 ®Õn 24 quyÕt ®Þnh 198 quy ®Þnh chøng tõ cã gi¸ cßn chung, viÖc h­íng dÉn thñ tôc nghiÖp vô, h¹ch to¸n kÕ to¸n, chiÕt khÊu ch­a ®Çy ®ñ. §Ó thi hµnh ®iÒu luËt 57 luËt c¸c tæ chøc tÝn dông, NHNN nªn t¸ch ra x¸c lËp riªng thÓ lÖ chiÕt khÊu, cÇm cè th­¬ng phiÕu. - Chèng thÊt thu thuÕ. ViÖc giao dÞch trong TDTM kh«ng thÓ hiÖn râ trªn th­¬ng phiÕu, dÉn ®Õn nhµ n­íc kh«ng thu ®­îc thuÕ: nªn tiÕn hµnh thu thuÕ trªn gi¸ trÞ th­¬ng phiÕu. - Thùc hiÖn kiÓm to¸n néi bé gióp ®iÒu hµnh thanh tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng hèi phiÕu cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn. 2.2. HiÖn ®¹i hãa hÖ thèng ng©n hµng - N©ng cao nghiÖp vô cña ng©n hµng nhÊt lµ nghiÖp vô chiÕt khÊu, ®¶m b¶o cho TDTM thuËn lîi, ®ång thêi ph¶i cã c¬ chÕ ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ chiÕm dông vèn lÉn nhau. - Sö dông nhiÒu lo¹i cho vay ®Ó kiÓm so¸t chÆt chÏ ¶nh h­ëng cña TDTM. Cã nhiÒu lo¹i cho vay víi TDTM nh­ cho vay chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu cho vay theo chøng tõ göi hµng theo tµu, cho vay ®éng s¶n hãa c¸c kháan TDTM, cho vay bao thu nî, cho vay nhµ thÇu vÒ c¸c kho¶n ph¶i ®ßi ng©n s¸ch trong thêi gian chê kinh phÝ, cho vay th­¬ng phiÕu ghi b¨ng tõ... Thùc chÊt, kho¶n nî ph¶i ®ßi ng­êi mua lµ kho¶n cã tÝnh rñi ro cao. Nã n»m trong ph¹m vi vèn l­u ®éng cña doanh nghiÖp. Cho vay b»ng nhiÒu lo¹i vµo kho¶n nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng kiÓm so¸t s©u c¸c kho¶n TDTM ®Ó sµng läc nh÷ng g× cho vay ®­îc vµ biÕt môc ®Ých sö dông vèn. - §¬n gi¶n hãa thñ tôc hµnh chÝnh. ë n­íc ta, thñ tôc hµnh chÝnh rÊt r­êm rµ, lµm cho chÊt l­îng tÝn dông kh«ng b¶o ®¶m, h¬n n÷a nhiÒu khi chóng chång chÐo lªn nhau t¹o nh÷ng kÏ hë ®¸ng lo ng¹i. V× vËy, ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch hµnh chÝnh sao cho viÖc giao dÞch víi kh¸ch hµng chiÕt khÊu ®¬n gi¶n mµ vÉn ®¶m b¶o tÝnh nguyªn t¾c, an toµn. - §µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng. HiÖn nay ®a sè c¸n bé ng©n hµng kh«ng cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, chóng ta thiÕu trÇm träng nh÷ng chuyªn viªn am hiÓu vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng. V× vËy cÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé míi, ®ñ n¨ng lùc ®¸p øng ®ßi hái ngµy cµng cao cña ngµnh ng©n hµng. - Trong s¹ch hãa ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng. §©y lµ ®ßi hái bøc thiÕt v× hµng lo¹t nh÷ng vÞ tham nhòng, vay ng©n hµng kh«ng cã thÕ chÊp hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®Òu do c¸n bé ng©n hµng lµm sai nguyªn t¾c, ¨n hèi lé nh­ vô Minh Phông, Epco... 2.3. X©y dùng thÞ tr­êng cæ phiÕu ViÖc nµy lµm t¨ng kh¶ n¨ng l­u th«ng vµ ho¸n chuyÓn cña th­¬ng phiÕu gi¶m rñi ro cho ng­êi b¸n chÞu. Trong tr­êng hîp ng­êi b¸n cÇn vèn, hä dÔ dµng ®em b¸n quyÒn së h÷u th­¬ng phiÕu ®Ó lÊy tiÒn tr­íc thêi h¹n. Th«ng qua thÞ tr­êng víi sù c¹nh tranh, th­¬ng phiÕu ®­îc b¸n víi gi¸ cao nhÊt cã thÓ nªn nã khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi kinh doanh. 2.4. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ b¸o c¸o l¹i Nhê ho¹t ®éng nµy, th«ng tin vÒ doanh nghiÖp t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ cËp nhËt, gióp kh¸ch hµng tr¸nh rñi ro, gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ, x· héi. Lêi kÕt Kh«ng ph¶i v« cí mµ Marx viÕt: “TDTM lµ c¬ së cña tÝn dông t­ b¶n chñ nghÜa”. Sè phËn cña nã ë ViÖt Nam cã lÏ cßn rÊt l©u míi ng· ngò. Tuy nhiªn, bÊt chÊp nh÷ng ®e däa mµ nã gÈya, chØ riªng thuËn lîi nã ®em ®Õn cho ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh còng t¹o ra søc thu hót ®Æc biÖt. Ch¼ng thÕ mµ tõ l©u nay, TDTM vÉn ngÇm tån t¹i, ngÇm bæ sung cho TDNH, TDHTX... s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn, ®ßi hái vÒ TDTM cµng cao. Chóng ta nªn t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó gi¶i quyÕt sù kh«ng ¨n khíp gi÷a thùc tÕ vµ trªn giÊy tê vÒ TDTM. D­íi ®©y lµ mét sè ý kiÕn ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ cña TDTM ë ViÖt Nam: Thø nhÊt, nªn tiÕn hµnh ph©n lo¹i doanh nghiÖp ®Ó quyÕt ®Þnh doanh nghiÖp nµo ®­îc phÐp tiÕn hµnh th­¬ng phiÕu dùa trªn kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh cña hä. ViÖc nµy cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, liªn tôc, cã hÖ thèng bëi NHNN vµ ph¶i ®¶m b¶o bÝ mËt. Nªn tiÕn hµnh cho ®iÓm doanh nghiÖp nh­ c¸c c¸ch lµm cña NHTW Ph¸p. C¸ch cho ®iÓm nh­ sau: - §iÓm ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp - §iÓm ®¸nh gi¸ tÝn dông - §iÓm ®¸nh gi¸ thanh to¸n Ngoµi ra, nªn tiÕn hµnh cho ®iÓm ®¸nh gi¸ ban l·nh ®¹o cña doanh nghiÖp thªm vµo ®ã lµ nh÷ng chØ sè bæ sung, bao gåm: - ChØ sè c«ng khai th«ng tin: chØ sè nµy cho thÊy viÖc cung cÊp th«ng tin cña doanh nghiÖp lµ hoµn toµn kh«ng dÊu giÕm. - ChØ sè thiÕu hoÆc chËm trÔ th«ng tin: ChØ sè nµy cho thÊy nh÷ng c«ng ty kh«ng muèn c«ng bè sè liÖu hoÆc tõ chèi cung cÊp sè liÖu. Tõ viÖc cho ®iÓm trªn, NHNN cã thÓ cho biÕt ®­îc doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶, cã uy tÝn råi quyÕt ®Þnh cho phÐp ph¸t hµnh th­¬ng phiÕu, ®ång thêi cÊm c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ph¸t hµnh th­¬ng phiÕu. Tõ viÖc cho ®iÓm, c¸c NHTM cã ®­îc bøc tranh toµn c¶nh vÒ doanh nghiÖp, nhê ®ã cã quyÕt ®Þnh thËn träng trong giao dÞch víi doanh nghiÖp. §ång thêi víi ng­êi bu«n b¸n, hä còng cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, ®¶m b¶o thu håi vèn vµ ®óng thêi h¹n. Thø hai, cÇn nhanh chãng x©y dùng c¸c c«ng ty t­ vÊn tÝn dông víi nh÷ng chuyªn gia l·o luyÖn vÒ tÝn dông lµm chøc n¨ng t­ vÊn bæ sung th«ng tin. ThiÕu nh÷ng tæ chøc nh­ thÕ chóng ta kh«ng thÓ ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i hãa tÝn dông nãi chung vµ tÝn dông th­¬ng m¹i nãi riªng. C¸c c«ng ty t­ vÊn nµy cã thÓ do nhµ n­íc hay t­ nh©n së h÷u. ë ViÖt Nam, tuy khu vùc t­ nh©n ch­a ®ñ tiÒm lùc song nã mang nhiÒu høa hÑn víi hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu khu vùc nhµ n­íc. Tr­íc hÕt c¸c trung t©m t­ vÊn nµy cung cÊp nh÷ng hiÓu biÕt ban ®Çu vÒ TDTM vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan, sau ®ã gióp kh¸ch hµng lùa chän quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vÒ kinh doanh còng nh­ ®Çu t­ vµo th­¬ng phiÕu. Nhê c¸c c«ng ty nµy rñi ro vµ tiªu cùc cña TDTM sÏ gi¶m ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, cÇn tiÕn hµnh theo dâi, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. ViÖc nµy do ng©n hµng tiÕn hµnh. Nã gióp cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng kÞp thêi n¾m ®­îc nh÷ng hµnh vi phi ph¸p hoÆc gióp ng©n hµng cã møc chiÕt khÊu hîp lý ®èi víi tõng lo¹i th­¬ng phiÕu. Nhµ n­íc còng cÇn quy ®Þnh râ ®èi víi nh÷ng hµng hãa quan träng nh­ vò khÝ, thuèc men... Víi nh÷ng hµng hãa nµy tèt nhÊt lµ kh«ng cho ph¸t hµnh th­¬ng phiÕu vÝ nã rÊt nguy hiÓm nÕu nhµ kinh doanh cè t×nh vi ph¹m. Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 I. TÝn dông th­¬ng m¹i - mét vÊn ®Ò cßn g©y nhiÒu tranh c·i 2 1. VµI nÐt vÒ tÝn dông th­¬ng m¹i 2 2. C«ng cô cña TDTM 2 2.1. Hèi phiÕu 2 2.2. Kú phiÕu 4 3. TDTM trong mèi quan hÖ víi TDNH 5 3.1. NHTM víi viÖc më L/c phôc vô TDTM quèc tÕ 5 3.2. ChiÕt khÊu th­¬ng phiÕu 6 3.3. Ng©n hµng - ng­êi t­ vÊn 9 4. Vai trß cña TDTM 9 II. TDTM ë ViÖt Nam hiÖn nay 10 1. TDTM quèc tÕ víi nh÷ng vÊn ®Ò cÇn th¸o gì 10 2. TDTM trong n­íc 12 3. Vai trß cña TDTM trong nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, l¹c hËu ë ViÖt Nam 15 3.1. T¨ng nguån vèn kinh doanh 15 3.2. TiÕt kiÖm chi phÝ l­u th«ng tiÒn tÖ 15 3.3. §Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn hµng ho¸, rót ng¾n chu kú kinh doanh 16 3.4. KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt kinh doanh 16 III. Lùa chän vµ kh¾c phôc 16 1. Víi TDTM quèc tÕ 16 2. Víi TDTM trong n­íc 17 Lêi kÕt 20 Môc lôc