Đề tài Tình hình giải ngân trong các dự án sử dụng vốn ODA

Êu kinh tÕ . Trªn thùc tÕ ,do tÝnh chÊt ­u ®·i cña nguån vèn ODA ,c¸c quèc gia th­êng e ng¹i vÒ gh¸nh nÆng nî nÇn .Nh­ng theo dù b¸o ,®ã chØ lµ lo sî ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn nµy kh«ng hiÖu qu¶ .Gh¸nh nÆng nî nÇn sÏ gi¶m ®i rÊt nhiÒu nÕu biÕt qu¶n lý, ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA . Thø hai ,ODA d­íi d¹ng kh«ng hoµn l¹i gióp c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc ,c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc . Nh÷ng lîi Ých quan träng cña ODA mang l¹i cho c¸c n­íc nhËn tµi trî lµ c«ng nghÖ kÜ thuËt hiÖn ®¹i ,kü x¶o chuyªn m«n vµ tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn .§ång thêi ,b»ng nguån vèn ODA ,c¸c nhµ qu¶n lý còng ­u tiªn cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc .§©y chÝnh lµ nh÷ng lîi Ých c¨n b¶n ,l©u dµi mµ ODA ®em l¹i cho c¸c n­íc nhËn tµi trî . Thø ba ,ODA gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ,khã kh¨n kinh tÕ lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái ,trong ®ã nî n­íc ngoµi vµ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ngµy cµng mét gia t¨ng lµ t×nh tr¹ng phæ biÕn .§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ,c¸c quèc gia ®Òu ph¶i cè g¾ng hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ b»ng c¸ch phèi hîp víi Ng©n Hµng ThÕ Giíi, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ,vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c tiÕn hµnh ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß trung t©m sang chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc t­ nh©n .Nh­ng muèn thùc hiÖn ®­îc viÖc ®iÒu chØnh nµy ph¶i cã mét nguån vèn lín ,do vËy c¸c ChÝnh phñ l¹i dùa vµo nguån vèn ODA .Víi lo¹i hç trî nµy ,trong nh÷ng n¨m 1987-1989 nhËt b¶n ®· cÊp 61700 triÖu yªn ®Ó hç trî hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ cho 26 n­íc Ch©u Phi ,cßn tõ 1990 ®Õn 1992 ®· cÊp 600 triÖu USD cho M«ng Cæ , Pªru vµ c¸c n­íc kh¸c ë Ch©u ¸, Trung vµ Nam Mü ,trong 3 n¨m trë l¹i ®©y NhËt B¶n ®· dµnh mét kho¶ng gÇn 700 triÖu USD ®Ó hç trî ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn .§©y còng lµ lo¹i hç trî ®­îc thÕ giíi thõa nhËn . Thø t­, ODA t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc vµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Nh­ ®· biÕt ,®Ó cã thÓ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi bá vèn ®Çu t­ vµo mét lÜnh vùc nµo ®ã ,c¸c quèc gia ph¶i ®¶m b¶o cho hä cã ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ tèt ,®¶m b¶o ®Çu t­ cã lîi víi chÝ phÝ ®Çu t­ thÊp ,hiÖu qu¶ ®Çu t­ cao . Muèn vËy ,®Çu t­ cña nhµ n­íc ph¶i tËp trung vµo viÖc n©ng cÊp , c¶i thiÖn míi c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng tµi chÝnh , ng©n hµng … Nguån vèn ®Ó Nhµ n­íc cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng ®Çu t­ nµy lµ ph¶i dùa vµo nguån vèn ODA gióp bæ sung cho vèn ®Çu t­ h¹n hÑp tõ ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc .Mét khi m«i tr­êng ®Çu t­ ®· ®­îc c¶i thiÖn sÏ t¨ng thu hót dßng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi,thóc ®Èy ®Çu t­ trong n­íc , dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng . MÆc kh¸c , viÖc sö dông nguån vèn ODA ®Ó ®Çu t­ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc tËp trung vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn . Râ rµng lµ, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ,ngoµi viÖc b¶n th©n nã lµ nguån vèn bæ sung quan träng cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ,cßn cã t¸c dông t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn t­ nguån ®Çu t­ trùc tiÕp vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc cho c¸c n­íc nµy . Nh×n l¹i “lÞch sö” tiÕp nhËn vµ sö dông ODA cña ViÖt Nam ,chóng ta thÊy r»ng, ë thêi ®iÓm cuèi nh÷ng n¨m 70 ,khi s¶n xuÊt ,thu nhËp quèc d©n trong n­íc cßn rÊt thÊp ,nguån vèn vay vµ viÖn trî kh«ng cßn hoµn l¹i cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u ®· gãp phÇn chñ yÕu t¹o nªn nguån thu ng©n s¸ch cña chÝnh phñ  B¶ng 1 C¬ cÊu ng©n s¸ch (%) 1976 1977 1978 1979 1980 T¨ng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc 1. Thu trong n­íc 2. Thu n­íc ngoµi (vay nî ,viÖn trî) 100 55,2 44,8 100 65,5 34,5 100 68 32 100 59,2 48,8 100 62,8 37,4 Nguån :B¸o nghiªn cøu lÝ luËn sè 6 n¨m 2000. Sau n¨m 1979 ,khi c¸c n­íc T­ B¶n Ph­¬ngT©y vµ Trung Quèc chÝnh thøc c¾t nguån hç trî nµy th× nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc dµnh cho ViÖt Nam chñ yÕu lµ tõ Liªn x« vµ c¸c n­íc trong hÖ thèng XHCN .Tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1990 lµ thêi kú nguån viÖn cña n­íc ngoµi cho ViÖt Nam chñ yÕu lµ tõ khèi SEV ,chiÕm tíi 70% nguån viÖn trî cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc ,®¹i bé phËn tõ Liªn x« cò d­íi h×nh thøc nhËp khÈu c«ng tr×nh thiÕt bÞ toµn bé vµ bï ®¾p phÇn nhËp siªu cña ViÖt Nam tõ c¸c n­íc SEV. TÝnh ®Õn n¨m 1990, ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc 12,6 tû róp chuyÓn nh­îng ODA cña Liªn X«. Lóc cao nhÊt n¨m 1986, khèi l­îng ODA ®¹t tíi 1800 triÖu róp chuyÓn nh­îng, bao gåm kho¶ng 100 dù ¸n thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. B»ng nguån viÖn trî cña Liªn X«, mét sè c«ng tr×nh quan träng cña nÒn kinh tÕ ®· ®­îc x©y dùng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ nh­ nhµ m¸y thuû ®iÖn Hßa B×nh, nhµ m¸y thuû ®iÖn TrÞ An, nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, xi m¨ng BØm S¬n, cÇu Th¨ng Long… Nh­ng sau khi Liªn X« vµ §«ng ¢u sôp ®æ, ODA vµo ViÖt Nam bÞ d¸n ®o¹n vµ ®Õn n¨m 1993, sau khi Mü tuyªn bè bá cÊm vËn víi ViÖt Nam th× nguån vèn nµy vµo ViÖt Nam ®­îc phôc håi mét c¸ch nhanh chãng. §Õn nay ®· cã hµng ngh×n c«ng tr×nh trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam ®­îc hoµn thµnh víi sù ®ãng gãp chÝnh cña ODA. Thùc tÕ còng chøng minh r»ng, sù ®æi thay cña ViÖt Nam ngµy h«m nay kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn nh÷ng ®ãng gãp trªn nhiÒu lÜnh vùc cña nguån vèn nµy. Tãm l¹i ,trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ,chiÕn l­îc h­íng ngo¹i ,vµ nguån vèn hç trî phÊt triÓn chÝnh thøc cã vai trß ®Æt biÖt quan träng . Nã lµ nguån bæ sung cho c«ng cuéc ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ,hç trî ®¾c lùc cho hä tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn ,gãp phÇn lín vµo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ,gióp c¸c n­íc nghÌo hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ ,t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI vµ t¹o ®iÒu kiªn ®Ó më réng ®Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc cho c¸c n­íc nµy . Tuy nhiªn ,khi sö dông nguån vèn nµy ,c¸c quèc gia ®Òu ghi nhËn : nã chØ lµ nguån vèn cã vai trß quan träng hç trî c¸c n­íc nµy v­¬n lªn ,chø kh«ng cã vai trß quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña mét quèc gia trªn con ®­êng ph¸t triÓn .§ång thêi ,còng cÇn nhËn thøc r»ng ,nguån vèn ODA lµ nguån cã kh¶ n¨ng g©y nî ,v× vËy trong qu¸ tr×nh sö dông nguån vèn nµy ph¶i qu¸n triÖt tinh thÇn tù lùc c¸nh sinh vµ tÝnh to¸n kü l­ìng ®Ó mçi nguån vèn ODA ®­îc sö dông hiÖu qu¶ nhÊt . QUY TR×NH GI¶I NG¢N NgUåN VèN ODA 1. PhÝa c¸c nhµ tµi trî Mçi tæ chøc tµi trî ,cÊp vèn ®Òu cã c¸c quy tr×nh ,thñ tôc kh¸c nhau . Sau ®©y chØ ®­a ra vÝ dô cô thÓ cña Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WB) . 1.1 Thñ tôc gi¶i ng©n nguån vèn ODA Cã hai thñ tôc gi¶i ng©n th­êng xuyªn sö dông ®Ó gi¶i ng©n tõ tµi kho¶n vay lµ thñ tôc rót vèn vµ thñ tôc cam kÕt ®Æc biÖt . 1.1.1 Qu¸ tr×nh rót vèn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu : Tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn cña kho¶n vay Nép mÉu ch÷ kÝ cña nh÷ng ng­êi ®­îc bªn vay uû quyÒn ký ®¬n Nép mét ®¬n gèc ( kh«ng chÊp nhËn c¸c b¶n copy vµ Fax ) céng víi mét b¶n sao cã ch÷ kÝ cña ®¹i diÖn ®­îc uû quyÒn ,ghi râ sè tiÒn ph¶i tr¶ vµ c¸c chØ dÉn thanh to¸n ®Çy ®ñ . C¸c chøng tõ (kÓ c¶ b»ng chøng vÒ viÖc mua s¾m) thÓ hiÖn tÝnh hîp lÖ cña hµng ho¸ ,c«ng th×nh x©y l¾p hay dÞch vô . Sè tiÒn trong h¹ng môc gi¶i ng©n cô thÓ cña tµi kho¶n vay cßn ®ñ ®Ó trang tr¶i cho kho¶n thanh to¸n hay cam kÕt . 1.1.2- §¬n xin rót vèn chØ cã mét hay hai kho¶n môc thanh to¸n - ®iÓn h×nh lµ tr­êng hîp thanh to¸n trùc tiÕp cho nhµ cung øng - th× ®¬n xin rót vèn vµ c¸c chøng tõ ®i kÌm ®­îc nép cho ng©n hµng kh«ng cÇn cã b¶ng sao kª tãm t¾t. Tuy nhiªn th«ng th­êng c¸c ®¬n xin rót vèn th­êng gåm mét sè kho¶n môc cña mét hay nhiÒu h¹ng môc. Trong c¸c tr­êng hîp ®ã cÇn cã sao kª tãm t¾t. C¸c ®¬n xin rót vèn cÇn ®­îc nép cho ng©n hµng lµm 2 b¶n (1 b¶n sao vµ 1 b¶n gèc). C¸c h­íng dÉn thanh to¸n cÇn ph¶i ghi ®Çy ®ñ tªn vµ ®Þa chØ cñaNg©n hµng cña ng­êi nhËn, m· sè SWIFT (®èi víi c¸c ng©n hµng thuéc hÖ thèng nµy) sè Tµi kho¶n vµ tªn chñ tµi kho¶n còng nh­ c¸c th«ng tin tham chiÕu kh¸c ®Ó ®¶m b¶o viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kho¶n môc thanh to¸n. Ngoµi ra nÕu Ng©n hµng cña ng­êi ®­îc thanh to¸n kh«ng ®Æt t¹i n­íc cã ®ång tiÒn thanh to¸n th× cÇn cung cÊp tªn vµ ®Þa chØ cña Ng©n hµng ®¹i lý t¹i n­íc ®ã. Ph¶i lËp c¸c ®¬n riªng rÏ ®èi víi mçi lo¹i ®ång tiÒn ®Ò nghÞ thanh to¸n. Th«ng th­êng viÖc gi¶i ng©n th­êng ®­îc thùc hiÖn b»ng ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn ®iÖn tö cho c¸c ng©n hµng. ChØ trong c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ , Ng©n hµng míi chÊp nhËn thanh to¸n b»ng SÐc . SWIFT lµ hÖ thèng tin ®iÖn tµi chÝnh cña hiÖp héi th«ng tin viÔn th«ng tµi chÝnh liªn Ng©n hµng toµn cÇu .Ng©n hµng lµ thµnh viªn SWIFT nh­ nhiÒu Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tµi chÝnh lín kh¸c . Sao kª tãm t¾t : C¸c Sao kª tãm t¾t cÇn ®­îc ®Ýnh kÌm víi §¬n xin Rót vèn nÕu trong ®¬n kh«ng cã ®ñ chç ®Ó ®iÒn c¸c th«ng tin vÒ nhµ thÇu/nhµ cung øng. Th«ng th­êng c¸c sao kª riªng rÏ sÏ ®­îc dïng nÕu c¸c kho¶n chi trang tr¶i cho hai hay nhiÒu h¹ng môc hoÆc tiÓu dù ¸n hoÆc cã thÓ sö dông mét sao kª tãm t¾t víi ®iÒu kiÖn c¸c kho¶n môc ®­îc ph©n nhãm theo h¹ng môc vµ cã sè tæng chi phÝ cho tõng h¹ng môc. Chøng tõ : Chøng tõ cÇn cho viÖc gi¶i ng©n tuú thuéc vµo lo¹i kho¶n chi cã liªn quan. NÕu Ng©n hµng cÇn cã ®ñ bé chøng tõ th× cÇn ph¶i göi cho Ng©n hµng hai b¶n sao hîp ®ång hay ®¬n ®Æt hµng ®Ó c¸n bé qu¶n lý dù ¸n chuyªn tr¸ch ®­îc chØ ®Þnh xem xÐt tr­íc khi göi ®¬n xin rót vèn ®Çu tiªn cã liªn quan. §¬n xin cÊp cam kÕt ®Æc biÖt: §Ó tµi trî s¾m hµng ho¸ cho dù ¸n, th«ng th­êng bªn vay cÇn më th­ tÝn dông. NÕu mét Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng muèn më, th«ng b¸o hay x¸c nhËn th­ tÝn dông khi kh«ng cã b¶o l·nh hay b¶o chøng nµo ®ã, th× Ng©n hµng, khi bªn vay ®Ò nghÞ, cã thÓ cÊp cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i b¶o l·nh mµ Ng©n hµng ®ã yªu cÇu d­íi d¹ng mét th­ cam kÕt ®Æc biÖt. Thñ tôc nµy th«ng th­êng ®­îc ¸p dông cho c¸c hîp ®ång lín mua hµng ho¸ nhËp khÈu. Chøng tõ: Bªn vay muèn ¸p dông thñ tôc nµy ph¶i göi cho Ng©n hµng mét ®¬n xin cÊp cam kÕt ®Æc biÖt thµnh 2 b¶n, tøc lµ 1 b¶n gèc vµ 1 b¶n sao, kÌm theo c¸c chøng tõ sau: - Hai b¶n hîp ®ång hay ®¬n ®Æt hµng - Hai b¶n sao th­ tÝn dông (víi ngµy hÕt h¹n cã gi¸ trÞ) mµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i dù ®Þnh ph¸t hµnh. Khi ®· chÊp thuËn,Ng©n hµng göi th­ cam kÕt ®Æc biÖt cho Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, Ng©n hµng nµy sÏ chiÕt khÊu c¸c kho¶n thanh to¸n, kÌm theo mét b¶n sao th­ tÝn dông dù ®Þnh cÊp. B¶n sao cam kÕt ®Æc biÖt còng ®­îc göi cho bªn vay. Yªu cÇu thanh to¸n thø nhÊt cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i theo th­ cam kÕt ®Æc biÖt thÓ hiÖn sù chÊp thuËn cña Ng©n hµng ®ã vÒ c¸c ®iÒu kiÖn vµ ®iÒu kho¶n cña th­ cam kÕt ®Æc biÖt. 1.2 Mét sè yªu cÇu trong quy tr×nh thùc hiÖn gi¶i ng©n 1.2.1 C¸c b­íc ®Çu tiªn cho viÖc rót vèn §Ó rót ®­îc vèn bªn vay ph¶i tu©n thñ tr×nh tù c¸c yªu cÇu tõ phÝa nhµ tµi trî ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: Kho¶n vay ph¶i ®­îc Ng©n hµng tuyªn bè cã hiÖu lùc sau khi ®· thùc hiÖn ®óng mäi ®iÒu kiÖn ®· ®­îc quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh vay vµ c¸c ®iÒu kiÖn chung , Ng©n hµng ph¶i nhËn ®­îc v¨n b¶n uû quyÒn ký c¸c ®¬n xin rót vèn, ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn gi¶i ng©n ( nÕu cã) liªn quan ®Õn h¹ng môc gi¶i ng©n cô thÓ . §èi víi tÊt c¶ c¸c lÇn rót vèn ,Ng©n hµng ph¶i nhËn ®­îc §¬n xin rót vèn theo mÉu ®­îc chÊp nhËn x¸c nhËn viÖc thùc hiÖn ®óng c¸c thñ tôc mua s¾m ,vµ cã c¸c chøng tõ x¸c minh ®­îc chÊp nhËn . 1.2.2 Xö lý ®¬n rót vèn Trong néi bé Ng©n hµng ,Vô vèn vay chÞu tr¸ch nhiÖm xem xÐt ®¬n rót vèn ,duyÖt c¸c kho¶n thanh to¸n ,vµ kÕ to¸n c¶ c¸c kho¶n gi¶i ng©n vµ c¸c kho¶n tr¶ nî .§¬n xin rót vèn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu nh­ ®¬n xin rót vèn ®· ®­îc c¸n bé ñy quyÒn ký , c¸c kho¶n chi tiªu lµ hîp lÖ vµ cã ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ,vèn ch­a gi¶i ng©n cßn ®ñ trong kho¶n vay vµ h¹ng môc liªn quan . Thêi gian xö lý tõ khi nhËn ®¬n cho ®Õn khi thanh to¸n mÊt kho¶ng hai tuÇn, nÕu ®¬n xin rót vèn kh«ng ®­îc lËp ®óng vµ ®ñ th× thêi gian xö lý sÏ l©u h¬n ,nÕu cã nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh nghiªm träng th× ®¬n xin rót vèn cã thÓ ®­îc tr¶ l¹i hoÆc tæng sè tiÒn thanh to¸n bÞ gi¶m møc trang tr¶i cho c¸c kho¶n hîp lÖ ,hoÆc bªn vay kh«ng tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh vay vèn th× Ng©n hµng cã thÓ ®×nh chØ gi¶i ng©n . 1.2.3 ThuÕ Ng©n hµng kh«ng tµi trî cho thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c do n­íc héi viªn vay vèn ®¸nh thuÕ .ChÝnh s¸ch nµy ®­îc ¸p dông b»ng c¸ch lùa chän c¸c kho¶n môc ®­îc tµi trî vµ ®Þnh phÇn tr¨m gi¶i ng©n hîp lÖ sao cho tæng møc tµi trî cña Ng©n hµng lo¹i trõ c¸c kho¶n thuÕ .Trong tr­êng hîp hµng nhËp khÈu ®­îc mua t¹i chç ,Ng©n hµng th­êng gi¶i ng©n theo phÇn tr¨m cña gi¸ mua nh»m tr¸nh gi¶i ng©n cho thuÕ nhËp khÈu hay c¸c thuÕ kh¸c .T­¬ng tù ,phÇn chi phÝ trong n­íc cña c¸c hîp ®ång x©y l¾p th­êng ®­îc tµi trî ®­íi 100% nh»m ®Ó loaÞ trõ thuÕ . §èi víi c¸c hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc ®­îc mua th¼ng tõ nhµ m¸y th× kh«ng cÇn thiÕt chØnh tû lÖ gi¶i ng©n ®Ó lo¹i trõ viÖc tµi trî cho thuÕ nhËp khÈu thuÕ ¸p dông ®èi víi bé phËn nhËp khÈu tÝnh vµo gi¸ cña thµnh phÈm . 1.2.4 C­íc vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm C­íc phÝ tr¶ b»ng ngo¹i tÖ cho hµng ho¸ nhËp khÈu ®­îc phÐp tµi trî khi hµng ho¸ ®­îc vËn chuyÓn b»ng tÇu cña c¸c n­íc héi viªn . Ng©n hµng còng tµi trî cho c­íc phÝ hµng ho¸ ®­îc mua t¹i mét n­íc héi viªn vµ ®­îc vËn chuyÓn b»ng tÇu ®­îc mét h·ng ë mét n­íc héi viªn thuª bÊt kÓ quyÒn së h÷u hay n¬i ®¨ng ký cña tÇu chõng nµo c­íc phÝ ®­îc tr¶ cho h·ng ®ã .Trong tr­êng hîp cã nghi vÊn vÒ tÝnh hîp lÖ ,®Ò nghÞ tham kh¶o ý kiÕn Ng©n hµng tr­íc khi c¸c kho¶n phÝ lín ph¸t sinh . §èi víi c¸c h·ng vËn t¶i hiÖp héi ,c­íc vËn chuyÓn c¸c tÇu cña c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ héi viªn cã thÓ ®­îc Ng©n hµng tµi trî khi chñ tµu lµ héi viªn chÝnh hay héi viªn kh«ng chÝnh thøc cña hiÖp héi ®­êng biÓn vµ tham gia vµo c¸c tho¶ ­íc chia thu nhËp cña HiÖp héi vµ c«ng ty vËn t¶i ®­êng biÓn cña c¸c n­íc héi viªn n¾m gi÷ ®a sè cæ phÇn trong hiÖp héi . §èi víi c¸c h·ng vËn t¶i ®­êng biÓn quèc gia ,nÕu bªn vay muèn thu xÕp viÖc vËn chuyÓn hoµn toµn do mét h·ng vËn t¶i ®­êng biÓn n­íc m×nh thùc hiÖn th× ph¶i thÇu theo c¶ hai ®iÒu kiÖn CIF ,cho phÐp vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm bÊt kú nguån hîp lÖ nµo vµ FOB (gi¸ t¹i m¹n tÇu ) B¶o hiÓm ,do bªn vay ®ãng chø kh«ng ph¶i Ng©n hµng .PhÝ b¶o hiÓm tr¶ b»ng ngo¹i tÖ sÏ ®­îc Ng©n hµng tµi trî, viÖc tù B¶o hiÓm vµ phÝ B¶o hiÓm b»ng tiÒn trong n­íc kh«ng ®­îc tµi trî trõ khi ®­îc quy ®Þnh râ trong hiÖp ®Þnh vay . 2 . Thñ tôc tõ phÝa viÖt nam V× ta lµ n­íc tiÕp nhËn vèn, thñ tôc cång kÒnh kÕt hîp c¸c thñ tôc cña nhµ tµi trî v× vËy dÉn ®Õn qu¸ tr×nh gi¶i ng©n diÔn ra chËm r·i. Tuy nguån vèn vµy gióp c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng nh­ng kh«ng ph¶i ai tµi trî còng nhËn mµ cßn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn ghi trong thñ tôc n­íc cho vay. Tuy nhiªn thñ tôc cña ta còng rÊt phøc t¹o nhiÒu kh©u nhiÒu b­íc. - Thñ tôc ph¸p lý: nhiÒu tÇng nÊc, nhiÒu kh©u ph¶i qua nhiÒu c¬ quan thÈm ®Þnh, phª duyÖt. Trong c¸c kh©u chuyÓn biÕn rÊt chËm, g©y trë ng¹i vµ kÐm hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ChÝnh s¸ch thuÕ: + Thñ tôc ®¨ng ký thuÕ víi tæ chøc ®­îc uû quyÒn thu thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, c¸c chñ dù ¸n vµ c¸c nhµ thÇu chÝnh thøc n­íc ngoµi cßn cång kÒnh. + Thñ tôc vÒ thuÕ GTGT víi c¸c DA ODA. Ch­¬ng II; thùc tr¹ng t×nh h×nh gi¶i ng©n trong c¸c dù ¸n sö dông vèn oda I. T×nh h×nh thu hót vèn ODA ë viÖt nam 1. T×nh h×nh chung H¬n 10 n¨m qua cïng víi c¸c nh©n tè kh¸c, nguån vèn ODA ®· cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. Víi nhiÒu ch­¬ng tr×nh, dù ¸n lín, nhá sö dông vèn ODA ®· gióp chóng ta kh«i phôc, c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi kho¶ng 3.700 km ®­êng n«ng th«n, vµ hµng tr¨m c©y cÇu lín nhá. ODA còng trë thµnh nguån vèn chÝnh cho viÖc c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn ë 3 miÒn nh­ H¶i Phßng, C¸i L©n, Tiªn Sa,Sµi Gßn…Riªng trong nghµnh ®iÖn, trong giai ®o¹n 1996-2000 nguån vèn nµy ®· chiÕm tíi 40,3% tæng vèn ®Çu t­ víi 7 nhµ m¸y ®iÖn lín ( nh­ Phó mü1, 2; s«ng Hinh; §a Nhim….) cã c«ng suÊt thiÕt kÕ chiÕm tíi 40% tæng c«ng suÊt ®iÖn ë ViÖt Nam. §Æc biÖt, trong thêi gian qua, nguån vèn ODA kh«ng chØ gióp ViÖt Nam ®¶m b¶o ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¸ng kÓ ë møc cao, mµ cßn gióp c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vÞ trÝ cña ViÖt nam trong b¶ng xÕp h¹ng c¸c quèc gia vµ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi cña Liªn Hîp Quèc…. Tuy cã nh÷mg ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña n­íc ta nh­ng chóng ta còng cÇn ph¶i nhÇn thÊy r»ng, tû lÖ gi¶i ng©n vèn ODA ë n­íc ta thêi gian qua cßn ë møc thÊp, nhÊt lµ ë c¸c dù ¸n sö dông vèn vay ­u ®·i. Cô thÓ tÝnh chung trong giai ®o¹n tõ 1993 ®Õn hÕt 2003 møc gi¶i ng©n vèn ODA ®¹t kho¶ng 12,5 tû USD , b»ng kho¶ng 49,3% tæng l­îng ODA cam kÕt. Cßn nÕu tÝnh riªng giai ®o¹n 2001-2005 th× møc gi¶i ng©n ®¹t kho¶ng 7,6 tû USD b»ng kho¶ng 56,1% tæng l­îng ODA cam kÕt trong giai ®o¹n nµy. B¶ng 2: Møc cam kÕt vµ gi¶i ng©n vèn ODA giai ®o¹n 2001-2005 2001 2002 2003 2004 2005 ODA cam kÕt 2400 2600 2839 2900 2900 Møc gi¶i ng©n ODA 1500 1550 1422 1490 1700 NÕu xÐt riªng tõng nhµ tµi trî, møc gi¶i ng©n nguån vèn ODA cña mçi nhµ tµi trî còng rÊt kh¸c nhau vµ biÕn ®éng qua tõng n¨m tµi chÝnh, vÝ nh­, viÖc gi¶i ng©n c¸c kho¶n vay cña chÝnh phñ NhËt B¶n tµi kho¸ 2001 lµ 9,8% , tµi kho¸ 2002 lµ 7,2 % vµ kho¶ng 12% trong n¨m tµi kho¸ 2003 (tû lÖ gi¶i ng©n nµy thÊp h¬n so víi tû lÖ gi¶i ng©n trung b×nh (15%/n¨m) ë c¸c n­íc tiÕp nhËn kh¸c). §èi víi vèn ODA vay ­u ®·i cña Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WB), tû lÖ gi¶i ng©n n¨m 2003 ®¹t 14,3% , t¨ng so víi møc 12,1% cña c¸c n¨m tr­íc ®ã, nh­ng vÉn thÊp h¬n møc trung b×nh(18%) cña khu vùc. T×nh h×nh gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n sö dông vèn vay ­u ®·i cña c¸c nhµ tµi trî kh¸c nh­ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), c¬ quan ph¸t triÓn Ph¸p (AFD), Ng©n hµng t¸i thiÕt §øc (KfW) còng ch­a ®¹t ®­îc møc mong muèn…. ViÖt Nam ®· cïng víi c¸c nhµ tµi trî tæ chøc mét héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ gi¶i ng©n ODA vµo trung tuÇn th¸ng 3/2004 ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n ODA trong c¸c dù ¸n sö dông nguån vèn nµy, víi mét quyÕt t©m lµ lµm cho n¨m 2004 trë thµnh b­íc ®ét ph¸ trong c«ng t¸c gi¶i ng©n t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî (CG) cho ViÖt Nam ®· ®­îc tiÕn hµnh vµODA 2 ngµy 1-2/12/2004. Song møc gi¶i ng©n vèn ODA trong n¨m 2004 vÉn ch­a cã chuyÓn biÕn g× míi vµ vÊn ®Ò gi¶i ng©n vèn vÉn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m cña Héi nghÞ CG n¨m nay. VËy nguån gèc cña vÊn ®Ò lµ ë ®©u? LiÖu cã ph¶i h¹n chÕ trong viÖc hµi hoµ thñ tôc hay n¨ng lùc cña c¸c ban qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ, hay hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ODA ch­a ®­îc coi träng ®óng møc? §Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy, cã lÏ cÇn cã mét c¸i nh×n toµn côc vÒ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp còng nh­ gi¸n tiÕp tíi viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA. II. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA vµ nguyªn nh©n lµm chËm viÖc gi¶i ng©n nguån vèn nµy thêi gian qua. 1. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA. Trªn ph­¬ng diÖn vÜ m« cã thÓ quy nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n vèn ODA thµnh hai nhãm cã b¶n, mét nhãm lµ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî, vµ nhãm kia lµ c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ phÝa n­íc tiÕp nhËn vèn. 1.1. VÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî Cã thÓ nãi vÊn ®Ò næi cém lµm cho tiÕn ®é gi¶i ng©n vèn cña c¸c n­íc tiÕp nhËn bÞ chËm trÔ ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ quy tr×nh, thñ tôc dù ¸n cña c¸c nhµ tµi trî; ®iÒu kiÖn cho vay cña c¸c nhµ tµi trî qu¸ kh¾t khe; thñ tôc dù ¸n cña c¸c nhµ tµi trî phøc t¹p, viÖc phª duyÖt ph¶i qua nhiÒu b­íc; v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c nhµ tµi trî t¹i ViÖt Nam cã Ýt thÈm quyÒn, ph¶i th­êng xuyªn xin ý kiÕn c¬ quan cÊp trªn ë n­íc ngoµi; viÖc nhµ tµi trî chËm phª duyÖt tµi liÖu ®Êu thÇu, ®ßi hái nhiÒu lo¹i giÊy tê hay mét sè tr­êng hîp kh«ng cã sù nhÊt qu¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn ®Êu thÇu còng g©y ra sù ch©m trÔ trong triÓn khai thùc hiÖn. Ngoµi ra cã nh÷ng dù ¸n do nhiÒu nhµ tµi trî ®ång cung cÊp vèn, nªn thñ tôc th­êng chång chÐo, g©y khã kh¨n cho chñ dù ¸n trong qu¸ tr×nh triÓn khai…. 1.2. VÒ phÝa ViÖt Nam Víi t­ c¸ch lµ n­íc tiÕp nhËn th× viÖc gi¶i ng©n vèn ODA chËm th­êng chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè nh­ l­îng ODA cam kÕt t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m trong khi ®ã viÖc chuÈn bÞ ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ch­a diÔn ra mét c¸ch t­¬ng xøng, ®ång thêi ch­a cã nh÷ng hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ quy chÕ vµ thñ tôc cung cÊp ODA cña c¸c nhµ tµi trî; c¸c ®iÒu kiÖn tiÕp thu vµ sö dông ODA trong n­íc cßn nhiÒu bÊt th­êng nh­ c¸c quy tr×nh , thñ tôc ODA trong n­íc, c¬ chÕ tµi chÝnh, nguån vèn ®èi øng, chÝnh s¸ch ®Òn bï di d©n gi¶i phãng mÆt b»ng, quy chÕ ®Êu thÇu; quy tr×nh vµ thñ tôc hiÖn hµnh cña nhµ n­íc ta trong viÖc sö dông vèn ODA, kÓ c¶ quy tr×nh vµ thñ tôc gi¶i ng©n, cßn nhiÒu tÇng nÊc, nhiÒu kh©u; chÕ ®é chÝnh s¸ch hiÖn hµnh ë trong n­íc thiÕu ®ång bé, nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, kh«ng phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®­îc kÝ kÕt trong c¸c hiÖp ®Þnh; viÖc thay ®æi thiÕt kÕ, quy tr×nh kü thuËt, kh©u tæ chøc ®Êu thÇu, ®µm ph¸n bÞ kÐo dµi còng lµm cho tiÕn ®é rót vèn bÞ ¶nh h­ëng; cã nhiÒu tr­êng hîp phÝa ViÖt Nam cßn lóng tóng trong thñ tôc thanh to¸n, dÉn ®Õn viÖc thiÕu c¸c chøng tõ hoÆc néi dung cÇn thiÕt… Nh­ vËy, cã thÓ nãi lµ cã kh¸ nhiÒu nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc gi¶i ng©n vèn ODA. Tuy nhiªn, nÕu xuÊt ph¸t tõ viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh gi¶i ng©n vèn ODA á n­íc ta thêi gian qua vµ qua ph©n tÝch ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¸c ®¬n vÞ ®­îc thô h­ëng nguån vèn ODA, Theo ®¸nh gi¸ cho r»ng, ngoµi c¸c lÝ do kh¸ch quan vÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî , th× phÇn lín nguyªn nh©n lµm cho viÖc gi¶i ng©n vèn ODA chËm lµ do phÝa ViÖt Nam vµ nã ®­îc tËp trung chñ yÕu ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y: 2. Mét sè nguyªn nh©n lµm chËm viÖc gi¶i ng©n vèn ODA Thø nhÊt, b­íc sang giai ®äan 2001-2005 nhiªï dù ¸n ®Çu t­ quy m« lín ®ang thùc hiÖn ë giai ®o¹n cuèi nªn l­îng vèn gi¶i ng©n lµ kh«ng lín (nh­ Thuû ®iÖn Hµm ThuËn - §a Mi, NhiÖt ®iÖn Phó Mü…) Trong khi ®ã, cã kh¸ nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ quy m« lín (nh­ dù ¸n cÇu Thanh Tr×, dù ¸n cÇu CÇn Th¬..) hiÖn t¹i ®ang ë giai ®o¹n ®Çu víi c¸c c«ng viÖc chuÈn bÞ lµ chñ yÕu (nh­ gi¶i phãng mÆt b»ng, chuÈn bÞ tµi liÖu ®Êu thÇu vµ tæ chøc ®Êu thÇu…). Do ®ã ®· kh«ng t¹o ®­îc b­íc ®ét ph¸ trong viÖc gi¶i ng©n vèn ODA trong n¨m 2004 nh­ môc tiªu mµ héi nghÞ chuyªn ®Ò vÒ gi¶i ng©n vèn ODA tæ chøc th¸ng 3/2004 ®· ®Æt ra. Thø hai, thêi gian qua hÇu hÕt c¸c dù ¸n ODA ®Òu gÆp v­íng m¾c vÒ di d©n, gi¶i phãng mÆt b»ng. Nguyªn nh©n cña nh÷ng v­íng m¾c trong kh©u c«ng t¸c nµy cã nhiÒu, nh­ng vÒ c¬ b¶n lµ do luËt ®Êt ®ai cña ta ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn, nªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong xö lý ®Òn bï thiÖt h¹i cho ng­êi d©n trong vïng dù ¸n ®­îc thùc hiÖn. MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch ®Òn bï cho nh÷ng ng­êi d©n bÞ ¶nh h­ëng bëi dù ¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc tµi trî còng kh¸c nhau. Trªn thùc tÕ, ®· mÊt hµng n¨m th¶o luËn, hai bªn míi ®i ®Õn thèng nhÊt møc ®Òn bï cho ng­êi d©n trong vïng bÞ ¶nh h­ëng. §ång thêi cho ®Õn nay vÉn ch­a cã quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­; c«ng t¸c gi¸m s¸t ®Òn bï ®­îc quy ®Þnh; gi¸ ®Êt tÝnh ®Òn bï thiÖt h¹i kh¸ phøc t¹p nhÊt lµ ë nh÷ng thµnh phè lín vµ c¸c chÝnh s¸ch ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng kh«ng thèng nhÊt vµ lu«n thay ®æi ….v× vËy, g©y nªn kh«ng Ýt khiÕu kiÖn cña d©n vµ lµm chËm tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n do kh«ng gi¶i phãng ®­îc mÆt b»ng. Dù ¸n ®µi truyÒn h×nh ViÖt Nam lµ mét vÝ dô tiªu biÓu qua viÖc thêi h¹n rót vèn s¾p hÕt míi kÕt thóc viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng. Hay dù ¸n n©ng cÊp Quèc lé 5, thêi h¹n gi¶i phãng mÆt b»ng l©u gÊp 4 lÇn thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, lý do chñ yÕu lµ kh«ng cã c¬ chÕ thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó lÊy ®ã lµm c¬ së gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®Òn bï. Thø ba, thñ tôc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt, tæng dù to¸n, néi dung ®Êu thÇu cña phÝa viÖt Nam th­êng chËm trÔ, kh«ng chÝnh x¸c. - Sau khi kÝ kÕt hiÖp ®Þnh vay vèn víi c¸c nhµ tµi trî, c¸c chñ dù ¸n sÏ tiÕn hµnh x©y dùng thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n cña dù ¸n ®Ó tr×nh bé x©y dùng phª duyÖt. Tuy nhiªn, viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n th­êng bÞ kÐo dµi nªn ®· g©y chËm trÔ cho tiÕn ®é triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n. MÆt kh¸c, viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n hiÖn ch­a cã bÊt cø mét c¬ quan chuyªn m«n ®éc lËp nµo ph¶n biÖn, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng x¸c ®Þnh kh«ng chÝnh x¸c tæng dù to¸n, mµ th­êng lµ thÊp h¬n so víi tæng vèn cam kÕt trong HiÖp ®Þnh vay vèn, do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®Êu thÇu. Cô thÓ phÝa ViÖt Nam coi tæng dù to¸n lµ c¨n cø ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®Êu thÇu, nh­ng trªn thùc tÕ cã nhiÒu tr­êng hîp gi¸ th¾ng ®Êu thÇu cao h¬n so víi tæng dù to¸n ®­îc phª duyÖt, nªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh«ng cã c¨n cø ®Ó tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Cßn phÝa c¸c nhµ tµi trî coi gi¸ trÞ gãi thÇu ®· tÝnh to¸n ®Ó cho vay vèn lµ gi¸ trÇn ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Êu thÇu nªn hä cho r»ng gi¸ th¾ng thÇu thÊp h¬n tæng sè vèn tµi trî cam kÕt trong c¸c hiÖp ®Þnh vay vèn nªn kh«ng chÞu gi¶m gi¸. Ngoµi ra, viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt kh«ng ®­îc ph¶n biÖn ®éc lËp cña mét c¬ quan chuyªn m«n vµ n¨ng lùc c¸n bé lµm thiÕt kÕ h¹n chÕ, ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu dù ¸n ph¶i s÷a ch÷a, thËm chÝ thay ®æi thiÕt kÕ nhiÒu lÇn vµ mçi lÇn nh­ vËy l¹i kÐo theo nhiÒu thay ®æi kh¸c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n còng nh­ bÞ kÐo dµi thêi gian do chê phª duyÖt l¹i. Do ®ã, nh÷ng h¹n chÕ trªn ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n vµ n¨ng lùc gi¶i ng©n vèn cña dù ¸n. Thø t­, n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý dù ¸n ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu do thiÕu vÒ sè l­îng , yÕu vÒ n¨ng lùc, thiÕu vÒ tÝnh chuyªn nghiÖp vµ chñ yÕu lµm kiªm nhiÖm, t×nh tr¹ng nµy ®Æc biÖt phæ biÕn ë c¸c ®Þa ph­¬ng. Cho ®Õn hiÖn nay cã thÓ nãi nh÷ng yÕu kÐm cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n b¾t nguån tõ c¸c nguyªn nh©n nh­ kinh nghiÖm qu¶n lý dù ¸n cña c¸n bé ch­a cã nhÊt lµ c¸c c¸n bé míi lÇn ®Çu tham gia qu¶n lý dù ¸n; c¸n bé ch­a ®­îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ, c¬ së vËt chÊtcßn thiÕu vµ v× ®Þnh møc chi phÝ cho c¸c ban qu¶n lý dù ¸n thÊp nªn l­¬ng cña c¸c c¸n bé trong c¸c ban qu¶n lý dù ¸n thÊp thµnh ra khã tuyÓn ®­îc c¸n bé cã n¨ng lùc tham gia vµo vÞ trÝ nµy. Trong khi ®ã, ®©y lµ mét trong nh÷ng kh©u c«ng t¸c quan träng cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕn ®é còng nh­ chÊt l­îng dù ¸n vµ trùc tiÕp t¸c ®éng hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA nãi chung vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña mçi dù ¸n nãi riªng. Thø n¨m, vÊn ®Ò t­ vÊn ch­a ®­îc coi träng ®óng møc. Nh­ chóng ta ®· biÕt, trong thùc hiÖn dù ¸n ODA, vai trß cña c¸c c«ng ty t­ vÊn rÊt quan träng, c¸c nhµ t­ vÊn lµ ng­êi hiÓu biÕt s©u vÒ chuyªn m«n ®Ó gióp ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ lùa chän c«ng nghÖ kü thuËt , ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ, kü thuËt , m«i tr­êng cña dù ¸n. Nh­ng trªn thùc tÕ, vai trß cña c¸c c«ng ty t­ vÊn ch­a ®­îc thÓ hiÖn ®óng møc, râ rµng. HÇu hÕt c¸c thÈm quyÒn xÐt duyÖt dù ¸n cßn mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh. Do ®ã, ®· cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong viÖc phª chuÈn dù ¸n còng nh­ tÝnh chuÈn x¸c vÒ mÆt kinh tÕ, kü thuËt cña dù ¸n. Vµ nh÷ng h¹n chÕ trªn cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng nhá tíi tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n còng nh­ kh¶ n¨ng gi¶i ng©n vèn cña dù ¸n. 3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng kh¶ n¨ng gi¶i ng©n vèn ODA trong thêi gian tíi. VÒ mÆt kh¸ch quan, ®Ó thóc ®Èy gi¶i ng©n vèn ODA trong thêi gian tíi, ViÖt Nam vÉn ph¶i tiÕp tôc ®Èy nhanh viÖc hµi hoµ quy tr×nh vµ thñ tôc ODA víi c¸c nhµ tµi trî. VÒ phÝa chñ quan. ViÖt Nam cÇn khÈn tr­¬ng kh¾c phôc c¸c nguyªn nh©n c¶n trë c«ng t¸c gi¶i ng©n ODA. Cô thÓ, ChÝnh phñ cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau: Mét lµ, sím hoµn chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ ®Òn bï, t¸i ®Þnh c­ vµ gi¶i phãng mÆt b»ng. VÒ mÆt vÜ m«, gi¶i ph¸p nµy cÇn thùc hiÖn theo c¸c h­íng sau: - CÇn x©y dùng c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng, nghµnh ®Ó lµm c¨n cø bè trÝ ®Êt cho c¸c dù ¸n ODA. - Nhanh chãng rµ so¸t, söa ®æi c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n­íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo c¸c môc ®Ých quèc phßng, an ninh, v× lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng. §ång thêi, cÇn ban hµnh kÞp thêi c¸c v¨n b¶n h­ãng dÉn thi hµnh luËt ®Êt ®ai míi. Thùc tr¹ng tiÕn ®é gi¶i ng©n vèn ODA t¹i TPHCM. TP HCM b¾t ®Çu tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA tõ n¨m 1993 vµ ®Õn ngµy 31/12/2005. TP ®· tiÕp nhËn vµ triÓn khai thùc hiÖn 51 dù ¸n ODA víi tæng sè vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ 69.3 triÖu USD chiÕm 4.97%, 14 dù ¸n vay tÝn dông ­u ®·i víi sè vèn lµ 1.325.87 triÖu USD chiÕm 95,03% TP ®· gi¶i ng©n ®­îc 466,5 triÖu USD chiÕm 33,44% tæng vèn ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n. HiÖn nay TP ®ang thùc hiÖn 14 dù ¸n ODA víi tæng sè vèn ®Çu t­ ®­îc phª duyÖt lµ 1.285,99 triÖu USD trong ®ã vèn ODA lµ 862.36 triÖu USD chiÕm 67,06%, vèn ®èi øng lµ 423,63 triÖu USD chiÕm 32,94%. Nh×n chung l­îng vèn ODA TP Hå chÝ Minh thu hót trong thêi gian qua (tõ 1993-31.12.2003) cßn chiÕm tû lÖ rÊt nhá(kho¶ng 5.5%) trong tæng vèn ODA cña c¶ n­íc (25.389 tû USD) , ch­a t­¬ng xøng víi tÇm vãc cña mét thµnh phè lín nhÊt n­íc vµ cã GDP chiÕm ®Õn 19% GDP cña c¶ n­íc (n¨m 2002) vµ ®iÒu ®¸ng nãi h¬n lµ tû lÖ gi¶i ng©n vèn ODA cña TP cßn rÊt thÊp, ®iÒu nµy ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ cña dù ¸n ODA, uy tÝn cña TP ®èi víi c¸c nhµ tµi trî vµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña TP. 2.1. VÒ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý C¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ lÜnh vùc ODA hiÖn nay cßn thiÕu nhiÒu, mét sè thñ tôc ph¸p lý cßn qu¸ r­êm rµ, phøc t¹p vµ tr¶i qua nhiÒu cÊp, tõ ®ã g©y khã kh¨n, lóng tóng vµ mÊt nhiÒu thêi gian cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, c¸c Ban qu¶n lý trong viÖc qu¶n lý vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA. Ch¼ng h¹n: C«ng t¸c ®Êu thÇu theo NghÞ ®Þnh 88/1999/ N§-CP ngµy 01.9.1999 ph¶i qua 9 b­íc khi ®Êu thÇu x©y l¾p, mua s¾m hµng ho¸ vµ ®Ó thùc hiÖn xong mét h¹ng môc ®Êu thÇu th­êng ph¶i mÊt mét n¨m hoÆc h¬n nÕu kh«ng gÆp trë ng¹i. NghÞ ®Þnh sè 22/1998/N§-CP ngµy 24.4.1998 cña chÝnh phñ vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i ch­a h­íng dÉn râ rµng vÒ viÖc ®¸nh gi¸ ®¬n gi¸ ®Êt mµ chØ quy ®Þnh chung vÒ chÝnh s¸ch ®Òn bï ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt ®« thÞ vµ n«ng th«n HiÖn nay ch­a cã c¬ chÕ tµi chÝnh cho vay l¹i cho c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ODA ¸p dông ®èi thèng nhÊt trong c¶ n­íc. Ch­a cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh møc chi cho c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn ®éc lËp ®Ó gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­. C¸c lo¹i vËt t­ nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA cã chÞu thuÕ nhËp khÈu hay kh«ng, ch­a cã v¨n b¶n nµo nãi râ. Thñ tôc ghi thu ghi chi thuÕ nhËp khÈu , thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt hµng ho¸ nhËp khÈu theo c«ng v¨n sè 4102TC/TCT ngµy 19.9.1999 cña Bé tµi chÝnh cßn qu¸ phøc t¹p Trong thêi b­æi hiÖn nay khi sù c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng ®ang ngµy cµng diÔn ra khèc liÖt nh­ lµ mét cuéc chiÕn trªn chiÕn tr­êng, còng ®Çy mÊt m¸t vµ ®au th­¬ng th× vÊn ®Ò th«ng tin tuyªn truyÒn ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng. Muèn ®Èy m¹nh viÖc thu hót n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ ®Èy m¹nh tiÕn ®é gi¶i ng©n vèn ODA, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin. Tuy nhiªn nh÷ng th«ng tin vÒ lÜnh vùc ODA nh­ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra vµ nh÷ng thay ®æi cña c¸c nhµ tµi trî, c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ph©n phèi vµ sö dông vèn ODA trong c¶ n­íc, c¸c v¨n b¶n ph¸p lý míi ban hµnh vÉn cßn rÊt h¹n chÕ hoÆc triÓn khai chËm ®iÒu nµy ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc thu hót, qu¶n lý vµ gi¶i ng©n vèn ODA. 2.2. Sù kh¸c biÖt vÒ thñ tôc vµ quy ®Þnh cña ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî: Trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn, triÓn khai vµ qu¶n lý c¸c dù ¸n ODA, c¸c c¬ quan qu¶n lý, c¸c ban qu¶n lý dù ¸n võa ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ViÖt Nam trong khi gi÷a c¸c qui ®Þnh nµy nhiÒu khi rÊt kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n: PhÝa ViÖt Nam ngµy cã hiÖu lùc cña dù ¸n lµ ngµy c«ng bè quy ho¹ch, phÝa nhµ tµi trî lµ ngµy cã quyÕt ®Þnh phª duyÖt dù ¸n. PhÝa ViÖt Nam t×nh tr¹ng hîp ph¸p vµ hîp lÖ vÒ ®Êt cña c¸c hé bÞ ¶nh h­ëng bëi dù ¸n cÇn ph¶i ph©n biÖt vµ ®Òn bï kh¸c nhau, phÝa nhµ tµi trî th× kh«ng ph©n biÖt vµ ®Òn bï nh­ nhau. PhÝa ViÖt Nam tham vÊn céng ®ång ®­îc thùc hiÖn tr­íc vµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n cßn ®èi víi nhµ tµi trî th× tr­íc, trong vµ sau khi dù ¸n hoµn thµnh. PhÝa ViÖt Nam th× thêi gian hiÖu lùc cña hå s¬ dù thÇu lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó lo¹i bá hå s¬ dù thÇu, nh­ng theo c¸c nhµ tµi trî th× vÊn ®Ò nµy kh«ng quan träng. PhÝa ViÖt Nam chØ riªng h×nh thøc tù thùc hiÖn lµ kh«ng cÇn b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång cßn l¹i c¸c h×nh thøc kh¸c ®Òu b¾t buéc ph¶i cã, ®èi víi ng©n hµng thÕ giíi h­íng dÉn th× kh«ng yªu cÇu b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång. ChÝnh tõ nh÷ng sù kh¸c nhau trªn dÉn ®Õn sù khã kh¨n, lóng tóng vµ mÊt nhiÒu thêi gian cña c¸c c¬ quan qu¶n lý, c¸c ban qu¶n lý khi thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA. 2.3. QuyÒn h¹n cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n: C¸c ban qu¶n lý dù ¸n lµ nh÷ng ®¬n vi trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh dù ¸n. §©y lµ nh÷ng ®¬n vÞ rÊt quan träng vµ quyÕt ®Þnh phÇn lín tiÕn ®é gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n ODA nhanh hay chËm. Tuy nhiªn hiÖn nay quyÒn h¹n cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®­îc quyÕt ®Þnh t¹i PhÇn V cña th«ng t­ sè 06/2001/TT-BKH ngµy 20.9.2001 cña Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ cßn rÊt h¹n chÕ, hä kh«ng cã nhiÒu quyÒn ®Ó quyÕt ®Þnh, v× v©y rÊt nhiÒu vÊn ®Ò hä ph¶i tr×nh vµ xin ý kiÕn cña cÊp trªn nh­: Ghi thu ghi chi, duyÖt dù ¸n chi phÝ qu¶n lý, tù tæ chøc ®Êu thÇu, tù gi¸m s¸t…Võa lµm chËm tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n võa lµm mÊt ®i tÝnh chñ ®éng cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n 2.4. N¨ng lùc cña c¸c nh©n viªn trong lÜnh vùc ODA N¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña c¸c nh©n viªn trong lÜnh vùc ODA cña thµnh phè nãi riªng vµ c¶ n­¬c nãi chung cßn thiÕu vÒ sè l­îng vµ yÕu vÒ chÊt luîng do c¸c nguyªn nh©n sau: - §©y lµ mét lÜnh vùc nãi chung cßn kh¸ míi ®èi víi thµnh phè còng nh­ c¶ n­íc. V× vËy, c¸c nh©n viªn lµm viÖc trong lÜnh vùc ODA ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng dù ¸n cã gi¸ trÞ lín vµ ®ßi hái kü thuËt cac. Hä võa lµm võa häc. - ViÖc tuyÓn chon nh©n sù vµo lµm viÖc trong lÜnh vùc ODA nhiÒu khi ch­a ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc, c«ng khai. - C¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®­îc thµnh lËp theo nhu cÇu hiÖn t¹i nhÊt thêi vµ cã tÝnh chÊt lÞch sö theo dù ¸n chø kh«ng mang tÝnh chÊt æn ®Þnh l©u dµi. V× vËy c¸c nh©n viªn lµm viÖc trong c¸c ban qu¶n lý dù ¸n th­êng míi tuyÓn nªn hä thiÕu kinh nghiÖm vµ còng kh«ng an t©m c«ng t¸c, do ®ã lµm ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng lµm viÖc cña hä. Møc l­¬ng cña nh©n viªn lµm viÖc t¹i c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n ODA cßn rÊt thÊp, ®iÒu nµy kh«ng t¹o ®éng lùc thu hót vµ gi÷ ch©n nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc ViÖc lùa chän c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn ®Ó thùc hiÖn c¸c ODA lµ ®iÒu hÕt søc quan träng, tuy nhiªn hiÖn nay c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ODA cña thµnh phè hå chÝ minh ®ang gÆp khã kh¨n trong viÖc lùa chän c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn ®ñ n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm. NÕu lùa chän c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn quèc tÕ th× vÒ mÆt kü thuËt hä rÊt tèt nh­ng am hiÓu ph¸p luËt vµ thñ tôc cña ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, cßn ng­îc l¹i nÕu chän c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn ViÖt Nam hä rÊt am hiÓu ph¸p luËt vµ thñ tôc ViÖt Nam nh­ng vÒ mÆt kü thuËt hä l¹i yÕu, ®Æc biÖt nh÷ng dù ¸n cã quy m« lín vµ phøc t¹p hä kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng lµm ®­îc 2.5. §Òn bï gi¶i to¶ chËm §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh vµ phæ biÕn dÉn ®Õn tiÕn ®é thi c«ng chËm cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùngc¬ b¶n nãi chung vµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n sö dông vèn ODA nãi riªng t¹i thµnh phè hå chÝ minh. ViÖc ®Òn bï gi¶i to¶ chËm do c¸c nguyªn nh©n sau: C«ng t¸c x©y dùng vµ bè trÝ c¸c khu t¸i ®Þnh c­ cho c¸c hé bÞ gi¶i to¶ cßn chËm Trong viÖc ®Òn bï gi¶i to¶ th­êng gÆp ph¶i c¸c c«ng tr×nh tho¸t n­íc, ®­êng d©y ®iÖn tho¹i, ®­êng d©y ®iÖn…§©y lµ lÜnh vùc cña c¸c ®¬n vÞ ®éc quyÒn. C¸c ®¬n vÞ nµy th­êng thùc hiÖn chËm vµ hay ®­a ra nh÷ng yªu s¸ch nh­ng chñ ®Çu t­ kh«ng thÓ mêi mét ®¬n vÞ nµo kh¸c thay thÕ, vÒ phÝa c¸c ®¬n vÞ nµy hä còng kh«ng ®­îc quyÒn tõ chèi nÕu qu¸ bËn hoÆc kh«ng muèn thùc hiÖn mét dù ¸n nµo ®ã. C¬ chÕ ®éc quyÒn kh«ng cho phÐp c¸c ®¬n vÞ ®éc quyÒn vµ c¸c ®¬n vÞ ®i thuª mét sù lùa chän nµo kh¸c! ViÖc ®Òn bï nhiÒu khi gÆp sù ph¶n øng vµ khiÕu kiÖn cña ng­êi d©n vÒ gi¸ ®Òn bï, nhµ ë t¸i ®Þnh c­…nhiÒu hé kh«ng chÞu di dêi. Kh«ng ®ñ tiÒn ®Òn bï ®Ó gi¶i ng©n cïng mét lóc víi khèi l­îng lín v× thu ng©n s¸ch ®­îc thu tõ tõ mçi th¸ng trong khi tiÒn ®Òn bï cÇn ph¶i tr¶ cho d©n ®ång lo¹t ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng vµ tr¸nh bÞ d©n khiÕu kiÖn cho lµ thiªn vÞ, mãc ngoÆc. Trong c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA ngoµi vèn vay cña c¸c nhµ tµi trî ph¶i cã vèn ®èi øng cña n­íc chñ nhµ ®Ó chuÈn bÞ thùc hiÖn vµ nh÷ng h¹ng môc kh¸c nhau cña dù ¸n mµ tû lÖ vèn ®èi øng kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n x©y l¾p th­êng vèn ®èi øng kho¶ng 10%, vèn viÖn trî 90%; thiÕt bÞ vèn ®èi øng 0%, vèn viÖn trî 100%.... ViÖc chuÈn bÞ vèn ®èi øng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt trong viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA. Tuy nhiªn hiÖn nay cã nhiÒu dù ¸n ODA kh«ng ®ñ vèn ®èi øng ®Ó bè trÝ hoÆc bè trÝ kh«ng kÞp thêi lµm chËm tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA. CH¦¥NG III : GI¶I PH¸P §ÈY M¹NH TIÕN §é GI¶I NG¢N VèN ODA ë VIÖT NAM I . Xu h­íng thu hót ODA t¹i viÖt nam Trong thêi ®¹i ngµy nay ,dßng vèn ODA ®ang vËn ®éng víi nhiÒu s¾c th¸i míi .§©y lµ mét trong nh÷ng nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng tíi thu hót ODA .Bëi vËy n¾m b¾t xu h­íng míi nµy lµ rÊt c©n thiÕt ®èi víi c¸c n­íc nhËn tµi trî . Trong ®iÒu kiÖn mÊt c©n b»ng cung cÇu vÒ ODA ,c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c n­íc ,c¸c khu vùc vÒ thu hót nguån vèn nµy , ViÖt Nam vÉn ®ang dµnh ®­îc sù quan t©m ,ñng hé cña céng ®ång tµi trî quèc tÕ .Theo ®¸nh gi¸ cña c¸ nhµ tµi trî ,trong nhãm c¸c n­íc cã thu nhËp thÊp ,ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh c¶i c¸ch vµ b­íc ®Çu ®· cã nh÷ng thµnh c«ng .ViÖt Nam cÇn ph¶i thanh thñ khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy cho sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc . Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ ®èi ngo¹i thuéc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ,giai ®o¹n 2006-2010 sÏ lµ thêi hú hoµng kim cña thu hót vµ sö dông nguån vèn hç trî ODA .Sau giai ®o¹n nµy ,t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi møc thu nhËp b×nh qu©n dù kiÕn vµODA n¨m 2010 ®¹t 950-1000 USD/ng­êi sÏ ®­a viÖt nam ra khái khèi c¸c ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp thÕ giíi ,nªn kh¶ n¨ng thu hót ODA sÏ khã kh¨n h¬n . T×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh ,c«ng cuéc ®æi míi tiÕp tôc ®­îc ®Èy m¹nh ,kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO lµ nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n ®Ó ViÖt Nam vËn ®éng nguån vèn ODA cho giai ®o¹n 5 n¨m s¾p tíi . VÒ gi¶i ng©n nguån vèn ODA , dù b¸o cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ lµ l¹c quan .ViÖt Nam tiÕp tôc cÇn mét l­îng vèn cho t¨ng tr­ëng trong giai ®o¹n 2006-2010 ,trong khi kh¨ n¨ng vµ kinh nghiÖm gi¶i ng©n ®· cã mét b­íc tiÕn ®¸ng kÓ so víi giai ®äan 2001-2005 . Tuy nhiªn ,còng cã kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ,thu hót ODA ë giai ®o¹n s¾p tíi . §ã lµ ,c¸c n­íc giµu trªn thÕ giíi nh­ Mü ,NhËt b¶n ,Eu … ®Òu gi÷ nguyªn hoÆc c¾t gi¶m nguån vèn ODA , trong khi cÇu t¨ng m¹nh , nhÊt lµ c¸c n­íc Trung §«ng , Ch©u phi vµ c¸c n­íc ®ang kh¾c phôc ®éng ®Êt ,sãng thÇn .Theo dù b¸o cña c¸c chuyªn gia ,nh÷ng nhµ tµi trî ®· dµnh cho ViÖt Nam nguån vån ODA sÏ tiÕp tôc t¨ng h¬n vµ gi÷ nguyªn møc cam kÕt trong giai ®o¹n tíi .Tuy nhiªn ®Ønh ®iÓm cña møc vËn ®éng ,thu hót ODA cã thÓ diÔn ra vµo c¸c n¨m 20005-2006 vµ gi¶m dÇn vµo n¨m 2009-2010 “Do vËy chóng ta ph¶i tranh thñ thêi k× hoµng kim s¾p tíi ®Ó thu hót cµng nhiÒu cµng tèt vèn ODA cho gi¶i ng©n vµo nh÷ng n¨m tiÕp sau n¨m 2010 .Thùc tÕ cho thÊy thêi gian gi¶i ng©n cho mçi dù ¸n sö dông vèn ODA ,®¹c biÖt lµ c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ b¶n ,th­êng ph¶i mÊt 5 n¨m kÓ tõ khi tµi trî cam kÕt cho ®Õn khi kÕt thóc dù ¸n .Nh­ vËy giai ®o¹n 2006-2010 chñ yÕu sÏ gi¶i ng©n nguån vèn ODA ,nguån vån ®­îc ®¶m b¶o ch¾c ch¾n ,vÊn ®Ò cßn l¹i lµ nh÷ng nç lùc gi¶i ng©n chóng ta mµ th«i . Theo tÝnh to¸n ,nÕu kh«ng cã g× ®ét biÕn th× tæng vèn ODA gi¶i ng©n trong giai ®o¹n 2005-2010 lµ kho¶ng 11 tû USD . Trong n¨m 2005 ,møc gi¶i ng©n sÏ kho¶ng 1,7 tû USD vµ t¨ng lªn 2 tû USD vµo n¨m 2006 ,råi æn ®Þnh ë møc 2,2 ®Õn 2,3 tû USD trong c¸c n¨m tiÕp theo .Tuy nhiªn ,nguån vèn cam kÕt cã thÓ gi¶m tõ møc dù kiÕn 3,5 tû USD trong n¨m nay xuèng cßn trªn 2,8 tû USD vµODA n¨m 2010 .Tuy nhiªn .c¸i khã kh¨n gi¶i ng©n nguån vèn ODA trong thêi gian tíi lµ tû lÖ vèn ®èi øng cña ViÖt Nam sÏ cµng t¨ng ,cã thÓ chiÕm trªn 30% tæng vèn ®Çu t­ .§©y lµ søc Ðp rÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ n­íc trong bèi c¶nh nhu cÇu vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ nguån nµy cµng c¨ng th¼ng . Cho ®Õn nay , ý nghÜa thiÕt thùc cña nguån vèn nµy trong viÖc gi¶i quyÕt khã kh¨n thiÕu hôt nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam ®­îc nãi ®Õn nhiÒu h¬n c¶ .Tuy nhiªn ,trong tiÕn tr×nh ®æi míi ë ®Êt n­íc ,nguån vån nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng ë khÝa c¹nh kh¸c lµ nhiÒu c¬ quan nh­ Quèc héi ,ChÝnh phñ ,Toµ ¸n , Thanh tra nhµ n­íc ….®· tiÕp nhËn nguån vèn ODA ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n n©ng cao cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ®· ®­îc n©ng lªn rÊt nhiÒu th«ng qua c¸c dù ¸n tµi trî bëi nguån vån ODA . II . Mét sè gi¶i ph¸p Mét lµ, ®ång bé khung ph¸p lý cña ViÖt Nam cho viÖc thùc hiÖn ODA ,nghiªn cøu vµ tiÕn hµnh sö© ®æi mét sè nghÞ ®Þnh liªn quan ®Õn qu¶n lý vµ sö sông vèn ODA ,t¹o sù hµi hoµ gi÷a thñ tôc cña phÝa nhµ tµi trî vµ phÝa ViÖt Nam . Sù thiÕu ®ång bé ,thiÕu chÆt chÏ trong néi dung cña mét sè v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y trë ng¹i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n vµ hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn nµy . Qua thùc tÕ triÓn khai ,c¸c quan chøc chÝnh phñ ,c¸c nhµ tµi trî còng nh­ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®Òu cho r»ng cÇn ph¶i chØnh söa l¹i c¸c v¨n b¶n ®ã bëi giòa chóng cã sù thiÕu ®ång bé ,ch­a s¸t thùc tÕ vµ ch­a hµi hoµ víi quy tr×nh ,thñ tôc bªn tµi trî . Riªng víi quy chÕ ®Êu thÇu 88/cp vµ quy chÕ qu¶n ®Çu t­ 52/cp , bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ ,c¸c ban qu¶n lý dù ¸n vµ c¸c nhµ tµi trî ®Òu thõa nhËn cã sù thiÕu nhÊt qu¸n trong hai quy ®Þnh nµy , Ch¼ng h¹n nh­ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c vÒ h×nh thøc lùa chän nhµ thÇu ch­a phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng dù ¸n ,c¸c néi dung vÒ qu¶n lý ®Êu thÇu vµ chØ ®Þnh chän cßn nhiÒu ®iÓm ch­a ®ång nhÊt khiÕn viÖc thùc hiÖn dù ¸n cßn nhiÒu v­íng m¾c kh«ng ®¸ng cã ,nh÷ng quy ®Þnh vÒ n¨ng lùc cña nhµ thÇu ,ch­a s¸t víi thùc tÕ g©y khã kh¨n cho nhµ thÇu trong n­íc khi muãn ®Êu thÇu . Do ®ã söa ®æi ,bæ sung mét sè quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh 52/cp va 88/cp sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¶ nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng thuËn lîi h¬n . Theo dù kiÕn ,chÝnh phñ sÏ sö© ®æi quy ®Þnh ®èi víi nh÷ng dù ¸n cã gi¸ trÞ d­íi 1 tû ®ång vµ nh÷ng gãi thÇu t­ vÊn d­îi 500 triªô ®ång ®­îc ¸p dông h×nh thøc chØ dÞnh thÇu ,sù thay ®æi nay còng t¹o ra sù th«ng tho¸ng h¬n trong c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ quy chÕ ®Êu thÇu cña viÖt nam . VÒ vÊn ®Ò ®ång bé khung ph¸p lý liªn quan ®Õn nguån vèn ODA cßn ph¶i kÓ ®Õn nghÞ ®Þnh 22 vÒ ®Òn bï ,gi¶i phãng mÆt b»ng .§©y lµ v¨n b¶n cã 7 néi dung cÇn söa ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ . C«ng t¸c ®Òn bï ,gi¶i phãng mÆt b»ng lµ mét trong nh÷ng kh©u phøc t¹p trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n ODA ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau . Trong khi ®ã , nghÞ ®Þnh 22quy ®Þnh viÖc ®Òn bï ch­a ®­îc cô thÓ ,ch­a thèng nhÊt víi c¸c v¨n b¶n vÒ thu tiÒn sö dông ®¸t dÉn ®Õn c¸c c¸ch hiÓu kh¸c nhau gi÷a c¸c dù ¸n . Thªm vµo ®ã , c«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai c¸c ®Þa ph­¬ng ch­a ®ång bé khiÕn chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng lóng tóng trong viÖc ®Òn bï , g©y khã kh¨n vµ chËm trÔ trong triÓn khai c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng cña c¸c dù ¸n . Thùc tÕ ®ßi hái bé KÕ ho¹ch- §Çu t­ , Bé Tµi chÝnh cïng víi c¸c ban ngµnh chøc n¨ng cÇn cã nh÷ng cuéc tiÕp xóc ,trao ®æi víi c¸c nhµ tµi trî vµ th«ng qua héi nghÞ nh÷ng nhµ tµi trî cho ViÖt Nam hµng n¨m ®Ó xóc tiÕn qu¸ tr×nh hµi hoµ gi÷a c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn ODA ë c¶ hai phÝa . Sù hµi hoµ trong thñ tôc cña c¶ hai phÝa cã thÓ kh¾c phôc sù chËm trÔ trong tèc ®é gi¶i ng©n nguån vèn ODA mét c¸ch tÝch tùc . C¸c nhµ tµi trî chØ nªn thèng nhÊt ,c¸c chi tiÕt cô thÓ nªn giao quyÒn cho c¸c ®Þa ph­¬ng thèng nhÊt ®Ó phï hîp víi ®Æc thï cña hä ,h¹n chÕ nh÷ng v­íng m¾c trong qua tr×nh triÕn khai dù ¸n sau nµy . ViÖc bæ sung söa ®æi khung ph¸p lý cÇn sù phèi hîp gi÷a ban qu¶n lý dù ¸n t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng ,c¸c tØnh cã dù ¸n khi ®­a ra nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n ®Ó nh÷ng c¬ quan chøc n¨ng nh­ Bé KÕ ho¹ch- §Çu t­ ,Bé tµi chÝnh ,Ng©n hµng Nhµ n­íc ,c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i phôc vô c«ng t¸c gi¶i ng©n … cã thÓ tiÕn hµnh söa ®æi ,bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p quy mét c¸ch ®ång bé ,toµn diÖn . Hai lµ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho dù ¸n ODA ,x©y dùng quy chuÈn ,tiÕn tíi chuyªn nghiÖp ho¸ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n . Trong nh÷ng n¨m tíi ®©y ,viÖc n©ng cao tr×nh ®é cho ®éi ngò c¸n bé dù ¸n lµ mét trong nh÷ng viÖc cÇn lµm ngay . Chóng ta cã thÓ mêi c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n­íc tíi ®µo t¹o ,tËp huÊn c«ng viÖc cho c¸c dù ¸n cho c¸n bé d­íi h×nh thøc ®µo t¹o ng¾n ngµy theo kiÓu tËp trung hoÆc ®µo t¹o ngay t¹i c¬ së lµm viÖc víi mét sè nghiÖp vô ®Æc thï cña dù ¸n .VÒ l©u dµi ,cÇn chuÈn ho¸ tr×nh ®é c¸n bé phôc vô dù ¸n ph¶i cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn vµ th«ng th¹o ngo¹i ng÷ ®Ó cã thÓ hoµn thµnh nhanh chãng ,chÝnh x¸c c¸c c«ng viÖc cña dù ¸n . Song song víi qu¸ tr×nh söa ®æi ,bæ sung c¸c quy ®Þnh mang tÝnh ph¸p quy trong lÜnh vùc qu¶n lý vµ sö dông vèn ODA ,viÖc x©y dùng ,chuÈn ho¸ m« h×nh c¸c ban qu¶n lý dù ¸n sö dông vèn ODA còng cÊn ph¶i ®­îc coi träng .§Ó ho¹t ®éng hiÖu qu¶ ,c¸c BQLDA cÇn ph¶i ®­îc trang bÞ nh÷ng thiÕt bÞ v¨n phßng ,ph­¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c cÇn thiÕt .§èi víi nh÷ng dù ¸n cã quy m« lín ,sè l­îng c¸c dù ¸n ®¬n vÞ nhiÒu th× cÇn duy tr× mét ban QLDA trung ­¬ng cã nhiÖm vô qu¶n lý ,gi¸m s¸t sù ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn . Ngoµi ra ,ban QLDA trung ­¬ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc c¸c c¬ quan qu¶n lý vèn ODA cña chÝnh phñ vÒ tiÕn ®é triÓn khai dù ¸n còng nh­ c¸c tr¸ch nhiÖm liªn ®íi kh¸c . Ba lµ, sím hoµn chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ ®Òn bï t¸i ®Þnh c­ vµ gi¶i phãng mÆt b»ng. CÇn x©y dùng c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng, ngµnh ®Ó lµm c¨n cø bè trÝ ®Êt cho c¸c dù ¸n ODA. Nhanh chãng rµ so¸t, söa ®æi c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c ®Òn bï thiÖt h¹i khi nhµ n­íc thu håi ®Êt ®Ó sö dông vµo c¸c môc ®Ých cña phßng, an ninh, v× lîi Ých c«ng céng. §ång thêi cÇn ban hµnh kÞp thêi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt ®Êt ®ai míi. Nghiªn cøu ban hµnh mét chÝnh s¸ch gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c­ thèng nhÊt trong c¶ n­íc ®èi víi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn giao th«ng, n¨ng l­îng quèc gia. VÒ mÆt quy m«, cÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quúªn ®Þa ph­¬ng , ban qu¶n lý dù ¸n vµ nhµ thÇu trong vÊn ®Ò ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng; ph¸t ®éng mäi ng­êi d©n vÒ ý thøc , tr¸ch nhiÖm c«ng d©n ®èi víi viÖc di d©n ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt; bªn c¹nh ®ã cÇn khuyÕn khÝch c¸c ®Þa ph­¬ng chuÈn bÞ ph­¬ng ¸n t¸i ®Þnh c­ tr­íc khi tiÕp nhËn dù ¸n. Thø t­, tiÕp tôc hoµn thiÖn quy chÕ ®Êu thÇu, song quy chÕ ®Êu thÇu vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh . Do ®ã, trong thêi gian tíi , quy chÕ nµy cÇn hoµn thiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh sau: Ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ nh÷ng tr­êng hîp qu¸ thÊp hoÆc qu¸ cao so víi tæng dù to¸n ®­îc duyÖt, tr­êng hîp nµo ®­îc tuyªn bè tróng thÇu, tr­êng hîp nµo kh«ng nh»m ®¶m b¶o tiÕn ®é vµ chÊt l­îng thi c«ng dù ¸n sau ®Êu thÇu. Nghiªn cøu ®Ó ph©n cÊp viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ chi tiÕt vµ tæng dù to¸n cña c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA cho c¸c c¬ quan chñ qu¶n cña c¸c ®Þa ph­¬ng, nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng kÐo dµi thêi gian phª duyÖt c¸c tµi liÖu nµy nh­ hiÖn nay. Nghiªn cøu t×m hiÓu ®Ó cã thÓ thµnh lËp mét c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ ®Êu thÇu quèc tÕ vµ phô tr¸ch vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c ®Êu thÇu , nh»m dÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c ODA, ®ång thêi tr¸nh c¸c sai sãt ®¸ng tiÕc x¶y ra. Thứ năm, nâng cao năng lực, trình độ của các cán bộ làm việc trong các ban quản lý dự án . Để tăng năng lực của các ban quản lý dự án trong thời gian tới cần tiến hành theo các hướng : -Xây dựng chương trình, kế hoạch cụ thể để đào tạo,bồi dưỡng các cán bộ quản lý cả về kiến thức pháp luật,các quy trình thủ tục thu hút, sử dụng ODA, cả về ngoại ngữ và các kiến thức quản lý dự án theo chuẩn mực quốc tế. -Chuyên môn hoá các ban quản lý dự án, giảm tình trạng cán bộ kiêm nhiệm. -Cần xem xét lại định mức kinh phí hoạt động của các ban quản lý và điều phối các dự án hiệu quả hơn . -Cần có chính sách chế tài và khen thưởng đối với công tác quản lý và điều phối các dự án ODA . Thứ sáu, nghiên cứu phương án để nâng cao vai trò, trách nhiệm của các công ty tư vấn, nhất là các công ty tư vấn trong nước . Năng lực của các chuyên gia tư vấn và các công ty tư vấn là vô cùng quan trọng, quyêt định trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả của dự án . Trên thực tế, nhiều dự án sử dụng tư vấn nước ngoài với giá cả cao, và họ có những hạn chế nhất định về hiểu biết, về các thiết chế,tập quán hành chính và văn hoá dân tộc …,trong khi đó các công ty tư vấn Việt Nam tuy còn non trẻ, nhưng cũng có những lợi thế nhất định như phí tư vấn rẻ,có hiểu biết sâu về các thiết chế và tập quán Việt Nam . ngoài ra, chúng ta cũng có không ít những nhà chuyên môn giàu năng lực và nhiều kinh nghiệm . Do đó,thời gian tới càng quan tâm tới việc phát triển ngành tư vấn Việt Nam nói chung và phát triển một số dịch vụ tư vấn đặc thù nói riêng . Đồng thời khuyến khích các dự án ODA sử dụng tư vấn Việt Nam Ch­¬ng III : kÕt luËn Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi ,em cµng thÊy râ vai trß quan träng cña viÖc gi¶i ng©n nguån vèn ODA . Lµm thÕ nµo®Ó gi¶i ng©n nhanh ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ò cÇn bµn vµ gi¶i quyÕt . Theo em ,mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó triÓn khai thµnh c«ng dù ¸n vµ gi¶i ng©m nhanh lµ ph¶i tranh thñ ®­îc sù ñng hé cña ng­êi h­ëng lîi .V× vËy ,chóng ta ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®­a hä tham gia vµo dù ¸n . Trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n ,chñ dù ¸n kh«ng nh÷ng ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh tõ phÝa nhµ tµi trî .Cho nªn ,viÖc triÓn khai dù ¸n lµ rÊt phøc t¹p . Dù ¸n cÇn x©y dùng thiÕt kÕ cÈn thËn ®Ó khi ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh vay vèn th× cã thÓ triÓn khai ®­îc ngay . Tuy nhiªn ,chóng ta ph¶i kÕt hîp nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh¾c phôc ®­îc mét sè h¹n chÕ ®· nªu trong phÇn thùc tr¹ng . NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña nguån vèn nµy ,nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó kh¬i th«ng vµ t¨ng c­êng thu hót nguån vèn nµy . Nh­ng chØ tËp trung thu hót th«i th× ch­a ®ñ mµ ph¶i thùc hiÖn gi¶i ng©n thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ míi lµ vÊn ®Ò cèt lâi .Víi b¶n th©n em , tuy qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi cã rÊt nhiÒu khã kh¨n nh­ng ®· gióp em hiÓu râ h¬n vµ n¾m b¾t ®­îc t×nh h×nh hiÖn nay cña n­íc ta . Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o NguyÔn Th­êng L¹ng ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy . Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ ®Çu t­ sè 276 /2001 2. B¸o nghiªn cøu kinh tÕ B¸o chøng kho¸n ViÖt Nam sè 5/1999 3.T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 42/2000 4. Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 107 /1999 5. Th«ng tin tµi chÝnh sè 11/1999 6. Nghiªn cøu lý luËn sè 6/2000 7. Kinh tÕ thÕ giíi sè 5/2005 8. Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 165/2004, 266/2004 9. Sæ tay gi¶i ng©n