Đề tài Tình hình thực hiện CEPT - AFTA của Việt Nam trong thời gian qua

Xu h­íng ph©n bæ s¶n xuÊt lµ c¬ së s¶n xuÊt tõ n¬i gi¸ cao tíi n¬i cã gi¸ thÊp. Møc chªnh lÖch gi¸ cµng lín th× h­íng di chuyÓn s¶n xuÊt sÏ cµng m¹nh khi c¸c hµng rµo mËu dÞch ®­îc xãa bá. Nh­ vËy, c¸c n­íc thµnh viªn FTA sÏ mua b¸n lÉn nhau c¸c mÆt hµng mµ mét n­íc thø ba ngoµi FTA s¶n xuÊt víi gi¸ thµnh t­¬ng ®­¬ng, nh­ng bÞ hµng rµo thuÕ quan ng¨n chÆn x©m nhËp. Nh÷ng t¸c ®éng cô thÓ ®èi víi ViÖt Nam vÒ lÜnh vùc th­¬ng m¹i vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt nh­ sau: 1.1. §èi víi xuÊt khÈu. HiÖn t¹i ASEAN gåm 10 n­íc d©n sè trªn 500 triÖu d©n. §©y lµ mét thÞ tr­êng lín lµ yÕu tè gióp huy ®éng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn dåi dµo cña ViÖt Nam vµo ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Trong mÊy n¨m võa qua, tèc ®é t¨ng kim ngh¹ch bu«n b¸n ViÖt Nam víi c¸c n­íc trong khèi ASEAN t¨ng lªn víi tèc ®é gÇn 30% n¨m. Doanh sè chiÕm 1/3 kim ngh¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. C©u hái ®Æt ra lµ víi AFTA tèc ®é t¨ng còng nh­ tû träng cña kim ng¹ch bu«n b¸n víi ASEAN cã t¨ng lªn ®¸ng kÓ kh«ng vµ nÕu cã th× ¶nh h­ëng ra sao ®èi víi s¶n xuÊt trong n­íc ?. §Ó tr¶ lêi, cÇn xem xÐt cô thÓ c¬ cÊu bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc trong khèi. XÐt vÒ c¸n c©n bu«n b¸n víi ASEAN ViÖt Nam lu«n ë t­ thÕ nhËp siªu. MÆc dï xuÊt khÈu t¨ng, ®Æc biÖt nhê mÆt hµng chñ ®¹o lµ dÇu th« xuÊt sang Singapo, tuy nhiªn triÓn väng gia t¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN ch­a cã nh÷nh høa hÑn thay ®æi m¹nh, do c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. XÐt vÒ c¬ cÊu mÆt hµng, ViÖt Nam xuÊt sang c¸c n­íc ASEAN gåm: dÇu th«, g¹o, ®Ëu, cao su... rÊt nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn ®­îc c¸c n­íc xÐt vµo danh môc hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m vµ nh¹y c¶m cao ®Ó lµm chËm qu¸ tr×nh gi¶m thuÕ. Sè c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN bæ sung vµo CEPT ®Ó ¸p dông viÖc c¸t gi¶m thuÕ ngay chØ chiÕm mét tû träng nhá, trong khi nh÷ng mÆt hµng chñ ®¹o lµ dÇu th« vµ n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn chiÕm hÇu hÕt kim ngh¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam. T¸c ®éng kÝch thÝch chñ yÕu cña CEPT lµ ®èi víi c¸c c«ng nghiÖp chÕ biÕn, bëi v× viÖc c¾t gi¶m thuÕ suÊt lín chÝnh lµ ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy. Nh­ vËy, nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n nh­ Singapo, Malaixia cã ­u thÕ h¬n trong viÖc c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh khi nh÷ng hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan c¾t gi¶m vµ xãa bá. Sù chªnh lÖch vÒ møc thuÕ hiÖn vµ thuÕ suÊt d­íi 5% sau khi thùc hiÖn AFTA ®èi víi nh÷ng mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn mµ ViÖt Nam cã thÓ t¨ng c­êng xuÊt khÈu trong t­¬ng lai gÇn nh­ ®å nhùa, da, cao su, dÖt may còng kh«ng lín. Víi c¬ cÊu xuÊt khÈu hiÖn nay, lîi Ých mµ ViÖt Nam thu ®­îc tõ AFTA kh«ng ®¸ng kÓ. NÕu nh­ c¬ cÊu xuÊt khÈu chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng m¹nh nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× sù c¾t gi¶m gi¶m ®¸ng kÓ vÒ thuÕ cã thÓ trë thµnh mét kÝch thÝch ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt cho xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam so víi hµng hãa c¸c n­íc ASEAN trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy cßn rÊt yÕu ít, bêi v× hµng hãa c«ng nghiÖp mµ ViÖt Nam ®ang vµ sÏ s¶n xuÊt còng t­¬ng tù c¸c hµng hãa cña c¸c n­íc ASEAN. Víi tr×nh ®é c«ng nghÖ thua kÐm h¬n (vµ ngay c¶ t­¬ng ®­¬ng trong t­¬ng lai) th× ViÖt Nam chØ cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ASEAN dùa trªn tÝnh ®éc ®¸o cña chñng lo¹i vµ mÉu m· hµng hãa. V× vËy trong viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu cña c¸c n­íc ASEAN sÏ kh«ng lµm t¨ng râ rÖt c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr­êng nµy. §èi víi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng ngoµi ASEAN th× lîi Ých mµ AFTA ®em l¹i cho s¶n xuÊt cña ViÖt Nam lµ lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, nhê mua ®­îc vËt t­ ®Çu vµo víi gi¸ h¹ h¬n tõ c¸c n­íc ASEAN. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy lµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c còng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng thÕ giíi nh÷ng hµng hãa t­¬ng tù còng h­ëng lîi Ých t­¬ng tù, nhê vËy còng t¨ng ®­îc søc c¹nh tranh t­¬ng tù. 1.2. §èi víi nhËp khÈu: ViÖt Nam nhËp tõ ASEAN chñ yÕu lµ nh÷ng nguyªn liÖu dïng cho s¶n xuÊt vµ hµng c«ng nghiÖp nh­ nh«m, hãa chÊt, hµng ®iÖn tö... H¬n 1/2 tæng sè nhãm hµng thuÕ suÊt nhËp khÈu hiÖn thÊp h¬n møc 5%. §ã lµ nh÷ng hµng hãa vËt t­ phôc vô s¶n xuÊt hoÆc hµng tiªu dïng thiÕt yÕu. ThÊy r»ng c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ mét sè n­íc ASEAN kh«ng kh¸c nhau nhiÒu l¾m. Cã rÊt nhiÒu mÆt hµng cïng s¶n xuÊt cã thÓ c¹nh tranh nhau trªn thÞ tr­êng ViÖt Namvµ thÞ tr­êng ngoµi ASEAN nh­ c¸c lo¹i n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn, « t«, xe m¸y, xe ®¹p... HiÖn t¹i s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam cßn thua kÐm søc c¹nh tranh so víi c¸c n­íc trong khèi bëi thua vÒ chÊt l­îng, chñng lo¹i vµ c¶ sè l­îng. V× thÕ, c¸c n­íc nµy ®ang cè g¾ng chiÕm lÊy thÞ phÇn ë ViÖt Nam. ViÖc ¸p dông AFTA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn h¬n cho c¸c n­íc ASEAN trong viÖc n©ng cao c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ vµ vÒ thñ tôc h¶i quan so víi c¸c hµng hãa cña c¸c n­íc ngoµi khèi ( nh­ Trung quèc, Hµn Quèc. §µi Loan...) vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam. ChiÕm lÊy mét thÞ phÇn ë ViÖt Nam lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi quan t©m hµng ®Çu, bëi v× thÞ tr­êng ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng lín vÒ dung l­îng, l¹i thuéc lo¹i kh«ng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng hµng hãa. Cã lý do ®Ó lo ng¹i r»ng do ViÖt Nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp h¬n c¸c n­íc ASEAN kh¸c, søc c¹nh tranh cña hµng hãa yÕu nªn ®øng tr­íc nh÷ng thö th¸ch v« cïng lín khi tham gia AFTA. HiÖn nay, hµng hãa nhËp khÈu ®ang trµn ngËp thÞ tr­êng, lµm ®iªu ®øng kh«ng Ýt ngµnh c«ng nghiÖp b¶n ®Þa nh­ dÖt, giµy dÐp, hµng c¬ khÝ, ®å ®iÖn d©n dông... thËm chÝ c¶ khi hµng rµo thuÕ quan ®ang cßn ®­îc duy tr× kh¸ cao. §Æc biÖt, ®¸ng lo ng¹i lµ hµng hãa cã hµm l­îng chÊt x¸m vµ kü thuËt cao, bëi v× sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é rÊt râ rÖt. Khi mµ hµng rµo b¶o hé bÞ c¾t gi¶m th× s¶n xuÊt trong n­íc chÞu søc Ðp lín gÊp nhiÒu lÇn. ThÕ nh­ng ®iÒu nµy còng cã chiÕn lîi do tham gia AFTA c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sím bÞ ®Æt trong m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ nã cã ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t. Nh­ng kinh nghiÖm mét sè n­íc ®i tr­íc, nÕu b¶o hé kÐo dµi qu¸ l©u c¸c ngµy s¶n xuÊt trong n­íc sÏ kh«ng ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ kh«ng thÓ trë thµnh lîi thÕ so s¸nh ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do ®ã, dï gia nhËp AFTA hay kh«ng, ViÖt Nam còng nªn tõng b­íc gi¶m bít thuÕ quan theo mét thêi khãa biÓu ®Þnh tr­íc. LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ CEPT rÊt gÇn víi chiÕn l­îc c«ng nghiÖp hãa h­íng vµo xuÊt khÈu mµ tr­íc m¾t lµ c¸c nghµnh cã hµm l­îng lao ®éng cao, c¸c nghµnh chÕ biÕn n«ng-l©m-thuû s¶n. Nh×n tõ gãc ®é nµy, ta thÊy viÖc gia nhËp AFTA cña ViÖt Nam sÏ kh«ng trë thµnh mét phô ®¶m míi cho ViÖt Nam, ng­îc l¹i ta cã thªm c¬ héi ®Ó x©m nhËp vµp thÞ tr­êng c¸c n­íc. 2. T¸c ®éng tíi ®Çu t­ n­íc ngoµi: Kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN cã truyÒn thèng g¾n bã víi c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i lín tr­íc hÕt lµ Mü, NhËt vµ EU, n¬i c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lín lu«n t×m kiÕm c¬ héi ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c n­íc ASEAN còng ®· ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®¸ng kÓ trong nh÷ng thËp niªn võa qua vµ mét sè n­íc thµnh viªn ®ã ®· b¾t ®Çu cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vèn. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn vÉn lµ nh÷ng n­íc khao kh¸t vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau tuú thuéc vµo hai yÕu tè: Thø nhÊt lµ tr×nh ®é, kü thuËt cña tõng n­íc; thø hai lµ nguån vèn s½n cã hay lµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn. §èi víi ViÖt Nam viÖc thùc hiÖn AFTA ch¾c ch¾n sÏ dÉn ®Õn t¨ng luång ®Çu t­ n­íc ngoµi (FDI) vµo ViÖt Nam tõ c¸c nguån trong ASEAN vµ ngoµi ASEA. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­, ViÖt Nam cã mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng lín, chi phÝ nh©n c«ng thÊp, lùc l­îng lao ®éng cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn nhanh chãng kü thuËt míi, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vµ nh÷ng khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh hÊp dÉn. Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®ã ®èi víi c¸c n­íc ngoµi ASEAN, nguyªn t¾c xuÊt xø hµng hãa cña ASEAN ®· ®­îc quy ®Þnh theo tháa thuËn cña AFTA sÏ lµ mét yÕu tè kÝch thÝch ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Theo nguyªn t¾c nµy, mét s¶n phÈm ®­îc coi lµ mét hµng hãa ASEAN nÕu nh­ 40% hµm l­îng gi¸ cña nã xuÊt xø tõ mét n­íc ASEAN. Yªu cÇu nµy thÊp h¬n so víi yªu cÇu t­¬ng tù ë c¸c khu vùc th­¬ng m¹i tù do kh¸c. ViÖc ®Çu t­ ®Ó s¶n xuÊt ë mét n­íc n»m bªn trong hµng rµo AFTA râ rµng ®em l¹i lîi Ých cho c¸c nhµ ®Çu t­. Víi ViÖt Nam gia nhËp AFTA, søc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ cã thÓ lín h¬n. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong ASEAN, hä sÏ quan t©m ®Õn sù di chuyÓn mét ngµnh s¶n xuÊt tiªu tèn nhiÒu lao ®éng sang ViÖt Nam, bëi v× mét sè n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c ®· b¾t ®Çu ®­îc lîi thÕ vÒ nguån lao ®éng gi¸ rÎ. 3. T¸c ®éng tíi nguån thu ng©n s¸ch: HÖ thèng thuÕ ViÖt Nam nãi chung vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn vµ sÏ cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi lín v× tû träng thuÕ gi¸n thu trong tæng thu ng©n s¸ch. §ång thêi kim ngh¹ch nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN sÏ cã nhiÒu thay ®æi vµ kÐo theo tû träng nhËp khÈu cña ViÖt Nam còng thay ®æi theo. ViÖc thuÕ nhËp khÈu ®­îc c¾t gi¶m song ®ång thêi ¸p dông VAT vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th× ph©n gi¶m do thu cña thuÕ nhËp khÈu sÏ ®­îc bï ®¾p b»ng hai lo¹i thuÕ trªn. ViÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nguyªn liÖu ®Çu vµo cña s¶n xuÊt sÏ lµm gi¶m chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÉn ®Õn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. §iÒu nµy dÉn ®Õn t¨ng thu ë c¸c lo¹i thuÕ kh¸c nh­ thuÕ doanh thu, thuÕ lîi tøc... Gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng hãa nhËp tõ c¸c n­íc ASEAN vµ t­¬ng øng lµ t¨ng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ASEAN cã thÓ dÉn ®Õn viÖc gi¶m kim ng¹ch nhËp khÈu cïng c¸c mÆt hµng ®ã tõ c¸c n­íc ngoµi khèi, do vËy cã thÓ g©y ra gi¶m sè thu thuÕ nhËp khÈu tõ khu vùc ASEAN. Nh×n chung khi chóng ta tham gia thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ ®Ó thiÕt lËp khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN, tæng sè thu vµo ng©n s¸ch cã thÓ sÏ kh«ng cã biÕn ®éng lín bëi v× viÖc gi¶m thu do gi¶m thuÕ nhËp khÈu sÏ ®­îc bï ®¾p l¹i bëi phÇn t¨ng lªn do t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu vµ t¨ng phÇn thu tõ c¸c møc thuÕ kh¸c vµ ®iÒu nµy còng phÇn nµo phï hîp víi xu h­íng tÊt yÕu khi mçi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµ gi¶m tû träng vÒ thuÕ gi¸n thu vµ t¨ng tû träng cña thuÕ trùc thu trong c¬ cÊu thu tõ thuÕ. Ch­¬ng II: t×nh h×nh thùc hiÖn cept- AFTA cña ViÖt Nam trong thêi gian qua I. Nh÷ng cam kÕt thùc hiÖn CEPT-AFTA ViÖt Nam gia nhËp ASEAN ( 7/1995 ) vµ ký HiÖp ®Þnh CEPT vµo thêi ®iÓm mµ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c ®· cã 3 n¨m ®Ó thùc hiÖn. Theo quy chÕ cña ASEAN ®èi víi mét thµnh viªn míi, thêi h¹n ®Ó ViÖt Nam hoµn thµnh qu¸ tr×nh tham gia thiÕt lËp AFTA ( b¾t ®Çu thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ, thêi h¹n chuyÓn dÇn tõ danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sang danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan còng nh­ ra h¹n chÕ ®Ó hoµn thµnh c¾t gi¶m thuÕ quan) sÏ muén h¬n c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c 3 n¨m. Cã nghÜa lµ, ViÖt Nam b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tõ 01/01/1996 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2006. C¸c mÆt hµng trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sÏ chuyÓn dÇn sang danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan theo 5 b­íc, mçi b­íc ¸p dông cho 20% sè mÆt hµng cña danh môc lo¹i trõ t¹m thêi vµ b­íc ®Çu tiªn ®­îc b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m 1998 vµ b­íc kÕt thóc 2003. So víi c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c, HiÖp ®Þnh CEPT ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn tho¶ thuËn vµ ký kÕt n¨m 1992 song viÖc thùc hiÖn chØ b¾t ®Çu 01/01/94. Nh­ vËy c¸c n­íc ®· cã kho¶ng thêi gian 2 n¨m ®Ó thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan, vµ ®èi víi ViÖt Nam thêi gian ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc tham gia HiÖp ®Þnh CEPT lµ kh«ng qu¸ nöa n¨m. Còng cã quan ®iÓm cho r»ng ViÖt Nam cã ®ñ thêi gian ®Ó chuÈn bÞ v× ViÖt Nam lµ quan s¸t viªn cña ASEAN tõ th¸ng 7 n¨m 1992. Nh­ng thùc tÕ ý ®å chØ ®¹o c¸c Bé, ngµnh chuÈn bÞ ®Ó tham gia ASEAN, vµ nhÊt lµ tham gia thùc hiÖn AFTA chØ ®­îc ®­a ra tõ gi÷a n¨m 1995. Thêi gian chuÈn bÞ nh­ vËy lµ rÊt bÞ ®éng, nhÊt lµ nªu liªn hÖ víi thêi gian ®Ö tr×nh c¸c danh môc hµng hãa theo ch­¬ng tr×nh CEPT lµ trong th¸ng 12/1995. §Ó cã thÓ ph©n tÝch râ t×nh h×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam, tr­íc hÕt cÇn lµm râ vÒ mÆt tæ chøc tham gia thùc hiÖn AFTA. Nh­ chóng ta ®· biÕt AFTA ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c yÕu tè: Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung CEPT. Thèng nhÊt vµ c«ng nhËn tiªu chuÈn hµng hãa gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. C«ng nhËn viÖc xãa nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ ®èi víi ngo¹i th­¬ng. Ho¹t ®éng t­ vÊn kinh tÕ vÜ m«. Vµ thùc tiÔn thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam trong thêi gian võa qua còng sÏ ®­îc ph©n tÝch cô thÓ theo 3 lÜnh vùc cho c¸c ngµnh phô tr¸ch: LÜnh vùc c¾t gi¶m thuÕ quan. LÜnh vùc lo¹i bá c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng (Qrs) vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c (NTBs). LÜnh vùc hîp t¸c h¶i quan. LÜnh vùc c¾t gi¶m thuÕ quan: Tham gia thùc hiÖn khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN, ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo HiÖp ®Þnh CEPT do xuÊt ph¸t ®iÓm nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thÊp h¬n so víi c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. B¶ng 1: C¬ cÊu thuÕ suÊt cña biÓu thuÕ nhËp khÈu ViÖt Nam (1999) 0%-5% 6%-10% 11%-20% 21%-60% trªn 61% Sè nhãm mÆt hµng tû träng (%) Sè nhãm mÆt hµng Tû träng (%) Sè nhãm mÆt hµng Tû träng (%) Sè nhãm mÆt hµng tû träng (%) Sè nhãm mÆt hµng tû träng (%) 1700 53,1 199 9,31 636 19,81 546 17 25 10,78 Nguån biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, Bé tµi chÝnh Trong tæng h¬n 3000 nhãm mÆt hµng cña BiÓu thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh cña ViÖt Nam, h¬n mét nöa tæng sè nhãm mÆt ®· phï hîp víi møc thuÕ tiªu chuÈn ®Æt ra cho ch­¬ng tr×nh CEPT, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ vÒ thùc chÊt ViÖt Nam chØ ph¶i thùc hiÖn gi¶m thuÕ cho gÇn 50% cña tæng sè nhãm mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh. So víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c khi b¾t ®Çu thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh vÒ ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung th× tû lÖ thuÕ suÊt tõ 0%-5% cña ViÖt Nam nhiÒu h¬n rÊt nhiÒu ( nh­ In®«nªxia khi b¾t ®Çu tham gia ch­¬ng tr×nh CEPT chØ cã 9% tæng sè nhãm mÆt hµng cã thuÕ suÊt d­íi 5%, Th¸i Lan cã 27%, Philipin cã 32%). §©y lµ mét thuËn lîi khi ViÖt Nam tham gia thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh CEPT. Tuy nhiªn, trong c¬ cÊu biÓu thøc nhËp khÈu cña ViÖt Nam, møc thuÕ suÊt thÊp chñ yÕu ¸p dông cho c¸c mÆt hµng lµ nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo phôc vô cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu. Tû träng lín cña sè c¸c thuÕ suÊt trong kho¶ng 0%-5% phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n khi nhiÒu nguyªn vËt liÖu lµ ®Çu vµo mµ s¶n xuÊt trong n­íc ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng. C¸c thuÕ suÊt trªn 60% ®­îc ¸p dông chñ yÕu ®èi víi c¸c mÆt hµng xa xØ phÈm, ®å dïng thiÕt bÞ víi môc ®Ých ®iÒu chØnh tiªu dïng. Cho ®Õn thêi ®iÓm 01/01/1996 ViÖt Nam chØ ¸p dông ®èi víi c¸c hµng hãa nhËp khÈu víi mét lo¹i thuÕ chung nhÊt lµ thuÕ nhËp khÈu víi møc thuÕ suÊt t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc kh¸c, nhÊt lµ hµng hãa xa xØ phÈm. VÒ mÆt sè häc d¬n thuÇn, hiÖn nay c¸c n­íc ASEAN chiÕm kho¶ng 30% tæng kim ng¹ch cña ViÖt Nam trong khi sè thu tõ thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam chiÕm ®Õn 1/4 trong tæng sè thu ng©n s¸ch. Do ®ã nÕu dù kiÕn th­¬ng m¹i gi÷a ASEAN vµ ViÖt Nam vÉn gi÷ ë møc hiÖn nay trong khi gi¶m toµn bé thuÕ suÊt cña thuÕ nhËp khÈu xuèng møc thuÕ chung lµ 5% trong c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn hµnh vÒ c¸c chÝnh s¸ch th× sè thuÕ sÏ gi¶m ®i ®¸ng kÓ cho viÖc gi¶m nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu ®¸nh vµo hµng hãa ASEAN tõ c¸c n­íc ASEAN. Trªn tinh thÇn CEPT/AFTA lµ x©y dùng c¸c danh môc hµng hãa ®Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng ¸n chung, thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam, trong thêi gian qua chóng ta ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu, ph©n lo¹i c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc theo 3 nhãm dùa trªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ­u thÕ, tiÒm n¨ng nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c hiÖn t¹i... ®Ó x©y dùng tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ quan cô thÓ cho tõng ngµnh hµng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Nhãm ngµnh hµng cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu. Nhãm c¸c ngµnh hµng cã thÓ c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu trong t­¬ng lai. Nhãm c¸c ngµnh cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh kÐm. 1. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ cho c¸c ngµnh hµng cã thÕ m¹nh xuÊt nhËp khÈu: §©y lµ nh÷ng nhãm hµng bao gåm nh÷ng hµng mµ trong thêi gian tr­íc m¾t nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam dùa trªn nguån tµi nguyªn ®a d¹ng phong phó, nguån dao ®éng dåi dµo, cã thÓ tiÕp thu tay nghÒ nhanh cã thÓ t¸c dông nhiÒu nhÊt. Cô thÓ lµ ngµnh hµng n«ng s¶n ( víi c¸c mÆt hµng g¹o, cµ phª, chÌ h¹t ®iÒu...), cao su s¬ chÕ, thuû s¶n, dÖt may. Sau ®©y lµ mét sè mÆt hµng cô thÓ quan träng trong nhãm c¸c mÆt hµng cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu . a. Hµng n«ng s¶n: MÆt hµng g¹o: LÞch tr×nh dùa vµo tham gia CEPT cña g¹o 2003 2004 2005 2006 10% 10% 10% 5% MÆt hµng g¹o tuy lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®ang cÇn ®­îc më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh­ng ®­îc ®­a vµo thùc hiÖn CEPT theo lÞch tr×nh chËm nhÊt v× nh÷ng lý do sau : Lý do kinh tÕ: MÆt hµng nµy sÏ vÉn cßn cÇn Nhµ n­íc qu¶n lý chÆt chÏ cung cÇu vµ gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng trong n­íc v× lµ mÆt hµng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®¹i bé phËn d©n chóng, nhÊt lµ n«ng d©n. ViÖc b¶o hé cho n«ng d©n cÇn ®­îc trùc tiÕp duy tr× trong thêi gian nhiÒu n¨m n÷a, tr¸nh nh÷ng bÊt æn kh«ng l­êng tr­íc ®­îc ®èi víi mÆt hµng nµy trong c¶ kh©u s¶n xuÊt lÉn tiªu thô. Tr¸nh nh÷ng kh¶ n¨ng cã thÓ g¹o Th¸i Lan, nhÊt lµ lo¹i g¹o chÊt l­îng trµn vµo x©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ta v× Th¸i Lan lµ n­íc m¹nh nhÊt vÒ xuÊt khÈu g¹o trong ASEAN vµ ®· ®­a mÆt hµng nµy vµo thùc hiÖn CEPT. Lý do kü thuËt: Ba n­íc Philipin, In®«nªxia, Malaixia lµ nh÷ng thÞ tr­êng mµ n­íc ta cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o th× ®Òu ®· ®Ó g¹o trong danh môc nh¹y c¶m cao vµ chØ ®­a g¹o vµo c¾t gi¶m theo CEPT tõ 2010 vµ kÕt thóc 2020. Do ®ã, nÕu ta ®­a g¹o vµo thùc hiÖn CEPT sím h¬n tõ nay ®Õn n¨m 2010 còng kh«ng ®­îc ­u ®·i cña c¸c n­íc nµy, mÆt kh¸c khi ®ã s¶n xuÊt trong n­íc sÏ trùc tiÕp bÞ søc Ðp c¹nh tranh cña g¹o Th¸i Lan lµ ®èi thñ ®ang m¹nh h¬n. - Cã thÓ t¨ng l­îng g¹o xuÊt khÈu sang ASEAN qua viÖc ®µm ph¸n th­¬ng m¹i song ph­¬ng hoÆc theo kªnh hîp t¸c kinh tÕ chung trong ASEAN chø ch­a khai th¸c ®­îc kh¶ n¨ng t¨ng xuÊt khÈu sang ASEAN theo c¬ chÕ CEPT tr­íc n¨m 2010. MÆt hµng cµ phª: LÞch tr×nh ®­a vµo CEPT: N¨m 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 S¬ chÕ 15% 15% 15% 10% 10% 5% Thµnh phÈm 45% 35% 25% 20% 20% 20% 15% 10% 5% Cµ phª cã lÞch tr×nh c¾t gi¶m nªu trªn ®­îc x©y dùng c¨n cø vµo c¸c lý do sau: Lý do kinh tÕ: - Cµ phª s¬ chÕ lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ ®ang ®­îc xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN kh¸c. Cµ phª thµnh phÈm cã b­íc c¾t gi¶m chËm h¬n lµ v× kh©u chÕ biÕn cña ta cßn kÐm, cÇn cã thªm thêi gian ®Ó c¸c doanh nghiÖp tËp trung ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho kh©u nµy, ®¶m b¶o t¨ng dÇn søc c¹nh tranh víi hµng cña ASEAN Lçi kü thuËt: Theo quy ®Þnh ®èi víi danh môc c¾t gi¶m c¸c mÆt hµng hiÖn cã thuÕ suÊt tõ 20% trë xuèng ph¶i ®¹t tõ 0%-5% vµo 2003: c¸c mÆt hµng hiÖn cã thuÕ suÊt trªn 20% ph¶i h¹ xuèng tíi 20% hoÆc thÊp h¬n vµo n¨m 2001. ChÌ: LÞch tr×nh c¾t gi¶m gièng cµ phª. a. Ngµnh thñy s¶n: XuÊt khÈu cña khu vùc ®Þa ph­¬ng ngµy cµng t¨ng chiÕm tíi 73% kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n (1996). Gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng n¨m 21%. N¨m 1996, xuÊt khÈu ®¹t 550 triÖu USD, trong ®ã ASEAN chiÕm 12% kim ng¹ch xuÊt khÈu h¶i s¶n. ViÖt Nam ®øng 19 trªn thÕ giíi vÒ tæng s¶n l­îng thø 30 vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu, thø 5 vÒ s¶n l­îng t«m nu«i. Tõ n¨m 1991-1995 trung b×nh hµng n¨m tæng s¶n l­îng t¨ng 6,4%, gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng 21%. LÞch tr×nh ®­a thñy s¶n tham gia CEPT: HÇu hÕt c¸c mÆt hµng thñy s¶n ®Òu ®­îc ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m ( trõ mÆt hµng ®Ó lµm gièng ) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 15% 15% 15% 10% 10% 5% Lý do kinh tÕ: Tuy ASEAN kh«ng ph¶i lµ thÞ tr­êng chÝnh nh­ng thñy s¶n vÉn lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu trong khu vùc cña ta. TËn dông ­u ®·i cña c¸c n­íc ASEAN theo CEPT cho hµng thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. Lý do kü thuËt: C¸c n­íc ®Òu ®· ®­a hµng thñy s¶n vµo c¾t gi¶m nªn theo lÞch tr×nh nµy th× theo lÞch tr×nh nµy th× hµng xuÊt khÈu cña ta sÏ ®­îc h­ëng møc ­u ®·i nhiÒu trong khi ta chØ c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu ë møc võa ph¶i. c. Ngµnh dÖt may: Trong 5 n¨m qua toµn ngµnh dÖt may ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 11% n¨m: xuÊt khÈu t¨ng 59%, chiÕm 13,2% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu . Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt may n­íc ta so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc ®­îc ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi tèt. ViÖt Nam cã lîi thÕ vÒ nguån nh©n c«ng dåi dµo, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh c«ng nghÖ tiªn tiÕn, gi¸ c«ng lao ®éng thÊp nhÊt. - Ngµnh may mÆc ®· ®­îc ®æi míi kh¸ nhiÒu vÒ thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, nªn chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc trong khu vùc. T¬ t»m vµ lôa cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt so víi c¸c n­íc trong khu vùc, cã thÓ t¨ng c­êng h¬n n÷a xuÊt khÈu sang ASEAN. LÞch tr×nh dùa vµo tham gia CEPT: Sîi: 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 20% 15% 15% 15% 10% 5% V¶i: 2002 2003 2004 2005 2006 40% 35% 30% 20% 5% May mÆc: 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 50% 45% 40% 35% 20% 20% 20% 15% 10% 5% Lý do: Sîi ®a sè c¸c lo¹i sîi ®­îc c¾t gi¶m tr­íc lµ nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam kh«ng nhËp tõ ASEAN... nªn lÞch tr×nh nµy thùc tÕ sÏ hÇu nh­ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn sè thu vµ s¶n xuÊt trong n­íc. - V¶i giµy dÐp: cã lÞch tr×nh c¾t gi¶m gÇn nh­ muén nhÊt ®Ó tr¸nh c¹nh tranh trong lÜnh vùc nµy cña hµng tõ ASEAN, kÐo dµi h¹n b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n­íc vµ h¹n chÕ ¶nh h­ëng gi¸n thu. H¬n n÷a, hiÖn nay mÆt hµng giµy dÐp cña ViÖt Nam s¶n xuÊt hÇu nh­ chØ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng qua khu vùc ASEAN. - May mÆc: lÜnh vùc nµy cã thÓ c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng trong khu vùc ®­îc ®­a vµo c¾t gi¶m sím ®Ó tranh thñ ­u ®·i CEPT; t¨ng tû träng xuÊt khÈu trùc tiÕp, n¨ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. d. MÆt hµng cao su ( cao su tù nhiªn ) Tõ n¨m 1991-2000 xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 18,6%/n¨m. Nh×n chung viÖc xuÊt khÈu cao su s¬ chÕ cã hiÖu qu¶ rÊt cao do gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp. So víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c nh­ In®«nªxia, Malaixia vµ Th¸i Lan lµ nh÷ng n­íc xuÊt khÈu cao su lín trªn thÕ giíi, s¶n l­îng cao su cña n­íc ta cßn rÊt nhá, chØ xÊp xØ 1/10 ®Õn 1/17 s¶n l­îng hµng n¨m cña ta cßn h¹n chÕ vÒ sè l­îng, c¬ cÊu chñng lo¹i s¶n phÈm vµ kh¸ch hµng truyÒn thèng. N¨m 1998, ASEAN chiÕm 17% kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su trong ®ã riªng Singapo chiÕm 13%. C¸c mÆt hµng cao su s¬ chÕ ®Õn nay ®· ®­a vµo thùc hiÖn CEPT, víi thuÕ suÊt hiÖn hµnh rÊt thÊp (1%) nªn thùc tÕ sÏ kh«ng ph¶i c¾t gi¶m thuÕ. 2. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ cho c¸c ngµnh hµng cã thÓ c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu trong t­¬ng lai. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ nh×n chung sÏ ®­îc dù kiÕn víi tiÕn tr×nh chËm nhÊt cho phÇn lín c¸c ngµnh hµng trong nhãm nµy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã thÓ ph¸t triÓn lªn mét møc ®é nhÊt ®Þnh tr­íc khi ph¶i ®èi ®Çu víi m«i tr­êng c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ASEAN. Khi c¸c mÆt hµng nµy ®­îc ®­a vµo gi¶m thuÕ, c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i kh¸c th«ng qua tû gi¸ vµ biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan sÏ gi÷ mét vai trß rÊt quan träng gãp phÇn gi¶m thu cho ng©n s¸ch ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn trùc tiÕp b¶o hé cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc. Sau ®©y lµ lÞch tr×nh cô thÓ cña mét sè mÆt hµng thuéc c¸c ngµnh hµng cã thÓ c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu trong t­¬ng lai. a. Ngµnh rau qu¶ Rau qu¶ t­¬i N¨m 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Rau 20% 20% 15% 15% 10% 5% Cñ 20% 20% 20% 15% 15% 15% 10% 10% 5% Qu¶ 30% 20% 20% 20% 20% 10% 5% Rau qu¶ cã chÕ biÕn 2002 2003 2004 2005 2006 40% 30% 20% 15% 5% b. Ngµnh thùc phÈm chÕ biÕn: LÞch tr×nh ®­a vµo tham gia CEPT. Mì vµ dÇu ®éng vËt lo¹i ch­a tinh chÕ, men, axÝt bÐo c«ng nghiÖp... 1998 1999 2000 2001 2002 2003 10% 10% 10% 10% 10% 5% ThÞt c¸c lo¹i mì ®éng vËt hoÆc thùc vËt lo¹i ®· tinh chÕ, thÞt c¸ chÕ biÕn... 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 15% 15% 15% 15% 10% 10% 5% c. Ngµnh s÷a: LÞch tr×nh ®­a vµo tham gia CEPT 2003 2004 2005 2006 20% 15% 15% 5% d. Ngµnh ®iÖn tö LÞch tr×nh tham gia CEPT. ThiÕt bÞ ®iÖn c«ng suÊt lín, thiÕt bÞ chuyªn dïng, phô tïng, thiÕt bÞ ®iÖn kü thuËt cao sÏ ®­îc tiÕn hµnh c¾t gi¶m: 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 15% 15% 15% 10% 10% 5% 10% 10% 10% 10% 10% 10% 5% ThiÕt bÞ c«ng suÊt võa vµ nhá, c¸c thiÕt bÞ nghe nh×n ®å ®iÖn gia dông... N¨m 2002 2003 2004 2005 2006 BiÕn thÕ, ¸c quy ®Ìn 30% 25% 20% 15% 5% C¸t sÐt 50% 45% 25% 5% Ti vi 60% 55% 45% 25% 5% e. Ngµnh hµng c¬ khÝ §a sè m¸y mãc c«ng cô, phøc t¹p, thiÕt bÞ kü thuËt, phô tïng, dông cô th« s¬... 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 15% 15% 15% 10% 10% 5% M¸y mãc gia dông cao cÊp, mét sè m¸y c«ng cô, ®å c¬ khÝ ®¬n gi¶n lµ nh÷ng mÆt hµng trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc N¨m 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Kim khÝ gia dông 40% 35% 25% 5% B¬m chÊt láng 25% 20% 20% 20% 15% 15% 15% Qu¹t c¸c lo¹i 50% 40% 30% 5% M¸y giÆt 40% 35% 25% 5% ¤ t« t¶i<5 tÊn 60% 40% 30% 5% f. Ngµnh tµu thuyÒn: HÇu nh­ mét møc thuÕ ®­îc ¸p dông hiÖn nay lµ 0%, chØ cã mét møc 5% nªn viÖc ®­a nhãm hµng nµy vµo thùc hiÖn kh«ng ®ßi hái ph¶i gi¶m thuÕ. g. Ngµnh ho¸ chÊt: MÆt hµng thuèc trõ s©u ®· cã thuÕ suÊt thÊp (2-3%) MÆt hµng ph©n bãn hãa häc ®· cã thuÕ suÊt thÊp (0%) nh­ng cã thÓ n©ng lªn v­ît qu¸ 5%. Cao su tù nhiªn vµ cao su tæng hîp, c¸c s¶n phÈm cao su dïng trong c«ng nghiÖp, x¨m lèp cña «t« 20 tÊn. 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 20% 15% 15% 10% 5% C¸c lo¹i x¨m lèp « t« cña phÇn lín c¸c lo¹i « t« cßn l¹i: 2002 2003 2004 2005 2006 30% 25% 20% 10% 5% h. Ngµnh xi m¨ng: LÞch tr×nh ®­a vµo CEPT. 2003 2004 2005 2006 15% 15% 10% 5% 3. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ cho c¸c ngµnh hµng cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh kÐm: LÞch tr×nh c¾t gi¶m ngµnh hµng nµy víi tiÕn tr×nh chËm nhÊt, tuy nhiªn c¸c gi¶i ph¸p vÒ ®Þnh h­íng chuyÓn dÞch ®Çu t­ ph¶i b¾t ®Çu xóc tiÕn trong thêi gian sím nhÊt. NÕu kh«ng cã sù chuÈn bÞ tr­íc cho c¸c doanh nghiÖp sÏ khã tr¸nh khái t×nh tr¹ng doanh nghiÖp bÞ gi¶i thÓ kÌm theo nhiÒu vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ. a. Ngµnh thÐp: LÞch tr×nh dùa vµo tham gia CEPT ThÐp kü thuËt: N¨m 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 15% 15% 15% 10% 10% 5% 15% 10% 10% 10% 5% ThÐp x©y dùng vµ lo¹i thÐp h×nh 2003 2004 2005 2006 30% 20% 10% 5% b. Ngµnh giÊy: GiÊy nguyªn liÖu, giÊy bao gãi, giÊy kü thuËt. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 20% 15% 15% 15% 10% 10% 5% GiÊy in, giÊy viÕt, giÊy vÖ sinh, giÊy bao gãi 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 30% 30% 30% 30% 30% 30% 25% 20% 10% 5% c. MÆt hµng ®­êng: 1997 2003 2004 2005 2006 25% 35% 30% 25% 5% 35% 45% 40% 35% 5% II. Thµnh tùu th¸ch thøc vµ triÓn väng: Hîp t¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ lµ vÊn ®Ò bao trïm trong hÇu hÕt nh÷ng ®¸nh gi¸ tæng kÕt vÒ thµnh tùu cña c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam-ASEAN trong 5 n¨m qua. Cã thÓ thÊy r»ng c¸c n­íc ASEAN ®· thùc sù trë thµnh mét trong nh÷ng b¹n hµng vµ nhµ ®Çu t­ quan träng nhÊt cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN 1995-99 §¬n vÞ (tû USD) N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu Tû lÖ so víi tæng kim ng¹ch cña ViÖt Nam so víi thÕ giíi 1995 1,112 3,490 23,9% 1996 1,364 4,152 33,4% 1997 1,911 5,077 25,5% 1998 2,372 6,122 29,7% 1999 2,463 5,751 Nguån : Thùc t¹i hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam-ASEAN, nh­ng thuËn lîi vµ trë ng¹i. Héi th¶o 5 ViÖt Nam tham gia ASEAN, Häc viªn Quan hÖ quèc tÕ, 20/6/2000. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, n¨m 1995 tæng gi¸ trÞ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN míi lµ 3,490 tû USD chiÕm 23,9% tæng kim ng¹ch bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi thÕ giíi , trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi ASEAN lÇn l­ît lµ 1,12 vµ 2,378 tû USD. Nh­ng ®Õn n¨m 1996, chØ sau 1 n¨m sau khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN th× tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN ®· t¨ng lªn ®Õn 4,152 tû USD t­¬ng ®­¬ng víi 33,4% tæng kim ng¹ch bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi thÕ giíi, t¨ng gÇn gÊp 1,2 lÇn vÒ sè t­¬ng ®èi, t¨ng xÊp xØ 0,7 tû USD vÒ sè tuyÖt ®èi so víi n¨m 1995. Liªn tiÕp nh÷ng n¨m sau ®ã, tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN ngµy cµng t¨ng vµ th­êng ë møc cao h¬n so víi n¨m 1995. Riªng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng ASEAN hµng n¨m còng t¨ng ë møc hai con sè. Th«ng qua tiÕp thu c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý tiªn tiÕn vµ cä s¸t trong c¹nh tranh, c¸c ngµnh, vµ doanh nghiÖp n­íc ta ®· n©ng cao ®­îc søc c¹nh tranh, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu.Tõ con sè 0 ®Õn nay chóng ta ®· cã tíi 200 mÆt hµng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng t¹o ®­îc ®¸ng gi¸ lµ kh¶ n¨ng t¹o ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam còng kh¶ quan. §Çu t­ cña ASEAN vµo ViÖt Nam ( tÝnh ®Õn 4/2000) N­íc Sè dù ¸n Vèn ®¨ng ký(triÖu USD) Singapo 235 6765,8 Th¸i Lan 984,06 Malixia 941,82 Philipin 254,25 In®onªxia 243,55 Nguån ViÖt Nam Investment Review, sè 448/15-21 th¸ng 5/2000 Trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, mÆc dï tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cã t¨ng nh­ng ViÖt Nam vÉn ®øng tr­íc mét sè h¹n chÕ vµ th¸ch thøc vÒ t×nh h×nh nhËp siªu ®èi víi c¸c ®èi t¸c ASEAN víi kim ng¹ch vµ tû lÖ kh¸ lín mµ nguyªn liÖu s©u xa do tr×nh ®é s¶n xuÊt cña ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ, ch­a cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o so víi c¸c n­íc trong cïng khu vùc nhÊt lµ c¸c n­íc ASEAN-6 (6 n­íc cò). N¨m 1995 nhËp siªu lµ 1266 triÖu USD, ®¹t tû lÖ 113,8%, n¨m 1996 lµ 1424 triÖu USD (104,4%); n¨m 1997 lµ 1,255 triÖu USD (67,5%), n¨m 1998 lµ 1377 triÖu USD (58,1%) vµ n¨m 1999 lµ 825 triÖu USD (33,5%). Ngoµi nh÷ng nh©n tè bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, ë mét sè quèc gia ASEAN nh­ In®«nªxia, Myanma nh÷ng xu h­íng biÕn ®éng trong t×nh h×nh kinh tÕ néi bé ASEAN sau khñng ho¶ng thùc sù ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi quan hÖ hîp t¸c cña ViÖt Nam ASEAN. Thø nhÊt, do c¸c n­íc trong khu vùc muèn nh©n c¬ héi phôc håi sau khñng ho¶ng ®Ó c¶i t¹o l¹i c¬ cÊu kinh tÕ nªn xu thÕ b¶o hé mËu dÞch ®ang trë l¹i vµ c¸c nÒn kinh tÕ §«ng Nam ¸ ®ang cã nh÷ng dÊu hiÖu gi¶m sót nç lùc tù do hãa kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i ®­îc thÓ hiÖn qua viÖc tr× ho·n thùc hiÖn tiÕn tr×nh ®· ®Ò ra cña AFTA. Ngo¹i trõ Th¸i Lan, lµ n­íc kh¸ tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ cña AFTA, gÇn ®©y c¸c n­íc nh­ Philipin, Malaixia, In®«nªxia ®Òu nªu ra lý do cÇn cã thêi gian ®Ó thÝch øng víi t×nh h×nh míi sau khñng ho¶ng ®Ó xin t¹m ho·n viÖc gi¶m thuÕ quan ®èi víi c¸c mÆt hµng sÏ ph¶i xóc tiÕn gi¶m thuÕ trong n¨m 2000 vµ xuèng tíi 5-0% vµo n¨m 2002. §©y chÝnh lµ th¸ch thøc do chÝnh c¸c n­íc ASEAN t¹o ra do xu h­íng trë l¹i xu thÕ b¶o hé c«ng nghiÖp trong n­íc ®· g©y khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn AFTA, AIA vµ AICO. Thø hai, ASEAN ®ang ph¶i chÞu t¸c ®éng cña viÖc trong quèc gia nhËp WTO còng nh­ ¸p lùc c¹nh tranh th­¬ng m¹i ®Çu t­ gi÷a c¸c khèi kinh tÕ, c¸c n­íc vµ c¸c khu vùc kinh tÕ trªn toµn cÇu. Thø ba, t¹i ASEAN-10 hiÖn cã sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn thùc tÕ chia lµm 2 khèi, ASEAN-6 vµ ASEAN-4 (ViÖt Nam thuéc ASEAN-4) v× vËy khã cã thÓ cã sù ph¸t triÓn thèng nhÊt vµ ®ång ®Òu ®Ó khai th¸c thÕ m¹nh tËp thÓ ASEAN. Nhãm ASEAN-4 lµ nhãm cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n nªn cã nh÷ng khã kh¨n riªng. Ch¼ng h¹n do viÖc kÕt hîp thiÕu ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ doanh nghiÖp v× nh÷ng bì ngì ban ®Çu trong chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ vµ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi nªn nh÷ng khã kh¨n lóng tóng trong viÖc thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña CEPT/ AFTA lµ kh«ng tr¸nh khái. Mèc 2006 cho ViÖt Nam ph¶i ®­îc møc thuÕ 0-5% cho tÊt c¶ c¸c dßng thuÕ thùc sù lµ khã kh¨n lín v× cho ®Õn nay dßng thuÕ trªn 20% chØ cßn chiÕm 8,4% dßng thuÕ trong danh môc CEPT 1999 vµ trong ®ã nhiÒu dßng thuÕ cßn ë møc qu¸ cao tíi 25%, 30%, 40-45% tíi n¨m 2005. ViÖc gi¶m ®ét ngét nh÷ng dßng thuÕ nµy cho phï hîp víi yªu cÇu vÒ thêi h¹n vµ tû lÖ vµo 2006 sÏ ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng ®Õn kinh tÕ th­¬ng m¹i n­íc ta. Ch­¬ng III : NH÷NG BIÖN PH¸P C¥ B¶N NH»M THóC §ÈY th­¬ng m¹i QUèC TÕ TRONG ViÖt Nam TRONG QU¸ TR×NH HéI NHËP I. C¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh ®Ó ViÖt Nam b¾t nhËp víi c¸c n­íc ASEAN 1. CÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé ngµnh trong c«ng t¸c ASEAN. C¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ trong ASEAN do chÝnh c¸c n­íc ASEAN x©y dùng ®Òu phôc vô lîi Ých ë møc ®é kh¸c nhau cña tÊt c¶ c¸c n­íc trong khèi vµ ®Òu kh«ng lµm chÝnh quyÒn c¸c n­íc nµy mÊt quyÒn kiÓm so¸t. V× vËy cÇn nghiªn cøu c¸c HiÖp ®Þnh, ch­¬ng tr×nh hîp t¸c cña ASEAN mét c¸ch kh¸ch quan, khoa häc ®Ó cã gi¶i ph¸p cô thÓ vµ phï hîp víi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ t×nh h×nh trong n­íc. §èi víi nh÷ng ®iÓm phï hîp cÇn khai th¸c nh­ mét søc ®Èy ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong n­íc. §Ó c«ng t¸c ASEAN vËn hµnh tèt ®ßi hái sù tham gia phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c Bé, ngµnh víi nhau, gi÷a csc c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp. Chóng ta cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ c¶i tiÕn c¬ chÕ ®iÒu phèi mét c¸ch toµn diÖn thèng nhÊt. CÇn nghiªn cøu ®Ó cã ph­¬ng ¸n tham gia c¸c ho¹t ®éng ASEAN mét c¸ch b×nh ®¼ng chñ ®éng, phï hîp víi t×nh h×nh trong n­íc vµ xu h­íng chung cña ASEAN. VÒ mÆt ®èi ngo¹i, chóng ta cÇn ®ãng gãp mét c¸ch tÝch cùc vµo nç lùc cña ASEAN trong viÖc x©y dùng, duy tr× m«i tr­êng hoµ b×nh æn ®Þnh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn khu vùc trªn thÕ giíi. Trong thêi gian tíi chóng ta cÇn tiÕp tôc quan t©m, t×m ra nh÷ng lîi Ých t­¬ng ®ång ®Ó cã mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i chñ ®éng cïng víi c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c cña ASEAN thùc hiÖn tèt h¬n nç lùc nµy. VÒ mÆt ®èi néi, chóng ta cÇn ph¸t hiÖn vµ hÖ thèng ho¸ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt vÒ c¬ cÊu, chÝnh s¸ch kinh tÕ, thñ tôc hµnh chÝnh trong n­íc so víi nhu cÇu thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c cña ASEAN, tõ ®ã cã c¬ së xem xÐt, ®iÒu chØnh bæ sung mét c¸ch khoa häc nh»m t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ c¶i c¸ch kinh tÕ cña n­íc theo h­íng ®· chän. Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng nhu cÇu nµo phï hîp víi chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ngvµ nhµ n­íc th× cÇn ®­îc thóc ®Èy thùc hiÖn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ h¬n, nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp vÉn cã gi¶i ph¸p nh»m ®¶o b¶o lîi Ých quèc gia, gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 2. C«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c ASEAN §Ó cã thÓ tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng trong ASEAN, ®éi ngò c¸n bé trùc tiÕp lµm c«ng t¸c ASEAN cÇn lµm quen dÇn víi “ phong c¸ch ASEAN “ n¾m ®­îc quy tr×nh h×nh thµnh c¸c v¨n b¶n vµ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n hîp t¸c. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ ®éi ngò c¸n bé nµy cÇn ý thøc ®­îc tÝnh b×nh ®¼ng vÒ tr¸ch nhiÖm trong ASEAN. Mçi cuéc häp bµn vÒ mét vÊn ®Ò thùc sù lµ mét cuéc ®µm ph¸n trong m«i tr­êng ®a ph­¬ng ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña quèc gia m×nh ®ång thêi l¹i quan hÖ mËt thiÕt tíi c¸c mèi quan hÖ song ph­¬ng. CÇn coi ho¹t ®éng ASEAN lµ m«i tr­êng, lµ ®iÒu kiÖn gÊp rót t¨ng c­êng ®éi ngò c¸n bé võa am hiÓu vÒ chuyªn m«n, võa th«ng th¹o tiÕng n­íc ngoµi vµ cã kh¶ n¨ng lµm viÖc trong m«i tr­êng quèc tÕ ®a ph­¬ng nh­ng l¹i vÒ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc cô thÓ vµ chuyªn s©u ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh. Trong xu h­íng t¨ng c­êng ®èi tho¹i, toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi , ngo¹i ng÷ kh«ng chØ cÇn thiÕt cho c¸n bé lµm c«ng t¸c ASEAN mµ cho tÊt c¶ c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c ®èi ngo¹i. 3. C«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ ASEAN C«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn còng ®ãng mét vai trß quan träng trong sù thµnh c«ng cña c¸c ho¹t ®éng tham gia ASEAN. Ngoµi viÖc cÇn th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng phôc vô, bé m¸y lµm c«ng t¸c ASEAN ®Ó c¸c tÇng líp nh©n d©n cã nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ ®­êng lèi héi nhËp nh­ng kh«ng hßa tan cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc, vÒ quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña mét n­íc thµnh viªn. Mét trong nh÷ng môc tiªu träng t©m cña c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ ASEAN lµ ph¶i gióp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã th«ng tin vÒ t×nh h×nh kinh doanh, thÞ tr­êng khu vùc, ph©n tÝch dù b¸o ®­îc nh÷ng th¨ng trÇm biÕn ®éng ®Ó cã biÖn ph¸p ®Ò phßng khi tham gia lµm ¨n. CÇn ph¶i dïng th«ng tin ®Ó xãa ®i nh÷ng quan ®iÓm cho r»ng tham gia ASEAN, ngoµi lîi Ých chÝnh trÞ ViÖt Nam sÏ bÞ thua thiÖt vÒ kinh tÕ, vµ c¶ quan ®iÓm cho r»ng ViÖt Nam lµ thµnh viªn nghÌo nhÊt nªn sÏ nhËn ®­îc nhiÒu sù hç trî gióp ®ì tõ tæ chøc nµy vµ céng ®ång quèc tÕ. II. Nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp 1. C¸c biÖn ph¸p ­u tiªn ph¸t triÓn: Phï hîp víi c¸c lÜnh vùc cÇn ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn ®· x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch cô thÓ cÇn ®­îc ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh vÜ m« nh­: ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp, ChÝnh s¸ch ®Çu t­ trong n­íc, ChÝnh s¸ch vÒ tû gi¸, ChÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ... 1.1. ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp: TËn dông triÖt ®Ó kh¶ n¨ng vÒ thu hót vèn ®Çu t­ tõ nh÷ng n­íc trong khèi còng nh­ ngoµi khèi cña AFTA ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña ViÖt Nam vÒ tµi nguyªn, søc lao ®éng vµ thÞ tr­êng míi. X©y dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi h¬n so víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c víi c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i æn ®Þnh vµ râ rµng, nh÷ng thuËn lîi vÒ c¬ së h¹ tÇng. Cô thÓ lµ: Bæ xung vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp nh­ chÝnh s¸ch gãp vèn, chÝnh s¸ch c«ng nghÖ vµ kü thuËt, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai vµ nhµ ë cho ng­êi n­íc ngoµi, chÝnh s¸ch lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm, chÝnh s¸ch khai th¸c vµ chÕ biÕn, chÝnh s¸ch néi tiªu vµ ngo¹i tiªu. + C¶i tiÕn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c thñ tôc hµnh chÝnh nh­: c¸c thñ tôc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, thñ tôc cÊp ®Êt ®ai, cÊp giÊy phÐp x©y dùng, thñ tôc h¶i quan, nép thuÕ... + Ngay tõ b©y giê cÇn tËp trung h¬n n÷a ®Õn c¸c vÊn ®Ò ­u tiªn hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng liªn quan ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp nh­ hÖ thèng giao th«ng, ®iÖn n­íc bÕn c¶ng, vÊn ®Ò th«ng tin liªn l¹c. + TËp trung vµo viÖc kÕ ho¹ch hãa gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®Ó nhanh chãng cã ®­îc ®éi ngò lao ®éng víi kü n¨ng vµ tr×nh ®é cao. X©y dùng mét danh môc cô thÓ c¸c ngµnh nghÒ , lÜnh vùc c«ng nghiÖp cÇn ®­îc ­u tiªn khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp. Danh môc bao gåm: + Nh÷ng ngµnh cÇn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ngoµi ASEAN víi môc ®Ých s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu. §èi víi nh÷ng nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nµy, cÇn chó träng gi¸m s¸t ®Ó ­u tiªn ®Çu t­ víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÝch hîp. +Nh÷ng ngµnh sö dông c«ng nghÖ cã thÓ ch­a ph¶i lµ mòi nhän nh­ng thÝch hîp, sö dông nhiÒu lao ®éng víi môc ®Ých t¹o thªm viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. Nh÷ng nguån t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp nµy cã thÓ tËp trung c¸c nguån ®Çu t­ tõ nh÷ng n­íc ASEAN ®· b¾t ®Çu cã d­ thõa vèn, nh÷ng n­íc nµy ®ang mÊt dÇn nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh vÒ søc lao ®éng vµ chuyÓn dÇn sang nh÷ng c«ng nghÖ cao. Do ®ã ViÖt Nam sÏ thÝch hîp ®Ó hä chuyÓn giao nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ sö dông nhiÒu søc lao ®éng. 1.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ trong n­íc: Bªn c¹nh c¸c nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp, vÊn ®Ò hç trî ®Çu t­ trong n­íc còng cÇn ®­îc quan t©m. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp cho khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ khu vùc t­ nh©n. Cô thÓ: + §èi víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch theo h­íng hiÖu suÊt hãa, ch¼ng h¹n th«ng qua viÖc thùc hiÖn vÒ cæ phÇn hãa mét c¸ch thÝch hîp, cã thÓ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p vÒ vèn, tÝn dông cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, cÇn kh¼ng ®Þnh râ ®Çu t­ cña Nhµ n­íc chØ tËp trung vµo c¸c xÝ nghiÖp cã thÓ tån t¹i ®­îc khi kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé. + §èi víi c¸c xÝ nghiÖp t­ nh©n, cã thÓ ¸p dông mét sè h×nh thøc hç trî vÒ tÝn dông, khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n vµo mét sè ngµnh c«ng nghiÖp phï hîp víi quy m« s¶n xuÊt nhá dÔ ph¸t huy lîi thÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay nh­ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp l¾p r¸p ®iÖn tö, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt phô trî. Trong giai ®o¹n ®Çu tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ, cÇn tËp trung x¸c ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thÝch hîp trong ®ã cã c¸c biÖn ph¸p ­u tiªn, khuyÕn khÝch ®Çu t­, c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ®Ó huy ®éng vèn vµ sö dông cã hiÖu qu¶. 2. Nh÷ng biÖn ph¸p phßng ngõa: 2.1. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc: Tham gia vµo AFTA, chóng ta kh«ng thÓ ®i ng­îc víi xu h­íng chung cña qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i ®Ó tiÕp tôc duy tr× hµng rµo b¶o hé mËu dÞch. Do ®ã vÊn ®Ò b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cÇn ®­îc thùc hiÖn nh­ sau. Nguyªn t¾c b¶o hé chung: - ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc ®¸p øng nhu cÇu cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ sau, t¨ng thu ®­îc ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng. - Nguyªn t¾c b¶o hé ph¶i ®­îc ¸p dông thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi. §iÒu nµy ®ßi hái mét ®Þnh h­íng s¸ng suèt trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh kinh tÕ. - C¬ së b¶o hé ®­îc quy ®Þnh cho mét sè ngµnh nghÒ vµ cã thêi h¹n cô thÓ. VÒ nguyªn t¾c, kh«ng cã b¶o hé vÜnh viÔn bÊt kú ngµnh nghÒ nµo. - ViÖc b¶o hé ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ký kÕt. Cô thÓ ®èi víi CEPT, v× CEPT lµ HiÖp ®Þnh quèc tÕ ®Çu tiªn vÒ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc mµ ViÖt Nam tham gia, trong khi chóng ta cßn ch­a cã kinh nghiÖm trong c¸c vÊn ®Ò thùc hiÖn b¶o hé th«ng qua c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan còng nh­ vÊn ®Ò tiÕn hµnh lo¹i bá chóng, do ®ã khi thùc hiÖn AFTA cÇn cè g¾ng duy tr× viÖc b¶o hé mét c¸ch hîp lý nhÊt, ®ång thêi thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt vÒ c¾t bá b¶o hé mét c¸ch tõ tõ, ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ lµm quen dÇn víi m«i tr­êng kh«ng cã b¶o hé trªn c¬ së tõng b­íc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò sau: + X¸c ®Þnh cô thÓ chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc víi yªu cÇu vÒ møc ®é vµ thêi gian b¶o hé thÝch hîp cho tõng ngµnh s¶n xuÊt, phï hîp víi chiÕn l­îc ­u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh mòi nhän. + Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu vÒ møc ®é b¶o hé, x©y dùng tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cho c¸c mÆt hµng trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi mét c¸ch thÝch hîp theo h­íng nh÷ng mÆt hµng nµo cÇn ®­îc b¶o hé ë møc cao nhÊt sÏ ®­îc ®­a vµo c¾t gi¶m thuÕ sau cïng vµ nh÷ng mÆt hµng kh«ng cÇn b¶o hé sÏ c¾t gi¶m sím h¬n. Tr­íc tiªn, viÖc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan cña ViÖt Nam khi tham gia hîp t¸c kinh tÕ víi ASEAN ph¶i ®¶m b¶o ®­îc c¸c môc tiªu sau: + T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇm lµm t¨ng thu ng©n s¸ch. + B¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch ®æi míi khoa häc kü thuËt, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng hãa trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. + Gãp phÇn tÝch cùc cho viÖc héi nhËp cña ViÖt Nam vµo nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi, phôc vô chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. ViÖc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan ®ång thêi còng ph¶i qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c vµ x©y dùng hÖ thèng phi thuÕ quan thµnh bèn lo¹i sau ®©y: Lo¹i 1: Nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan thuÕ phæ th«ng trong khu«n khæ WTO: GiÊy phÐp nhËp khÈu tù ®éng vµ giÊy phÐp kh«ng tù ®éng. Quata: Quy ®Þnh theo WTO, bao gåm quata ®Þnh l­îng, quata kÕt hîp cã ®Þnh l­îng vµ thuÕ, quata kÕt hîp ®Þnh l­îng vµ giÊy phÐp ®Æc biÖt. KiÓm tra tr­íc khi xÕp hµng lªn tµu. Quy t¾c xuÊt xø, thuÕ ®èc kh¸ng... Lo¹i 2: Nh÷ng biÖn phÊp kü thuËt: Nh÷ng quy chÕ vÒ tiªu chuÈn kü thuËt. Nh÷ng quy chÕ vÒ chÊt l­îng. VÖ sinh kiÓm dÞch. B¶o vÖ m«i sinh. Lo¹i 3: Nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh: bao gåm nh÷ng quy chÕ xuÊt nhËp khÈu kh¸c ta hiÖn nay nh­ ®Çu mèi xuÊt nhËp khÈu, c«ng ty quèc doanh... Lo¹i 4: Nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp xuÊt khÈu : c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i, thanh to¸n, l·i suÊt... Sau khi hoµn thiÖn chÝnh s¸ch phi thuÕ quan chóng ta b¾t ®Çu thùc hiÖn qu¸ tr×nh lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc tiÕn hµnh kÕt hîp chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, dùa trªn sù ph©n lo¹i theo cÊp ®é b¶o hé. 2.2. Mét sè biÖn ph¸p hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. - Ng¨n ngõa c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ng­îc ®·i víi hµng hãa dÞch vô vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam. - Hç trî ®óng møc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th«ng qua mét sè biÖn ph¸p thÝch hîp nh­ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc, dïng c¸c c«ng cô tµi trî gi¸n tiÕp nh­ tæ chøc hÖ thèng th«ng tin, hç trî tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o, can thiÖp gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh x©m ph¹m quyÒn lîi hîp ph¸p cña doanh nghiÖp trªn tr­êng quèc tÕ. - T¹o thuËn lîi vÒ m«i tr­êng vµ thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó doanh nghiÖp khai th¸c ®­îc c¸c lîi thÕ cã ®­îc trong qu¸ tr×nh hép nhËp. - §Æc biÖt, chÝnh s¸ch ®Çu t­ th«ng qua ®µo t¹o cÇn ®­îc coi lµ träng ®iÓm nhÊt ®Ó t¹o ®­îc lîi thÕ chiÕn l­îc trong ph¸t triÓn . Ngo¶i ra c¸c hç trî chÝnh thøc b»ng ®Çu t­ nguån lùc tõ ng©n s¸ch c¸c cÊp sè ®· cã mét sè n­íc rÊt thµnh c«ng trong viÖc thÓ chÕ ho¸ nghÜa vô ®µo t¹o cña c¸c doanh nghiÖp, qua ®ã huy ®éng nguån lùc cho ®µo t¹o. Nh÷ng c¸ch lµm t­¬ng tù nh»m tµi trî xuÊt khÈu, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ th«ng tin... 2.3. C¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch thuÕ phï hîp víi qu¸ tr×nh AFTA: Trong bèi c¶nh héi nhËp, qu¸ tr×nh c¶i t¹o chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ®¹t ®­îc mét sè môc tiªu sau: §¶m b¶o æn ®Þnh thu phï hîp víi møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Gãp phÇn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. T¨ng c­êng vµ thóc ®Èy ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. T¨ng c­êng vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu . Phï hîp víi xu h­íng héi nhËp còng nh­ kh¶ n¨ng qu¶n lý thuÕ. D­íi ®©y lµ mét sè h­íng thùc hiÖn ®Ó h­íng tíi môc tiªu trªn: * Thùc hiÖn ®¬n gi¶n hãa c¸c møc thuÕ suÊt: §èi víi thuÕ lîi tøc, ¸p dông mét thuÕ suÊt thèng nhÊt cho mäi ngµnh s¶n xuÊt kÓ c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ång thêi, møc thuÕ suÊt cÇn ®­îc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh hîp lý so víi mÆt b»ng chung trong khu vùc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp tõ nh÷ng n­íc ngoµi khu vùc. §èi víi thuÕ suÊt nhËp khÈu, cã thÓ nghiªn cøu ®Ó gi¶m sè l­îng c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý thuÕ tèt h¬n tr¸nh thÊt thu thuÕ. §ång thêi khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong n­íc c¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ míi ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng, gi¸ rÎ. §èi víi thuÕ VAT còng cÇn ®­îc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh mét c¸ch hîp lý ®Ó võa cã t¸c ®éng thuËn lîi vÒ sè thuÕ, võa cã t¸c ®éng hiÖu qu¶ tíi viÖc khuyÕn khÝch kinh doanh. Ngoµi ra, viÖc ban hµnh vµ ¸p dông VAT c¶ ®èi víi hµng nhËp khÈu cßn t¹o ®iÒu kiÖn h¹n chÕ phÇn gi¶m thu ng©n s¸ch khi ta ph¶i thùc hiÖn c¸c b­íc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. * Thùc hiÖn gi¶m nh÷ng thuÕ suÊt cao. TiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c b­íc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo tr×nh ®ä ph¸t triÓn hiÖn t¹i cña ViÖt Nam sÏ lµ mét th¸ch thøc. ViÖt Nam cÇn ®¹t môc tiªu thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ quan tr­íc n¨m 2003 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t vµ tr­íc n¨m 2006 víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tiÒm n¨ng. ë ®©y ®ßi hái mét nç lùc rÊt lín vÒ c¶i c¸ch kinh tÕ vµ hµnh chÝnh. * Më réng diÖn chÞu thuÕ: H¹n chÕ lo¹i bá nh÷ng diÖn ­u ®·i miÔn gi¶m trong mäi s¾c thuÕ. Më réng viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån ®èi víi c¸c tr­êng hîp cã nguån thu ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam cña c¸c ®èi t­îng c­ tró n­íc ngoµi. §èi víi thuÕ nhËp khÈu cã thÓ nghiªn cøu n©ng cao thuÕ suÊt 0% lªn 3%-5%. Nh­ vËy sÏ bï ®¾p ®­îc th©m hôt ng©n s¸ch khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nãi chung mµ vÉn b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh CEPT. §èi víi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thùc hiÖn söa ®æi theo h­íng më réng c¸c mÆt hµng ph¶i chÞu thuÕ nµy. * Mét sè biÖn ph¸p tµi chÝnh: Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch thuÕ, chóng ta cã thÓ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p c¶i c¸ch trong chÕ ®é tµi chÝnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã thÓ xuÊt khÈu ®­îc. Ch¼ng h¹n, th«ng qua c¸c quy ®Þnh phï hùop vÒ c¬ cÊu chi phÝ ®­îc trõ khi tÝnh thuÕ lîi tøc, cho phÐp khÊu hao nhanh víi mét tû lÖ thÝch hîp... * Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ: Söa ®æi hÖ thèng m· sè hiÖn hµnh cña biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu theo møc 8 sè phï hîp víi danh môc biÓu thuÕ chung cña c¸c n­íc ASEAN. Nghiªn cøu ¸p dông viÖc x¸c ®Þnh gi¸ h¶i quan theo GATT ®Ó tr¸nh trèn lËu thuÕ qua chuyÓn gi¸. Nghiªn cøu ®Ó ¸p dông c¸c møc thuÕ ­u ®·i, thuÕ phæ th«ng, thuÕ suÊt t¹m thêi,... phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ, th­¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi. 3. Mét sè biÖn ph¸p tr­íc m¾t: + TËp trung thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ tõ nh÷ng nguån trong n­íc vµ n­íc ngoµi bao gåm c¶ ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp ( c¸c h×nh thøc liªn doanh, xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi) vµ vay vèn n­íc ngoµi. §Ó thu hót vèn ®Çu t­ ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, cÇn ban hµnh c«ng bè danh môc, c¸c ngµnh, lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn khuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt xuÊt khÈu. + Chó ý më réng h×nh thøc x©y dùng khu c«ng nghiÖp tËp trung víi môc ®Ých thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong c¸c khu vùc c«ng nghiÖp tËp trung nµy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®­îc khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mang tÝnh phô trî nµy sÏ ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn cho vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, ®ång thêi khai th¸c kh¶ n¨ng c¹nh tranh. + CÇn tËp trung lín nhÊt vµo ngµnh chÕ biÕn n«ng- thuû- h¶i s¶n. §©y lµ ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh nhÊt. + NhÊn m¹nh tÇm quan träng cña c«ng t¸c tuyªn truyÒn cho c¸c doanh nghiÖp, khu vùc kinh doanh hiÓu râ vÒ AFTA, c¸c c¬ chÕ thùc hiÖn CEPT. + Thùc hiÖn ®óng cam kÕt vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan còng nh­ hµng rµo phi thuÕ quan trong thêi h¹n 10 n¨m ®Ó thùc hiÖn AFTA. KÕt luËn Trªn ®©y lµ t×nh h×nh thùc tiÔn còng nh­ nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc còng nh­ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam. §©y lµ mét c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã sù nghiªn cøu s©u s¾c toµn diÖn víi c¸c ngµnh kinh tÕ cña ViÖt Nam, chiÕn l­îc vµ thùc tÕ xuÊt nhËp khÈu cña c¸c n­íc ASEAN, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc nµy trong viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ó thùc hiÖn AFTA. ViÖc nghiªn cøu mét vÊn ®Ò réng lín l¹i chØ bã hÑp trong thêi gian vµ sè l­îng nhá kh«ng tr¸nh khái ®­îc nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã, c«ng viÖc nghiªn cøu tiÕp tôc c¸c t¸c ®éng cña AFTA ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, x©y dùng vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cÇn ph¶i tiÕp tôc ë møc ®é s©u h¬n víi sù chñ tr× cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÊp bé ngµnh vµ c¸c viÖn nghiªn cøu. Tµi liÖu tham kh¶o: Khu vùc mËu dÞch do ASEAN vµ tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam, NguyÔn Xu©n Th¸ng, NXB Thèng kª, Hµ néi, 1999 Economic Outbook, Worldbank 3/2000 ASEAN hy väng v­¬n tíi tÇm cao míi quèc tÕ sè 62, 02/08/2000 4. TriÓn väng hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam-ASEAN trong khu«n khæ ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i tù do AFTA. Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph­¬ng 14/06/2000 5.- T¹p chÝ th­¬ng m¹i - T¹p chÝ tµi chÝnh - Thêi b¸o kinh tÕ MôC LôC Trang