Đề tài Tình hình thực hiện chế độ hưu trí tại huyện Thọ Xuân tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2003-2008

phức tạp và lâu dài, phạm vi quản lý rộng, bao quát nhiều ngành nghề, do đó ứng dụng công nghệ thông tin trong BHXH…là yêu cầu bức thiết đã được BHXH Việt Nam quan tâm chỉ đạo. Năm 2008, chương trình xét duyệt lương hưu và trợ cấp BHXH mang tên BHXH_NET được đưa vào hoạt động tại BHXH huyện, giúp cán bộ nhân viên xét duyệt chính xác, nhanh chóng hồ sơ hưởng lương hưu của người lao động, thực hiện thống nhất việc xét duyệt hồ sơ và quản lý đối tượng hưởng BHXH bằng công nghệ thông tin trong toàn hệ thống nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao của toàn ngành. Bên cạnh đó, BHXH huyện Thọ Xuân là một trong 3 huyện ở tỉnh Thanh Hóa đang thực hiện thí điểm in thẻ BHYT trực tiếp tại huyện đối với cả 3 trường hợp in mới, in sai, mất thẻ…Đây là bước tiến quan trọng trong việc thực hiện chính sách BHXH, đảm bảo quyền lợi cho người lao động nói chung và người hưởng lương hưu nói riêng khi khám, chữa bệnh. - Về đội ngũ cán bộ, nhân viên: Cán bộ, nhân viên trong cơ quan ngoài trình độ chuyên môn, kinh nghiệm nghề nghiệp tích lũy được còn có lòng nhiệt huyết với nghề. Bên cạnh đó tất cả cán bộ nhân viên hiện đang làm việc tại BHXH đều sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Thọ Xuân giàu truyền thống, nên am hiểu về đặc điểm kinh tế, chính trị, xã hội, đặc thù về địa lý và người dân trong huyện, do đó rất thuận tiện trong việc thực hiện tốt BHXH cho người lao động. 2.2.2. Khó khăn - Đối tượng hưởng lương hưu trên địa bàn huyện lớn: Huyện Thọ Xuân có tổng số 41 xã, thị trấn, 5 xã miền núi trên một địa bàn rộng 29.670 ha với khoảng 2,3 vạn người , có có hơn 100 doanh nghiệp vừa và nhỏ, các tổ hợp sản xuất, các làng nghề truyền thống được khôi phục và phát triển, hàng ngàn các cơ sở cá thể đang hoạt động. Hiện nay, số đơn vị sử dụng lao động, số lao động và số đối tượng hưởng các chế độ BHXH đông so với các huyện khác trong tỉnh và cùng với sự phát triển chung của kinh tế xã hội đất nước, số đối tượng sẽ không ngừng tăng lên. Có thể nói đây là khó khăn lớn nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng quản lý và thực hiện các chế độ BHXH. - Về điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội: Là vùng bán sơn địa của tỉnh với địa hình tương đối phức tạp, thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh, khiến đời sống của đại bộ phận người dân làm nông nghiệp gặp nhiều khó khăn. Lao động trong ngành nông nghiệp là: 60.484 người chiếm 50,6% số lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế và chiếm 25,1% dân số bình quân của huyện. Nhiều lao động, chủ yếu là lao động trẻ đến các thành phố lớn, các khu công nghiệp làm việc, khi nghỉ việc do điều kiện kinh tế khó khăn nên gần như không có trường hợp nào tiếp tục tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng. Đa số 12 tháng sau khi nghỉ việc người lao động đều làm đơn xin hưởng BHXH một lần. - Về thủ tục hưởng chế độ hưu trí: Hiện nay chưa có quy định cụ thể và chặt chẽ trong hồ sơ hưởng BHXH của người lao động. Sổ BHXH chưa là căn cứ quan trọng nhất khi xét duyệt hồ sơ bởi dù sổ BHXH đã được ghi đầy đủ, chính xác, đã được chốt sổ tại BHXH huyện thì BHXH tỉnh vẫn yêu cầu người lao động có đầy đủ hồ sơ gốc kèm theo. Một số trường hợp người lao động bị mất, hư hỏng hồ sơ rất mất thời gian và công sức trong việc khôi phục hoặc xin xác nhận của đơn vị sử dụng lao động cũ. Điều này là không cần thiết, trừ trường hợp sổ BHXH ghi không rõ ràng mới yêu cầu có hồ sơ gốc để giảm hồ sơ, thủ tục cho người lao động. Quy định này mặc dù có thể đảm bảo tính pháp lý, chặt chẽ song gây không ít khó khăn cho người lao động, đặc biệt là đối tượng bộ đội chuyển ngành, thanh niên xung phong, đối tượng đã thay đổi nhiều đơn vị trong quá trình công tác… - Về trách nhiệm của người sử dụng lao động: Khi ghi sổ BHXH cho người lao động các đơn vị sử dụng lao động trên địa bàn huyện chưa quan tâm đúng mức, không ghi bổ sung khi có bất kỳ thay đổi về tiền lương, chức vụ, đơn vị công tác, có những đơn vị được cấp sổ BHXH từ năm 1996 đến nay vẫn chưa đối chiếu chốt sổ với cơ quan BHXH, có đơn vị ghi bổ sung thì ghi sai mốc thời gian đóng, mức tiền lương, viết tắt, tẩy xóa…Khi giải quyết chế độ chính sách bị vướng mắc phải chờ đính chính và đổi lại sổ nên kéo dài thời gian giải quyết làm chậm thời gian được hưởng chế độ BHXH của người lao động. - Hệ thống ngân hàng tại huyện chưa phát triển. Hiện trên địa bàn huyện mới chỉ có chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn, Ngân hàng chính sách. Các ngân hàng khác đang cung ứng dịch vụ chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH qua tài khoản thẻ ATM như Ngân hàng Đông Á, Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam, ngân hàng Ngoại thương Việt Nam chưa có chi nhánh tại huyện. Thêm vào đó, ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn chi nhánh Thọ Xuân mới có 1 máy ATM đặt tại trị trấn Lam Sơn, trong khi Thọ Xuân là huyện lớn, có địa bàn rộng, nên sẽ rất khó khăn cho người dân khi nhận lương hưu qua ATM. Mặt khác, hiểu biết chung về tài khoản, mật mã cá nhân, nguyên tắc hoạt động…của thẻ ATM của người lao động, đặc biệt là người có độ tuổi cao như đối tượng hưởng lương hưu còn hạn chế cùng với thói quen sử dụng tiền mặt là chủ yếu nên việc ứng dụng trả lương hưu qua thẻ ATM chưa và khó đưa vào thực hiện 2.3. Thực trạng thực hiện chế độ hưu trí tại BHXH huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. 2.3.1. Chế độ hưu trí hằng tháng. 2.3.1.1. Công tác xét duyệt hồ sơ hưởng hưu trí Công tác xét duyệt hồ sơ hưởng hưu trí là khâu quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người lao động. BHXH huyện luôn coi trọng việc hướng dẫn thủ tục hồ sơ cho các đối tượng để giải quyết chế độ. Đối với người lao động được hưởng lương hưu hàng tháng, một số hồ sơ, giấy tờ cần thiết như: - Sổ BHXH - Quyết định nghỉ việc hưởng chế độ hưu trí của người sử dụng lao động - Các giấy tờ khác liên quan đến quá trình đóng BHXH như quyết định nâng lương, chuyển ngạch bậc, quyết định bổ nhiệm… - Bản quá trình đóng BHXH Và một số giấy tờ khác theo quy định của Pháp luật Những giấy tờ, biểu mẫu theo quy định của Pháp luật được in thành mẫu sẵn để tiện hướng dẫn cho người lao động làm theo, tránh cho người lao động phải làm đi làm lại nhiều lần. Sau khi kiểm tra, tiếp nhận hồ sơ, BHXH huyện chuyển cho BHXH tỉnh thụ lý hồ sơ. 2.3.1.2. Công tác chi trả lương hưu Để thực hiện tốt phương châm chi trả kịp thời, đầy đủ, đúng đối tượng, đúng chế độ BHXH và an toàn tiền mặt trong quá trình chi trả. Hiện nay BHXH huyện Thọ Xuân thực hiện song song 2 hình thức chi trả là chi trả trực tiếp và chi trả gián tiếp. Mô hình chi trả trực tiếp mới xuất hiện từ khi có tổ chức BHXH Việt Nam. Định kỳ hàng tháng, cán bộ, công chức BHXH cùng với Ban đại diện chi trả của các xã đến tận các đại diện, xã, phường, thị trấn để chi trả trực tiếp cho đối tượng, đặc biệt đối với những đối tượng là lão thành cách mạng,người cao tuổi, người bị bệnh nặng….Cơ quan BHXH tổ chức đến nhà để chi trả tận tay đối tượng. Thông qua công tác chi trả còn nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của đối tượng, đồng thời tuyên truyền chính sách của Đảng và Nhà nước có liên quan đến quyền lợi BHXH cho đối tượng. Huyện Thọ Xuân là huyện có tới 41 xã, phường, thị trấn, trong đó có 5 xã miền núi đối tượng hưởng chế độ BHXH ít, quãng đường xa, địa hình phức tạp do vậy công tác tổ chức chi trả cho đối tượng này gặp nhiều khó khăn. Với 11 cán bộ, nhân viên, BHXH huyện không thể chi trả trực tiếp cho tất cả các đối tượng được mà phải ký hợp đồng chi trả thông qua các xã, phường, thị trấn. Đó là mô hình chi trả gián tiếp, mô hình này đã được kế thừa từ ngành Lao động - thương binh và Xã hội. Với hình thức chi trả này, BHXh huyện vẫn thực hiện tốt phương châm chi trả kịp thời đầy đủ và tận tay đối tượng. Là huyện có số đối tượng hưởng lương hưu hàng tháng và trợ cấp BHXH một lần nhiều, kinh phí chi trả lớn (bình quân hàng năm từ năm 1996 đến năm 2007 chi trả 47,708 tỷ đồng, năm 2008 gần 160 tỷ đồng), tổng chi từ khi thành lập đến nay là 732,404 tỷ đồng. Theo quy trình chi trả lương hưu và BHXH hàng tháng, BHXH tỉnh Thanh Hóa thực hiện cấp phát cho BHXH huyện qua Ngân hàng huyện, sau đó BHXH huyện đến nhận tiền về giao cho các đại diện chi trả tại trụ sở BHXH để chi trả cho đối tượng. Để đảm bảo an toàn tiền mặt, BHXH huyện sử dụng phương tiện là xe ô tô để chuyên chở tiền đến tận địa điểm chi trả, phương tiện bảo quản tiền mặt là những hộp làm bằng tôn, có khóa. Mặc dù cho đến nay BHXH huyện chưa xảy ra tình trạng thất thoát, mất mát tiền trong quá trình chuyên chở song là huyện có địa bàn rộng, nhiều xã ở xa trụ sở BHXH huyện, lại thêm tình hình an ninh chính trị một số địa phương như xã Xuân Tín… thời gian gần đây không tốt dẫn đến với phương thức cấp phát bằng tiền mặt, và phương tiện vận chuyển, bảo quản tiền mặt chưa có sự phối hợp của công an như trên là chưa đảm bảo an toàn Theo quy định của BHXH Việt Nam, việc lựa chọn phương thức chi trả nào sẽ tuỳ thuộc vào tình hình cụ thể. Tuy rằng cho đến nay công tác chi trả chưa có thất thoát và mất mát lớn nhưng xét về độ an toàn thì phương thức chi trả trực tiếp và gián tiếp độ an toàn chưa cao và khối lượng công việc dồn hết vào những ngày đầu tháng, đòi hỏi một lượng tiền mặt rất lớn trong khâu lưu thông và cần một số lượng người tương đối để phục vụ công tác chi trả. Đây là yếu tố khách quan đòi hỏi BHXH huyện nghiên cứu ứng dụng phương thức chi trả qua ATM, đảm bảo tốt nhất quyền lợi của người lao động 2.3.2. Bảo hiểm xã hội 1 lần BHXH một lần là chế độ nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động không có điều kiện tiếp tục tham gia cho đến khi đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng. Là huyện thuần nông, số lượng lao động trong độ tuổi lao động nhiều, đời sống kinh tế còn khó khăn do đó nhiều lao động đến các thành phố lớn, các khu công nghiệp tập trung để làm việc. Do xa quê, lại thêm ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế nên số lượng người lao động về xin hưởng trợ cấp BHXH một lần thuộc trường hợp 12 tháng sau khi nghỉ việc không có việc mới, có nhu cầu hưởng BHXH được quy định tại khoản 1 điều 55 Luật BHXH năm 2006 tăng đột biến. Nếu như năm 2007 có 85 đối tượng xin hưởng trợ cấp BHXH một lần thì đến năm 2008, con số này đã tăng lên 519 người. Đặc biệt quý I năm 2009, đã có tới hơn 100 đối tượng xin hưởng BHXH 1 lần Về thủ tục hưởng BHXH một lần, BHXH huyện tuân thủ nghiêm túc các loại giấy tờ, biểu mẫu theo quy định hiện hành, cụ thể như sau: Bảng 1: Các loại giấy tờ, biểu mẫu hưởng trợ cấp BHXH một lần STT Loại giấy tờ, biểu mẫu Số lượng 1 Sổ BHXH đã xác định thời gian đóng đến tháng nghỉ việc 01 quyển 2 Đơn đề nghị hưởng trợ cấp BHXH 1 lần theo mẫu 14- HSB có xác nhận của chính quyền địa phương nơi cư trú tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa 1 bản 3 Quyết định nghỉ việc hưởng chế độ BHXH hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng lao động hết thời hạn 1 bản 4 Biên bản giám định y khoa kết luận suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên 3 bản (nếu có) 5 Bản photocopy dịch sang tiếng Việt có xác nhận của cơ quan dịch thuật, hộ chiếu, vé máy bay (nếu thuộc diện xuất cảnh) 1 bản (nếu có) 6 Bản photocopy công chứng hộ khẩu đối với trường hợp người lao động có địa chỉ thường trú ghi trên sổ BHXH khác với địa chỉ thường trú hiện tại 1 bản (nếu có) 7 Giấy ủy quyền có thị thực của chính quyền địa phương nơi cư trú nếu đến nhận thay 1 bản (nếu có) Hầu hết đối tượng đều không biết những giấy tờ cần thiết trên, song khi đến BHXH huyện đã được cán bộ, nhân viên phụ trách hướng dẫn cụ thể. Mẫu đơn đề nghị hưởng trợ cấp BHXH một lần đã được BHXH huyện in sẵn và phát miễn phí cho người lao động có nhu cầu hưởng BHXH một lần. Ngoài ra, Giấy ủy quyền có thị thực của chính quyền địa phương nơi cư trú nếu đến nhận thay do không có mẫu sẵn nên thường không đủ căn cứ pháp lý như chưa có chữ ký của cả 2 người: người ủy quyền và người được ủy quyền, chưa thể hiện rõ mối quan hệ giữa người ủy quyền và người được ủy quyền... Để thuận tiện cho người lao động, cơ quan BHXH đã thống nhất mẫu giấy ủy quyền cấp cho người lao động nếu có nhu cầu. Tuy nhiên vẫn còn một số trường hợp người lao động tẩy xóa, ghi sai nội dung trong đơn đề nghị hưởng trợ cấp BHXH một lần… phải làm đi làm lại nhiều lần. 2.3.3. Trợ cấp 1 lần khi nghỉ hưu Đây là quyền lợi bổ sung đối với người lao động có thời gian tham gia BHXH từ năm thứ 31 trở lên đối với nam và năm thứ 26 trở lên đối với nữ, để đảm bảo công bằng giữa đóng và hưởng, công bằng giữa những người tham gia BHXH. Trong tổng số 6.141 người lao động hưởng hưu trí trên địa bàn huyện, có khoảng 4.418 đối tượng đủ điều kiện hưởng trợ cấp 1 lần khi nghỉ hưu. Về mặt chính trị, với khoảng 2/3 số cán bộ hưu trí đủ điều kiện hưởng trợ cấp lần đầu đã khẳng định chế độ trợ cấp BHXH lần đầu của Đảng và Nhà nước là đúng đắn và vô cùng cần thiết. Về mặt kinh tế, đây là khoản bổ sung ngoài mức lương hưu mà người lao động định kỳ nhận hàng tháng, đảm bảo công bằng, đóng nhiều hưởng nhiều, đóng ít hưởng ít, từ đó khuyến khích người lao động tham gia BHXH. 2.4. Đánh giá tình hình thực hiện chế độ hưu trí tại BHXH huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa 2.4.1. Kết quả đạt được Công tác quản lý và chi trả các chế độ BHXH cho đối tượng là một trong những nhiệm vụ chủ yếu của ngành BHXH, luôn được BHXH các cấp xác định việc đảm bảo chi trả đầy đủ, kịp thời và an toàn, góp phần không nhỏ đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Trong giai đoạn 2003- 2008, BHXH huyện đã đạt được nhiều kết quả khả quan, cụ thể như sau: - Chi trả đầy đủ, kịp thời và đúng chế độ chính sách cho các đối tượng hưởng lương hưu hàng tháng và trợ cấp BHXH 1 lần. Trong giai đoạn từ năm 2003 đến năm 2008, BHXH huyện đã chi trả cho 6.679 người nghỉ hưởng lương hưu hàng tháng, 604 người hưởng trợ cấp BHXH một lần, với số tiền chi trả lớn (hơn 160 tỷ đồng năm 2008) cho các đối tượng thụ hưởng chính sách BHXH từ nguồn NSNN và nguồn quỹ BHXH. Bảng 2: Kết quả chi trả chế độ hưu trí giai đoạn 2003-2008 Đơn vị tính: Người, đồng Năm Đối tượng chi trả Chi trả Bảo hiểm xã hội Tổng số Trong đó Số người Số tiền Ngân sách NN Quỹ BHXH Số người Số tiền Số người Số tiền (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) 2003 Hưu trí 9411 33.211.966.000 4740 27.889.340.000 634 5.322.626.000 Trợ cấp BHXH 1 lần 2005 Hưu trí 6.003 55.134.552.000 4.575 41.959.584.000 1.428 13.173.968.000 Trợ cấp BHXH 1 lần 2006 Hưu trí 6.270 56.416.331.000 4.457 54.046.580.000 1.813 2.470.751.000 Trợ cấp BHXH 1 lần 2007 Hưu trí 6521 100.547.968.000 4363 67.429.987.000 2158 33.118.071.000 Trợ cấp BHXH 1 lần 85 214.620.988 85 214.620.988 2008 Hưu trí 6.679 164.799.145.000 4.249 115.370.223.000 2.430 48.428.922.000 Trợ cấp BHXH 1 lần 604 6.466.442.700 604 6.466.442.700 (Nguồn Bảo hiểm xã hội Thọ Xuân) Nhìn vào Bảng số liệu trên ta thấy, đối tượng hưởng lương hưu hàng tháng do nguồn NSNN đảm bảo có xu hướng ngày càng giảm, chủ yếu do các đối tượng chết, hết hạn hưởng. Nếu như năm 2003 có 4.740 người hưởng chế độ hưu trí hàng tháng thì đến năm 2008 còn 3.249 người. Tuy vậy số tiền chi từ NSNN cho đối tượng này vẫn tăng mạnh qua các năm do sự điều chỉnh tiền lương tối thiểu của Nhà nước trong các năm 2003, 2005 và 2006. Ngược lại với sự giảm dần qua các năm của các đối tượng hưởng lương hưu do nguồn NSNN đảm bảo thì các đối tượng hưởng lương hưu do nguồn quỹ BHXH đảm bảo tăng rõ rệt qua các năm. Năm 2003 chỉ có 634 người hưởng chế độ hưu trí hàng tháng từ nguồn quỹ BHXH thì đến năm 2008 con số này đã lên tới 2.430 người, tăng 1.996 người. Tốc độ tăng nhanh số người hưởng lương hưu từ nguồn Quỹ BHXH do nhiều lí do trong đó quan trọng nhất là do Nhà nước ban hành chính sách về tinh giản biên chế, sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước, khuyến khích người lao động nghỉ hưu bằng cách nới lỏng một số quy định chẳng hạn như giảm tuổi nghỉ hưu của một số đối tượng trong một số trường hợp (nam nghỉ trước 60 tuổi, nữ nghỉ trước 55 tuổi không bị trừ tỷ lệ hưởng), cách tính thời gian để giải quyết chế độ được mở rộng hơn: đối tượng có thời gian đóng BHXH từ đủ 3 tháng đến 6 tháng được tính là nửa năm; từ trên 6 tháng được tính tròn là 1 năm, nên có nhiều đối tượng trước đây không đủ năm nhưng theo cách tính mới thì được đủ năm công tác để nghỉ hưu Đối với chế độ trợ cấp BHXH 1 lần, do từ giữa năm 2007, BHXH tỉnh mới phân cấp cho BHXH huyện thực hiện chi trả trợ cấp BHXH, còn những năm trước đó người lao động trực tiếp nộp hồ sơ và nhận tiền tại BHXH tỉnh. Qua số liệu năm 2007, năm 2008 ta nhận thấy số lao động hưởng BHXH tăng nhanh. Tuy mới thực hiện chi trả BHXH từ năm 2007 song BHXH huyện đã nhanh chóng tìm hiểu, rút kinh nghiệm và thực hiện tốt công tác chi trả chế độ trợ cấp BHXH cho người lao động, không để xảy ra sai sót. - Về việc thực hiện chi trả: Nhận thức được vai trò quan trọng của công tác chi trả, BHXH huyện đã thực hiện nhiều biện pháp đảm bảo an toàn trong việc cấp phát tiền cho Ban đại diện chi trả tại các xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện. Hàng tháng, BHXH huyện đều thuê xe ô tô vận chuyển tiền đến tận địa điểm chi trả, đồng thời bảo quản tiền bằng hộp tôn có khóa. Nhìn chung, công tác chi trả đã đi vào nề nếp và tạo được niềm tin cho các đối tượng tham gia và hưởng bảo hiểm xã hội. Chế độ hưu trí hàng tháng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi chế độ của đơn vị. Trong những năm qua, chế độ hưu trí đã góp phần đảm bảo ổn định cuộc sống của hàng triệu người lao động, thông qua đó góp phần ổn định xã hội và công bằng xã hội 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân 2.4.2.1. Hạn chế a. Những hạn chế do chính sách - Chế độ tiền lương ở nước ta chưa hoàn thiện: Tiền lương hưu gắn liền với chế độ tiền lương khi còn công tác. Trong khi đó chế độ tiền lương nước ta hiện nay vẫn còn nhiều vấn đề phải hoàn thiện cũng như hệ thống thang bảng lương theo từng loại công việc. Do đó khi tiền lương của người lao động có sự thay đổi thì lương hưu cũng phải thay đổi theo. Hơn nữa hiện nay trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, các đối tượng BHXH được mở rộng cho người lao động thuộc các thành phần kinh tế, người lao động tự do di chuyển trong thị trường lao động và do đó thu nhập từ nghề nghiệp của họ luôn biến động. Vì thế nếu xây dựng cách tính lương hưu phụ thuộc vào tiền lương một cách tuyệt đối sẽ rất phức tạp. - Số tiền chi trả BHXH ngày càng nhiều, ảnh hưởng đến khả năng cân đối quỹ .Chính sách bảo hiểm xã hội ở nước ta thực hiện theo nguyên tắc đóng hưởng, nhưng vẫn thực hiện một số chính sách xã hội trong giai đoạn chuyển đổi. Việc quy định mức đóng bằng 15% quỹ lương và sau 20 năm làm việc sẽ được hưởng 75% của mức lương bình quân đóng bảo hiểm xã hội trước khi nghỉ hưu, nếu xét về khía cạnh kinh tế là chưa phù hợp. Bởi nếu một người lao động đóng bảo hiểm xã hội trong suốt 20 năm thì số tiền đóng góp của người đó, kể cả ước tính tăng trưởng là 6%/ năm cũng chỉ đủ chi lương hưu cho bản thân người đó khoảng 6-8 năm sau khi nghỉ hưu. Tuổi nghỉ hưu theo quy định hiện nay là 60 tuổi đối với nam và 55 tuổi đối với nữ. Trong khi đó cùng với sự phát triển kinh tế, đời sống vật chất tinh thần được đảm bảo, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam là 72 tuổi, tuổi thọ bình quân của người nghỉ hưu ít nhất là 75 tuổi. Tuổi nghỉ hưu thực tế trong 30 năm qua là 52,5 tuổi đối với nam và 51 tuổi đối với nữ. Nguyên nhân là do trong những năm qua, do việc thực hiện một số chính sách xã hội như: giảm tuổi nghỉ hưu cho một số đối tượng lao động nặng nhọc, độc hại , nguy hiểm, nơi có nhiều khó khăn; tinh giản biên chế khu vực hành chính sự nghiệp, sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước, cho về hưu một số đối tượngt một số chính sách xã hội khác đã làm giảm nguồn thu và tăng chi trả từ quỹ BHXH Đây là vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cân đối quỹ BHXH bởi một người về hưu trước tuổi quỹ BHXH thiệt hại 10,8 tháng lương, trong đó có: + Khoản tiền người lao động không phải đóng định kỳ vào quỹ BHXH: 12 x 0,16 = 1,92 tháng + Khoản tiền lương hưu quỹ BHXH phải chi trả cho người lao động: 12 x 0,74 = 0,88 tháng - Mối quan hệ giữa chế độ hưu trí và những chế độ liên quan chưa được hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn cho người lao động. Chế độ BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng được áp dụng cho các đối tượng thuộc mọi thành phần kinh tế, mọi ngành nghề, công việc. Mỗi ngành nghề lại có những đặc thù riêng, đôi khi không thể áp dụng quy định chung của BHXH cho những trường hợp này. Chẳng hạn: Một người là giáo viên, sinh ngày 22/06/1953. Dạy đủ năm học từ tháng 9/2008 đến hết tháng 5/2009. Nghỉ hưu từ 1/7/2009 Điều 73 Luật giáo dục quy định những quyền của Nhà giáo "được nghỉ hè, nghỉ tết âm lịch, nghỉ học kỳ theo quy định của Bộ giáo dục đào tạo và các ngày nghỉ khác theo quy định của Luật lao động” Về chế độ nghỉ hè của giáo viên, mục I phần 2 thông tư số 25-1985-TT-GD ngày 30/7/1985 của Bộ giáo dục (nay là bộ giáo dục, đào tạo) quy định: "Sau 1 năm công tác giáo dục và giảng dạy, mọi giáo viên (kể cả giáo viên đang trong thời kỳ tập sự) được nghỉ hè 60 ngày và hưởng nguyên lương kể cả phụ cấp nếu có”. Như vậy người này sẽ được nghỉ tháng 6, tháng 7 hưởng nguyên lương, từ 1/8/2009 mới bắt đầu hưởng lương hưu. Nếu máy móc áp dụng quy định của Luật BHXH sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động. Tuy nhiên hiện nay Pháp luật chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể về những trường hợp có sự khác nhau giữa các điều luật liên quan đến người lao động. b. Những hạn chế do việc tổ chức thực hiện - Việc quản lý chi cho đối tượng hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng chưa chặt chẽ. Trong thời gian qua, trên địa bàn huyện đã xảy ra một số trường hợp người lao động đã mất nhưng Ban đại diện chi trả không báo giảm kịp thời. Việc quyết toán kinh phí chi trả thực hiện còn chưa được chặt chẽ, còn mang tính hình thức: chủ yếu căn cứ vào mức trợ cấp, số lượng đối tượng theo danh sách chi trả và số tiền đã được cấp mà khó có thể tiến hành kiểm tra, đối chiếu cụ thể số đối tượng thực hiện đã nhận trợ cấp của tất cả các xã, thị trấn. Từ năm 2003 đến năm 2008, BHXH huyện đã thực hiện 298 cuộc kiểm tra, trong đó tại các địa điểm chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH là 285 cuộc. Qua công tác thanh tra, kiểm tra, BHXH huyện đã phát hiện một số xã, thị trấn trong huyện vẫn còn tình trạng ký thay nhận hộ không có giấy uỷ quyền hoặc giấy ủy quyền chưa đủ những nội dung cần thiết để đảm bảo tính pháp lý. Ngoài ra, có trường hợp Ban đại diện chi trả cấp xã, thị trấn và thân nhân người lao động thống nhất không báo giảm khi người lao động chết, chịu hình phạt tù...Khi đối chiếu với Tư pháp xã mới phát hiện vi phạm. Tuy đây là những trường hợp cá biệt, ít xảy ra song đã cho thấy việc quản lý chi chưa chặt chẽ. Nếu ban đại diện chi trả, thân nhân và Tư pháp xã cùng phối hợp để lách Luật thì BHXH khó có thể phát hiện và xử lý kịp thời. - Vấn đề quản lý đối tượng chưa chặt chẽ: Đến nay đã trải qua gần 14 năm thực hiện nhưng vẫn còn một số trường hợp thiếu hồ sơ đối tượng hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng. Chủ yếu là đối tượng thuộc nguồn NSNN đảm bảo; Công tác tạm trú tạm vắng của các xã, thị trấn thực hiện chưa đồng bộ; Hiện tượng cắt giảm đối tượng chết, hết hạn hưởng chậm làm cho công tác chi trả thiếu chính xác, mất thời gian thu hồi khi phát hiện chi trả sai hoặc làm thất thoát quỹ - Về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi BHXH: Việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa được thực hiện đồng bộ, nhất quán Hiện vẫn còn quá nhiều biểu mẫu liên quan đến chi, tốn thời gian và công sức (khoảng 60 biểu mẫu chi). Mặt khác, việc lập danh sách chi trả hàng tháng chủ yếu làm thủ công, chưa phát huy hết hiệu quả ứng dụng của Công nghệ thông tin. Phần mềm xét duyệt chế độ hưu trí đã được cài đặt ở BHXH huyện xong do cấu hình máy tính tại cơ quan chưa đảm bảo nên chưa cài đặt tại bộ phận xét duyệt chế độ chính sách. BHXH huyện chưa được phân cấp để thực hiện xét duyệt chế độ hưu trí cho người lao động nghỉ hưu trên địa bàn huyện mà chỉ trực tiếp tiếp nhận hồ sơ và chuyển cho BHXH tỉnh xét duyệt. - Về thủ tục hưởng BHXH: Thủ tục để đối tượng nhận trợ cấp 1 lần chưa thuận tiện: đối tượng phải đi lại nhiều lần, cơ quan BHXH mất nhiều thời gian. Bên cạnh đó, việc quản lý chưa được chặt chẽ. Số người vào số tiền chi trợ cấp BHXH một lần hiện nay là rất lớn, có xu hướng ngày càng tăng. Nếu như năm 2007 có 85 đối tượng hưởng trợ cấp một lần với số tiền là 214.620.988 triệu đồng thì đến năm 2008 BHXH huyện đã chi trả cho 604 đối tượng với số tiền chi trả gần 6.466.442.700 triệu đồng. Trong khi đó việc theo dõi, quản lý các đối tượng này tương đối phức tạp. Có đối tượng lĩnh tiền ngay sau khi có kết quả được duyệt, nhưng có đối tượng kéo dài một thời gian sau mới lĩnh, cá biệt có nhiều đối tượng được hưởng trợ cấp BHXH từ năm 2007 đến nay vẫn chưa đến lĩnh, trong khi số tiền của các đối tượng tương đối lớn (năm 2008 BHXH huyện đã chi trả gần 6,5 tỷ đồng tiền trợ cấp BHXH một lần của người lao động), có đối tượng số tiền trợ cấp 1 lần lên đến gần 26.000.000 đồng. Ngoài những khó khăn trên, BHXH huyện mới được phân cấp chi trả chế độ trợ cấp BHXH một lần từ quý III năm 2007 do đó chưa có nhiều kinh nghiệm. Điều này đã dẫn đến việc theo dõi, quản lý hiện nay là chưa được chặt chẽ, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý. 2.4.2.2. Nguyên nhân - Nguyên nhân từ phía người sử dụng lao động: khi ghi sổ BHXH cho người lao động các đơn vị chưa quan tâm đúng mức, không ghi bổ sung khi có bất kỳ thay đổi về tiền lương, chức vụ, đơn vị công tác, có những đơn vị được cấp sổ BHXH từ năm 1996 đến nay vẫn chưa đối chiếu chốt sổ với cơ quan BHXH, có đơn vị ghi bổ sung thì ghi sai mốc thời gian đóng, mức tiền lương, viết tắt, tẩy xóa…Khi giải quyết chế độ chính sách bị vướng mắc phải chờ đính chính và đổi lại sổ nên kéo dài thời gian giải quyết làm chậm thời gian được hưởng chế độ BHXH của người lao động. - Nguyên nhân từ phía người lao động: Người lao động phần lớn không hiểu rõ những quy định của pháp luật về BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng. Điều này gây khó khăn cho cơ quan BHXH khi giải thích, hướng dẫn thủ tục hồ sơ để hưởng lương hưu, BHXH 1 lần cho người lao động. - Nguyên nhân từ phía BHXH cấp huyện: BHXH cấp huyện là cấp trực tiếp hướng dẫn thủ tục, tiếp nhận hồ sơ và chi trả tiền lương hưu và trợ cấp BHXH cho người lao động. Khối lượng công việc lớn trong khi bộ phận chế độ chính sách chỉ có 2 cán bộ chuyên trách. Những ngày chi trả lương hưu hàng tháng để đảm bảo nguyên tắc chi trả tận tay đối tượng thì hầu như không có điều kiện giải quyết các chế độ khác như ốm đau, thai sản, hay tiếp nhận hồ sơ hưởng BHXH 1 lần, hồ sơ hưởng hưu trí hàng tháng. Nhiều người lao động ở xa trụ sở BHXH huyện, phải đi lại nhiều lần, ảnh hưởng đến hình ảnh của BHXH trong tâm trí đối tượng và người dân. Bên cạnh đó, cơ quan chưa có xe ô tô riêng, mỗi lần chi trả lương hưu hàng tháng lại phải thuê nên đôi khi không chủ động. - Nguyên nhân từ phía BHXH cấp tỉnh: BHXH tỉnh chưa coi sổ BHXH của người lao động là căn cứ pháp lý quan trọng, có thể thay thế hồ sơ gốc nếu sổ được BHXH huyện kiểm tra, đối chiếu khi chốt sổ. Một số hồ sơ gốc do thời gian quá dài, đôi khi người sử dụng lao động, người lao động làm mất hoặc hư hỏng, do đó làm chậm thời gian được hưởng lương hưu của người lao động. Trong khâu xét duyệt hồ sơ BHXH tỉnh đôi khi còn quá nguyên tắc, trả lại hồ sơ mà không giải quyết chế độ khiến người lao động mất thời gian làm lại. Đối với người lao động hưởng lương hưu hàng tháng, việc này có thể ảnh hưởng làm chậm thời gian hưởng lương hưu. Về việc tiếp nhận hồ sơ BHXH các huyện thực hiện chế độ hưu trí cho người lao động nhiều vấn đề BHXH tỉnh chưa có hướng dẫn cụ thể khiến BHXH huyện gặp khó khăn. - Nguyên nhân khác: Do BHXH huyện cách trụ sở BHXH tỉnh khoảng hơn 40 km, hồ sơ của người lao động sau khi tiếp nhận tại BHXH huyện phải tập hợp để cử cán bộ nhân viên mang xuống BHXH tỉnh, thường 1 tuần/ lần. Vì lý do này mà không đảm bảo kịp thời quyền lợi của một số đối tượng. Chương 3: Một số biện pháp nhằm thực hiện tốt hơn chế độ hưu trí trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa 3.1. Định hướng phát triển của BHXH Thọ Xuân Trên cơ sở những kết quả đạt được trong thời gian qua, cùng với sự quan tâm ủng hộ thường xuyên của Huyện ủy, hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân huyện, sự lãnh đạo trực tiếp và toàn diện của BHXH tỉnh Thanh Hóa và sự phối hợp giúp đỡ của các ngành có liên quan, trong thời gian tới BHXH huyện phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Phương hướng chung là đẩy mạnh việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH, BHYT thực hiện thắng lợi mục tiêu BHXH tới mọi người lao động, tiến tới BHYT toàn dân theo tinh thần nghị quyết đại hội Đảng lần thứ IX, Đại hội X. Triển khai thực hiện tốt chế độ Bảo hiểm thất nghiệp và Luật BHYT. Đầu mỗi năm, căn cứ vào kết quả hoạt động những năm trước đó và dự báo xu hướng tăng giảm số lao động tham gia và hưởng BHXH của từng huyện, BHXH tỉnh đều thực hiện giao chỉ tiêu kế hoạch cho BHXH các huyện. Là huyện có số lượng lao động lớn, BHXH huyện Thọ Xuân luôn phấn đấu đạt và vượt chỉ tiêu được giao. Cụ thể năm 2009, phấn đấu thu BHXH đạt 35 tỷ đồng, đạt 100% kế hoạch BHXH tỉnh giao, đồng thời tập trung đối tượng tham gia BHXH- BHYT theo Luật BHXH đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, hợp tác xã, tổ hợp và các hộ kinh doanh cá thể có hiệu quả Bên cạnh đó, BHXH huyện còn đặt ra nhiệm vụ tích cực cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi tác phong làm việc, thái độ phục vụ đối tượng để thực hiện kịp thời quyền lợi về BHXH, BHYT cho các đối tượng tham gia. Đối với việc thực hiện chế độ BHXH, đặc biệt là chế độ hưu trí, BHXH huyện đề ra phương hướng tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong từ khâu xét duyệt chế độ, quản lý thông tin về đối tượng, đến khâu in danh sách và thực hiện chi trả, đảm bảo chi đúng đối tượng, chi đủ số tiền và chi kịp về thời gian 3.2. Một số biện pháp 3.2.1. Tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động BHXH Trong điều kiện đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội ngày càng tăng, tốc độ phát triển khoa học công nghệ, thông tin như vũ bão. Vì vậy việc hiện đại hóa quản lý công nghệ thông tin là một đòi hỏi tất yếu, cấp thiết. Hiện nay việc xét duyệt hồ sơ hưởng BHXH bằng phần mềm BHXH_NET mặc dù đã được lắp đặt tại BHXH huyện nhưng sau khi tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ, BHXH huyện phải chuyển toàn bộ hồ sơ lên BHXH tỉnh để BHXH tỉnh kiểm tra và ra quyết định hưởng chế độ BHXH. Nguyên nhân là do cơ sở vật chất kỹ thuật chưa đảm bảo, máy tính trong cơ quan chủ yếu cấu hình thấp, công nghệ bảo mật thông tin chưa đảm bảo, đội ngũ cán bộ nhân viên chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến máy tính... Việc lập danh sách chi trả hàng tháng chủ yếu vẫn làm thủ công. Để việc chi trả đi vào nề nếp, cần nhanh chóng hoàn thiện và đưa vào ứng dụng rộng rãi phần mềm ứng dụng tin học trong quản lý hồ sơ và chi trả BHXH. Qua đó có thể từng bước khắc phục những hạn chế của phương pháp thủ công như tình trạng nhầm lẫn, sai sót, trùng lắp trong công tác chi trả, ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực hoặc lợi dụng sơ hở trong công tác quản lý chi trả. Để thuận tiện trong việc xét duyệt hồ sơ, in danh sách chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng cho từng đầu mối chi trả theo từng loại đối tượng, lưu trữ và khai thác một cách dễ dàng toàn bộ thông tin của tất cả các đối tượng đang hưởng chế độ BHXH và cả những người đã hết hạn hưởng chế độ BHXH, xử lý các thông tin khi có biến động tăng, giảm đối tượng hoặc điều chỉnh tăng, giảm trợ cấp khi chế độ chính sách thay đổi cần sự đồng bộ của hệ thống máy vi tính, sự hoàn thiện của phần mềm quản lý chi, cần khả năng ứng dụng công nghệ thông tin của cán bộ nhân viên BHXH huyện Thực hiện tốt việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý BHXH vừa là mục tiêu, nhiệm vụ vừa là động lực để cán bộ nhân viên không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn cũng như khả năng ứng dụng công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, ứng dụng mạng LAN trong nội bộ cơ quan, giữa BHXH huyện với BHXH tỉnh và rộng hơn nữa là trên phạm vi toàn quốc để thực hiện tốt và kịp thời quyền lợi của người lao động, nhanh chóng phát hiện trường hợp trùng lặp về người lao động, đảm bảo công bằng giữa những người tham gia BHXH. 3.2.2. Đẩy mạnh quá trình thực hiện chi trả lương hưu qua ATM Đối với hai hình thức trả lương hưu truyền thống là phương thức chi trả trực tiếp và phương thức chi trả gián tiếp như hiện nay, vừa gây khó khăn cho BHXH huyện do số lượng cán bộ nhân viên ít trong 3 ngày chi trả lương hưu BHXH huyện đã huy động tất cả các cán bộ nhân viên tham gia chi trả dẫn đến gần như các hoạt động khác như giải quyết chế độ ốm đau, thai sản, thay thẻ BHYT cho người lao động bị sai sót, bị mất…không thực hiện được, thời gian nhận hạn chế khiến một số trường hợp người lao động đi vắng hoặc ốm đau không đến nhận ngay được thì phải ủy quyền cho người khác đi nhận thay, việc vận chuyển tiền tới các địa điểm chi trả tốn kém nhiều chi phí lại chưa thực sự an toàn, … Nếu thực hiện chi trả lương hưu qua ATM, người lao động có thể chủ động nhận lương hưu mà không bị giới hạn về thời gian và không gian, lại đảm bảo an toàn về tiền mặt, đồng thời không làm gián đoạn các hoạt động, các nhiệm vụ khác của BHXH. Ngoài ra cán bộ hưu trí nhận lương hưu qua thẻ ATM còn có thể được tính lãi (khoảng 0,25%/ tháng) nếu vẫn để lương hưu trong tài khoản, có thể ứng trước 1 kỳ lương hưu với lãi suất 0,04%/ ngày…Có thể hiểu một cách đơn giản là thay vì BHXH huyện ký hợp đồng đại diện chi trả lương hưu mỗi xã, thị trấn một ban đại diện thì giờ đây Ngân hàng là đại diện chi trả lớn nhất và duy nhất với công cụ ATM. Tuy nhiên đây là mô hình mới, nhất là với đối tượng cán bộ hưu trí chủ yếu là người cao tuổi, ngại ứng dụng công nghệ mới, số lượng máy ATM trên địa bàn huyện còn hạn chế…nên chưa thể áp dụng ngay hình thức này. Song cùng với sự phát triển của Ngành tài chính- ngân hàng, cùng với xu hướng hội nhập, không ngừng hoàn thiện, chắc chắn chi trả lương hưu qua ATM sẽ là mô hình được áp dụng rộng rãi. Thọ Xuân với truyền thống bất khuất trong đấu tranh dựng nước và giữ nước, có nhiều đóng góp sức người và sức của cho các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc và bảo vệ tổ quốc, nay đang hăng hái đi đầu trong công cuộc đổi mới do Đảng và Nhà nước lãnh đạo. Mặc dù hiện nay còn nhiều ý kiến trái chiều và chưa nhận được sự hưởng ứng của đa số cán bộ hưu trí song BHXH huyện sẽ phối hợp với Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn, lắp đặt thêm nhiều máy ATM để thuận tiện cho người lao động. Trong thời gian tới, có thể song song vừa thực hiện chi trả lương hưu theo phương thức truyền thống vừa thí điểm chi trả lương hưu qua ATM ở một vài xã, thị trấn, sau đó khi đủ điều kiện cơ sở vật chất sẽ mở rộng trên toàn huyện. Do thực hiện chi trả lương hưu qua ATM cần một thời gian nữa mới có thể đi vào thực hiện do đó hiện tại để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, nên có một số sửa đổi cho phù hợp. Cụ thể đối với những xã, thị trấn có số lượng người hưởng lương hưu cao như thị trấn Sao Vàng, thị trấn Thọ Xuân, thị trấn Lam Sơn, việc chi trả lương hưu nên chuyển về các cụm dân cư thay vì ở UBND thị trấn như trước đây. Những trường hợp già yếu, ốm đau không thể đi lại được để làm thủ tục xác nhận chữ ký của người lĩnh thay, sẽ được cán bộ xã, thị trấn đến tận nhà để xác nhận chữ ký… Những ưu thế của việc chi trả lương hưu qua ATM là không thể phủ nhận tuy nhiên để có thể thực hiện tốt và thay thế hoàn toàn phương thức chi trả lương hưu truyền thống, cần sự nỗ lực quyết tâm của ngành BHXH và sự phối hợp của Ngân hàng, của cán bộ hưu trí. 3.2.3. Cải cách thủ tục hành chính Hiện nay chưa có một định nghĩa thống nhất về Cải cách hành. Tuy nhiên, qua xem xét, phân tích dưới nhiều góc độ có thể hiểu cải cách hành chính là một loạt những việc làm không làm thay đổi bản chất của hệ thống hành chính, mà chỉ làm cho hệ thống này trở nên hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân được tốt hơn so với trước, chất lượng các thể chế quản lý nhà nước đồng bộ, khả thi, đi vào cuộc sống hơn, cơ chế hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của bộ máy, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong các cơ quan nhà nước sau khi tiến hành cải cách hành chính đạt hiệu quả, hiệu lực hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý kinh tế – xã hội của một quốc gia; Đẩy mạnh cải cách hành chính, trọng tâm là cải cách các thủ tục hành chính, giảm thiểu đến mức thấp nhất các loại giấy tờ, công việc không cần thiết đối với người lao động, đơn vị sử dụng lao động và đối tượng hưởng các chế độ Bảo hiểm xã hội trong việc thụ hưởng các chế độ chính sách bảo Bảo hiểm xã hội, thực hiện cơ chế "một cửa" trong việc tiếp nhận, xét duyệt hồ sơ và chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội cho đối tượng. Sau khi chuyển sang trụ sở mới với diện tích rộng rãi, thoáng đãng, phù hợp với phương thức giao dịch này. Tuy nhiên, phần mềm để phục vụ cho việc thực hiện giao dịch một cửa chưa được cài đặt, lại cần có thời gian đào tạo cán bộ làm quen với mô hình mới, số lượng cán bộ nhân viên còn hạn chế nên cho đến nay BHXH huyện vẫn thực hiện mô hình cũ, gây bất tiện cho đối tượng bởi đối tượng phải tự đến các bộ phận để giao dịch. Trong thời gian tới cùng với sự mở rộng đối tượng tham gia và hưởng BHXH, cùng với sự phát triển vững mạnh của ngành BHXH, chắc chắn thực hiện giao dịch một cửa và một cửa liên thông sẽ được thực hiện tại BHXH huyện Thọ Xuân. BHXH huyện có thể tổ chức việc tiếp nhận và trả hồ sơ theo quy trình một cửa với những quầy nghiệp vụ riêng biệt (số lượng quầy sẽ được tính toán cho phù hợp với số lượng đối tượng đến giao dịch, số lượng nhân viên…), mỗi loại nghiệp vụ có hệ thống các chứng từ, hồ sơ được liệt kê cụ thể để người nộp dựa vào đó tập hợp, chuẩn bị để nộp đồng thời nhân viên dựa vào đó để kiểm đếm và tiếp nhận. Từng loại nghiệp vụ được xác định rõ quy trình luân chuyển và xử lý, cũng như thời hạn tối đa đựơc phép giải quyết trong từng khâu, từng bộ phận. BHXH huyện cũng có thể xây dựng quy chế và trách nhiệm các bộ phận từ lúc tiếp nhận đến khi trả hồ sơ. Sau này khi số lượng khách đến giao dịch tăng có thể chia nhỏ thành các bộ phận khác nhau như: bộ phận tư vấn, bộ phận tiếp nhận các yêu cầu về đóng BHXH, BHYT và hưởng BHXH, BHYT, bộ phận hoàn trả kết quả, bộ phận theo dõi, phân loại và chuyển giao hồ sơ… Tất cả các hoạt động này đều phải dựa trên nền tảng là phải có cơ sở dữ liệu tương đối hoàn chỉnh và hệ thống mạng máy tính ổn định. Tất cả các nhân viên bắt buộc đều phải thành thạo vi tính để làm việc trực tiếp trên máy. Cải cách thủ tục hành chính qua cơ chế “một cửa” là tất yếu và là yêu cầu, nhiệm vụ của Ngành, do đó BHXH huyện cần nhanh chóng nghiên cứu để từng bước áp dụng phương thức giao dịch này để phục vụ tốt nhất các đối tượng đến giao dịch. Để cải cách thủ tục hành chính, công nghệ thông tin là công cụ không thể thiếu đối với hoạt động của BHXH nói chung và công tác quản lý chi BHXH nói riêng. Bởi lẽ công nghệ thông tin sẽ giúp mọi công việc được giải quyết nhanh chóng, gọn nhẹ, rút ngắn thời gian chờ đợi, đi lại để làm thủ tục của người lao động, góp phần đảm bảo quyền lợi của các đối tượng. Ngoài ra, cải cách thủ tục hành chính qua công cụ công nghệ thông tin còn giúp tạo dựng và duy trì hình ảnh của BHXH trong mắt người lao động, người sử dụng lao động, từ đó thúc đẩy trở lại khuyến khích đối tượng tham gia BHXH. Đây cũng là mục tiêu của việc cải cách thủ tục hành chính Cải cách thủ tục hành chính không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng tham gia và hưởng BHXH, mà còn giúp BHXH tiết kiệm chi phí quản lý hành chính. Chi phí quản lý hành chính là các khoản chi phí để duy trì hoạt động của bộ máy qản lý thuộc hệ thống BHXH Việt Nam, bao gồm: tiền lương của cán bộ công chức toàn ngành BHXH Việt Nam, tiền công tác phí, văn phòng phẩm… 3.3. Một số kiến nghị 3.3.1. Đối với BHXH Việt Nam - Thay đổi quy định về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH: Để chế độ BHXH không quá thụ động biến đổi theo chế độ tiền lương, nên chăng cần phải có nhiều mức và phương thức khác nhau cho các loại đối tượng khác nhau. Đối với công chức và lực lượng vũ trang có thể đóng và hưởng dựa vào tiền lương và thang bảng lương của Nhà nước. Còn đối với những người lao động thuộc các thành phần kinh tế khác nên đóng và hưởng dựa trên cơ sở một mức gọi là : “Mức thu nhập được bảo hiểm”. Như vậy có thể vừa tạo được sự linh hoạt trong đóng, hưởng BHXH, đảm bảo khả năng cạnh tranh khi các công ty Bảo hiểm cung cấp thêm nhiều sản phẩm tương tự BHXH với những điều khoản hấp dẫn khách hàng vừa giảm dần sự phụ thuộc gần như tuyệt đối giữa chế độ BHXH và chế độ tiền lương tiền công của do Nhà nước quy định. - Tính tiền lương bình quân để hưởng lương hưu hàng tháng trên cả quá trình lao động: Mức trợ cấp được tính bằng tỷ lệ mức tiền lương trung bình của 5 năm cuối cùng. Vậy nếu trong cơ chế thị trường người lao động có thể tự do di chuyển trong thị trường lao động và vì vậy tiền lương của họ sẽ có nhiều biến động nếu tính tiền lương bình quân của 5 năm cuối thì cũng chưa đảm bảo được nguyên tắc tương quan giữa đóng và hưởng BHXH. Hơn nữa đối với người lao động không đóng BHXH theo thang bảng lương của Nhà nước thì được tính bình quân gia quyền các mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH. Để đảm bảo công bằng nên chăng đối với tất cả mọi người lao động, không phân biệt các thành phần kinh tế đều dùng một cách tính đó là tiền lương bình quân của cả quá trình lao động - Quản lý chặt chẽ, khoa học các biến động tăng, giảm đối tượng hưởng BHXH: Đối với các biến động tăng thì được cập nhật hàng tháng chặt chẽ tại cơ quan BHXH, nhưng đối với các biến động giảm thì hoàn toàn phải từ cơ sở báo cáo lên. Muốn vậy cần có các giải pháp như: rà soát lại hồ sơ và phân loại danh sách đối tượng hưởng chế độ MSLĐ và trợ cấp tuất hàng tháng theo thời gian ngừng trợ cấp. Trên cơ sở đó xây dựng kế hoạch cắt giảm và thông báo cho những người sắp hết hạn hưởng. Để góp phần quản lý đối tượng tốt hơn, phát huy và tăng cường sự giám sát lẫn nhau của đối tượng, đồng thời để những đối tượng khi bị cắt giảm rõ, tránh thắc mắc nên quy định khi có phát sinh tăng, giảm về số người, số tiền của đối tượng, nên quy định Bảo hiểm xã hội tỉnh, thành phố có trách nhiệm in và niêm yết danh sách của các đối tượng tăng, giảm và điều chỉnh tại các điểm chi trả - Về việc chi trả trợ cấp lần đầu: Để cho thống nhất trong việc quản lý và chi trả cho các đối tượng có trợ cấp lần đầu mà khi duyệt mới xong di chuyển ngay đi tỉnh khác trước khi tổng hợp vào danh sách chi trả hàng tháng để chuyển Bảo hiểm xã hội huyện nên quy định: Đối với những đối tượng duyệt phát sinh mới, có trợ cấp lần đầu nhưng di chuyển ngay đi tỉnh khác thì Bảo hiểm xã hội tỉnh nơi đối tượng chuyển đi có trách nhiệm chi trả trợ cấp lần đầu cho đối tượng. - Về việc thụ lý hồ sơ: BHXH Việt Nam cần có quy định cụ thể làm căn cứ pháp lý để BHXH cấp tỉnh và huyện thực hiện thụ lý giải quyết các chế độ chính sách cho người lao động nghỉ hưu căn cứ vào sổ BHXH của người lao động. Những trường hợp sổ BHXH của người lao động chưa rõ ràng, chưa đúng quy định mới yêu cầu bổ sung hồ sơ gốc. Để thuận lợi cho người lao động, BHXH Việt Nam cần có hướng dẫn cụ thể để BHXH cấp huyện kịp thời đối chiếu, chốt sổ, đính chính kịp thời, thông qua các lớp tập huấn để giúp cán bộ nhận biết tốt hơn mức độ tin cậy của hồ sơ. Như vậy, cả người lao động và BHXH đều đỡ tốn thời gian, công sức hơn khi làm các thủ tục hưởng lương hưu, góp phần cải cách thủ tục hành chính. - Về việc tổ chức chi trả: nên có quy định cụ thể về điều kiện trở thành đại diện chi trả cấp xã, phường, thị trấn, đồng thời có hợp đồng chặt chẽ đối với đại diện chi trả, có quy định rõ ràng về lệ phí chi trả đối với Ban đại diện chi trả. Hiện nay tỷ lệ này chưa công khai, mỗi địa phương trả theo một tỷ lệ khác nhau sẽ dễ nảy sinh tiêu cực trong quá trình thực hiện. - Về việc thực hiện chế độ “một cửa”: Đây là chủ trương chung của Ngành để tiến tới cải cách thủ tục hành chính, đưa việc thực hiện chính sách, chế độ cho người lao động từ hành chính sang phục vụ. Hiện nay trong cả nước đã có nhiều tỉnh, thành phố, quận, huyện tổ chức giao dịch theo hình thức này và đã mang lại những kết quả khả quan, nhận được sự ủng hộ của người lao động, người sử dụng lao động. Nhận thức được vai trò quan trọng của việc thực hiện cơ chế giao dịch “một cửa”, BHXH huyện Thọ Xuân đã nghiên cứu để đưa vào thực hiện mô hình này trong tương lai. Trụ sở mới khang trang rộng rãi đặt tại trung tâm huyện Thọ Xuân là điều kiện cơ sở vật chất quan trọng thúc đẩy quá trình này, tuy nhiên do số lượng cán bộ nhân viên quá ít (11 cán bộ nhân viên trong đó có 2 nhân viên đang làm nhiệm vụ giám định viên y tế tại bệnh viện đa khoa huyện), rất khó khăn khi thực hiện giao dịch “một cửa”. BHXH Việt Nam cần có những bổ sung biên chế kịp thời cho BHXH huyện- cấp cơ sở trực tiếp làm việc với đối tượng. Có như vậy cơ chế “một cửa” mới có thể nhanh chóng đi vào hoạt động, góp phần thực hiện tốt mọi chế độ chính sách cho người lao động - Về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện chế độ hưu trí cho người lao động: Phần mềm BHXH_NET đã được lắp đặt tại BHXH huyện, song việc xét duyệt chế độ cho đến nay vẫn do BHXH tỉnh thực hiện. Sau khi kiểm tra và nhận hồ sơ, BHXH huyện sẽ chuyển toàn bộ hồ sơ lên BHXH tỉnh để tỉnh xét duyệt chế độ. Như vậy phần mềm xét duyệt BHXH_NET chưa thực sự phát huy hết vai trò quan trọng tại BHXH huyện. Nếu BHXH tỉnh mạnh dạn phân cấp cho BHXH huyện để BHXH huyện khai thác phần mềm, trực tiếp nhận hồ sơ, nhập thông tin cần thiết vào phần mềm, từ đó in quyết định và danh sách chi trả tại huyện. Như vậy vừa đảm bảo chi trả kịp thời cho người lao động, vừa giảm khối lượng công việc cho BHXH tỉnh khi phải xét duyệt cho cả 41 huyện trong tỉnh 3.3.2. Đối với ngân hàng Nhà nước - Hiện nay cả nước có trên 4.000 máy ATM (tương đương với khoảng 20.000 người dân mới có một máy ATM) nhưng mạng lưới ATM chủ yếu mới được lắp đặt tại các thành phố lớn. Để có thể thực hiện chi trả lương hưu qua ATM, cần lắp đặt các máy ATM ở nhiều địa điểm hơn, đặc biệt là các quận, huyện, nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới và an toàn để đảm bảo tốt nhất cho người lao động, tránh những hạn chế như máy hết tiền, máy tính nhầm tiền,…gây phiền hà cho người lao động - Nếu BHXH thực hiện cấp tiền chi lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng thông qua hệ thống ngân hàng cấp 4 hoặc ngân hàng khu vực có các đại diện chi trả sẽ đảm bảo an toàn tiền mặt trong quá trình chi trả nhưng phải đảm bảo đúng quy định đối với công tác quản lý tiền mặt hiện hành. Không chỉ vậy, phương thức này còn có tác dụng rất lớn là đảm bảo an toàn tiền mặt hơn trong quá trình vận chuyển tiền từ ngân hàng đến trụ sở BHXH và từ trụ sở BHXH đến các địa điểm chi trả, rút bớt quãng đường vận chuyển tiền mặt cũng như công đoạn giao nhận, kiểm đếm và bảo quản tiền mặt. Muốn thực hiện được phương thức này nhất thiết phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa BHXH và ngân hàng. Để thuận tiện cho việc thực hiện cần thiết phải có văn bản pháp quy từ phía ngân hàng Nhà nước để các ngân hàng và chi nhánh các ngân hàng đang hoạt động trên địa bàn huyện thực hiện nghiêm túc, từ đó đảm bảo quyền lợi cho người lao động. - Ngân hàng Nhà nước có hướng dẫn cụ thể bằng văn bản cho các ngân hàng về việc trả lương hưu qua thẻ ATM cho người lao động, trong đó nêu rõ những quyền hạn, nghĩa vụ của Ngân hàng trong việc cung ứng dịch vụ này. Đây sẽ là cơ sở pháp lý để các Ngân hàng cấp dưới thực hiện ký hợp đồng với BHXH tại địa phương thực hiện các nhiệm vụ cần thiết để đưa việc chi trả lương hưu qua ATM vào thực tiễn. - Có quy định cụ thể, tổ chức tập huấn, hướng dẫn cán bộ ngân hàng những hồ sơ, giấy tờ cần thiết để đảm bảo an toàn, nghiêm túc trong việc thực hiện chế độ, chính sách cho người lao động. Chi trả lương hưu qua ATM có thể xem như là một nghiệp vụ đặc biệt của Ngân hàng, vì thế cần có những quy định chặt chẽ, rõ ràng để tránh tranh chấp sau này, chẳng hạn Ngân hàng có trách nhiệm chuyển tiền đầy đủ vào máy ATM chậm nhất là 3 ngày sau khi nhận được danh sách người hưởng lương hưu và file lương hưu do BHXH cung cấp, Ngân hàng sẽ trích tiền từ tài khoản của BHXH (nếu BHXH có tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng). Trường hợp BHXH không có tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng, BHXH sẽ chuyển khoản cho Ngân hàng theo mã thanh toán điện tử liên Ngân hàng. KẾT LUẬN Từ khi ra đời cho đến nay chế độ hưu trí vấn luôn là chế độ giữ vai trò quan trọng trong hệ thống BHXH. Và cùng với sự phát triển chung của đất nước, chính sách BHXH đối với người về hưu ngày càng được hoàn thiện hơn, đáp ứng nhu cầu của đông đảo người lao động trong mọi thành phần kinh tế, góp phần tích cực trong việc đảm bảo cuộc sống của người về hưu đồng thời giữ vững an toàn xã hội và ổn định xã hội, đưa đất nước ngày càng phát triển theo hướng dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Trong giai đoạn hiện nay, khi mà nền kinh tế, chính trị của thế giới có nhiều biến động ảnh hưởng không nhỏ đến đất nước ta, bên cạnh những thành tựu đạt được do hội nhập kinh tế quốc tế, chế độ hưu trí nói riêng và các chế độ BHXH nói chung đã bộc lộ một số điểm bất hợp lý do đó cần phải đổi mới cho phù hợp. Chắc chắn với sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, của BHXH Việt Nam, với sự nỗ lực không ngừng của cán bộ nhân viên BHXH Thọ Xuân sẽ góp phần quan trọng trong việc thực hiện tốt chế độ hưu trí cho người lao động.