Đề tài Tình hình xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong thời gian gần đây - Thưc trạng và giải pháp

các xí nghiệp nhỏ. Có lẽ đã đến lúc cần phải phát huy truyền thống đức độ, sự đoàn kết của dân tộc ta, nhằm tạo ra các quan hệ tốt đẹp giữa các doanh nghiệp để hai bên cùng có lợi. Tránh tình trạng “người ăn không hết, kẻ lần không ra”. 2.5. Mất cân đối giữa trình độ công nghệ hiện tại còn thấp và yêu cầu chât lượng sản phẩm ngày càng cao. Phương thức tích luỹ trong thời gian qua chủ yếu là từ thương mại, tích luỹ do bản thân công nghiệp chế biến thuỷ sản tạo ra chưa đáng kể. Đó là tất yếu khách quan, phù hợp với trình độ sản xuất và điều kiện của giai đoạn khai thác tài nguyên, tuy vậy vẫn tồn tại những bấ hợp lý về lợi ích giữa các lực lượng tham gia quá trình sản xuất thuỷ sản xuất khẩu, đã làm chậm quá trình tích luỹ tái đầu tư để đổi mới công nghệ. Trongkhu vực chế biến, phần lớn các xí nghiệp có qui mô nhỏ, ít thiết bị hiện đại, tỷ trọng lao động thủ công cao, điều kiện sản xuất và trình độ công nghệ chưa đạt yêu cầu của nhiều thị trường thế giới, chỉ thích hợp với các sản phẩm dạng nguyên liệu thô sơ chế. Các công ty nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực thuỷ sản chỉ chú trọng khai thác triệt để chênhlệch về giá nguyên liệu và nhân công, chưa muốn đầu tư công nghệ cao. Trong khu vực sản xuất nguyên liệu thuỷ sản, cơ sỏ hạ tầng ( bao gồm cầu cảng, hệ thống điện nước, đường giao thông, phương tiện bảo quản....) còn quá nhỏ bé, không đáp ứng được yêu cầu phát triển mới, nhất là yêu cầu về kỹ thuật bảo quản sau thu hoạch. Với trình độ công nghệ hiện có, tuy gần đây các xí nghiệp có nhiều cố gắng đa dạng hoá mặt hàng, song cơ cấu sản phẩm vẫn còn đơn điệu so với nhu cầu thị trường thế giới, chủ yếu vẫn là những mặt hàng đông lạnh, chiếm 87-89% về sản lượng và 78-82% về giá trị, trong đó tôm đông chiếm tới 58-60%về sản lượng và 68-73% về giá trị trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu. Các sảnphẩm cá nhuyễn thể,.... tuy vài năm gần đây có tăng khá, nhưng chiếm tỷ trọng còn thấp trong cơ cấu xuất khẩu. Sản phẩm có giá trị gia tăng mới đạt khoảng 6-7% giá trị kim ngạch xuất khẩu. 2.6. Mất cân đối giữa trình độ tổ chức sản xuất kinh doanh và yêu cầu hội nhập để tạo sức cạnh tranh trên thị trường. Hệ thống các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản hiện nay khá phân tán và manh mún, chưa được tổ chức và liên kết trên cơ sỏ một chiếnlược thị trường và các sách lược chung thống nhất. Điều đó đã dẫn đến hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp trong nước cả thị trường mua nguyên liệu và thị trường bán thành phẩm, đã làm giảm sức cạnh tranh chung trên các thị trường nước ngoài. Để kết luận, mặc dù đạt được nhiều thành tựu đáng kể, nhưng sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản của nước nhà còn chưa tương xứng với tiềm năng tài nguyên đất nước và nếu so sánh với các nước có tiềm năng thuỷ sản giống ta ( như Thái Lan) thì mức độ chênh lệch về trình độ công nghệ và trình độ quản lý là rất lớn, do vậy mục tiêu chiến lược là phải phát huy được những tiềm năng của thuỷ sản nước nhà và đưa trình độ công nghệ sản xuất, chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam cũng như trình độ quản lý lên ngang tầm khu vực và thế giới. Chương iii Phương hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy, nâng cao hiệu quả hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. I. Mục tiêu và phương hướng xuất khẩu thuỷ sản. 1. Mục tiêu Các phần trong mục này được tổng hợp từ các bản Kế hoạch xuất khẩu thời kỳ 2001-2005, 2000-2010 của ngành Thuỷ sản – trang Web thông tin Bộ Thuỷ sản. a. Mục tiêu chung. * Nâng cao giá trị và sản lượng sản phẩm thuỷ sản xuất khẩu, tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản, tiếp tục giữ vị trí mũi nhọn của kinh tế thuỷ sản trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước. * Xác lập vị trí ngày càng cao của sản phẩm thuỷ sản Việt nam trên thị trường khu vực và thế giới xứng đáng với tiềm năng thuỷ sản đất nước, từng bước làm chủ thị trường thế giới về một số sản phẩm có khả năng cạnh tranh cao. * Đổi mới công nghệ và kỹ thuật một cách đồng bộ với các bước đi thích hợp trong một hệ thống sản xuất liên hoàn từ tạo nguyên liệu đến chế biến xuất khẩu theo hướng giảm mạnh xuất khẩu sản phẩm sơ chế, tăng tỷ trọng sản phẩm giá trị cao và giá trị gia tăng. * Đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ quản lý và cán bộ khoa học kỹ thuật, nâng cao trình độ lao động nghề cá đủ khả năng và điều kiện đáp ứng nhu cầu phát triển. b. Mục tiêu đến năm 2005. - Đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành thủy sản, đưa kim ngạch xuất khẩu thủy sản tăng nhanh, đạt 1,8 tỷ USD vào năm 2002, 2,1 tỷ USD vào năm 2002và 3 tỷ USD vào năm 2005; đưa kinh tế thủy sản phát triển thành ngành mũi nhọn trong nền kinh tế đất nước, tạo thêm nhiều việc làm, góp phần nâng cao đời sống nhân dân, cải thiện bộ mặt nông thôn và ven biển, đồng thời góp phần giải quyết các vấn đề về môi trường sinh thái. - Gắn chế biến, xuất khẩu thủy sản với nuôi trồng, khai thác, bảo quản nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm, tạo cơ sở vững chắc cho sản xuất và khai thác có hiệu quả tiềm năng thủy sản, nâng cao chất lượng, giảm giá thành, tăng hiệu quả và tăng tích lũy để tái sản xuất mở rộng, nâng cao khả năng cạnh tranh, giữ vững và phát triển thị trường tiêu thụ hàng thủy sản Việt Nam. c. Mục tiêu đến 2010. - Phát triển nuôi trồng thuỷ sản nhằm đảm bảo an ninh thực phẩm và tạo nguồn nguyên liệu chủ yếu cho xuất khẩu. Phấn đấu đến năm 2010 tổng sản lượng nuôi trồng thuỷ sản đạt trên 2.000.000 tấn, giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt trên 2.500.000.000 USD, tạo việc làm và thu nhập cho khoảng 2 triệu người; góp phần tích cực vào phát triển kinh tế xã hội đất nước và an ninh ven biển. 2. Phương hướng xuất khẩu thuỷ sản. 2.1 Phát triển thêm nhiều mặt hàng thuỷ sản mới cho xuất khẩu. Trong cơ cấu hàng thuỷ sản xuất khẩu của thế giới hiện nay, khoảng 75% là dạng sản phẩm cá tươi, ướp đông, đông lạnh và giáp xác, nhuyễn thể tươi, ướp đông, đông lạnh, ( riêng giáp xác và nhuyễn thể 33%-35%) rồi đến sản phẩm đồ hộp thuỷ sản hơn 15%, còn dạng khô, muối,hun khói chiếm hơn 5% dầu cá và bột cá cộng lại xấp xỉ5%. Còn cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua khoảng 90%là dạng sản phẩm thuỷ sản tươi, ướp đông, đông lạnh(riêng giáp xác và nhuyễn thể 80-85%). Sự mất cân đối về cơ cấu dạng sản phẩm xuất khẩu như đã phân tích ở trên một mặt phản ánh thế so sánh của Việt Nam trong xuất khẩu thuỷ sản mặt khác lại thể hiện sự yếu ngành công nghiệp chế biến thuỷ sản nước nhà, nhưng đây cũng là tiềm năng để Việt Nam có thể đa dạng hoá sản phẩm xuất khẩu nhằm tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản thời gian tới. Như vậy, cơ cấu mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu thời gian tới của Việt Nam sẽ phù hợp tương đối với cơ cấu xuất khẩu thuỷ sản của thế giới: tăng hơn nữa tỷ trọng xuất khẩu đồ hộp thuỷ sản ( phát triển các mặt hàng mới như đồ hộp cá ngừ hay tôm hộp), tăng tỷ trọng cá và tăng tỷ trọng thuỷ sản sống trong cơ cấu hàng thuỷ sản tươi, ướp đông, đông lạnh và giảm tỷ trọng hàng đông lạnh sơ chế. Chuyển hướng cơ cấu sản phẩm có ý nghĩa rất lớn trong việc tăng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam vì hai lẽ cơ bản : Khối lượng xuất khẩu tăng và giá xuất khẩu tăng như vậy kim ngạch có khả năng tăng lớn. Theo thống kê của FAO, năm 2000 Việt Nam xuất khẩu giáp xác, nhuyễn thể tươi , ướp đông, đông lạnh với mức giá xuất khẩu trung bình là 6,76 USD/kg bằng 69% mức giá xuất khẩu sản phẩm này của Thái Lan (9,785 USD/kg), nếu Việt Nam tăng cường chế biến sâu, hay nâng cao tỷ trọng giáp xác sống hoặc nâng cao tỷ trọng giáp xác cỡ lớn trong nhóm sản phẩm này để có thể đưa được mức giá xuât khẩu trung bình lên bằng 80% mức giá xuất khẩu của Thái Lan chẳng hạn thì vẫn với khối lượng xuất khẩu đó sẽ đem về cho nước nhà nhiều lợi nhuận hơn nữa. Như vậy, vào đầu thế kỷ XXI, ngoài việc phấn đấu để nâng tỷ trọng hàng chế biến sâu trong cơ cấu sản phẩm thuỷ sản xuất khẩu ( các dạng đồ hộp tôm, cá ngừ hay sashimi....) đưa tỷ lệ này lên 25%-30% từ mức 12%-13% hiện nay, có một khả năng nữa cho việc tăng xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam từ thay đổi cơ cấu sản phẩm đó là việc tăng cường xuất khẩu các thuỷ sản cao cấp ở dạng sống mà Trung Quốc (kể cả Hồng Kông ) nổi lên là một thị trường tiềm năng nhất trong thời kỳ khó khăn của khu vực hiện nay. 2.2 Tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá ngành thuỷ sản nước ta. Tiềm năng kinh tế thuỷ sản của Việt Nam là rất lớn, nhưng để tiếp tục duy trì và nâng cao vị trí quan trọng của nó trong nền kinh tế quốc dân, cần đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Vì ngành thuỷ sản nước ta là một bộ phận có tiềm năng và vị trí lớn trong nên kinh tế quốc dân; đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá không chỉ trang bị kỹ thuật và công nghệ tiên tiến, cải thiện điều kiện lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn góp phần công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn, là một yêu cầu bức xúc hiện nay. Đặc biệt, trên thị trường thuỷ sản thế giới, yêu cầu về mặt hàng sạch sẽ, vệ sinh, được chế biến sẵn… ngày càng cao, nên có thể nói công nghiệp hoá, hiện đại hoá là một trong những yêu cầu quan trọng nhất của thuỷ sản Việt Nam nếu muốn khẳng định vị trí của mình trên thị trường thuỷ sản thế giới. 2.3 Tiếp tục đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, tăng thị phần ở thị trường EU, Bắc Mỹ, tận dụng tốt thời cơ để mở rộng thị trường xuất khẩu ra toàn thế giới. Thực tế, thị trường hàng thuỷ sản thế giới xét trên tổng thể là một thị trường còn có khả năng mở rộng lớn và luôn có xu hướng cung chưa đáp ứng được cầu và như dự báo ở trên, trong thời gian trung hạn tới trọng tâm nhập khẩu thuỷ sản của thể giới vẫn tập trung vào Nhật Bản, Bắc Mỹ và EU( với khả năng mở rộng liên minh châu Âu thành 30 nước vào đầu thế kỷ XXI so với 15 nước hiện nay sẽ là thị trường tiêu thụ thuỷ sản lớn nhất thế giới). Nhưng nếu xét về cục diện thị trường xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam thì thị trường nhập khẩu lớn nhất hiện tại là thị trường Nhật Bản ( 45%-50% tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản), thị trường các nước ASEAN(10%), Đài Loan (15%-20%), Trung quốc..... Từ giữa năm 1998 trở về trước, người ta đã coi khu vực Đông và Đông Nam á là khu vực thị trường thịnh vượng nhất vào đầu thể kỷ tới và xuấtkhẩu thuỷ sản vào đây là hết sức thuận lợi vì sự tăng lớn của nhu cầu nhập khẩu do tăng thu nhập khiến cho các nhà nhập khẩu sẵn sàng trả mức giá hấp dẫn. Song, trong những năm gần đây thị trường thuỷ sản Nhật Bản nhìn chung đã ở mức bão hoà ( tuy rằng nhập khẩu trung bình thời gian qua vẫn tăng với tốc độ 10%) và đang trong thời kỳ suy thoái về kinh tế,thị trường các nước Đông á, Đông Nam á khác tạm thời trì trệ do khủng hoảng kinh tế tài chính thời gian từ 1998 trở lại đây, nhiều thị trường nhập khẩu sản phẩm của Việt Nam là các thị trường trung gian tái xuất: Singapo đối với hầu hết các loại thuỷ sản và Đài Loan nổi lên mới đay như là người nhập khẩu chínhcá ngừ đại dương của Việt Nam để xuất sang Nhật Bản...Với những đặc điểm như vậy, theo tôi việc duy trì thị phần của Việt Nam ở đây là rất khó khăn và phụ thuộc rất lớn vào cạnh tranh của các nước xuất khẩu khác ở trong vùng, đặc biệt là cạnh tranh từ Thài Lan, Inđônêxia,ấn độ và Trung Quốc trong xuất khẩu tôm mực ...Trong khi thị trường tiêu thụ nội địa thu hẹp lại và nhập khẩu giảm sút thì sự mất giá tiền tệ của đồng bạt Thái Lan và đồng Rupiát Inđônexia và đồng Ring ghít Malaixia...lại được coi như mộtlợi thế lớn trong cạnh tranh xuấtkhẩu nhất là xuất khẩu sang Nhật Bản,một thị trường cũng đang trì trệ,việc giảm giá xuất khẩu là một vũ khí lợi hại để tăng lượng bán hàng. Tuy nhiên, việc hội nhập của Việt Nam vào ASEAN và AFTA, vao APEC ...thời gian tới cũng mớ rộng nhanh chóng của thị trường Trung Quốc, một thị trường láng giềng đầy tiềm năng (năm 1997 Trung Quốc đã nhập khẩu 1,5 tỷ đôla hàng thuỷ sản, mức tăng nhập khẩu trung bình những năm qua đạt khoảng 24%) Vì vậy, qua quá trình nghiên cứu, trong thời gian tới khu vực Đông và Đông Nam á vẫn là thị trưòng trọng điểm xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam, nhưng tỷ trọng sẽ giảm đi một cách tương đối ( từ mức 80% hiện nay xuống còn 65-70% vào năm 2002 và 55%-60% vào năm 2005. Về hai khu vực thị trưòng thuỷ sản chính khác của thế giới là EU và Bắc Mỹ, không có lý do gì để hàng thuỷ sản của Việt Nam không chiếm được một thị phần nào đó khi mà thế giới đang trong xu thế đang trong xu thế toàn cầu hoá. Nhất là khi Việt Nam đã được đưa vào Danh sách 1 các nước xuất khẩu thuỷ sản sang EU (16.11.2000), và tính đến đầu năm 2002, 49 doanh nghiệp Việt Nam được công nhận đủ tiêu chuẩn xuất khẩu thuỷ sản sang EU, đặc biệt sau khi hiệp định thương mại Việt-Mỹ săp được thông qua. Do vậy, dự đoán tỷ trọng xuất khẩu sang EU và Mỹ năm 2002 có thể là 30%-40% và vào năm 2005 có thể sẽ đạt mức 35-40% kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước nhà. Ngoài ra, cũng cần chú ý tới các thị trường truyền thống cũ của Việt Nam ở Đông Âu, thị trường Trung đông và Bắc Phi và các thị trường khác tuy không lớn nhưng có thể có cơ hội tốt cho xuât khẩu hàng thuỷ sản của Việt Nam. 2.4. Tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản. Mục tiêu xuất khẩu thuỷ sản trong giai đoạn 2002-2005. 2002 2003 2004 2005 1,8 tỷ USD 2,1 tỷ USD 2,6 tỷ USD 3 tỷ USD Nguồn: Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm – Báo cáo chính phủ. Theo dự báo thị trường thuỷ sản thế giới nếu mở rộng với tốc độ 5%/ năm do kết hợp cả tăng số lượng và xuất có khả năng đạt tới 68,3 tỷ đôla vào năm 2002 và trên 80 tỷ đôla vào năm 2005. Theo kế hoạch phát triển xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam thì tốc độ tăng bình quân của xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam trong giai đoạn 2002-2005 là 15,2%, cao hơn tốc độ tăng trung bình của thế giới rất nhiều. Cũng theo kế hoạnh trên, thị phần của thuỷ sản xuất khẩu Việt Nam sẽ là 3,75% năm 2005 thay vì 2% năm 2001. Điều này hoàn toàn có thể thực hiện được nếu chúng ta dựa trên thực tế về tăng xuấtkhẩu thuỷ sản giai đoạn 1997-2001 là 19%/năm, vào đường lối chính sách ưu tiên của nhà nước giành cho ngành thuỷ sản cũng như những nỗ lực của toàn dân để phát huy tiềm năng to lớn của thuỷ sản nước nhà thời gian tới. 2.5. Phấn đấu tăng giá thuỷ sản xuất khẩu trong điều kiện đảm bảo cạnh tranh. Xu hướng tăng giá quốc tế hàng thủy sản thời gian tới vẫn tiếp tục do khả năng cung cấp không thoả mãn nhu cầu, do tăng chi phí khai thác và tăng giá lao động, ngoài ra là do thay đổi cơ cấu sản phẩm thuỷ sản theo hướng tăng tỷ trọng hàng thuỷ sản ăn liền và các hàng thuỷ sản cao cấp khác... Xét trên đặc thù xuất khẩu của Việt Nam về cơ cấu dạng sản phẩm xuấtkhẩu, về mức giá xuấtkhẩu so với giá cả trung bình của thế giới và về các tương quan khác, Việt Nam có thể cải thiện giá xuấtkhẩu hàng thuỷ sản từ mức thấp hiện nay và nâng mức giá trung bình xuất khẩu hàng thuỷ sản lên ít ra cũng bằng 75%-85% mức giá xuất khẩu cùng loại sản phẩm của các nước khác trong khu vực. Tuy nhiên, việc tăng giá sản phẩm ở đây vẫn phải đảm bảo hàng thuỷ sản Việt Nam có sức cạnh tranh để chiếm lĩnh thị trường quốc tế khi mà chúng ta muốn tăng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản hàng năm 20%. Vì vậy, trong chiến lược về giá cả,việc áp chiến lược tăng giá hay giảm giá đi liền với những sản phẩm xuất khẩu, nhu cầu thị hiếu của chế biến và có quan hệ mật thiết với dạng sản phẩm xuất khẩu, nhu cầu thị hiếu của thị trường nhập khẩu. Đối với các thuỷ sản xuất khẩu phổ biến, muốn tăng được số lượng xuất khẩu thì việc phấn đẩu để giá cả thấp vẫn có tính cạnh tranh mạnh nhất, trong khi đối với các loại thuỷ sản cao cấp và quý hiếm, chưa chắc giá cả thấp đã là hay vì đối với đặc điểm tâm lý của người tiêu thụ thuộc phần thị trường này, giá cả cao lại làm tăng giá trị của người tiêu dùng sản phẩm đó.Theo tôi, yếu tố quyết định để nâng được mức giá xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam thời gian tới sẽ là thay đổi cơ cấu hàng xuất khẩu, việc nâng tỷ trọng hàng chế biến sâu như đồ hộp thuỷ sản hay thuỷ sản ăn liền trong tổng xuất khẩu hàng thuỷ sản, cũng như việc áp dụng thành tựu khoa học kỹ thuật mới để có khả năng xuất khẩu các loại thuỷ sản sống giá trị cao ...còn dạng sản phẩm sơ chế khó có thể nói tới việc tăng giá, trừ khi cung cấp không đáp ứng được nhu cầu... Tất nhiên, nghiên cứu để đạt được một chính sách giá hợp lý để góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản là một công việc khó khăn và phải được đầu tư thích đáng, có thể đây là một hướng đi sâu nghiên cứu trong hoạt động marketing xuất khẩu hàng thuỷ sản. II./ Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản ở Việt Nam. 1. Phát triển sản xuất nguyên liệu. Phát triển sản xuất nguyên liệu là yếu tố hàng đầu để tăng giá trị kim ngạch XK thủy sản. Muốn tăng nhanh giá trị kim ngạch, vấn đề nguyên liệu phải được giải quyết đồng bộ, từ khâu giống, công nghệ khai thác và bảo quản sau thu hoạch, hạ giá thành sản xuất nguyên liệu để đảm bảo có nguồn nguyên liệu phát triển ổn định và có chất lượng tốt. Phát triển sản xuất nguyên liệu phải được định hướng bằng các chương trình sản phẩm chủ lực như nhóm sản phẩm tôm, cá, nhuyễn thể, thực phẩm phối chế và đồ hộp. Phát triển sản xuất nguyên liệu từ 3 nguồn: khai thác, nuôi trồng thuỷ sản và nhập nguyên liệu. Trong nuôi trồng thuỷ sản hướng vào nuôi tôm (vì tôm là mặt hàng chủ lực); nuôi cá biển và cá nước ngoạt thương phẩm, nuôi đặc thuỷ sản. Phát triển nuôi trồng thuỷ sản phải trên cơ sở quy hoạch (quy hoạch vùng nuôi, sản xuất, cung ứng giống, công nghệ nuôi, sản xuất thức ăn, phòng trừ dịch bệnh, bảo vệ môi trường bền vững,...). Cơ cấu nguyên liệu khai thác trong những năm đầu vẫn chiếm tỷ trọng lớn, cần phát triển đội tàu khai thác các đối tượng có giá trị XK cao, quan tâm đầy đủ các thiết bị, phương tiện bảo quản sau thu hoạch, khuyến khích việc nhập nguyên liệu để chế biến tái xuất, phấn đấu đạt tỷ trọng nhập 5-8% vào năm 2005. a. Về giống: xây dựng nguồn giống có chất lượng cao. - Giống tôm : Sắp xếp lại các cơ sở sản xuất giống tôm gắn với công nghệ sản xuất tôm giống sạch bệnh, giá thành hạ đi đôi với nhập tôm giống, tôm bố mẹ để bổ sung; nuôi dưỡng thuần hóa tôm bố mẹ nhập ngoại và khai thác tự nhiên, để đảm bảo có từ 5 đến 6 tỷ tôm giống, chủ yếu là tôm sú vào năm 2001 và 15 đến 16 tỷ tôm giống vào năm 2005, đáp ứng đủ nhu cầu về tôm giống và tôm bố mẹ cho nuôi trồng hàng năm, đặc biệt cho các vùng nuôi thâm canh và nuôi công nghiệp quy mô lớn. - Giống cá : Mở rộng việc nhập giống và nhập công nghệ sản xuất giống cá biển và giống thủy đặc sản ở quy mô công nghiệp, đồng thời thực hiện chính sách khuyến khích các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư sản xuất giống cá biển tại Việt Nam để có khả năng sản xuất 5 đến 6 triệu con giống/năm vào năm 2001 và 8 đến 10 triệu con giống/năm vào năm 2005. Mặt khác, đầu tư hoàn thiện các trung tâm nghiên cứu giống hải sản ở một số vùng trọng điểm; xây dựng mới và khôi phục, nâng cấp một số trại sản xuất giống cá, giống đặc sản phục vụ nuôi xuất khẩu ở một số địa phương thuộc miền Bắc, miền Trung và Nam Trung bộ; - Bảo tồn giống : Nghiên cứu xây dựng đề án nuôi dưỡng và bảo tồn các loài giống thủy sản bố mẹ, giống gốc tại các Viện nghiên cứu và vùng trọng điểm nuôi thủy sản; có biện pháp bảo tồn giống tự nhiên. b. Về thức ăn cho thủy sản : Đầu tư xây dựng một số cơ sở sản xuất thức ăn cho thủy sản theo công nghệ mới nhằm tăng cường chất lượng thức ăn và hạ giá thành, đảm bảo vệ sinh và phòng chống dịch bệnh cho vật nuôi, đáp ứng nhu cầu về thức ăn công nghiệp cho nuôi thủy sản. c. Chống thất thoát sau thu hoạch và quản lý thị trường nguyên liệu. - Cùng với việc hình thành hệ thống cảng cá, chợ cá, tiến hành quản lý chặt chẽ việc cấp giấy phép hành nghề cho hệ thống nhập nguyên liệu thuỷ sản nhằm phát huy vai trò tích cực và hạn chế các mặt tiêu cực của hệ thống này. - Hình thành hệ thống chợ cá nằm trong qui hoạch chung hoặc ngay sát gần khu cảng cá, có đủ các điều kiện để phân loại, bảo quản, thương mại và đầu giá các loại nguyên liệu thuỷ sản. - Ban hành và triển khai áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật, nghiệp vụ tối thiểu, bảo đảm vệ sinh và an toàn chất lượng cho nguyên liệu trong quá trình thương mại trên thị trường. - Khuyến khích phát triển các hình thức liên kết, liên doanh, phối hợp sản xuất giữa sản xuất nguyên liệu với chế biến xuất khẩu, tận dụng tối đa nguồn nguyên liệu đưa vào sản xuất hàng xuất khẩu, giảm thất thoát sau thu hoạch. - Tăng cường công tác khuyến ngư tập trung vào các chủ hàng, cung cấp kiến thức và hỗ trợ họ đầu tư các biện pháp bảo quản cho ngư dân. 2. Quy hoạch phát triển sản xuất theo nhóm sản phẩm chủ yếu gắn chặt chẽ với chế biến và thị trường tiêu thụ. a/ Nuôi tôm. - Xây dựng qui hoạch tổng thể phát triển công nghiệp nuôi tôm sú và các loài tôm biển khác trên tòan quốc và cho các tỉnh trọng điểm, hình thành các vùng nuôi tôm công nghiệp qui mô lớn, với công nghệ tiên tiến, bền vững về phương diện môi trường, chuyển dần từ phương thức quảng canh sang bán thâm canh và thâm canh, từ nuôi ở vùng hạ triều sang nuôi cao triều với tỷ suất đẩu tư tăng dần. - Đầu tư xây dựng các dự án thuỷ lợi nước mặn lợ, phục vụ các vùng nuôi tôm bán thâm canh và nuôi công nghiệp cũng như các mô hình xen canh tôm -lúa và cáchình thức khác. - Thực hiện qui hoạch sắp xếp lại các cơ sở xuất giống tôm gắn với công nghệ sản xuất tôm giống sạch bệnh, giá thành hạ. Đồng thời, cho phép nhập tôm giống để bổ sung. Thành lập một số cơ sở công ích để nuôi vỗ tôm bố mẹ nhân tạo, phục vụ việc sản xuất giống tôm ổn định. Có chính sách trợ giá cho các cơ sỏ nuôi tôm bố mẹ và cơ sỏ sản xuất giống tôm càng. - Đầu tư cho các dự án nuôi bán thâm canh và nuôi công nghiệp tạicác địa phương đã có kinh nghiệm và phong trào nuôi tôm sú : Bình Định, Cà Mau, dần dần mở rộng ra các địa phương khác. - Đầu tư cho công tác quản lý môi trường nước, thường xuyên tổ chức kiểm soát chấtlượng môi trường nước và nghiên cứu dự báo kịp thời dịch bênhj ở các vùng nuôi trọng điểm để giảm bớt thiệt hại cho nghề nuôi. - Xây dựng hệ thống các tổ chức khuyến ngư của Nhà nước và tổ chức tự nguyện tại các địa phương cần thường xuyên hướng dẫn và huấn luyện về công nghệ nuôi,chuyển giao công nghệ và sử dụng trang thiết bị trong nuôi tôm. - Xây dựng các cơ sở sản xuất thức ăn với công nghệ mới, tăng cường chất lượng thức ăn, giá thành hạ; kiểm tra chặt chẽ chất lượng thức ăn, tạo nên động lực canh tranh để thúc đẩy đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng. b/ Nuôi cá biển và cá nước ngọt thương phẩm. -Nhập giống và nhập công nghệ sản xuất giống nhân tạo ở qui mô côg nghiệp để tạo ra một cách ổn định và chủ động nguồn cá biển giống nuôi. Trước mắt khuyến khích và tìm biện pháp nhập giống cá biển từ Trung Quốc, Thái lan, Đài Loan....thực hiện chính sách khuyền khích các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư sản xuất giống cá biển tại Việt Nam để có khả năng sản xuất 8-10 triệu con giống vào năm 2005. - Đầu tư hoàn thiện Trung tâm nghiên cứu Giống Hải sản ở Cát Bà, Nha Trang, Vũng Tàu, nhanh chóng xây dựng cơ sỏ sản xuất giống cá biển ở các địa phương: Quảng Ninh, Hải phòng, Thanh hoá, Quảng Nam, Đà Nẵng, Bình Định, Nha trang, Vũng Tàu. Hỗ trợ vốn cho các công ty chế biến cá nước ngọt chủ động sản xuất đủ giống cá ba sa, tra, rô phi đơn tính với chất lượng tốt và giá thành hạ để cung cấp cho nghề nuôi bè và nuôi ao cao sản . - Xây dựngmô hình nuôi cá biển công nghiệp qui mô nhỏ sản lượng 50-60 T/ năm, tiến tới qui mô lớn hơn, sản lượng 100-200 T/ năm; xây dựng mô hình nuôi ao trong ao đầm, năng suất 4-6 T/ ha, nhằm đạt mục tiêu sản lượng cá thương phẩm xuất khẩu là 8-10000 tấn vào năm 2005. - Đẩy mạnh công tác qui hoạch của các tỉnh có điều kiện tự nhiên và sinh thái thích hợp để phát triển nuôi cá biển và cá nước ngọt, xây dựng và triển khai các dự án phát triển các vùng nuôi cá tập trung ở qui mô công nghiệp. - Tăng cường năng lực con người và thiết bị cho các cơ quan kiểm soát chất lượng các vùng nước nuôi thuỷ sản cấp Trung ương và đìa phương thường xuyên theo dõi và dự báo về chất lượng nước và dịch bệnh. c/ Nuôi thuỷ đặc sản. - Nhập khẩu công nghệ sản xuất giống và nuôi nhuyễn thể có giá trị xuất khẩu: Nghêu, ngao, sò lông, điệp, ốc hương, bà ngư, trai ngọc,hầu... theo phương thức quản canh kết hợp, bán thâm canh tại các tỉnh Quảng Ninh Hải Phòng, Bình Thuận, Bà Rịa Vũng Tàu, TP Hồ Chí Minh, Tiền Giang,Bến Tre, Kiên Giang, Cà mau. - Đầu tư các công trình nghiên cứu, các dự án sản xuất giống nhân tạo và bảo vệ nguồn giống tự nhiên các loại sò huyết , nghêu, ngao, điệp... bên cạnh việc cho nhập từ nước ngoài, đồng thời cần có qui định bảo vệ hợp lý các bãi giống tự nhiên, nghiêm cấm các hình thức khai thác cạn kiệt. - Xây dựng và tổ chức thực hiện tốt chương trình kiểm soát vùng nước nuôi để khai thông việc xuất khẩu vào EU, có nhu cầu lớn về loại sản phẩm này. -Tăng cường hợp tác nghiên cứu với các nước có công nghệ cao trong khu vực và thế giới, đặc biệt là những công nghệ cao như di truyền, chọn giống các đối tượng có giá trị kinh tế cao, công nghệ sinh học, công nghệ xử lý môi trường, công nghệ về chuẩn đoán phòng trừ dịch bệnh. d/ Khai thác hải sản. - Trang thiết bị và phương tiện bảo quản để thay đổi công nghệ bảo quản thuỷ sản trên các tàu cá, nhất là các tàu khai thác dài ngày; sản phẩm khai thác cần được tiến hành phân loại và bảo quản ngay trên tàu, Các tàu đóng mới của Chương trình đánh cá xa bờ nhất thiết phải được trang bị ngay từ khâu thiết kế. - Đầu tư đóng mới thử nghiệm tiến đến đóng mới đội tàu chuyên môn hoá vàoviệc bảo quản và vận chuyển thuỷ sản của đội tàu khai thác xa bờ, các tàu này được trang bị thiết bị cấp đông và khoang bảo quản dung tích lớn. - Công tác khuyến ngư cho khai thác phải tập trung vào việc truyền bá các kỹ thuật cơ bản về xử lý, bảo quản thuỷ sản cho các đối tượng là các chủ tàu và ngư dân trực tiếp khai thác trên biển. - Đảm bảo an toàn cho khai thác xa bờ Nhà nước cần quan tâm đúng mức trong điều kiện phải khai thác xa đất liền để ngư dân yên tâm sản xuất. Các tàu phải trang bị đầy đủ các thiết bị an toàn đi biển, phải tổ chức tốt hệ thống thông tin liên lạc giữa các tàu và các trạm vô tuyến điện ven bờ, nhằm tiếp nhận thông tin nhanh chóng, chính xác và kịp thời phòng tránh khi có bão tố xảy ra, tổ chức tốt việc cứu hộ, hỗ trợ cứu giúp lẫn nhau khi có tai nạn trên biển. e/ Nhập nguyên liệu thuỷ sản. -Khuyến khích việc thu hút nguồn nguyên liệu các nước phát triển và các nước trong khu vực nhằm tăng cường nhập nguyên liệu để chế biến tái xuất. Phấn đẩu đạt tỷ trọng nguyên liệu nhập 5-8% vào năm 2005. Tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục cho doanh nghiệp trong quá trình nhập khẩu nguyên liệu để tái xuất. -Hình thành các cảng cá tự do tại Quảng Ninh, Hải Phòng, Kiên Giang và một số địa phương có điều kiện khác để thu hút tàu thuyền nứơc láng giềng và giản hoá thủ tục xuất khẩu nguyên liệu thuỷ sản, kết hợp với các biện pháp hạn chế xuất khẩu nguyên liệu. 3. Cải tiến chất lượng và an toàn vệ sinh hàng thuỷ sản xuất khẩu. Ngoài việc phấn đấu giảm giá thành để có ưu thế trong cạnh tranh xuất khẩu hàng thuỷ sản thì vấn đề đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm có tầm quan trọng sống còn đối với việc xuất khẩu hàng thuỷ sản Việt nam, Việt nam có thể thấm thía điều này qua vídụ cụ thể là trường hợp Thái lan ,trở thành nước xuất khẩu thuỷ sản lớn nhất nhất thế giới hiện nay là nhờ viẹc Thái Lan tập trung mọi nỗ lực của ngành thuỷ sản ,cả tư nhân và nhà nước để cải tiến chất lượng hàng thuỷ sản khẩu ..Hướng xuất khẩu thuỷ sản thời gian tới của Nhà nước là phải tăng thị phần ở liên minh Châu Âu và Bắc Mỹ , nơi mà mọi vấn đề liên quan đến chất lượng đều được qui tụ trong việc thực hiện trong tiêu chuẩn HACCP .Vì vậy , không có các nào khác là sự vươn lên cảu các danh nghiệp Việt nam cùng với sự trợ giúp về kỹ thuật , tài chính của Nhà nước và quốc tế để cải tiến chất lường hàng thuỷ sản Việt Nam.Mặc dù đẫ đạt được kết quả 49 doang nghiệp Việt nam được xuất khẩu thuỷ sản sang EU nhưng có điêù thách thức là bất cứ lúc nào EU cũng có thể tuyên bố cấm vận nếu có vi phạm .Thực tế đã xảy ra đối với cấm vận nhập khẩu tôm của ấn Độ và Bang la det vào EU vào tháng 8/97 (được giỡ bỏ vào 21/2/98) dù hai nước này đã nằm trong danh sách 1 được xuất khẩu vào EU từ lâu . Ngoài ra còn có nhiều thách thức trở ngại khác trong vấn đề đảm bảo an toàn chất lượng hàng thuỷ sản để có thể đẩy mạnh xuất khẩu: Các doanh nghiệp đạt được các điều kiện trên đã phải đầu tư quá lớn mức đầu tư từ 300 ngàn đến 1 triệu USD .. vì vậy: -Nhà nước cần tăng cường trách nhiệm và thẩm quyển về cơ quan quản lý chất lượng -Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật để các doanh nghiệp Việt nam có đủ điều kiện nâng cao chất lượng sản phẩm thuỷ sản để đáp ứng yêu cầu về chất lượng và an toàn vệ sinh hàng thuỷ sản nước ngoài -Các doanh nghiệp Việt nam ,là người trực tiếp thực hiện chất lượng dản phẩm phải khoán triệt quan điểm chất lượng cùng với giá cả hợp lý là điều kiện sống còn của doanh nghiệp từ đó nâng cao ý thức đối với việc cung cấp những sản phẩm chất lượngtheo yêu cầu của thị trượng quốc tế. Để hình thành một ngành công nghiệp chế biến thuỷ sản vững mạnh, có đủ khả năng cạnh tranh với các nước trong khu vực cần có những giải pháp sau: a/ Hỗ trợ vốn tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản đầu tư nâng cấp điều kiện sản xuất đáp ứng yêu cầu về an toàn vệ sunh thực phẩm có thể xuất khẩu đi EU và Mỹ. Đầu tư để xây mới thêm 25-30 xí nghiệp có công nghệ hiện đại cho đến năm 2005. b/ Nâng cao tỷ trọng các cơ sở chế biến thực hiện chương trình quản lý chất lượng theo GMP, SSOP và HACCP, bắt buộc 100% các cơ sở chế biến thuỷ sản phải thực hiện hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến nhăm đảm bảo an toàn vệ sunh thực phẩm cho người tiêu dùng và xuất khẩu. c/ Xây dựng và ban hành và triển khai áp dụng bắt buộc các tiêu chuẩn Nhà nước và Tiêu chuẩn ngành về điều kiện sản xuất, an toàn vệ sinh tối thiểu đối với các cơ sở chế biến thuỷ sản, cơ sỏ chế biến thuỷ sản xuất khẩu các cảng cá, chợ cá. d/ Nâng cấp chất lượng nguyên liệu, giảm giá đầu vào bằng cách trang bị hệ thốn bảo quản ngay trên tàu, xây dựng hệ thống chợ cá tại các cảng cá của các tỉnh trọng điểm, các trung tâm công nghiệp chế biến và tiêu thụ, hệ thống chợ các đường biên cũng như các chợ cá qui mô nhỏ ở địa phương. e/ Tăng cường và mở rộng chủng loại và khối lượng chế biến các mặt hàng có giá trị gia tăng. Khuyến khích các doanh nghiệp nhập khẩu công nghệ cao từ các nước phát triển, bí quyết công nghệ, thuê chuyên gia nước ngoài giỏi và đầu tư nghiên cứu ứng dụng các công nghệ mới. Nâng tỷ trọng mặt hàng giá trị cao. f/ Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và nănglực nghiên cứu, triển khai của Trung Tâm Công nghệ Sinh học và Công nghệ thuộc Viện nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản II thuộc Bộ thuỷ sản đủ khả năng nghiên cứu phát triển sản phẩm và tư vấn cho các doanh nghiệp phảt triển đa dạng hoá mặt hàng. g/ Tăng cường hoàn thiện năng lực và hoạt động của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về kiểm tra và chứng nhận an toàn vệ sinh thuỷ sản, trên cơ sở Trung Tâm Kiểm tra Chất lượng và vệ sinh thuỷ sản hiện nay. 4. Xây dựng cơ cấu mặt hàng thuỷ sản hợp lý và đạt hiệu quả cao, xây dựng cơ cấu đầu tư nhằm phát huy các lợi thế so sánh cảu từng địa phương và vùng lãnh thổ. Theo dự báo của các nhà kinh tế thế giới, quan hệ cung cầu trong thời gian tới sẽ mất cân đối gay gắt hơn. Mức giá của phần lớn thuỷ sản sẽ có xu hướng ngày càng tăng. Tuy vậy, để nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng kim ngạch xuất khẩu của thuỷ sản Việt Nam, cần phải thường xuyên nghiên cứu nhu cầu của thị trường thế giới; chú ý phát triển các loại thuỷ sản có chất lượng cao, nhu cầu trên thị trường thế giới đang có xu hướng tăng lên. Ngoài hải sản (tôm, cá, nhuyễn thể chân đầu và chân bụng, thực phẩm phối chế, đồ hộp thuỷ sản), chú ý phát triển các thuỷ đặc sản khác như: cua ghẹ, rong biển, hải sâm và cầu gai, ếch nuôi, cá sấu, ba ba, trai ngọc… Đây là những thuỷ đặc sản có giá trị cao và nhu cầu của thị trường thế giới đang tăng lên. 5. Về thị trường: xây dựng cơ cấu thị trường theo hướng đa dạng hoá thị trường, đa dạng hoá bạn hàng; giảm dần tỷ trọng các thị trường trung gian, tăng nhanh tỷ trọng các thị trường tiêu thụ trực tiếp, có nhu cầu thuỷ sản lớn. Bộ Thủy sản chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các Bộ Thương mại, Ngoại giao trong công tác xúc tiến thương mại và tăng cường công tác thông tin thị trường tăng cường đào tạo cán bộ thị trường và tiếp thị chuyên nghiệp ở các doanh nghiệp, để giữ vững và ổn định thị trường truyền thống, đặc biệt là thị trường Nhật Bản, đồng thời mở rộng hơn nữa các mặt hàng Việt Nam có khả năng phát triển để xuất ra các thị trường lớn như : Liên minh Châu Âu (EU), Mỹ, Trung Quốc...; giảm tỷ trọng các thị trường trung gian, tăng nhanh tỷ trọng các thị trường tiêu thụ trực tiếp, cụ thể là: - Đối với thị trường Nhật Bản cần tăng tỷ trọng các mặt hàng thủy sản tinh chế và hàng phối chế đóng gói nhỏ cho siêu thị, tôm sống, cá ngừ tươi và đông và các đặc sản khác, đưa tỷ trọng các mặt hàng thủy sản xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản chiếm từ 38% đến 40% trong tổng sản phẩm xuất khẩu và giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt từ 760 triệu đến 800 triệu USD vào năm 2005. - Đối với thị trường Bắc Mỹ và Châu á ( kể cả thị trường Trung Quốc), xúc tiến việc công nhận lẫn nhau giữa Việt Nam và Mỹ về kiểm soát và chứng nhận chất lượng hàng thủy sản; bàn để thỏa thuận cơ chế thanh toán chính thức và mở rộng thị trường chính ngạch với Trung Quốc, nhất là với các tỉnh phía Tây Nam và Đông Bắc của Trung Quốc, cố gắng đưa tỷ trọng hàng thủy sản xuất khẩu vào thị trường Châu á từ 20% đến 22%, thị trường Bắc Mỹ từ 16% đến 18% trong tổng sản phẩm xuất khẩu; giá trị kim ngạch xuất khẩu vào hai thị trường này đạt từ 720 triệu đến 800 triệu USD vào năm 2005. - Đối với thị trường khối liên minh Châu Âu (EU) và một số thị trường mới khác ngoài các thị trường trên đây, cần nâng cao hơn nữa chất lượng sản phẩm đáp ứng theo yêu cầu của các thị trường này, phấn đấu đưa tỷ trọng các mặt hàng thủy sản xuất khẩu vào EU đạt từ 12% đến 16% và vào các thị trường khác từ 8% đến 10% trong tổng sản phẩm xuất khẩu, tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu vào các thị trường này đạt từ 400 triệu đến 520 triệu USD vào năm 2005. 6. Một số giải pháp tài chính tín dụng khuyến khích xuất khẩu hàng thuỷ sản . 6.1 Miễn giảm các loại thuế đối với sản xuất và xuất khẩu hàng thuỷ sản Hàng thuỷ sản thuộc nhóm hàng xuất khẩu truyền thống của Việt nam và trước đây có lợi thế cạnh tranh khá lớn vì vậy khối lượng và kim ngạch xuất khẩu đạt tốc độ tăng trưởng cao trong thời gian qua . Tuy nhiên , ngày nay lợi thế cạnh tranh này đã giảm đi rất nhiều do chi phí tàu thuyền ngày càng cao , giá lao động tăng lên nhiều trong khi máy móc thiết bị cho đánh bắt và chế biến trong tình trạng quá lạc hậu so với trình độ chung , vì vậy để tăng cường sức mạnh cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất , chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu cần có chính sách thuế thoả đáng cho nên việc Nhà nước không đánh thuế xuất khẩu hàng thuỷ sản từ 15/2/1999 để các doanh nghiệp xuất khẩu hàng thuỷ sảncó thể tăng cường cạnh tranh về mặt giá cả . Còn đối với nguyên liệu vật tư nhập khẩu phục vụ cho chế biến xuất khẩu thì nên hoàn trả 100% thuế nhập khẩu , và đề nghị Nhà nước nên đầu tư đổi mới trang tiết bị cho chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu thông qua qui định về thuế nhập khẩu hay phương pháp tính khấu hao hợp lý để khuyến khíc các doanh nghiệp đầu tư đổi mới thiết bị .. Việc áp dụng linh hoạt các chính sách thuế có tác động tích cực đối với việc tăng cường sức mạnh cạnh tranh xuất khẩu của hàng thuỷ sản Việt nam ,khuyến khích mở rộng thị trường xuất khẩu và đa dạnghoá sản phẩm xuất khẩu. 6.2 Cần tăng cường hoạt động tài trợ xuất khẩu và thành lập quĩ hỗ trợ sản xuất , xuất khẩu thuỷ sản. Vấn đề tài trợ xuất khẩu bao trùm toàn bộ các biện pháp tài chính tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu hàng thuỷ sản , đây là một trong nhưng yếu tố qyết định thành công của hoạt động xuất khẩu thuỷ sản nhu cầu tài trợ xuấ khẩu bao gồm 1/ tài trợ trước khi giao hàng (vốn cho đầu vào sản xuất chế biến hàng xuất khẩu (mua nguyên liệu và máy móc thiết bị phụ tùng cần thiết , nhu câudf về vốn này rất quan trọng do đặc điểm của ngành thuỷ sản là sản xuất nguyên liệu có tính thờ vụ cao và nhiêu loại nguyên liệu có tính cần thiết cho chế biến lại phải nhập khẩu ..) ;2/tài trợ trong khi giao hàng ;3./tín dụng sau giao hàng 7. Đa dạng hoá các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu , vận dụng linh hoạt các phương thức mua bán quốc tế. Kết hợp việc củng cố vị trí cho các tập đoàn xuất khẩu lớn với việc giúp đỡ hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong xuất khẩu thuỷ sản .Thực ra việc kết hợp này sẽ phát huy được lợi thế của các doanh nghiệp trong sản xuất chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu bởi vì nếu chỉ tập trung hố trợ các tập đoàn lớn thì điều kiện đầu tư ,đổi mới trang thiết bị sẽ tốt hơn và việc đào tạo sẽ tạp trung hơn ..do vậy các tập đoàn lớn có thể trở thành đầu tàu để đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản nhưng các tập đoàn lớn thường khó thích ứngtrước ngững biến đổi thất thường và những yêu cầu rất đa dạng và phong phú của thị trường cá biệt nên thường thường các doanh nghiệp nhỏ lại có tính linh hoạt và dễ thích ứng hơn . Hơn nữa, đặc điểm của Việt nam là kinh tế hộ gia đình , các xí nghiệp vừa và nhỏ chiếm đại bộ phận trong ngành thuỷ sản thì việc hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ càng trở nên cần thiết để đạt đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế xã hôị .Ngoài ra, đó còn là sự kết hợp xuất khẩu hàng thuỷ sản với nhập máy móc thiết bị phục vụ cho sản xuất chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu . Ngoài việc ký các hợp đồng xuất khẩu trực tiếp hàng thuỷ sản ra nước ngoài có thể ký gửi bán hàng thuỷ sản Việt nam ở nước ngoài hay sử dụng mạng lưới phân phối hàng thuỷ sản nước ngoài làm đại lý , môi giới bán hàng ..Hay việc nghiên cứu triển khai các phương thức bán hàng theo điều kiện CIF thay cho việc bán FOB .. Việc kết hợp xuất nhập và linh hoạt áp dụng các phương thức mua bán hàng quốc tế sẽ mở ra những cơ hội mới cho xuất khẩu thuỷ sản. 8. Tăng cường đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. Một yếu tố rất quan trọng và không thể thiếu đượcđó là yếu tố con người . Việc phát triển nguồn nhân lực cho ngành thuỷ sản thông qua việc nâng cao trình độ văn hoá và tay nghề cho ngư dân , đào tạo mới và đào tạo lại cán bộ quản lý ,cán bộ kỹ thuật và cán bộ thị trường để có đủ năng lực và thích ứng với yêu cầu của cơ chế thị trường có điieù tiết là chìa khoá cho sự thành công của chiến lược xuất khẩu thuỷ sản thời gian tới ,bởi vì các biện pháp khuyến khích xuất khẩu của Nhà nước ngay cả khi được xác định một cách khoa học và đúng đắn mới chỉ là một vế của phương trình xuất khẩu , trách nhiệm cuối cùng cũng như khả năng tận dụng được mọi sự ưu đãi có thể chào bán được các sản phẩm có tính cạnh tranh coa để mở rộng thị trường xuất khẩu lại thuộc về bản thân các doanh nghiệp xuất khẩu Việt nam cũng như các nỗ lực chủ quan của họ .Đào tạo nhân lực không chỉ là mối quan tâm ở mức doanh nghiệp mà còn là mối quan tâm của quốc gia cũng như quốc tế . Như vậy phương châm nhà nước và nhân dân cùng tham gia đầu tư cho việc xây dựng nguồn nhân lứcẽ mang lại hiệu quả . Ngoài ra , trợ giúp kỹ thuật và tài chínhcủa cộng đồng quốc tế là rất quan trọng trong vấn đề phát triển nguồn nhân lực co việc phát triển sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản ở Việt Nam… Cụ thể là: trong điều kiện cộng đồng nghề cá ven biển nước ta trình độ còn thấp (10% mù chữ, 70% chỉ đạt trình độ tiểu học, 15% hết cấp phổ thông cơ sở, chỉ 2% hết cấp phổ thông trung học), một mặt cần tập trung vào việc nâng cao dân trí, phấn đấu phổ cập cấp 2 bằng nhiều hình thức cho nhân dân vùng biển; mặt khác, bằng các hình thức thông tin tuyên truyền, báo chí chú ý nâng cao ý thức cho nhân dân về các lĩnh vực: tổ chức khai thác, quản lý, bảo quản, chế biến sản phẩm sau thu hoạch để phục vụ 3 chương trình lớn của ngành hải sản hiện nay là khai thác hải sản xa bờ, nuôi trồng thuỷ sản và chế biến xuất khẩu. Đẩy mạnh đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, công nhân lành nghề cho các doanh nghiệp thuỷ sản. Chú ý các loại hình đào tạo cả tại chức và tập trung để đáp ứng yêu cầu cán bộ cho trước mắt cũng như lâu dài. Nghiên cứu cải tiến chế độ đãi ngộ đối với thuyền viên, thuỷ thủ, cán bộ khoa học kỹ thuật… 9. Đầu tư. Để đạt được những mục tiêu sản xuất sản phẩm xuất khẩu trên Nhà nước( trung ương địa phương) cần có chính sách đầu tư phù hợp theo hướng phối hợp các kênh đầu tư xây dựng cơ bản, khoa học công nghệ, khuyến ngư, đào tạo tín dụng ưu đãi bằng nguồn vốn ở tất cả các cấp ngân sách để phát triển chiến lược sản phẩm , tránh đầu tư dàn trải. a/ Đầu tư để tạo nguồn nguyên liệu theo các chương trình sản phẩm. a1.Cơ cấu đầu tư. - Vốn ngân sách Nhà nước ( trung ương và địa phương).: + Xây dựng hệ thống cảng cá, vở bao che chợ cá, đường giao thông và các cơ sở hạ tầng kỹ thuật khác trong hệ thống cảng cá, chợ cá tại các vùng trọng điểm nghề cá và trung tâm nghề cá lớn. + Xây dựng cơ sở hệ thống thuỷ lợi phục vụ thuỷ sản tại các vùng nuôi tập trung bao gồm đê bao, cống, kênh cấp thoát nước cấp 1, các trạm bơm lớn. + Xây dựng hệ thống giống quốc gia để bảo vệ giống gốc và phát triển giống lai hoặc nhập nội; nghiên cứu cơ bản về giống và phòng trị bệnh cho thuỷ sản.; kiểm soát môi trường nước, bảo vệ và phục hồi sinh thái môi trường; hỗ trợ nghiên cứu triển khai để áp dụng kỹ thuật mới, nuôi tăng sản bền vững ....Đặc biệt chú trong hoàn thiện các Trung tâm giống nuôi biển: Cát Bà, Nha trang, Vũng tàu; đồng thời xây dựng 6 cơ sở giống nuôi biển ở một số địa phương : Quảng Ninh, Hải phòng, Thanh Hoá, Nghệ An, Đà Nẵng, Khánh Hoà. + Xây dựng một số cơ sở nghiên cứu, sản xuất thuốc phòng trị bệnh cho nuôi trồng thuỷ sản. + Đầu tư cho hệ thống thông tin toàn ngành. + Dành vốn ngân sách nhập khẩu công nghệ, tập trung vào các công nghệ sản xuất giống cá biển, nhuyễn thể, thuỷ đặc sản, công nghệ nuôi cao sản, công nghệ xử lý môi trường. - Vốn tín dụng ưu đãi Nhà Nước. + Hỗ trợ các thành phần kinh tế cung ứng dịch vụ kỹ thuật cho nuôi trồng thuỷ sản: phát triển các trại giống cấp cơ sỏ, kênh thuỷ lợi cấp 2, thiết bị kỹ thuật cho nghề nuôi, nuôi tăng sản, xây dựng cơ sở sản xuất thức ăn công nghiệp... + Hỗ trợ chuyển đổi phương thức nuôi, áp dụng công nghệ mới cho nuôi trồng thuỷ sản qui mô công nghiệp năng suất cao, tạo ra sản lượng hàng hoá lớn. a2. Nội dung các hạng mục đầu tư chủ yếu. - Nâng cấp các trại giống của các địa phương đến năm 2005 sẽ nâng cấp 50% số trại giống hiện có ( 300-350 trại), với suất đầu tư 400.000 $US mỗi trại. - Nâng cấp và xây dựng mới các vùng nuôi tôm sú công nghiệp: đến năm 2005 cần đầu tư xây dựng thêm 20.000 ha và nâng cấp 30.000 ha. - Phát triển hệ thống sản xuất thức ăn công nghiệp cho nuôi trồng thuỷ sản; Nâng cấp hệ thống cơ sở sản xuất thức ăn hiện có, xây dựng mới cơ sỏ sản xuất thức ăn theo công nghệ mới. Nhu cầu vốn và nguồn vốn. (Đơn vị tính : triệu USD) Nguồn vốn 2001 2002-2005 Vốn ngân sách 32 127 Tín dụng ưu đãi 105 400 Vốn tự huy động 22 90 Vốn FDI 23 80 Tổng số 182 697 Nguồn: Thông tin Bộ thương mại. b/ Đầu tư nâng cấp và phát triển công nghiệp chế biến thuỷ sản. - Vốn ngân sách Nhà nước: + Hỗ trợ đào tạo lại đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp, quản lý chất lượng, đào tạo đội ngữ marketing chuyên nghiệp, đào tạo công nhân kỹ thuật cho các xí nghiệp chế biến và xuất khẩu. + Đầu tư xây dựng hệ thống phòng thí nghiệm và các cơ quan kiểm soát chất lượng. + Xây dựng cơ sơ vật chất để hình thành hệ thống thông tin thị trường. + Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho Trung Tâm công nghệ Chế biến và Trung tâm Dịch vụ tư vấn Xuất khẩu Thuỷ sản. - Vốn tín dụng ưu đãi Nhà nước. + Hỗ trợ việc đổi mới công nghệ, nâng cấp điều kiện sản xuất. + Hỗ trợ xây mới hoặc mở rộng cơ sỏ chế biến thuỷ sản chất lượng cao. + Hỗ trợ việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống xử lý chất thải công nghiệp. + Hỗ trợ xây dựng cơ sở nước đá tại các trung tâm khai thác. + Xây dựng chợ cá tại các trung tâm khai thác và một số tỉnh trọng điểm . c. Về hợp tác đầu tư nước ngoài : - Khuyến khích việc liên doanh với các nhà đầu tư nước ngoài để đầu tư nuôi trồng thủy sản, sản xuất thức ăn và phát triển giống nuôi thủy sản, đổi mới công nghệ nuôi, công nghệ khai thác và chế biến thủy sản xuất khẩu; - Bộ Thủy sản phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các Bộ, ngành có liên quan trong việc tranh thủ nguồn tài trợ của các nước và các tổ chức quốc tế để có thêm nguồn vốn cho chương trình phát triển xuất khẩu thủy sản, trước mắt ưu tiên cho các dự án về nuôi trồng thủy sản cung cấp nguyên liệu cho xuất khẩu. kết luận Cùng với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế cả nước, ngành thuỷ sản đã và đang triển khai thực hiện nghị quyết Trung Ương VII, cùng với việc tổ chức thực hiện nghị quyết Trung Ương V, chuyển dịch cơ cấu một cách hợp lý và có hiệu quả nhất, nhằm cải tạo, nâng cấp và xây dựng mới cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực đánh bắt hải sản xa bờ, phát triển nuôi trồng các mặt hàng có giá trị lớn trong xuất khẩu, chuyển đổi từ xuất khẩu nguyên liệu sang xuất khẩu thành phẩm , từng bước tiếp cận với các siêu thị khó tính nhất ( như Tây Bắc Âu, Bắc Mỹ). Phát triển Khoa học Công nghệ, hình thành một lực lượng sản xuất có ý nghĩa quyết định đến toàn bộ sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hoá ngành thuỷ sản, góp phần đưa sự nghiệp đổi mới của tích cực của các ngành liên quan. Tất nhiên muốn thực hiện được các mục tiêu trên, ngoài những cố gắng nỗ lực của ngành, một trong những yếu tố quyết định khác là sự quan tâm và ưu đãi của Nhà nước cũng như sự hỗ trợ và hiệp lực tích cực của các ngành liên quan. Hy vọng rằng trên cơ sở những thành tích đã đạt được trong thời gian vừa qua, chúng ta sẽ tiếp tục đa dạng hoá các sản phẩm cho phù hợp với từng thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành, tăng hàm lượng chất xám của sản phẩm, tăng cường tiếp thị để tăng sức cạnh tranh của các sản phẩm chủ yếu ở các thị trường chính, vươn lên chiếm lĩnh thị trường đối với các mặt hàng chủ lực có nhiều tiềm năng. Điều cuối cùng là phải nâng cao được hiệu quả của xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam. Chúng ta tin tưởng chắc chắn vào một ngành thuỷ sản vững mạnh trong tương lai, một ngành thuỷ sản góp phần to lớn đưa nền kinh tế đất nước sánh vai cùng cường quốc năm châu. Tài liệu tham khảo. I/ sách: 1. Giáo trình Kinh tế ngoại thương - Đại học Ngoại Thương. 2. Tô Xuân Dân - Đỗ Đức Bình. “Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế - Cơ hội và thách thức”. Đại học Kinh tế quốc dân xuất bản, 2000. 3. Đoàn Ngọc Cảnh. “Vấn đề an ninh ở khu vực Đông Nam á”. Nxb Chính trị quốc gia, 1995. 4. Tô Xuân Dân - Vũ Chí Lộc. “Quan hệ kinh tế quốc tế”. Nxb Hà Nội, 1998. 5. Bộ Thuỷ sản – “Phát triển kinh tế hải sản và các giải pháp phát triển kinh tế thời kỳ mới 1998” II/ báo: 1. Báo “Tin tức” năm 1999-2000. 2. Báo “Tin tức buổi chiều” năm 1999-2000. 3. "Thời báo kinh tế Việt Nam" 7 tháng đầu năm 2001. 4. Báo “Đầu tư” các số 2001-2002. 5. Báo “Thương mại” - các số 2000-2002. 6. “Thông tin thương mại thuỷ sản” các số 2000-2002. III/ tạp chí: 1. “Những vấn đề kinh tế thế giới” số: 4/1998, 6/1998, 5/1999 2. “Kinh tế và phát triển” số: 5/1999, 7/1999, 9/2000. 3. “Nghiên cứu kinh tế” số: 24/1999. 4. Tạp chí “Thương mại” - các số 2000-2002. 5. Tạp chí “Kinh tế thế giới” các số 2000-2001. 6 Tạp chí “Dự báo kinh tế”. IV/ những tài liệu khác: 1. NXB thống kê- Niên giám thống kê năm 1999, 2000, 2001. 2. Bộ thuỷ sản - Báo cáo tổng kết hàng năm 1991-2001. 3. FAO - The state of food and agriculture 2000. 4. Trung tâm thông tin thương mại - Bản tin thị trường- các số hàng ngày 2000-2001. 5. Thông tin trên trang Web Bộ Thuỷ sản. 6. Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2002-2005. Báo cáo Chính phủ. Mục lục Chương i Vị trí, vai trò của xuất khẩu thuỷ sản trong sự phát triển kinh tế Việt Nam. I./ Tổng quan về ngành thuỷ sản Việt Nam. 1. Nguồn lợi thuỷ sản Việt Nam. 2. Vài nét về ngành thuỷ sản Việt Nam. II./ Vị trí, vai trò của ngành thuỷ sản nói chung và xuất khẩu thuỷ sản nói riêng trong nền kinh tế Việt Nam. 1. Ngành thuỷ sản xuất khẩu với vấn đề tăng trưởng kinh tế. 2. Ngành thuỷ sản xuất khẩu với vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế. 3. Ngành thuỷ sản xuất khẩu với vấn đề xã hội. III./ Chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với ngành thuỷ sản và xuất khẩu thuỷ sản. Chương II Tình hình xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong thời gian gần đây. I./ Tình hình thị trường thuỷ sản thế giới. 1. Đặc điểm thị trường thuỷ sản thế giới. 2. Tình hình nhu cầu thuỷ sản trên thị trường thế giới. 3. Buôn bán thuỷ sản thế giới. 4. Những vấn đề có liên quan đến thuỷ sản Việt Nam. II./ Thực trạng xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. 1. Mạng lưới xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam. 2. Thị trường xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam. a. Thị trường Nhật Bản. b. Thị trường Mỹ. c. Thị trường Trung Quốc. d. Thị trường EU. e. Các thị trường khác. 3. Mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam. 4. Đánh giá kết quả kinh doanh xuất khẩu thuỷ sản. a. Số lượng và kim ngạch xuất khẩu. b. Về vai trò và tốc độ phát triển. c. Hiệu quả xuất khẩu. III./ Những kết luận rút ra từ thực trạng sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản. 1. Những thành tựu đạt được. 2. Những mặt còn tồn tại. Chương iii Phương hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy, nâng cao hiệu quả hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. I. Mục tiêu và phương hướng xuất khẩu thuỷ sản. 1. Mục tiêu a. Mục tiêu chung. b. Mục tiêu đến năm 2005. c. Mục tiêu đến 2010. 2. Phương hướng xuất khẩu thuỷ sản. II./ Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản ở Việt Nam. 1. Phát triển sản xuất nguyên liệu. 2. Quy hoạch phát triển sản xuất theo nhóm sản phẩm chủ yếu gắn chặt chẽ với chế biến và thị trường tiêu thụ. 3. Cải tiến chất lượng và an toàn vệ sinh hàng thuỷ sản xuất khẩu. 4. Xây dựng cơ cấu mặt hàng thuỷ sản hợp lý và đạt hiệu quả cao, xây dựng cơ cấu đầu tư nhằm phát huy các lợi thế so sánh cảu từng địa phương và vùng lãnh thổ. 5. Về thị trường: xây dựng cơ cấu thị trường theo hướng đa dạng hoá thị trường, đa dạng hoá bạn hàng; giảm dần tỷ trọng các thị trường trung gian, tăng nhanh tỷ trọng các thị trường tiêu thụ trực tiếp, có nhu cầu thuỷ sản lớn. 6. Một số giải pháp tài chính tín dụng khuyến khích xuất khẩu hàng thuỷ sản 7. Đa dạng hoá các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu , vận dụng linh hoạt các phương thức mua bán quốc tế. 8. Tăng cường đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. 9. Đầu tư.