Đề tài Tính tất yếu, khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

TÍNH TẤT YẾU, KHÁCH QUAN CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Lời Mở Đầu Chủ nghĩa xã hội là gì?Tại sao cần phải đi lên chủ nghĩa xã hội như thế nào thì là hoàn thành lên chủ nghĩa xã hội? C.Mac và Lênin đã xây dựng và hoàn thiện học thuyết về CNXH rất thành công và được nhiều quốc gia ứng dụng.Nhưng CNXH với mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung,quan liêu,bao cấp ngày càng tích tụ và bộc lộ những khuyết tật lớn,dẫn đến tình trạng khủng hoảng.Trong tình hình đó cần có những biện pháp cải tổ,cải cách là tất yếu được thực hiện có nguyên tắc bảo đảm cho CNXH phát triển với sức sống mới.Vào những năm 90 của thế kỷ XX hàng loạt sự sụp đổ của các nước Đông Âu và đặc biệt là Liên Xô do phương pháp cải cách sai lầm và tư tưởng không vững vàng.Trong hoàn cảnh là một sinh viên trường kinh tế là một cử nhân kinh tế tương lai tôi mạnh dạn trình bày quan điểm của mình về con đường đi lên CNXH mà cụ thể là thời kỳ quá độ lên CNXH.Những vấn đề xung quanh nó như phát triển kinh tế xã hội,kinh tế thị trường hay là chế độ chính trị…Mặc dù đã cố gắng nhưng chắc chắn phần trình bày của tôi không tránh nổi thiếu sót,mong các bạn bỏ qua.Xin trân trọng cảm ơn. Sinhviên Nguyễn Tiến Lập I.Chủ Nghĩa Xã Hội và sự đi lên CNXH là quá trình của lịch sử tự nhiên. 1.Sự đi lên CNXH là quá trình phát triển của tự nhiên. Lịch sử phát triển của xã hội loài người là quá trình biến đổi của những hình thái kinh tế-xã hội kế tiếp nhau,thay thế nhau,từ thấp đến cao:chế độ công xã nguyên thủy,chế độ chiếm hữu nô lệ,chế độ phong kiến,chế độ tư bản chủ nghĩa,và tất yếu chuyển sang một chế độ xã hội mới,một nền văn minh cao hơn-chế độ xã hội chủ nghĩa. Sự phát triển tất yếu của lịch sử đó là do tác động của quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất quy định.Đây là quy luật cơ bản của sự phát triển xã hội loài người. Từ xã hội công xã nguyên thủy,lực lượng sản xuất thấp kém,do đó,sản phẩm xã hội còn ít,người nguyên thủy bắt buộc phải dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất và phân phối kiểu bình quân mới tồn tại được.Khi lực lượng sản xuất phát triển lên một mức độ nhất định,người lao động có khả năng sản xuất đủ mức sống tối thiểu và dư thừa đôi chút thì bắt đầu xuất hiện chế độ chiếm hữu nô lệ.Quan hệ sản xuất phong kiến ra đời lại làm cho lực lượng sản xuất phát triển lên một bước mới.Nhưng khi lực lượng sản xuất phát triển hơn nữa,quan hệ sản xuất phong kiến trở lên lỗi thời,đòi hỏi một quan hệ sản xuất khác phù hợp hơn đó chính là quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. Nền đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa ngày càng phát triển, tính chất xã hội hóa lao động ngày càng cao,nhưng quan hệ sản xuất vẫn dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân TBCN, làm cho quan hệ sản xuất TBCN ngày càng trở nên không phù hợp với LLSX do chính nó tạo ra. Tình hình đó dẫn đến mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất ngày càng gay gắt, đến mức độ nào đó, quan hệ sản xuất TBCN tất yếu bị phá vỡ, thay thế bằng một QHSX mới, phù hợp hơn, dó là QHXS xã hội chủ nghĩa. Mặt khác, trong quá trình hình thành và phát triển của nó, chủ nghĩa tư bản đã tạo ra tiền đề vật chất – kỹ thuật và xã hội ngày càng đầy đủ cho sự ra đời xã hội mới cao hơn nó- xã hội XHCN. Phân tích khoa học sự hình thành và phát triển cảu CNTB, những mâu thuẫn nội tại và xu hướng vận động của nó, C.Mác cho rằng phương thức sản xuất TBCN, không thể tồn tại vĩnh viễn mà nó là sự quá độ của lịch sử. Dự đoán thiên tài đó của Mác đã diến ra trong thực tế. cuộc cách mạng XHCN tháng Mười Nga vĩ đại đã mở ra một thời đại mới, thời đại quá độ lên CNXH. Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, cách mạng XHCN thành công ở một loạt các nước châu Âu, Á, và châu Mỹ. Nhưng CNXH với mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp ngày càng tích tụ và bộc lộ những khuyết tật lớn, dẫn đến khửng hoảng. trong tình hình đó, cải tổ, cải cách, đổi mới là tất yếu khách quan và phải được thực hiện có nguyên tắc, có pương pháp và bước đi dúng đắn, nhằm khắc phục những khuyết điểm của mô hình cũ, bảo đảm cho CNXH phát triển với sức sống mới. Nhưng đáng tiếc là nhiều nước XHCN qua cải tổ, cải cách đã từ bỏ nguyên tắc của chủ nghĩa xã hội, thực hiện phương pháp và bước đi sai lầm, lại bị chủ nghĩa đế quốc và kẻ thù các loại lợi dụng những sai lầm đó để phá hoại CNXH…nên đã dẫn đến hậu quả tai hại không chỉ đối với đảng cộng sản , đối với dân tộc mà đối với cả phong trào cách mạng trên thế giới như chúng ta đã thấy qua sự sụp đổ của nhà nước XHCN ở Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu vào cuối những năm 80, đầu những năm 90 của thế kỷ XX. Mặc dù CNTB đang còn khả năng thích nghi với điều kiện mới, nhưng những khuyết tật cơ bản, những mâu thuẫn chủ yếu và sự lạc hậu về mặt lịch sử của nó đã bộc lộ rõ ràng. Sự phát triển của loài người lên CNXH là sự tiến hóa hợp quy luật của lịch sử, mặc dù đó là quá trình lâu dài, phức tạp và không ít khó khăn, thậm chí phải trải qua những bước lùi và quanh co như giai đoạn hiện nay. II.Thực chất của thời kỳ quá độ. 1.đặc điểm thời kỳ quá độ. a.) thời kỳ quá độ là thời kỳ tồn tại những nhân tố của xã hội cũ xen lẫn với những nhân tố của xã hội mới, xã hội chủ nghĩa. Về kinh tế, còn tồn tại nhiều thành phần kinh tế: kinh tế quốc doanh, kinh tế tạp thể, kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế các tể và kinh tế tư bản nhà nước. kinh tế gia đình không phải là một thành phần kinh tế độc lập, nhưng được khuến khích phát triển mạnh. Về xã hội, còn tồn tại nhiều giai cấp và các tầng lớp dân cư khác nhau. b.) thời kỳ quá độ là một thời kỳ còn tồn tại nhiều mâu thuẫn, trong đó, mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn giữa con đường XHCN và con đường TBCN diễn ra gay gắt. đấu tranh để giải quyết các mâu thuẫn mà chủ yếu là mâu thuẫn cơ bản, nhằm xây dựng thành công CNXH là vấn để thuộc về bản chất của thời kỳ quá độ. c.) Trên cơ sở không ngưng củng cố và hoàn thiện nhà nước của dân do dân và vì dân,tiến hành đồng thời những cải biến cách mạng trên mạng trên tất cả các phương diện,thực hiện những nhiệm vụ lịch sử của thời kỳ quá độ cũng là một đặc trưng thuộc về bản chất của thời kỳ quá độ. d.)Thời kỳ quá độ là một thời kỳ lịch sử đặc biệt và lâu dài. Độ dài thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội phụ thuộc vào các nhân tố sau: _Tiến hành thành công đến đâu sự nghiệp đổi mới theo đường lối của Đâị hội VI,Đại hội VII và Đại hội của Đảng. _Khả năng và bản lĩnh khai thác các thuận lợi do thời đại và công cuộc đổi mới tạo ra cũng như vượt qua những thách thức và nguy cơ như nguy cơ diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch. _Khả năng và bản lĩnh khai thác đến mức nào,phát huy đến mức nào nội lực trên cơ sở khơi dậy tinh thần yêu nước và yêu chủ nghĩa xã hội để đóng góp sức người ,sức của cho sự nghiệp công nghiệp hóa,hiện đại hóa đất nước.Đồng thời với phát huy nội lực và dựa chính vào phát huy nội lực mà tranh thủ đến mức cao nhất sự hợp tác và giúp đỡ từ bên ngoài. Để đề ra những chủ trương,chính sách và biện pháp phù hợp,hạn chế những sai lầm,phải chia thời kỳ quá độ ra nhiều chặng đường.Cái khó khăn nhất là phải biết tính đến những nhiệm vụ đặc thù của từng chặng đường,đặc biệt quan trọng là chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ. 2.Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên CNXH. Xét dưới giác độ tiến hóa của lịch sử,thì chủ nghĩa xã hội-giai đoan thấp của xã hội cộng sản phải là một xã hội văn minh hơn,nhân đạo hơn và nói chung phải có trình độ phát triển cao hơn,trước hết trên một số mặt và cuối cùng trên tất cả các mặt,so với các xã hội đã có trong lịch sử.Chủ nghĩa xã hội đang được xây dựng ở nước ta có các đặc trưng: _Do nhân dân lao động làm chủ và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa không ngừng được xây dựng và tăng cường. _Có kinh tế phát triển,đời sống được nâng cao,dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.Có nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường dưới sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. _Có nền văn hóa tiên tiến,đậm đà bản sắc dân tộc. _Con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột,tấn công,bất công,làm theo năng lực,hưởng theo lao động,có cuộc sống ấm no,tự do,hạnh phúc,có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân. _Các dân tộc trong nước bình đẳng,đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau cùng phát triển,cùng tiến bộ. _Có quan hệ hữu nghị,hợp tác và phát triển với nhân dân tất cả các nước trên thế giới. Để xây dựng một xã hội với những đặc điểm như trên,phải thực hiện các nhiệm vụ quan trọng: _Tiến hành xây dựng,phát triển và hoàn thiện quan hệ sản xuất mới-quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức và bước đi thích hợp phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. _Xây dựng cơ sở vật chất-kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. _Xây dựng một chế độ xã hội mới-xã hội xã hội chủ nghĩa,từng bước tạo ra nền dân chủ xã hội chủ nghĩa,củng cố và hoàn thiện nhà nước kiểu mới”Nhà nước của dân,do dân,vì dân”. Những nhiệm vụ trên vô cùng phức tạp,khó khăn và nặng nề,phải được thực hiện qua một thời kỳ lịch sử lâu dài-thời kỳ quá độ nên chủ nghĩa xã hội. III.Quá độ lên chủ nghĩa xã hội và bỏ qua chủ nghĩa tư bản và chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ. 1.Quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa: Dưới tác động của quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất-quy luật vận động và chi phối sự phát triển của xã hội loài người-thì tất cả các nước,các dân tộc dù sớm hay muộn đều đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong thực tiễn lịch sử,có những nước,những dân tộc phát triển tuần tự từ hình thái kinh tế-xã hội thấp đến hình thái kinh tế-xã hội cao.Nhưng cũng có một số nước,một số dân tộc,trong những điều kiện nhất định,có thể phát triển một hoặc hai hình thái kinh tế-xã hội.Chẳng hạn,nước Mỹ và Canada đã bỏ qua chế độ phong kiến để tiến lên chế độ tư bản chủ nghĩa.Nước Ôtrâylia đã bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa.Sự phát triển nhảy vọt đó không làm ảnh hưởng đến tính chất xã hội được hình thành tuy nhiên nó phải được sự chuẩn bị kỹ lưỡng cả bên trong lẫn bên ngoài. + Khả năng khách quan Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại và toàn cầu hoá kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ, nó mở ra khả năng thuận lợi để khắc phục những hạn chế của nước kém phát triển như thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, khả năng và kinh nghiệm quản lý yếu kém, … nhờ đó ta có thể thực hiện “con đường rút ngắn” Thời đại ngày nay, quá độ lên chủ nghĩa xã hội là xu hướng khách quan của loài người. Chúng ta đã, đang và sẽ nhận được sự đồng tình, ủng hộ ngày càng mạnh mẽ của loài người, của các quốc gia độc lập đang đấu tranh để lựa chọn con đường phát triển tiến bộ của mình. + Tiền đề chủ quan Những tiền đề vật chất tạo điều kiện thuận lợi để mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế, thu hút vốn đầu tư, chuyển giao công nghệ, tiếp thu kinh nghiệm quản lý tiên tiến của các nước phát triển như: nguồn lao động dồi dào, nguồn tài nguyên đa dạng, vị trí địa lý thuận lợi, những cơ sở vật chất, kỹ thuật đã được xây dựng.Quyết tâm của nhân dân xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, cuộc sống ấm no, hạnh phúc sẽ trở thành lực lượng vật chất để vượt qua khó khăn, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.Sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, một Đảng giàu tinh thần cách mạng và sáng tạo, có đường lối đúng đắn và gắn bó với nhân dân, có Nhà nước xã hội chủnghĩa của dân, do dân, vì dân ngày càng được củng cố vững mạnh và khối đoàn kết toàn dân, đó là những nhân tố chủ quan vô cùng quan trọng bảo đảm thắng lợi công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. III.Nền Kinh Tế Trong Thời Kỳ Quá Độ * Kinh tế nhà nước Kinh tế nhà nước là khu vực kinh tế hay kiểu quan hệ kinh tế dựa trên sở hữu toàn dân mà nhà nước vừa là người chủ sở hữu đại diện vừa là người trực tiếp quản lý và sử dụng tư liệu sản xuất. + Cơ cấu bao gồm Các tài nguyên quốc gia và tài sản thuộc sở hữu nhà nước như đất đai, hầm mỏ, rừng, biển,ngân sách, các quỹ dự trữ quốc gia, hệ thống kho bạc, ngân hàng, bảo hiểm, kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội mà mhà nước là chủ đại biểu. Các doanh nghiệp nhà nước 100% vốn. Các doanh nghiệp cổ phần mà nhà nước có tỷ trọng vốn khống chế (51% trở lên). Doanh nghiệp cổ phần mà nhà nước có tỷ trọng vốn đặc biệt (cao nhất so với các cổ đông). Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Vai trò đó +Sự cần thiết: Doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí then chốt ở các ngành, lĩnh vực kinh tế và địa bàn quan trọng của đất nước.Đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến nhất so với các thành phần kinh tế khác.Đảm bảo thực hiện định hướng xã hội chủ nghĩa. + Nội dung chủ đạo: Kinh tế nhà nước là lực lượng vật chất để nhà nước thực hiện chức năng điều tiết, quản lý vĩm nền kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Hỗ trợ và lôi cuốn các thành phần kinh tế khác (thông qua cung cấp vậy tư máy móc,vốn,…) cùng phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Các doanh nghiệp nhà nước nêu gương đi đầu trong ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, nâng cao năng suất lao động, chất lượng, hiệu quả kinh tế xã hội và chấp hành pháp luật. + Giải pháp tăng cường vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước: Hoàn thành về cơ bản việc tổ chức sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước theo hướng: thực iện cổ phần hoá một bộ phận doanh nghiệp nhà nước, xây dựng một số tập đoàn kinh tế mạnh trên cơ sở các tổng công ty nhà nước có sự tham gia của các thành phần kinh tế, giải thể hoặc thay đổi hình thức sở hữu đối với những doanh nghiệp nhà nước làm ăn thua lỗ kéo dài mà nhà nước không cần nắm, phát triển thêm một số doanh nghiệp nhà nước ở một số ngành, lĩnh vực then chốt và địa bàn quan trọng. Đổi mới công cụ và ứng dụng những thành tựu mới về khoa học công nghệ hiện đại theo hướng: tăng tỷ suất khấu hao nhằm khắc phục hao mòn vô hình tài sản cố định, nâng sức cạnh tranh của hàng hoá để chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Cải tiến quản lý sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp nhà nước theo hướng: phân biệt quyền chủ sở hữu và quyền sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, nâng cao trình độ của cán bộ công nhân viên đáp ứng nhu cầu của giai đoạn mới. Tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách của nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước nhằm tạo động lực cho doanh nghiệp nhà nước phát triển, xoá bao cấp, cạnh tranh bình đẳng trên thị trường,tự chủ nâng cao hiệu quả nộp đủ thuế và có lãi. * Kinh tế tập thể Kinh tế tập thể là khu vực kinh tế hay kiểu quan hệ kinh tế dựa trên hình thức sở hữu tập thể(các quỹ sử dụng chung trong hợp tác xã) và sở hữu của các thành viên. + Kinh tế tập thể là thành phần kinh tế của những người lao động sản xuất nhỏ, bao gồm nông dân, thợ thủ công, người buôn bán và làm dịch vụ nhỏ cùng nhau làm ăn. + Kinh tế tập thể bao gồm những cơ sở kinh tế do người lao động tự nguyện góp vốn, cùng kinh doanh, tự quản lý theo nguyên tắc tập trung, bình đẳng,cùng có lợi. + Với các hình thức hợp tác đa dạng, trong đó hợp tác xã là nòng cốt; liên kết rộng rãi những người lao động, các hộ sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp nhỏ và vừa không giới hạn quy mô, lĩnh vực và địa bàn. + Hợp tác xã được hình thành trên cơ sở đóng góp cổ phần và tham gia lacủa xã viên. Phân phối trong hợp tác xã theo kết quả lao động, theo vốn góp và mức độ tham gia dịch vụ. Hợp tác xã được tổ chức và hoạt động theo các nguyên tác cơ bản là: tự nguyện, bình đẳng, cùng có lợi và quản lý dân chủ. Nhà nước giúp đỡ hợp tác xã đào tạo cán bộ, ứng dụng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, mở rộng thị trường, xây dựng quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã. + Phát triển kinh tế tập thể: Phương châm: tích cực, vững chắc, xuất phát từ nhu cầu thực tế, đi từ thấp đến cao, đạt hiệu quả thiết thực, vì sự phát triển của sản xuất.Lấy lợi ích kinh tế làm chính: gồm lợi ích các thành viên và lợi ích tập thể đồng thời coi trọng lợi ích xã hội.Trong khu vực nông nghiệp, nông thôn phải trên cơ sở đảm bảo quyền tự chủ của kinh tế hộ, trang trại, hỗ trợ đắc lực cho kinh tế hộ, trang trại. Không ngừng nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và hỗ trợ của nhà nước, có chính sách ưu đãi, khuyến khích, giúp đỡ để phát triển có hiệu quả. Thực hiện tốt Luật hợp tác xã. Kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. * Kinh tế cá thể, tiểu chủ Kinh tế cá thể là hình thức kinh tế dựa trên hình thức tư hữu nhỏ về tư liệu sản xuất và khả năng lao động của bản thân người lao động và gia đình. Kinh tế tiểu chủ cũng là hình thức kinh tế dựa trên tư hữu nhỏ về tư liệu sản xuất nhưng có thuê mướn lao động, tuy nhiên thu nhập vẫn chủ yếu dựa vào sức lao động và vốn của bản thân và gia đình. + Sự khác nhau giữa kinh tế cá thể và kinh tế tiểu chủ ở chỗ: trong kinh tế cá thể nguồn thu nhập hoàn toàn dựa vào lao động và vốn của bản thân và gia đình, còn trong kinh tế tiểu chủ, tuy nguồn thu nhập vẫn chủ yếu dựa vào lao động và vốn của bản thân và gia đình, nhưng có thuê lao động. + Ở nước ta do trình độ lực lượng sản xuất còn thấp, thành phần kinh tế này có vai trò to lớn trong nhiều ngành nghề và ở khắp các địa bàn cả nước. Tích cực: có khả năng sử dụng và phát huy có hiệu quả các tiềm năng về vốn, sức lao động, các kinh nghiệm sản xuất, ngành nghề truyền thống. Hạn chế: tính tự phát, manh mún và chậm ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ. + Xu hướng vận động phát triển: Phần lớn dưới hình thức hộ gia đình, có tiềm năng và vị trí quan trọng lâu dài. Phát triển nhanh trong nông, lâm, ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thương mại, dịch vụ.Một mặt cần tạo điều kiện để thành phần kinh tế này phát triển như giúp đỡ về vốn, khoa học và công nghệ, thị trường tiêu thụ, mặt khác, cần hướng dẫn nó dần dần vào kinh tế tập thể một cách tự nguyện, hoặc làm vệ tinh cho các doanh nghiệp nhà nước và hợp tác xã. * Kinh tế tư bản tư nhân Kinh tế tư bản tư nhân là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất và bóc lột lao động làm thuê. + Là các đơn vị kinh tế mà vốn do một hoặc một số nhà tư bản góp lại để sản xuất kinh doanh.Gồm các xí nghiệp tư nhân, công ty tư nhân hay công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn. + Trong thời kỳ quá độ ở nước ta, thành phần này còn có vai trò đáng kể để phát triển lực lượng sản xuất, xã hội hóa sản xuất, giải quyết việc làm, khai thác các nguồn vốn và góp phần giải quyết các vấn đề xã hội khác. + Kinh tế tư bản tư nhân được khuyến khích phát triển rộng rãi trong các ngành nghề sản xuất kinh doanh mà pháp luật không cấm; được tạo môi trường kinh doanh thuận lợi về chính sách, pháp lý để nó hoạt động có hiệu quả. + Xét về lâu dài có thể hướng thành phần này đi vào kinh tế tư bản nhà nước dưới những hình thức khác nhau. Để định hướng cho sự phát triển của thành phần kinh tế tư bản tư nhân cần phải: Xoá mặc cảm đối với kinh tế tư bản tư nhân, bảo vệ quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tư bản tư nhân để tạo lòng tin, gây chữ tín giữa nhà nước và các nhà tư bản tư nhân.Tạo môi trường và điều kiện kinh tế cho tư bản tư nhân hoạt động: khuôn khổ pháp luật, kết cấu hạ tầng, tiếp thị,… Khuyến khích các nhà tư bản tư nhân đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, dùng công nghệ thu hút nhiều lao động. Tăng cường quản lý của nhà nước thông qua việc đăng ký kinh doanh, kiểm tra kiểm soát theo luật định, tăng cường các biện pháp hướng dẫn tư bản tư nhân làm giàu đúng pháp luật. Trong tương lai, không tịch thu hay tước đoạt mà từng bước hướng kinh tế tư bản tư nhân vào các hình thức tư bản nhà nước tuỳ theo sự phát triển của lực lượng sản xuất gắn với quá trình tổ chức lại nền sản xuất xã hội. * Kinh tế tư bản nhà nước Kinh tế tư bản nhà nước dựa trên hình thức sở hữu hỗn hợp về vốn giữa kinh tế nhà nước với kinh tế tư bản tư nhân dưới các hình thức hợp tác liên doanh. + Bao gồm các đơn vị kinh tế hình thành do sự liên doanh giữa nhà nước XHCN với tư bản tư nhân, do nhà nước góp vốn cổ phần hay cho tư bản tư nhân thuê tài sản + Là cầu nối giữa sản xuất nhỏ với sản xuất lớn, hoặc “nhịp cầu trung gian” đi lên CNXH. Kinh tế tư bản nhà nước có khả năng to lớn trong việc huy động vốn, công nghệ, khả năng tổ chức quản lý tiên tiến. Thành phần kinh tế này có vai trò đáng kể trong giải quyết việc làm và tăng trưởng kinh tế. + Sự tồn tại thành phần kinh tế này là rất cần thiết, cần phát triển mạnh mẽ nó trong thời kỳ quá độ ở nước ta: Áp dụng một cách phổ biến các hình thức tư bản nhà nước như: công ty liên doanh, đại lý,đặt hàng, gia công, tô nhượng,… Thực hiện lâu dài để phát triển lực lượng sản xuất phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá,hiện đại hoá đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Các giải pháp: hoàn thiện luật đầu tư, tăng thị phần của Việt Nam trong liên doanh, nâng cao năng lực cán bộ của đất nước, xây dựng và nâng cao hiệu lực của các tổ chức đảng, đoàn thể trong các liên doanh,… Nếu có đủ điều kiện (vật chất, chính trị) thì sẽ không đáng sợ. * Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài thường được hiểu là một loại hình kinh tế gồm những doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có vốn của các doanh nghiệp, cá nhân người nước ngoài tham gia (không nhất thiết là tư bản nước ngoài). + Chủ yếu dưới hình thức xí nghiệp 100% vốn nước ngoài và các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài. Phân biệt với tư bản tư nhân và tư bản nhà nước. + Trong những năm gần đây ở nước ta, tỷ trọng của kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài tăng lên đáng kể (chiếm gần 25% vốn đầu tư từ nước ngoài) và vai trò của nó đối với tăng trưởng kinh tế cũng lớn lên (hơn 16%GDP). + Đối với kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài cần tạo điều kiện thuận lợi để nó phát triển,cải thiện môi trường pháp lý và kinh tế để thu hút mạnh vốn đầu tư nước ngoài, hướng vào xuất khẩu, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội gắn với thu hút công nghệ hiện đại, tạo thêm nhiều việc làm. IV. Mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế và định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế nhiều thành phần. + Mối quan hệ: Quan điểm của Đảng CSVN (Đại hội IX): “Trong thời kỳ quá độ có nhiều hình thức sở hữu,nhiều thành phần kinh tế, giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau, nhưng cơ cấu, tính chất, vị trí các thành phần kinh tế, các giai cấp trong xã hội đã thay đổi nhiều cùng với những biến đổi to lớn về kinh tế xã hội. Do đó, mối quan hệ nói trên là mối quan hệ hợp tác và đấu tranh trong nội bộ nhân dân, đoàn kết và hợp tác lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng”. Các thành phần kinh tế không tồn tại độc lập mà đan xen vào nhau, tác động qua lại với nhau, mỗi thành phần kinh tế dựa trên một hình thức sở hữu nhất định về tư liệu sản xuất và biểu hiện lợi ích của một giai cấp, tầng lớp xã hội nhất định. Các thành phần kinh tế vừa thống nhất vừa mâu thuẫn với nhau. Tính thống nhất biểu hiện: Mỗi thành phần là một bộ phận của nền kinh tế, nằm trong hệ thống phân công xã hội có mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau cả “đầu vào” và “đầu ra”. Các thành phần kinh tế đều hoạt động trong một môi trường thống nhất (các chính sách,pháp luật và sự quản lý vĩ mô của nhà nước) và đều là nội lực của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của nước ta. Sự thống nhất sẽ tạo nên một hợp lực mạnh mẽ để phát triển kinh tế vì mục tiêu chung là “độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,văn minh”.Mâu thuẫn giữa các thành phần kinh tế biểu hiện: Xu hướng vận động khác nhau, mang bản chất kinh tế khác nhau, biểu hiện lợi ích kinh tế khác nhau.Do tính tự phát của kinh tế thị trường và lợi nhuận chi phối giữa các thành phần kinh tế và ngay trong nội bộ mỗi thành phần kinh tế cũng có mâu thuẫn do sự vi phạm hợp đồng, vì lợi ích cục bộ, chiếm dụng vốn của nhau, vi phạm bản quyền sở hữu phát minh, nhãn mác, giành thị trường… Do khiếm khuyết trong quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nước và vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước. Những mâu thuẫn của nền kinh tế nhiều thành phần chỉ được giải quyết dần dần trong quá trình xã hội hoá sản xuất theo định hướng xã hội chủ nghĩa.Trong hai mặt của mối quan hệ thì mặt thống nhất là cơ bản. Để giảm thiểu mâu thuẫn, phát huy tính thống nhất không đơn giản là xoá bỏ thành phần kinh tế này hay thành phần kinh tế khác mà thông qua chức năng điều tiết lợi ích và vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước. Xã hội hoá sản xuất theo định hướng xã hội chủ nghĩa chính là làm cho nền kinh tế nhiều thành phần phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. + Để định hướng xã hội chủ nghĩa nền kinh tế nhiều thành phần chúng ta cần phải: - Làm cho kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và nó cùng với lợi ích tập thể dần dần trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế. - Khuyến khích và tạo điều kiện để các thành phần kinh tế khai thác tối đa các nguồn lựccho công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nâng cao hiệu quả kinh tế và xã hội, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân. - Thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy phân phối theo lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu; thừa nhận thuê mướn lao động nhưng không để nó trở thành quan hệ thống trị. - Tăng cường hiệu lực quản lý vĩ mô của nhà nước, phát huy mặt tích cực và hạn chế mặttiêu cực của cơ chế thị trường; khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đôi với xóa đói giảm nghèo,tránh sự phân hoá xã hội thành hai cực đối lập, không để chênh lệch quá lớn về mức sống và trình độ phát triển giữa các vùng, các tầng lớp dân cư; kết hợp tăng trưởng kinh tế với tiến bộ xã hội và công bằng dân chủ. V.Kết Luận. Để xem xét một thời kỳ cần phải quan sát ở nhiều góc độ,trong mọt giới hạn của vấn đề trên đây tôi trình bày những vấn đề cơ bản nhất của thời kỳ quá độ: Đi lên chủ nghĩa xã hội là quá trình của lịch sử tự nhiên,thực chất thời kỳ quá độ,quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chủ nghĩa tư bản là như thế nào,cuối cùng là nền kinh tế nhiều thành phàn trong thời kỳ quá độ và định hướng của các nhà lãnh đạo.