Đề tài Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong các doanh nghiệp Nhà nước

V× vËy sau mét thêi gian tham kh¶o s¸ch b¸o cïng mét sè tµi liÖu, vµ ®­îc sù h­íng dÉn cña thÇy gi¸o phô tr¸ch em ®· chän cho m×nh ®Ò tµi ®ã lµ: “Tæ chøc Bé m¸y KiÓm to¸n néi bé trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc”. ë c¸c c¬ quan nhµ n­íc tæ chøc kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc còng nh­ ë c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ n­íc th× c¸c ®¬n vÞ trªn ph¶i tæ chøc Bé m¸y KiÓm to¸n néi bé vµ ph¶i cã ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé xuÊt ph¸t tõ lý do sau: ¨ §èi víi c¸c ®¬n vÞ thô h­ëng ng©n s¸ch Nhµ n­íc – lµ ®èi t­îng cña ho¹t ®éng KiÓm to¸n nhµ n­íc: v× ph¹m vi lµ ®èi t­îng KiÓm to¸n nhµ n­íc rÊt réng, cho dï tæ chøc kiÓm to¸n nhµ n­íc cã ph¸t triÓn ®Õn ®©ucòng kh«ng thÓ thùc hiÖn kiÓm to¸n th­êng xuyªn mäi ®èi t­îng ®­îc. V× vËy biÖn ph¸p kh¾c phôc h÷u hiÖu ®­îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c n­íc lµ tæ chøc hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé réng r·i. ë n­íc ta, trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y còng ®· tõng thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm tra kÕ to¸n néi bé ngµnh, ®¬n vÞ mµ thùc chÊt còng lµ h×nh thøc KiÓm to¸n néi bé. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ bÞ bu«ng láng vµ hÇu nh­ v« hiÖu ho¸. §øng tr­íc yªu cÇu vµ nhiÖm vô ®Æt ra trong c«ng cuéc ®æi míi, ®ßi hái bøc xóc ph¶i tæ chøc l¹i vµ ®­a vµo kû c­¬ng nÒn nÕp ho¹t ®éng hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé. ¨ §èi víi c¸c doanh nghiÖp: KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng cô qu¶n lý cña c¸c nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®Ó kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸ ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh chiÕn l­îc kinh doanh sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. KiÓm to¸n néi bé còng lµ c«ng cô ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®ång thêi KiÓm to¸n néi bé còng cung cÊp c¨n cø ®Ó l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng. KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng cô kiÓm tra, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ë tõng bé phËn, ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tr­íc, trong vµ sau khi kinh doanh. KiÓm to¸n néi bé lµm c«ng viÖc th­êng xuyªn theo yªu cÇu vµ chØ ®¹o cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. ë n­íc ta kh¶ n¨ng dù b¸o vµ ph©n tÝch c¸c doanh nghiÖp cßn rÊt h¹n chÕ, cßn rÊt nhiÒu d¸ng dÊp cña thêi kú qu¶n lý bao cÊp. Doanh nghiÖp nhµ n­íc muèn û l¹i, dùa dÉm vµo Nhµ n­íc. Doanh nghiÖp ch­a cã hÖ thèng ph©n tÝch chøc n¨ng, do ®ã viÖc tæ chøc bé phËn KiÓm to¸n néi bé ë c¸c doanh nghiÖp lµ hÕt søc ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt. KiÓm to¸n néi bé lµ tai m¾t cho doanh nghiÖp. Môc ®Ých cña KiÓm to¸n néi bé lµ t¹o ra c«ng cô ®Ó ph©n tÝch toµn bé ho¹t ®éng chiÕn l­îc, ®Ó rót kinh nghiÖm trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, ®ång thêi ®Ò ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña riªng b¶n th©n doanh nghiÖp. Trong phÇn d­íi ®©y cña bµi viÕt em xin tr×nh bµy cô thÓ h¬n vÒ c«ng t¸c tæ chøc Bé m¸y KiÓm to¸n néi bé còng nh­ nªu nªn nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi KiÓm to¸n néi bé ë ViÖt Nam. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TrÇnh M¹nh Dòng ®· tËn t×nh chØ b¶o gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy II- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. PHÇn I: Giíi thiÖu vÒ KiÓm to¸n néi bé. 1.C¬ së lý luËn chung vÒ KiÓm to¸n néi bé. Tr­íc hÕt trong phÇn viÕt nµy em xin ®Ò cËp mét sè lý luËn tæng quan vÒ KiÓm to¸n néi bé. Lµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n, KiÓm to¸n néi bé mang nh÷ng ®Æc thï chung vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô. Nh­ng ®Ó ph©n biÖt gi÷a lo¹i h×nh KiÓm to¸n néi bé víi KiÓm to¸n nhµ n­íc, KiÓm to¸n ®éc lËp ta cã thÓ dùa trªn nh÷ng ®Þnh nghÜa riªng biÖt vµ chøc n¨ng nhiÖm vô. Trong c¸c chuÈn mùc hµnh nghÒ KiÓm to¸n néi bé ban hµnh th¸ng 5/ 1978, cã ®Þnh nghÜa nh­ sau: “ KiÓm to¸n néi bé lµ mét chøc n¨ng thÈm ®Þnh ®éc lËp ®­îc thiÕt lËp bªn trong mét tæ chøc ®Ó xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc ®ã”. §Ó hiÓu râ ®­îc ®Þnh nghÜa trªn, ta cã thÓ hiÓu c¸c thuËt ng÷ sau: ª “ KiÓm to¸n”, mét mÆt nã ®­îc coi lµ kiÓm tra sù chÝnh x¸c sè häc hay sù tån t¹i cña tµi s¶n, mÆt kh¸c nã lµ viÖc thÈm tra s©u s¾c vµ x¸c minh, víi tr×nh ®é tæ chøc cao h¬n. ª “ Néi bé”, ®Ó nãi râ rµng ®ã lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n do tæ chøc vµ nh©n viªn cña tæ chøc ®ã tiÕn hµnh. Nh­ vËy lµ, c«ng viÖc kiÓm to¸n ë ®©y kh¸c víi c«ng viÖc do kiÓm to¸n viªn c«ng chøng bªn ngoµi thùc hiÖn, hoÆc do ®èi t¸c kh¸c kh«ng thuéc tæ chøc riªng nµo thùc hiÖn. ª “ §éc lËp”, nãi nªn r»ng c«ng viÖc cña kiÓm to¸n kh«ng bÞ nh÷ng rµng buéc cã thÓ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¹m vi vµ hiÖu qña cña viÖc thÈm tra, hoÆc lµm chËm trÔ viÖc b¸o c¸o nh÷ng ph¸t hiÖn vµ kÕt luËn. ª “ ThÈm ®Þnh”, kh¼ng ®Þnh chñ ®Ò ®¸nh gi¸ cña kiÓm to¸n viªn néi bé khi triÓn khai nh÷ng kÕt luËn. ª “ §­îc thiÕt lËp”X¸c nhËn lµ tæ chøc ®· ®Þnh râ vai trß cña KiÓm to¸n néi bé. ª “Xem xÐt vµ ®¸nh gi¸”, nãi râ vai trß hµnh ®éng cña KiÓm to¸n viªn néi bé, mét lµ ®iÒu tra ph¸t hiÖn sù viÖc, hai lµ nhËn ®Þnh vµ ®¸nh gi¸. ª Côm tõ “ Ho¹t ®éng cña tæ chøc”kh¼ng ®Þnh ph¹m vi quyÒn h¹n réng cña c«ng viÖc KiÓm to¸n néi bé khi t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc. ª ThuËt ng÷ “ Gióp ®ì” kh¼ng ®Þnh sù gióp ®ì vµ hç trî lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña KiÓm to¸n néi bé. ª Côm tõ “ §èi víi tæ chøc ®ã” kh¼ng dÞnh toµn bé ph¹m vi gióp ®ì cho c¶ tæ chøc bao gåm toµn thÓ nh©n viªn, héi ®ång gi¸m ®èc ( trong ®ã cã uû ban KiÓm to¸n cña héi ®ång gi¸m ®èc) vµ c¸c cæ ®«ng cña c«ng ty. Tõ c¸c thuËt ng÷ còng nh­ ®Þnh nghÜa nªu trªn ta cã thÓ hiÓu râ b¶n chÊt cña KiÓm to¸n néi bé th× c¨n cø chñ yÕu lµ xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a KiÓm to¸n néi bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cu¶ c«ng ty. Tr­íc hÕt lµ c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn ph¶i t¸ch ra khái c¸c nghiÖp vô hµng ngµy cña mét c«ng ty. Mét kiÓm ®Þnh thùc tÕ lµ nÕu KiÓm to¸n néi bé t¹m ngõng mét phÇn hay toµn bé th× c¸c nghiÖp vô b×nh th­êng cña c«ng ty cho ®Õn lóc ®ã vÉn tiÕp tôc theo c¸ch ®ang lµm. Lý do cña sù t¸ch rêi lµ rÊt thùc tÕ. Trong ph¹m vi mµ nhãm KiÓm to¸n néi bé ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc hµng ngµy – vÝ dô nh­ th«ng qua biÕn ®éng tµi s¶n… th× viÖc thÈm ra riªng hay thÈm tra bæ xung sÏ kh«ng cßn n÷a. Thay vµo ®ã, ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé chØ ®¬n gi¶n lµ nhËn tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n th«ng th­êng hay cña c¸c nghiÖp vô kh¸c. Cã khi ng­êi qu¶n lý thÝch giao nh÷ng tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c nghiÖp vô cho KiÓm to¸n néi bé, nh­ng lµm nh­ vËy chÝnh lµ viÖc hiÓu sai vÒ viÖc thÈm tra ®éc lËp. MÆt quan träng thø hai cña mèi quan hÖ gi÷a KiÓm to¸n néi bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña c«ng ty lµ: KiÓm to¸n viªn néi bé còng lµ mét nh©n viªn cña c«ng ty v× thÕ anh ta kh«ng thÓ lÊn ¸t vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi kh¸c. Cho nªn ng­êi qu¶n trÞ trùc tuyÕn hay kiÓm tra viªn vÉn chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong c¸c nhiÖm vô cña hä, chø kh«ng thÓ ®Èy tr¸ch nhiÖm cho KiÓm to¸n néi bé. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ KiÓm to¸n néi bé kh«ng cã tr¸ch nhiÖn g×. KiÓm to¸n néi bé cã tr¸ch nhiÖm lµm c«ng viÖc mµ anh ta kh«ng th¹o vÒ mÆt nghÒ nghiÖp. §iÓm sau còng lµ sù chång chÐo kh«ng tr¸nh khái gi÷a vai trß cña KiÓm to¸n néi bé víi nh÷ng häat ®éng kh¸c cña c«ng ty. VÒ nguyªn t¾c nh©n viªn trong tæ chøc ®­îc giao lµm viÖc g× lµ ph¶i cam kÕt viÖc ®ã cã hiÖu qu¶ vµ gãp phÇn vµo sù thÞnh v­îng cña c«ng ty nãi chung. Bªn c¹nh ®ã chóng ta cßn xÐt mèi quan hÖ gi÷a KiÓm to¸n néi bé víi héi ®ång gi¸m ®èc. Héi ®ång gi¸m ®èc cã vai trß tÝch cùc h¬n, chÞu tr¸ch nhiÖm nhiÒu h¬n trong mèi quan hÖ qu¶n lý liªn hiÖp c«ng ty vµ c¸c cæ ®«ng. Víi tr¸ch nhiÖm t¨ng hªm ®ã, héi ®ång gi¸m ®èc ®· chän c¸ch lµm lµ s¸ng lËp më réng vai trß cña uû ban kiÓm to¸n thuéc héi ®ång. Tuy vai trß chÝnh thøc cña uû ban cßn míi mÎ nh­ng th­êng nã bao hµm tÝnh toµn vÑn vµ trung thùc cña b¸o c¸o tµi chÝnh tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t kÕ to¸n néi bé, vµ sù chu ®¸o cña toµn bé lç lùc kiÓm to¸n. Trong lç lùc kiÓm to¸n cã mèi quan hÖ gi÷a kiÓm to¸n viªn ®éc lËp bªn ngoµi vµ KiÓm to¸n néi bé. MÆc dï, th­êng cã quy ®Þnh lµ KiÓm to¸n néi bé lËp b¸o c¸o vµ göi cho ban gi¸m ®èc ®iÒu hµnh, hoÆc göi cho gi¸m ®èc tµi chÝnh nh­ng thùc ra KiÓm to¸n viªn néi bé còng ph¶i chuÈn bÞ néi dung b¸o c¸o vµ gióp ®ì cho uû ban kiÓm to¸n. Ngoµi ra, chóng ta cßn t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a KiÓm to¸n néi bé vµ kiÓm to¸n viªn bªn ngoµi. KiÓm to¸n viªn bªn ngoµi cã tr¸ch nhiÖm chñ yÕuvíi c¸c bªn ngoµi tæ chøc kh¸ch hµng, cßn KiÓm to¸n viªn néi bé th× chÞu tr¸ch nhiÖm chñ yÕu víi tæ chøc. KiÓm to¸n viªn bªn ngoµi quan t©m ®Æc biÖt ®Õn sù ®óng ®¾n cña b¸o c¸o tµi chÝnh, cßn KiÓm to¸n néi bé th× ®Æt mèi quan t©m hµng ®Çu vµo hiÖu qu¶ chung cña c¸c xÝ nghiÖp vµ kh¶ n¨ng cã l·i cña c«ng ty. MÆc dï hai nhãm kiÓm to¸n kh¸c nhau vÒ nhiÖm vô chñ yÕu nh­ng vÉn cã mèi quan t©m chung lµm c¬ së cho mét sù kÕt hîp t¸c dông réng r·i. C¸i chÝnh lµ mèi quan t©m chung xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh vµ sù ®óng ®¾n cña hÖ thèng kiÓm so¸t kÕ to¸n néi bé, lµ mét c¬ së quan träng cho mçi nhãm thùc hiÖn nhiÖm vô chñ yÕu cña nã. 2. KiÓm to¸n néi bé lµ g×? §Þnh nghÜa nªu trªn ®· phÇn nµo kh¸i qu¸t vÒ KiÓm to¸n néi bé nh­ngtrong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a yÕu tè c¹nh tranh cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ víi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x· - héi qua l¹i tÊt yÕu cña c¸c ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n ®· lµm n¶y sinh mét nhu cÇu kh¸ch quan lµ: Ph¶i c«ng khai c¸c th«ng tin kinh tÕ tµi chÝnh vµ c¸c th«ng tin ®ã ph¶i ®¸ng tin cËy, tøc lµ ph¶i cã mét lùc l­îng ngoµi c¸c mèi quan hÖ ®ã, cã tr×nh ®é kü n¨ng chuyªn m«n tiÕn hµnh thÈm ®Þnh mét c¸ch ®éc lËp kh¸ch quan nh»m ®­a ra nhËn xÐt vÒ ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin c«ng khai. Nhê ®ã, c¸c thÓ nh©n hoÆc c¸c ph¸p nh©n sÏ tin t­ëng lÉn nhau vµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ tµi chÝnh sÏ xaû ra gi÷a c¸c ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n ®ã víi nhau lµm thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t triÓn. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy do tr×nh ®é vµ thêi gian cã h¹n nªn em chØ xin ®Ò cËp ®Õn KiÓm to¸n néi bé. Tr­íc hÕt kh¸i niÖm vÒ KiÓm to¸n néi bé cã thÓ ®­îc hiÓu nh­ sau: “ KiÓm to¸n néi bé lµ mét ho¹t ®éng néi kiÓm cã tÝnh ®éc lËp trong c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ kinh tÕ thùc hiÖn víi chøc n¨ng chÝnh lµ kiÓm tra ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng ®ã vµ gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý t¹i c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së”. Theo kh¸i niÖm ë trªn th× nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña KiÓm to¸n néi bé lµ kiÓm to¸n tµi chÝnh, kiÓm to¸n nghiÖp vô ( kiÓm to¸n ho¹t ®éng), kiÓm to¸n tu©n thñ. Môc ®Ých, vai trß, vÞ trÝ, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña KiÓm to¸n néi bé. 3.1 – Môc ®Ých cña KiÓm to¸n néi bé. ·Thø nhÊt: §èi víi kiÓm to¸n tµi chÝnh bao gåm viÖc ®¸nh gi¸ c¸c hÖ thèng kÕ to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé nh»m kiÓm so¸t vµ b¶o vÖ tµi s¶n vµ c¸c nguån lùc kh¸c cña c«ng ty; kiÓm tra nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. §iÒu tra ®Æc biÖt, ch¼ng h¹n nh­ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ mét sè nghiÖp vô giao dÞch nhÊt ®Þnh. ·Thø hai: Víi KiÓm to¸n ho¹t ®éng th× c¸c môc ®Ých bao gåm ®¸nh gi¸ tÝnh kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña c¸c ho¹t ®éng gåm c¶ viÖc kiÓm so¸t phi tµi chÝnh ( KiÓm so¸t kinh doanh ) cña mét ®¬n vÞ kinh doanh. ·Thø ba: KiÓm to¸n tu©n thñ cã môc ®Ých lµ: Xem xÐt viÖc tu©n thñ c¸c ®¹o luËt, quy ®Þnh vµ nh÷ng yªu cÇu, c¸c chÝnh s¸chvµ h­íng dÉn qu¶n lý vµ nh÷ng quy ®Þnh néi bé kh¸c. 3.2 – Vai trß, vÞ trÝ cña KiÓm to¸n néi bé. Víi sù lín m¹nh cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong mét vµi thËp niªn gÇn ®©y, tÇm quan träng cña KiÓm to¸n néi bé còng lín m¹nh mét c¸ch t­¬ng øng lµm cho nã trë thµnh yÕu tè chÝnh trong viÖc thiÕt lËp chÊt l­äng kiÓm tra néi bé cña doanh nghiÖp vµ sù lín m¹nh ®ã ®· ®ãng gãp mét c¸ch ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn cña ngµnh kiÓm to¸n ®­¬ng thêi. Häc viÖn KiÓm to¸n viªn néi bé (IIA) lµ c¬ quan chuyªn m«n ®éc lËp ®­îc thµnh lËph ë c¶ hai bê §¹I T©y D­¬ng (Ph¸p vµ Mü) vµ ®­îc chia thµnh rÊt nhiÒu ph©n viÖn t¹i nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi còng phÇn nµo nãi lªn nhu cÇu bøc xóccña viÖc nghiªn cøu, ®µo t¹o, båi d­ìng vµ cÊp chøng chØ cho c¸c KiÓm to¸n viªn néi bé (CIA). Sù c«ng nhËn KiÓm to¸n néi bé còng ®­îc kh¼ng ®Þnh ë c¸c KiÓm to¸n viªn ®éc lËp: Hä thõa nhËn KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng cô qu¶n lý hiÖu qu¶ vµ lµ sù bæ xung cÇn thiÕt cho c«ng viÖc ngo¹i kiÓm nªn lu«n khuyÕn khÝch kh¸ch hµng cña m×nh thiÕt lËp hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé. Trong hÖ thèng kiÓm tra tµi chÝnh Nhµ n­íc, hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ Nhµ n­ícgi÷ vai trß hÕt søc quan träng. Do lo¹i h×nh chñ yÕu lµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng vµ kh¸c víi kiÓm to¸n nhµ n­íc, KiÓm to¸n néi bé ®­îc ®Æt tai c¸c ®¬n vÞ c¬ së nªn gióp sím ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn vµ xö lý c¸c hµnh vi tiªu cùc, gian lËn trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ,tµi chÝnh, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n, nh©n lùc, tiÒn vèn vµ h¹n chÕ l·ng phÝ, tham nhòng; n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ hiÖu n¨ng qu¶n lý; hoµn thiÖn vµ ®æi míi phong c¸chlµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan ®¬n vÞ. VÒ mÆt lý thuyÕt, KiÓm to¸n néi bé lµ lùc l­îng ®éc l©p trong ®¬n vÞ ®­îc lËp ra ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ vµ c¸c thµnh viªn kh¸c trong ®¬n vÞ ®ã ®· lµm. Trong nh÷ng ®¬n vÞ nhá, chøc n¨ng KiÓm to¸n néi bé thuéc vÒ mét phÇn cña vai trß qu¶n lý vµ ®­îc ng­êi chñ së h÷u hoÆc ng­êi qu¶n lý trùc tiÕp thùc hiÖn. Tuy nhiªn c¸c ho¹t ®éng cô thÓ t¹i c¸c ®¬n vÞ rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p hÖ thèng kiÓm tra ®· ®­îc thiÕt lËp tõ tr­íc khã ®em l¹i cho «ng chñ vµ c¸c nhµ qu¶n lý cÊp cao c¸i nh×n qu¸n xuyÕn ®èi víi mäi ho¹t ®éng ®· vµ ®ang diÔn ra. Nh÷ng quy t¾c ®· ®Þnh ra cã ®ùc tu©n thñ kh«ng? Tµi s¶n cã ®­îc b¶o vÖ nguyªn vÑn kh«ng? C«ng nh©n viªn lµm viÖc cã hiÖu n¨ng kh«ng? Nh÷ng quy t¾c hiÖn hµnh cã cßn hiÖu lùc khi ®iªï kiÖn thay ®æi kh«ng? Nh÷ng c©u tr¶ lêi nµy ph¶i giao cho mét ng­êi hoÆc mét sè ng­ßi chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng, sau ®ã b¸o c¸o l¹i cho chñ së h÷u hoÆc ng­êi qu¶n lý. KiÓm to¸n néi bé còng nh­ mäi ho¹t ®éng kh¸c b¾t ®Çu h×nh thµnh tõ nh÷ng nhu cÇu n¶y sinh xuÊt ph¸t tõ qu¶n lý. Trong nh÷ng yÕu tè cô thÓ quyÕt ®Þnh sù ra ®êi tÊt yÕu cña ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé cã thÓ kÓ ®Õn: Sù lín m¹nh vÒ quy m« vµ ®é phøc t¹p cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh Sù chuyÓn ®æi tõ c¸c ho¹t ®éng tËp trung sang ph©n quyÒn hoÆc ph©n cÊp qu¶n lý. Yªu cÇu cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh Nh÷ng nh­îc ®iÓm cña con ng­êi vµ c¸c yÕu tè kh«ng thuËn lîi kh¸c ®Æt ra yªu cÇu kh¸ch quan th× cÇn ph¶i cã hÖ thèng kiÓm tra néi bé. NÕu xÐt kü h¬n, cã thÓ nhËn thÊy KiÓm to¸n néi bé ®­îc ph¸t triÓn theo ba khÝa c¹nh: Sù ph¸t triÓn cña KiÓm to¸n néi bé nh­ mét tæ chøc: nã ®­îc ®¸nh dÊu bëi ba giai ®o¹n: § ë giai ®o¹n ®Çu nh÷ng chøc n¨ng KiÓm to¸n néi bé ®· ®­îc c«ng nhËn ë mét vµi n¬i tuy cßn r¶i r¸c vµ viÖc kiÓm tra do b¶n th©n chñ së h÷u hoÆc ng­êi qu¶n lý thùc hiÖn. § Sang giai ®o¹n tiÕp theo c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ ®¸nh gi¸ ®· ®­îc c«ng nhËn chÝnh thøc trong c¸c tæ chøc. Tuy vËy kh¸i niÖm hoÆc tªn gäi kiÓm to¸n néi bé ch­a ®­îc sö dông réng r·i. § Giai ®o¹n thø ba n©ng kiÓm to¸n néi bé lªn thµnh mét ®¬n vÞ ®éc lËp d­íi sù gi¸m s¸t trùc tiÕp cña ng­êi l·nh ®¹o tèi cao ®Ó b¶o ®¶m sù v÷ng m¹nh vµ tÝnh ®éc lËp. 4 Sù ph¸t triÓn cña KiÓm to¸n néi bé nh­ mét chøc n¨ng: Tr­íc ®©y KiÓm to¸n néi bé h­íng nhiÒu vµo kÕ to¸n, nã chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o n¨ng lùc cho kÕ to¸n. Ngµy nay KiÓm to¸n néi bé kh«ng chØ giíi h¹n ë viÖc kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng kÕ to¸n, tµi chÝnh vµ ng¨n chÆn, kh¸m ph¸ nh÷ng hµnh vi gian lËn mµ cßn kiÓm tra ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng ®iÒu hµnh, c¸c ho¹t ®éng phi tµi chÝnh kh¸c. 4 Sù ph¸t triÓn cña KiÓm to¸n néi bé nh­ mét nghÒ: ThËt vËy, ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ®· ®¹t ®­îc ®Þa vÞ cña mét nghÒ nghiÖp v× tho¶ m·n ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt: á Mét lµ, HoËt ®éng KiÓm to¸n néi bé ®· ®­îc c«ng nhËn vµ chÊp nhËn ë nhiÒu tæ chøc trong x· héi: Bé m¸y KiÓm to¸n néi bé ®­îc thiÕt lËp do yªu cÇu tù th©n cña c¸c tæ chøc vµ ®¬n vÞ do sù t¸c ®éng ( t­ vÊn) cña c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp. á Hai lµ, ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ®­îc ®iÒu hµnh bëi c¸c nguyªn t¾c nghÒ nghiÖp do viÖn KiÓm to¸n viªn néi bé – c¬ quan chuyªn m«n cã thÈm quyÒn so¹n th¶o vµ c«ng bè. á Ba lµ, ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ®­îc chuÈn ho¸ vÒ mÆt chuyªn m«n qua c¸c ®ît thi tuyÓnvµ cÊp chøng chØ cho KiÓm to¸n viªn néi bé hµng n¨m t¹i c¸c ph©n viÖn cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Thªm vµo ®ã mét luËt ®¹o ®øc ®· ®­îc th«ng qua vµ sö dông nh­ chuÈn mùc c­ xö cña KiÓm to¸n viªn néi bé trong ph¹m vi toµn cÇu. 3.3- NhiÖm vô cña KiÓm to¸n néi bé. KiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña c¸c chøng tõ, tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, viÖc chÊp hµnh chÕ ®é, thÓ lÖ kÕ to¸n tµi chÝnh nhµ n­íc. KiÓm tra vµ x¸c nhËn møc ®é trung thùc, hîp lý cña c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n do kÕ to¸n vµ c¸c bé phËn kh¸c trong doanh nghiÖp lËp ra. KiÓm tra x¸c nhËn gi¸ trÞ cña vèn gãp cña doanh nghiÖp vµ c¸c ®èi t¸c tham gia liªn doanh víi doanh nghiÖp. KiÓm tra x¸c nhËn tÝnh trung thùc hîp lý, ®Çy ®ñ cña sè liÖu kÕ to¸nvµ b¸o c¸o quyÕt to¸n cña ®¬n vÞ liªn doanh. KiÓm tra tÝnh hiÖu qu¶ vµ tÝnh ph¸p lý cña c¸c quy chÕ kiÓm so¸t néi bé trong ®ã cã hÖ thèng kÕ to¸n. Gi¸m s¸t ho¹t ®éng vµ tham gia hoµn thiÖn chóng. KiÓm tra tÝnh hiÖu qu¶ vµ tÝnh ph¸p lý cña c¸c quy chÕ KiÓm so¸t néi bé ®ång thêi cã kiÕn nghÞ hoµn thiÖn c¸c quy chÕ nµy. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô trªn KiÓm to¸n néi bé cã tr¸ch nhiÖm h­íng dÉn nghiÖp vô cho c¸n bé kÕ to¸n vµ c¸n bé nghiÖp vô kh¸c cã liªn quan, ®Ò xuÊt c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, xö lý vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n vµ c¸c néi dung xö lý kh¸c. 3.4 – QuyÒn h¹n cña KiÓm to¸n néi bé. §éc lËp víi c¸c bé phËn kh¸c trong doanh nghiÖp ®éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô trong ph¹m vi khu«n khæ ph¸p luËt vµ c¸c chuÈn mùc ph­¬ng ph¸p nghiÖp vô chuyªn m«n. Yªu cÇu c¸c bé phËn vµ c¸c c¸ nh©n cã liªn quan cung cÊp ®Çy ®ñ kÞp thêi c¸c tµi liÖu vÒ kÕ to¸n, tµi chÝnh vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn néi dung kiÓm to¸n. §èi chiÕu x¸c minh c¸c th«ng tin kinh tÕ cã liªn quan ®Õn ®èi t­îng kiÓm to¸n ë trong vµ ngoµi doanh nghiÖp. Cã quyÒn kiÕn nghÞ víi ®èi t­îng ®­îc kiÓm to¸n, cã biÖn ph¸p söa ch÷a sai ph¹m vµ c¸c quyÒn ghi ý kiÕn cña m×nh vµo b¸o c¸o kiÓm to¸n. Cã quyÒn ®Ò xuÊt víi l·nh ®¹o doanh nghiÖp nh÷ng kiÕn nghÞ vµ biÖn ph¸p qu¶n lý. Chøc n¨ng cña KiÓm to¸n néi bé. < ThÈm tra c¸c thñ tôc kiÓm so¸t ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh thÝch hîp vµ tÝnh ­u viÖt cña nã. Môc ®Ých cña viÖc kiÓm tra tÝnh thÝch hîp cña KiÓm to¸n néi bé ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng, hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé vËn hµnh ®Òu ®Æn vµ cã hiÖu qu¶, ®¸p øng mäi môc tiªu ®· ®Þnh tr­íc. ViÖc thÈm tra sÏ ph¬i bÇy mäi hµnh vi gian lËn, kh«ng b×nh th­êng vµ g©y l·ng phÝ víi b¶n chÊt lÆp ®i lÆp l¹i nh»m ng¨n chÆn vµ gi¶m thiÓu chóng. < KiÓm tra tÝnh trung thùc vµ ®é tin cËycña th«ng tin. KiÓm to¸n néi bé ph¶i kiÓm tra tÝnh trung thùc vµ ®é tin cËy kh«ng chØ cña b¶n th©n c¸c th«ng tin tµi chÝnh mµ c¶ ho¹t ®éng vµ ph­¬ng tiÖn ®­îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh, ®o ®¹c ph©n lo¹i vµ b¸o c¸o c¸c th«ng tin ®ã.ViÖc kiÓm tra hÖ thèng th«ng tin nµy lµ c¬ së dÓ kh¼ng ®Þnh c¸c sæ s¸ch vµ b¸o c¸o tµi chÝnh chøc ®ùng c¸c th«ng tin chÝnh x¸c kÞp thêi vµ h÷u Ých. < KiÓm tra viÖc tu©n thñ c¸c chÝnh s¸ch c¸c quy ®Þnh , c¸ckÕ ho¹ch vµ c¸c thñ tôc hiÖn hµnh. C¸c KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i kiÓm tra c¸c hÖ thèng nh»m thiÕt lËp xem cã ®¶m b¶o sù tu©n thñ víi c¸c chÝnh s¸ch thñ tôc , luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh cã thÓ t¸c ®éng quan träng tíi mäi ho¹t ®éng cña tæ chøc. < KiÓm tra c¸c ph­¬ng tiÖn b¶o ®¶m cho tµi s¶n. C¸c KiÓm to¸n viªn néi bé cÇn ph¶i kiÓm tra c¸c ph­¬ng tiÖn ®­îc sö dông ®Ó b¶o ®¶m an toµn cho c¸c tµi s¶n, ®Ó tr¸nh c¸c d¹ng mÊt m¸t kh¸c nhau nh­ ¨n trém hoÆc ho¶ ho¹n. MÆt kh¸c KiÓm to¸n viªn néi bé cÇn cã nh÷ng kiÕn nghÞ cho nhµ qu¶n lý dÓ phßng ngõa c¸c hµnh ®éng bÊt hîp ph¸p x©m ph¹m tµi s¶n cña ®¬n vÞ, tæ chøc. < §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c nguån lùc. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i ®¸nh gi¸ chÊt l­îng thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®­îc giao. ViÖc thùc hiÖn nµy liªn quan ®Õn c¸c nhãm hay c¸ nh©n c¸c nh©n viªn ®¬n vÞ. ë ®©y KiÓm to¸n néi bé kh«ng chØ quan t©m ®Õn viÖc c¸c nhãm hay c¸c nh©n viªn thùc hiÖn c«ng viÖc c«ng viÖc cña hä mét c¸ch hiÖu qu¶ tÝch kiÖm mµ cßn quan t©m tíi viÖc thùc hiÖn cña hä cã mang l¹i nhiÒu lîi nhuËn h¬n cho doanh nghiÖp kh«ng ? < KiÓm tra viÖc tu©n thñ c¸c môc tiªu ®Ò ra ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh hay c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô. < C¸c nhiÖm vô ®Æc biÖt ch¼ng h¹n nh­ lµ ®iÒu tra vÒ c¸ nh©n, ®¹i diÖn cho ban gi¸m ®èc gi¸m s¸t trong cac cuéc tho¶ thuËn, tham gia vµo c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña ®¬n vÞ. PhÇn II: Tæ chøc bé m¸y KiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc. Ngµy 16/04/1998, bé tµi chÝnh ®· ban hµnh th«ng t­ sè 52/1998/TT/BTC h­íng dÉn tæ chøc bé m¸y KiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Néi dung c¬ b¶n cña th«ng t­ nh­ sau: VÒ quy ®Þnh chung. TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i tæ chøc bé m¸y KiÓm to¸n néi bé theo quy ®Þnh t¹i quyÕt ®Þnh sè 832/TC/Q§/C§KT ngµy 28/10/1997 cña bé tr­ëng bé tµi chÝnh. VÒ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ. Tæ chøc bé m¸y KiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ tæng c«ng ty, liªn hiÖp xÝ nghiÖp. T¹i Tæng c«ng ty lµ c¸c phßng kiÓm to¸n, t¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn th× tuú thuéc vµo quy m« s¶n xuÊt kinh doanh, ®Þa bµn ho¹t ®éng tËp trung hay ph©n t¸n, tr×nh ®é n¨ng lùc cña KiÓm to¸n viªn cã thÓ tæ chøc thµnh tæ, nhãm kiÓm to¸n néi bé. Phßng KiÓm to¸n néi bé cña Tæng c«ng ty. §­îc tæ chøc ®éc lËp víi c¸c phßng ban chøc n¨ng kh¸c cña Tæng c«ng ty vµ chÞu sù chØ ®¹o l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Tæng gi¸m ®èc. Biªn chÕ 3 – 5 ng­êi. Tr­ëng phßng KiÓm to¸n néi bé do Tæng gi¸m ®èc bæ nhiÖm. Tr­ëng phßng KiÓm to¸n néi bé vµ c¸c KiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc kiªm nhiÖm c¸c c«ng viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh trong Tæng c«ng ty. Tiªu chuÈn tr­ëng phßng. < Cã ®ñ tiªu chuÈn lµ KiÓm to¸n viªn néi bé quy ®Þnh t¹i ®iÒu 12 quy chÕ KiÓm to¸n néi bé. < Cã kh¶ n¨ng tæ chøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé Tæng c«ng ty. Tr×nh tù thñ tôc bæ nhiÖm. Tæng c«ng ty lËp hå s¬ ®Ò nghÞ bæ nhiÖm göi tæng côc qu¶n lý vèn tµi s¶n Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp gåm: < C«ng v¨n ®Ò nghÞ bæ nhiÖm. < S¬ yÕu lý lÞch cã x¸c nhËn cña c¬ quan. B¶n sao b»ng tèt nghiÖp ®¹i häc vµ chøng chØ ®· qua ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖnnghiÖp vô KiÓm to¸n néi bé. Trong thêi gian tõ 15 ngµy kÓ tõ khi nhËn ®ñ hå s¬ hîp lÖ, tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt tr¶ lêi b»ng v¨n b¶n Tæng gi¸m ®èc Tæng c«ng ty ra quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm. B·i nhiÖm trong tr­êng hîp vi ph¹m mét trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y: < Vi ph¹m luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n, chÕ ®é qu¶n lý cña Nhµ n­íc, c¸c nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña héi ®ång qu¶n trÞ, Ban gi¸m ®èc, bÞ kû luËt tõ møc c¶nh c¸o trë nªn. < Kh«ng trung thùc, kh¸ch quan, bao che hoÆc cè ý lµm sai lÖch kÕt qu¶ KiÓm to¸n néi bé. < Trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c xÐt thÊy kh«ng ®ñ n¨ng lùc tæ chøc, ®iÒu hµnh c«ng t¸c KiÓm to¸n néi bé Tæng c«ng ty. Tæng gi¸m ®èc ký quyÕt ®Þnh b·i nhiÖm vµ ph¶i göi ®Õn tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc tai doanh nghiÖp. Chi phÝ ho¹t ®éng t¹i phßng KiÓm to¸n néi bé kÓ c¶ tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp cña tr­ëng phßng vµ c¸c KiÓm to¸n viªn ®­îc tÝnh vµo chi phÝ qu¶n lý cña Tæng c«ng ty. Tr­ëng phßng vµ c¸c KiÓm to¸n viªn ®­îc xÕp l­¬ng c¬ b¶n theo ng¹ch bËc viªn chøc Nhµ n­íc vµ h­ëng l­¬ng th­ëng theo chÕ ®é ph©n phèi tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc. NhiÖm vô cña phßng KiÓm to¸n néi bé. < Gióp l·nh ®¹o Tæng c«ng ty ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c quy chÕ néi bé, kiÓm tra tÝnh h÷u hiÖu cña hÖ rthèng kiÓm so¸t néi bé, thùc thi c«ng t¸c tµi chÝnh kÕ to¸n, chÊp hµnh luËt ph¸p chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ n­íc, c¸c nghÞ quyÕt , quyÕt ®Þnh cña héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban gi¸m ®èc. < Th«ng qua c«ng t¸c KiÓm to¸n néi bé ®Ò xuÊt víi l·nh ®¹o Tæng c«ng ty, c¸c biÖn ph¸p nh»m chÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh kÕ to¸n cña ®¬n vÞ, kiÕn nghÞ víi cÊp cã thÈm quyÒn xö lý nh÷ng vi ph¹m chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n Nhµ n­íc. < Båi d­ìng, h­íng d·n chØ ®¹o vÒ mÆt nghiÖp vô cho ®éi ngò KiÓm to¸n viªn trong Tæng c«ng ty. < Tæ chøc kiÓm to¸n t¹i c¬ quan Tæng c«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. KiÓm tra xö lý tæng hîp kÕt qu¶ KiÓm to¸n néi bé. Tæ chøc KiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp thµnh viªn Tæng c«ng ty. Ê C¨n cø quy m« s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ tè chøc tæ hoÆc nhãm KiÓm to¸n néi bé víi biªn chÕ hai ba ng­êi. Doanh nghiÖp thµnh viªn Tæng c«ng ty h¹ch to¸n ®éc lËp cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ph¶i tæ chøc hoÆc nhãm KiÓm to¸n néi bé ®éc lËp. §¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc, cã thÓ trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n hoÆc cã thÓ bè trÝ KiÓm to¸n viªn ho¹t ®éng trùc tiÕp t¹i ®¬n vÞ phô thuéc. Ë Sè l­îng KiÓm to¸n viªn do gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp thµnh viªn bæ nhiÖm tæ tr­ëng. Ì Tiªu chuÈn, tr×nh tù thñ tôc bæ nhiÖm, b·i nhiÖm thùc hiÖn theo quy ®Þnh ®èi víi tr­ëng phßng kiÓm to¸n Tæng c«ng ty, do gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh . Bæ nhiÖm ph¶i cã ý kiÕn tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n cña Côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Í ChÝ phÝ ho¹t ®éng kÓ c¶ tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp cña KiÓm to¸n viªn ®­îc tÝnh vµo chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Î Tæ (Nhãm) KiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn chÞu chØ ®¹o vÒ mÆt nghiÖp vô cña phßng KiÓm to¸n néi bé Tæng c«ng ty vµ tham gia c¸c cuéc kiÓm to¸n do phßng KiÓm to¸n néi bé Tæng c«ng ty tæ chøc Tõ nh÷ng yÕu tè ë trªn ta cã thÓ kÕt luËn: Tæ chøc KiÓm to¸n néi bé lµ mét bé phËn c¬ cÊu trong bé m¸y cña mçi cÊp, do ng­êi ®øng ®Çu cÊp ®ã lËp ra vµ phôc vô cho yªu cÇu kiÓm tra, kiÓm so¸t cña l·nh ®¹o mçi cÊp. Tæ chøc KiÓm to¸n néi bé ®ång thêi lµ c¸nh tay vµ lùc l­îng hç trî tin cËy cña hÖ thèng kiÓm to¸n Nhµ n­íc, cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi kiÓm to¸n Nhµ n­íc trªn lÜnh vùc chuyªn m«n, cung cÊp th«ng tin vµ trao ®æi kinh nghiÖm. C¬ cÊu tæ chøc hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé. 3.1- M« h×nh tæ chøc. §Ó tæ chøc vµ qu¶n lý h¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé, trong bé m¸y l·nh ®¹o cao nhÊt cña ®¬n vÞ ph¶i cö ra nh÷ng ng­êi phô tr¸ch c«ng viÖc nµy. ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, th­êng ë c¸c bé ngµnh c¸c uû ban KiÓm to¸n néi bé. Uû ban kiÓm to¸n, võa cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng bé m¸y KiÓm to¸n néi bé vµ tæ chøc ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé lµ nh÷ng KiÓm to¸n viªn kh«ng chuyªn nghiÖp trong ®¬n vÞ hoÆc chuyªn gia tõ bªn ngoµi. Theo ®ã cã hai m« h×nh tæ chøc KiÓm to¸n néi bé c¬ b¶n lµ: Thø nhÊt: Héi ®ång néi kiÓm, thµnh viªn héi ®ång lµ c¸c KiÓm to¸n viªn kh«ng chuyªn nghiÖp. Sè l­îng vµ c¬ cÊu thµnh viªn phô thuéc vµo quy m« c«ng viÖc vµ ®ßi hái thôc tÕ. Héi ®ång cã nhiÖm vô thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc do uû ban kiÓm to¸n giao phã tõ viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c quy chÕ KiÓm to¸n néi bé ®Õn thùc hiÖn ®Òu ®Æn c¸c cuéc kiÓm to¸n trªn c¬ së quy chÕ hiÖn hµnh. Thø hai: Héi ®ång gi¸m ®Þnh viªn kÕ to¸n (hoÆc c¸c gi¸m s¸t viªn Nhµ n­íc) lµ m« h×nh øng dông phæ biÕn ë khu vùc kinh tÕ quéc doanh nh­ c¸c xÝ nghiÖp c«ng, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Theo m« h×nh tæ chøc ë trªn th× ta cã thÓ ®i th¼ng vµo tæ chøc KiÓm to¸n néi bé ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh­ sau: Bé m¸y KiÓm to¸n néi bé bao gåm tr­ëng ban KiÓm to¸n néi bé. Phã tr­ëng ban KiÓm to¸n néi bé (nÕu cã) vµ KiÓm to¸n viªn néi bé. Bé phËn KiÓm to¸n néi bé ®­îc tæ chøc ®éc lËp víi c¸c bé phËn qu¶n lý vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp, chÞu sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña héi ®ång qu¶n trÞ, chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc doanh nghiÖp. VÞ trÝ cña KiÓm to¸n néi bé ®­îc ®Æt trong c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp theo s¬ ®å sau: Héi ®ång qu¶n trÞ KTNB(1) Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc KTNB(2) KÕ to¸n Nh©n sù Tin häc häc B¸n hµng S¶n xuÊt Trong ®ã: KTNB: KiÓm to¸n néi bé (1): KiÓm to¸n néi bé chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Héi ®ång qu¶n trÞ. (2): KiÓm to¸n néi bé chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp cã héi ®ång qu¶n trÞ bé phËn KiÓm to¸n néi bé nªn trùc thuéc Héi ®ång qu¶n trÞ nh»m: §¶m b¶o ®­îc tÝnh ®éc lËp kh¸ch quan. Truy nhËp kh«ng giíi h¹n th«ng tin. §éc lËp trao ®æi chuyªn m«n nghiÖp vô víi lùc l­îng kiÓm to¸n tõ bªn ngoµi nh­ kiÓm to¸n Nhµ n­íc hoÆc kiÓm to¸n ®éc lËp. KiÓm to¸n néi bé ph¶i hoµn toµn ®éc lËp víi c¸c ®¬n vÞ bé phËn ®­îc kiÓm to¸n. Tr­ëng KiÓm to¸n néi bé th­êng xuyªn cã c¸c cuéc häp víi Héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó th«ng qua kÕ ho¹ch c«ng t¸c; b¸o c¸o vÒ tiÕn tr×nh vµ kÕt qu¶ cña c¸c cuéc kiÓm to¸n; lÊy ý kiÕn nhËn xÐt ®Ó c¶i thiÖn chÊt l­îng c«ng viÖc; c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo cÇn tiÕn hµnh dùa trªn nh÷ng ý kiÕn nh©n xÐt. Thùc tÕ t¹i mét sè n¬i cho thÊy bé m¸y KiÓm to¸n néi bé ®­îc thiÕt lËp t¹i c¸c c¬ quan vµ tæ chøc kinh tÕ Nhµ n­íc cã thÓ lµ ch©n rÕt cña c¸c c¬ quan h÷u quan. C¬ cÊu KiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan tæ chøc kinh tÕ Nhµ n­íclµ tæ chøc thuéc hÖ thèng kiÓm to¸n Nhµ n­íc phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam h¬n c¶. §iÒu nµy cã nghÜa lµ KiÓm to¸n viªn néi bé ®­îc KiÓm to¸n Nhµ n­íc ®µo t¹o bæ nhiÖm qu¶n lý vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng. ViÖc x©y dùng m« h×nh nh­ vËy ®em l¹i nhiÒu ý nghÜa thiÕt thùc: + Mét lµ, thèng nhÊt viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé trong c¸c c¬ quan vµ tæ chøc kinh tÕ Nhµ n­íc. + Hai lµ, do ®­îc kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®µo t¹o, båi d­ìng, ®éi ngò KiÓm to¸n néi bé vÉn cã thÓ ®­îc tiªu chuÈn ho¸ trong ®iÒu kiÖn n­íc ta ch­a cã tr­êng ®µo t¹o KiÓm to¸n viªn néi bé. + Ba lµ, c«ng t¸c KiÓm to¸n néi bé sÏ ®­îc h­íng dÉn vµ chØ ®¹o thèng nhÊt. §iÒu nµy cã nghÜa quan träng ®èi víi c¬ quan, tæ chøc khi KiÓm to¸n néi bé cßn lµ ho¹t ®éng míi mÎ. + Bèn lµ, KiÓm to¸n néi bé sÏ trë thµnh c«ng cô hç trî ®¾c lùc h¬n cho c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t khi bé m¸y KiÓm to¸n Nhµ n­íc míi h×nh thµnh víi sè l­îng KiÓm to¸n viªn cßn Ýt ái so víi nhu cÇu c«ng viÖc ngµy cµng lín. 3.2- TuyÓn chän, huÊn luyÖn vµ ph¸t triÓn nh©n viªn KiÓm to¸n néi bé TuyÓn chän nh©n viªn. §©y lµ c«ng viÖc quan träng trong giai ®o¹n tæ chøc ho¹t ®éng hÖ thèng KiÓm to¸n néi bé vµ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi chÊt l­îng ho¹t ®éng sau nµy. Nh©n viªn KiÓm to¸n néi bé cã thÓ ®­îc tuyÓn chän tõ bªn trong hay bªn ngoµi ®¬n vÞ. Bªn trong ®¬n vÞ: Nh©n viªn trong ®¬n vÞ ®­îc coi lµ quen thuéc víi c¸c nghiÖp vô vµ tr×nh tù ho¹t ®éng cña tæ chøc vµ ãc thÓ ®­îc tuyÓn vµo phßng KiÓm to¸n néi bé theo mét trong nh÷ng c¸ch sau: + §Ò b¹t KiÓm to¸n viªn néi bé: Ph­¬ng ph¸p nµy®­îc thùc hiÖn nÕu tiÕn hµnh ®µo t¹o c¸c nh©n viªn trong biªn chÕ qua c¸c ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖn vµ ph¸t triÓn tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶. + Thuyªn chuyÓn nh©n viªn cã kinh nghiÖm tõ c¸c phßng ban kh¸c: Ph­¬ng ¬h¸p tuyÓn dông nµy ®­îc sö dông t­¬ng ®èi réng r·i mµ trong ®ã t­ c¸ch, tr×nh ®é thµnh th¹o nghiÖp vô vµ nh÷ng kh¶ n¨ng c¸ biÖt kh¸c ®­îc xem lµ c¸c chØ tiªu ®Ó lùa chän. + Sö dông nh÷ng ng­êi ®ang ®­îc huÊn luyÖn qu¶n lý: Trong mét sè tæ chøc cã nh÷ng nh©n viªn ®· cã tr×nh ®é trung cÊp hoÆc ®¹i häc vµ ®ang ®­îc ®µo t¹o trong mét ch­¬ng t×nh huÊn luyÖn qu¶n lý. Theo ch­¬ng tr×nh nµy, hä cã c¬ héi lu©n phiªn qua nhiÒu phßng ban kh¸c nhau tr­íc khi ®­îc giao nhiÖm vô th­êng xuyªn. Nnh÷ng nh©n viªn nµy lµ mét nguån nh©n lùc cã gi¸ trÞ cho phßng KiÓm to¸n néi bé sau khi ®­îc båi d­ìng thªm vµ tËp d­îc vÒ c¸c thÓ thøc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c c«ng viÖc kiÓm so¸t. TuyÓn dông bªn ngoµi: §­îc tiÕn hµnh tõ c¸c nguån kh¸c nhau: + KiÓm to¸n viªn ®éc lËp: Theo lÞch sö cña KiÓm to¸n néi bé , c¸c KiÓm to¸n viªn ®éc lËp ( kÕ to¸n viªn c«ng chøng) lu«ng lµ nguån dåi dµo cho viÖc tuyÓn chän. Kinh nghiÖm cña hä vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c tr×nh tù kiÓm to¸n vµ thu nhËp b»ng chøng theo c¸c chuÈn mùc nghÒ nghiÖp lµ mét tµi s¶n h÷u dông cho c«ng viÖc KiÓm to¸n néi bé. + C¸c tr­êng ®¹i häc vµ trung häc: ViÖc sö dông nh÷ng ng­êi míi tèt nghiÖp ë c¸c tæ chøc gi¸o dôc tuú thuéc vµo mét phÇn vµo c¸c ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖn bæ xung theo nh÷ng ®Þnh h­íng cô thÓ. Nh÷ng sinh viªn xuÊt x¾c cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®­îc tuyÓn chän cho phßng KiÓm to¸n néi bé. + KiÓm to¸n néi bé: Trong mét sè tr­êng hîp c¸c nhµ qu¶n lý mong muèn tuyÓn nh÷ng ng­êi ®· cã kinh nghiÖm tr­íc vÒ KiÓm to¸n néi bé xóc tiÕn nhanh chãng ho¹t ®éng kiÓm to¸n ngay tõ ®Çu vµ gi¶m bít c¸c chi phÝ ®µo t¹o, huÊn luyÖn. + Ng­êi kh«ng ph¶i KiÓm to¸n viªn: Ph¹m vi réng h¬n cña c¸c ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ®· t¨ng rÊt tù nhiªn nhu cÇu vÒ nh÷ng ng­êi cã chuyªn m«n kh¸c víi kiÓm to¸n. Nh÷ng ng­êi cã trong m×nh sù kÕt hîp gi÷a gi¸o dôc vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn rÊt cÇn cho KiÓm to¸n néi bé trong c¸c lÜnh vùc nghiÖp vô nh­ nghiÖp vô vÒ m¸y tÝnh, s¶n xuÊt, x©y dùng… Nh÷ng bæ xung ®ã cã thÓ t¨ng c­êng n¨ng lùc cña nhãm KiÓm to¸n néi bé vµ gióp hä më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña m×nh. b- HuÊn luyÖn vµ ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng huÊn luyÖn cña phßng KiÓm to¸n néi bé dùa theo chuyªn m«n cña nh©n viªn ®­îc tuyÓn. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy lµ ph­¬ng tiÖn lÊp ®i c¸i hè ng¨n c¸ch gi÷a kiÕn thøc hiÖn t¹i vµ kiÕn thøc cÇn thiÕt cña nh©n viªn KiÓm to¸n néi bé. Ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖn cÇn linh ho¹t vµ ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn thay ®æi. Tuy nhiªn ®iÒu cèt yÕu lµ viÖc huÊn luyÖn trong c«ng viÖc vµ ngoµi c«ng viÖc ph¶i lu«n cËp nhËt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i vµ mong muèn cña nh©n viªn C¸c môc tiªu huÊn luyÖn c¸ biÖt: §­îc tiÕn hµnh cho c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn c¸ nh©n ( ph¸t hiÖn qua nh÷ng lÇn ®¸nh gi¸) ®èi víi c¸c KiÓm to¸n viªn néi bé. ViÖc huÊn luyÖn tËp trung vµo c¸c chñ ®Ò c¸ biÖt ®Ó n©ng cao tr×nh ®é vµ ®Ò b¹t lªn c¸c chøc danh cao h¬n trong bé phËn KiÓm to¸n néi bé nh­ gi¸m s¸t viªn kiÓm to¸n, ng­êi qu¶n lý kiÓm to¸n hay kiÓm to¸n tr­ëng. HuÊn luyÖn c«ng viÖc: Cïng víi nhu cÇu gi¸o dôc më réng vµ c¸c líp huÊn luyÖn vÒ thùc tiÔn KiÓm to¸n néi bé hiÖn ®¹i, viÖc huÊn luyÖn trªn c«ng viÖc vÉn cã ý nghÜa riªng biÖt. MÆc dï c¸c líp häc cè g¾ng lµm nh­ thùc tÕ nh­ng kh«ng thÓ thay thÕ nh÷ng kinh nghiÖm hµng ngµy. ChÝnh trªn c«ng viÖc, KiÓm to¸n viªn míi cã c¬ héi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò d­íi sù thóc b¸ch cña thêi gian, thùc tÕ víi c¸c c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ lµm viÖc víi nhµ qu¶n lý, vµ c¸c bé phËn thùc sù cña mét tæ chøc. LËp kÕ ho¹ch giao nhiÖm vô ph¸t triÓn: Víi lo¹i h×nh ®µo t¹o nµy, nh÷ng nhiÖm vô ®­îc giao kh«ng theo tõng m¶ng riªng lÎ mµ theo mét kÕ ho¹ch dÉn tíi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña KiÓm to¸n viªn còng nh­ viÖc hoµn thµnh tiÕn ®é c¸c cuéc kiÓm to¸n. §a d¹ng ho¸ nhiÖm vô kiÓm to¸n: Th«ng qua tÝnh ®a d¹ng cña c¸c nhiÖm vô kiÓm to¸n ®­îc giao, thµnh viªn trong biªn chÕ sÏ ®­îc quen thuéc nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau trong mäi ho¹t ®éng tæ chøc. §Ó ph¸t triÓn mét ng­êi trong biªn chÕ trë thµnh ng­êi cã chøc danh cao h¬n hoÆc thµnh nhµ qu¶n lý kiÓm to¸n, viÖc huÊn luyÖn ph¶i ®a d¹ng theo n¨ng lùc sö lý, nh÷ng vÊn ®Ò ngµy cµng phøc t¹p. Gi¸m s¸t vµ chØ thÞ c«ng viÖc: Trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc vµ kiÓm so¸t viªn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kiÓm to¸n , gi¸m s¸t viªn lu«n nhí r»ng m×nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ huÊn luyÖn ë ®Þa bµn cña m×nh. ViÖc huÊn luyÖn nµy cã thÓ cã nhiÒu h×nh thøc nh­ d¹y kiÕn thøc, thuyÕt minh, b×nh phÈm hay chØ b¶o. Khuyªn b¶o: TÇm quan träng cña viÖc khuyªn b¶o ®­îc nhÊn m¹nh nh­ mét ph­¬ng s¸ch nh»m n©ng cao cñng cè qu¸ tr×nh häc tËp trong viÖc huÊn luyÖn trong c«ng viÖc. Mét ch­¬ng tr×nh khuyªn b¶o cã hiÖu lùc gióp v¹ch ra nh÷ng yÕu kÐm cña mét c¸ nh©n vµ gîi ý nh÷ng c¸ch lµm ®Ó söa ch÷a. Qua viÖc sö dông nghÖ thuËt khuyªn b¶o cã hiÖu qu¶, ng­êi nh©n viªn nhê ®ã mµ ®­îc thóc ®Èy h¨ng h¸i häc tËp vµ cã kh¶ n¨ng tiÕn bé. ViÖc uû th¸c tr¸ch nhiÖm: ChÝnh nhê ®¶m nhËn thªm tr¸ch nhiÖm mµ KiÓm to¸n viªn chãng tiÕn bé h¬n. C¸c gi¸m s¸t viªn ph¶i n¾m ®­îc chç m¹nh, chç yÕu cña c¸c nh©n viªn vµ lu«n cè g¾ng giao viÖc khã h¬n cho hä. §Õn l­ît m×nh KiÓm to¸n viªn cÇn uû nhiÖm c«ng viÖc cho nh÷ng ng­êi thuéc quyÒn ( trî lý KiÓm to¸n viªn ) ®Ó hä ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cña m×nh. §Þnh kú ®¸nh gi¸ thµnh tÝch: §Þnh kú ®¸nh gi¸ ®Ó th«ng tin cho cÊp qu¶n lý vÒ n¨ng lùc cña c¸c nh©n viªn vµ c«ng viÖc mµ hä ®ang hoµn thµnh. Nh÷ng viÖc ®¸nh gi¸ nh­ vËy lµ tµi liÖu quan träng cã liªn quan ®Õn viÖc nghiªn cøu ®Ò b¹t, ®·i ngé, thuyªn chuyÓn hay th«i viÖc. §ã lµ c«ng cô cã Ých trong viÖc huÊn luyÖn nh©n viªn th«ng qua: X¸c ®Þnh ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu vµ nhu cÇu huÊn luyÖn c¬ b¶n; dù ®Þnh c¸c ph­¬ng ph¸p c¶i tiÕn c«ng viÖc cho nh©n viªn; gióp ®ì khuyªn b¶o nh©n viªn cã kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c chuÈn mùc thµnh tÝch; tr¸ch nhiÖm h×nh thµnh mét sè h¹n chÕ cã thÓ ph¸t sinh ë mét vµi KiÓm to¸n viªn néi bé do c«ng viÖc lÆp ®i, lÆp l¹i trong mét ®Þa bµn lµm gi¶m kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn c¸ nh©n hoÆc viÖc g¾n bã h¬n c¸ nh©n viªn ë bé phËn kh¸c hay víi ng­êi cã quyÒn hµnh cã thÓ sãi mßn tÝnh ®éc lËp vµ tÝnh kh¸ch quan cña KiÓm to¸n viªn lµm gi¶m kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn c¸ nh©n hoÆc viÖc g¾n bã h¬n c¸ nh©n viªn ë bé phËn kh¸c hay víi ng­êi cã quyÒn hµnh cã thÓ sãi mßn tÝnh ®éc lËp vµ tÝnh kh¸ch quan cña KiÓm to¸n viªn nµo ®ã c¸ biÖt. Ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ®· ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é chuyªn m«n nhµ nghÒ vµ cung cÊp nh÷ng dÞch vô kh«ng thÓ thiªó cho c¸c tæ chøc. Nã t¹o ra cho m×nh mét chç ®øng v÷ng tr¾c kh«ng chØ trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt mµ cßn ë trong c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc phi lîi nhuËn. Sù ph¸t triÓn cña KiÓm to¸n viªn néi bé kh«ng chØ theo chiÒu réng trong x· héi mµ theo c¶ chiÒu s©u t¹i c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ. ThËt vËy, trong tõng ®¬n vÞ cô thÓ, KiÓm to¸n néi bé ph¸t triÓn m¹nh mÏ so víi xu h­íng bao trïm nªn toµn bé c¸c nghiÖp vô vµ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng riªng rÏ. ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn néi bé vµ c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Do môc ®Ých sö dông th«ng tin kÕ to¸n, viÖc c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc nãi riªng ®Õn c¸c ®èi t­îng sö dông th«ng tin lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn vÒ nh÷ng néi dung cÇn c«ng khai vµ h×nh thøc c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh cña ChÝnh phñ vµ Bé tµi chÝnh lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc trao ®æi thªm. VÒ nh÷ng néi dung, nh÷ng chØ tiªu cÇn c«ng khai: Do môc ®Ých sö dông th«ng tin kÕ to¸n trªn B¸o c¸o tµi chÝnh lµ ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý, c¸c ®èi t­îng sö dông th«ng tin cÇn ph¶i hiÓu biÕt mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. ViÖc th«ng tin mét phÇn dï lµ phÇn lín c¸c chi tiªu hoÆc c¸c chØ tiªu tµi chÝnh chñ yÕu cho ®èi t­îng ®Òu kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¸c ®èi t­îng quan t©m ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. V× vËy, theo em th× nghÜa vô cña doanh nghiÖp lµ ph¶i c«ng khai toµn bé B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n bao gåm: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. B¸o c¸o kÕt qu¶ s¶n xuÊt – kinh doanh. B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ. ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh. VÒ h×nh thøc c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh: Tuú thuéc c¸c ®èi t­îng sö dông th«ng tin , h×nh thøc c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh cã thÓ kh¸c nhau: §èi víi c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc: c¸c doanh nghiÖp ph¶i göi B¸o c¸o tµi chÝnh cho c¬ quan nµy theo quy dÞnh hiÖn hµnh. §èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông : khi doanh nghiÖp cã nhu cÇu vay vèn viÖc göi B¸o c¸o tµi chÝnh cho c¸c ®¬n vÞ nµy còng lµ lÏ ®­¬ng nhiªn, lµ thñ tôc ®Ó cã thÓ vay vèn. §èi víi c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc cña doanh nghiÖp: cã thÓ tæ chøc b¸o c¸o c«ng khai tr­íc héi nghÞ c«ng nh©n viªn chøc cña doanh nghiÖp nh÷ng néi dung, nh÷ng chi tiªu chñ yÕu. Tr­êng hîp c¸n bé c«ng nh©n nµo muèn ®­îc t×m hiÓu, nghiªn cøu kü th× doanh nghiÖp sÏ cã ®iÒu kiÖn cung cÊp toµn bé B¸o c¸o tµi chÝnh. §èi víi c¸c ®èi t­îng kh¸c mµ b¶n th©n doanh nghiÖp còng nh­ KiÓm to¸n viªn ch­a biÕt hä lµ ai ( c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm tµng, c¸c ®èi t¸c ®ang muèn liªn doanh, liªn kÕt víi doanh nghiÖp) th× sÏ ®­îc doanh nghiÖp cho phÐp nghiªn cøu t×nh h×nh tµi chÝnh nÕu hä mong muèn. ë n­¬c ta, mçi tØnh thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng ®Òu cã Côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ mét sè ý kiÕn vÒ KiÓm to¸n néi bé vµ c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh»m gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc, bæ xung vµ thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 59/CP cña chÝnh phñ. ChuÈn mùc chuyªn m«n nghÒ nghiÖp cña KiÓm to¸n néi bé. Th¸ng 6/1978, ViÖn KiÓm to¸n viªn néi bé Hoa Kú th«ng qua “ Nh÷ng chuÈn mùc nghÒ nghiÖp ®èivíi ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé” bao gåm 5 chuÈn mùc chung vµ ®i theo c¸c chuÈn mùc chung ®ã lµ c¸c chuÈn mùc riªng vµ kÌm theo chuÈn mùc riªng ®ã lµ nguyªn t¾c chØ ®¹o nãi râ c¸ch lµm thÝch hîp cho ®óng chuÈn mùc. ChuÈn mùc 1: §éc lËp - KiÓm to¸n viªn ph¶i ®éc lËp víi c¸c ho¹t ®éng mµ hä kiÓm to¸n. 1a- §Þa vÞ trong tæ chøc. §Þa vÞ trong tæ chøc cña bé phËn KiÓm to¸n néi bé ph¶i t­¬ng xøng ®Ó cho phÐp hoµn thµnh nhiÖm vô kiÓm to¸n ®­îc giao phã. 1b- Kh¸ch quan KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i kh¸ch quan khi lµm kiÓm to¸n. ChuÈn mùc 2: Tinh th«ng nghÒ nghiÖp - KiÓm to¸n viªn ph¶i ®­îc ®µo t¹o vµ båi d­ìng nghÒ nghiÖp. 2a- TuyÓn nh©n viªn. Bé phËn KiÓm to¸n néi bé ph¶i b¶o ®¶m r»ng nghiÖp vô thµnh th¹o trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o. 2b- Kü n¨ng, kü x¶o vµ kû luËt. Bé phËn KiÓm to¸n néi bé ph¶i cã ®­îc vµ ®¹t ®­îc kü n¨ng kü x¶o vµ kû luËt cÇn thiÕt ®Ó lµm nhiÖm vô kiÓm to¸n. 2c- ThÈm tra. Bé phËn KiÓm to¸n néi bé ph¶i b¶o ®¶m r»ng nh÷ng lÇn kiÓm to¸n ®Òu ®­îc kiÓm tra. KiÓm to¸n viªn néi bé. 2d- Tu©n thñ chuÈn mùc ®¹o ®øc. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i tu©n thñ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. 2e- Quan hÖ nh©n sù vµ trao ®æi th«ng tin. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i khÐo lÐo tiÕp xóc víi quÇn chóng vµ trao ®æi th«ng tin cã hiÖu qu¶. 2g- Häc tËp kh«ng ngõng KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i gi÷ ®­îc tr×nh ®é kü thuËt th«ng qua viÖc häc tËp kh«ng ngõng. 2h- ThËn träng nghÒ nghiÖp ®óng møc. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i thËn träng nghÒ nghiÖp ®óng mùc khi thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc kiÓm to¸n néi bé. ChuÈn mùc 3: Ph¹m vi c«ng viÖc. Ph¹m vi KiÓm to¸n néi bé ph¶i bao gåm c¸c viÖc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña tæ chøc vµ chÊt l­îng thµnh tÝch thùc hiÖn nhiÖm vô ®­îc giao. 3a- TÝnh chÊt ®¸ng tin cËy vµ trung thùc cña th«ng tin. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i hÈm tra tÝnh chÊt ®¸ng tin cËy vµ trung thùc cña th«ng tin tµi chÝnh, th«ng tin nghiÖp vô vµ c¸c ph­¬ng tiÖn sö dông ®Ó ®Þnh d¹ng ®o l­êng ph©n lo¹i vµ b¸o c¸o th«ng tin ®ã. 3b- Tu©n thñ chñ tr­¬ng, kÕ ho¹ch, tr×nh tù luËt lÖ vµ quy t¾c. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i thÈm tra nh÷ng hÖ thèng ®· thiÕt lËp ®Ó ®¶m b¶o sù tu©n thñ c¸c chñ tr­¬ng, kÕ ho¹ch, tr×nh tù, luËt lÖ vµ quy t¾c cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn nghiÖp vô vµ b¸o c¸o, vµ x¸c ®Þnh xem tæ chøc cã tu©n thñ kh«ng. 3c- B¶o vÖ tµi s¶n. KiÓm to¸n viªn néi bé nh÷ng ph­¬ng tiÖn b¶o vÖ tµi s¶n, vµ khi cÇn xem tµi s¶n thùc cã hay kh«ng? 3d- Sö dông c¸c nhuån lùc tÝch kiÖm vµ cã hiÖu n¨ng. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i x¸c minh c¸c nguån lùc ®­îc sö dông cã tÝch kiÖm vµ cã hiÖu n¨ng kh«ng? 3e- Hoµn thµnh t«t ®Ñp c¸c môc tiªu ®· x©y dùng vµ môc tiªu h­íng tíi cho c¸c nghiÖp vô vµ c¸c ch­¬ng tr×nh. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i thÈm tra c¸c nghiÖp vô hoÆc ch­¬ng tr×nh ®Ó ch¾c ch¾n r»ng nh÷ng kÕt qu¶ ®ã cã nhÊt qu¸n víi c¸c môc tiªu vµ ®Ých ®· x©y dùng kh«ng, c¸c nghiÖp vô hay ch­¬ng tr×nh cè thùc hiÖn ®óng kÕ ho¹ch kh«ng. ChuÈn mùc 4: TiÕn tr×nh c«ng viÖc kiÓm to¸n – C«ng viÖc kiÓm to¸n ph¶i bao gåm: LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ th«ng tin, th«ng b¸o nh÷ng kÕt qu¶ vµ ®iÒu tra nghiªn cøu kü. 4a- LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i lËp kÕ ho¹ch cho mçi cuéc kiÓm to¸n. 4b- Xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ th«ng tin. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i thu thËp, ph©n tÝch, diÔn ®¹t th«ng tinvµ chuÈn bÞ tµi liÖu ®Ó chøng minh cho nh÷ng kÕt qu¶. 4c- Th«ng b¸o kÕt qu¶. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i b¸o c¸o kÕt qu¶ c«ng viÖc kiÓm to¸n cña hä. 4d- §iÒu tra nghiªn cøu kü. KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i ®iÒu tra nghiªn cøu kü ®Ó x¸c minh vµ cã hµnh ®éng thÝch hîp víi nh÷ng ph¸t hiÖn kiÓm to¸n ®· b¸o c¸o. ChuÈn mùc 5: Q¶n lý bé phËn KiÓm to¸n néi bé – Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé ph¶i qu¶n lý ®óng ®¾n bé phËn KiÓm to¸n néi bé. 5a- Môc ®Ých quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm. Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé ph¶i cã b¶n c«ng bè môc ®Ých quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi bé phËn KiÓm to¸n néi bé. 5b- LËp kÕ ho¹ch. Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé ph¶i lËp c¸c kÕ ho¹ch thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña bé phËn KiÓm to¸n néi bé. 5c- Chñ tr­¬ng, ®­êng lèi vµ tr×nh tù. Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé ph¶i ®­a ra nh÷ng chñ tr­¬ng ®­êng lèi b»ng v¨n b¶n ®Ó h­íng dÉn cho nh©n viªn KiÓm to¸n néi bé. 5d- Qu¶n lý vµ ph¸t triÓn nh©n sù. Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé cÇn lËp ch­¬ng tr×nh tuyÓn chän vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña bé phËn KiÓm to¸n néi bé. 5e- KiÓm to¸n viªn bªn ngoµi. Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé khi cÇn thiÕt ph¶i biÕt phèi hîp lùc l­îng kiÓm to¸n bªn trong vµ bªn ngoµi ®Ó ®¶m b¶o tiÕn ®é vµ chÊt l­îng c¸c cuéc kiÓm to¸n. 5g- §¶m b¶o chÊt l­îng. Ng­êi phô tr¸ch KiÓm to¸n néi bé ph¶i lËp vµ duy tr× mét ch­¬ng tr×nh ®¶m b¶o chÊt l­îng ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c nghiÖp vô cña bé phËn KiÓm to¸n néi bé. Sù h×nh thµnh, ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ë n­íc ta vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra. 6.1- Sù h×nh thµnh KiÓm to¸n néi bé ë n­íc ta. NghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ sè 59/CP ngµy 03/10/1996 cã th«ng t­ sè 73 TC/TCDN, ngµy 12/11/1996 cña Bé tµichÝnh h­íng dÉn lËp, c«ng bè c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh vµ kiÓm tra B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m. ë th«ng t­ nµy quy ®Þnh b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i th­êng xuyªn tù tæ chøc KiÓm to¸n néi bé trong doanh nghiÖp. B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc kiÓm to¸n vµ cã x¸cnhËn ®· ®­îc kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n néi bé hoÆc kiÓm to¸n ®éc lËp. 6.2- Ho¹t ®éng KiÓm to¸n néi bé ë n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®­îc thùc hiÖn bëi nhiÒu lùc l­îng kh¸c nhau, tuy nhiªn chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, kh«ng bÞ chi phèi rµng buéc tr¸ch nhiÖm kinh tÕ, ph¸p lý vÒ ®é tin cËy th«ng tin kiÓm tra, do ®ã c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra nµy trë nªn gi¶ hiÖu mang mµu s¾c d©n chñ nh­ng kh«ng cã hiÖu qu¶. V× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay ph¶i thay ®æi c¬ chÕ kiÓm tra néi bé. CÇn ph¶i cã h×nh thøc kiÓm tra ®éc lËp, ®­îc thùc hiÖn bëi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n cao, cã ®¹o ®øc c¸ nh©n tèt vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ th«ng tin mµ m×nh kiÓm tra. 6.3- Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi KiÓm to¸n néi bét¹I ViÖt Nam. èVÒ chÝnh s¸ch vi m«. Doanh nghiÖp ph¶i cã kÕ ho¹ch x©y dùng bé phËn KiÓm to¸n néi bé nh»m thùc hiÖn tèt môc tiªu cña hÖ thèng kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp. CÇn thùc hiÖn nghiªm tóc quy chÕ KiÓm to¸n néi bé mµ Bé tµi chÝnh ban hµnh. Cã thÓ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã quy m« nhá gÆp khã kh¨n khi bè trÝ nh©n sù cho bé phËn KiÓm to¸n néi bé, nh­ng nhÊt thiÕt kh«ng ®­îc bè trÝ nh©n viªn KiÓm to¸n néi bé kiªm nhiÖm c«ng viÖc kÕ to¸n t¹i doanh nghiÖp. CÇn x©y dùng quy chÕ ho¹t ®éng t¹i c«ng ty riªng cho bé phËn KiÓm to¸n néi bé, ®Ó bé phËn nµy thùc hiÖn thuËn lîi cho nhiÖm vô KiÓm to¸n néi bé. èVÒ chÝnh s¸ch vÜ m«. C¸c v¨n b¶n cña Nhµ n­íc, nghÞ ®Þnh th«ng t­ h­íng dÉn …cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn, nhÊt lµ Bé tµi chÝnh cÇn ph¶i râ rµng vÒ quy chÕ KiÓm to¸n néi bé vµ quy chÕ kiÓm to¸n ®éc lËp, kh«ng nªn ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ KiÓm to¸n néi bé còng gièng kiÓm to¸n ®éc lËp vµ thùc thi nh­ nhau. CÇn nhanh chãng ®­a ra c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n phï hîp quy ®Þnh quèc tÕ nh­ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tuÔn ViÖt Nam. §ång thêi cã sù thay ®æi vÒ chÕ ®é kÕ toan trong kú kÕ to¸n t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp kinh doanh. Trong c¸c v¨n b¶n còng cÇn thèng nhÊt vÒ tªn gäi, v× hiÖn t¹i ®· cã sù ®Þnh danh kh¸c nhau, ch¼ng h¹n t¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× goÞ lµ KiÓm to¸n viªn néi bé; t¹I doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã héi ®ång qu¶n trÞ th× cã ban kiÓm so¸t; t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n th× l¹i lµ kiÓm so¸t viªn…, ph¶i ch¨ng ta cã thÓ gäi thèng nhÊt lµ KiÓm to¸n néi bé vµ KiÓm to¸n viªn néi bé. Thùc tÕ mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã quy m« nhá rÊt khã kh¨n thµnh lËp bé phËn KiÓm to¸n néi bé, v× kh«ng cã nh©n sù héi tô ®ñ ®iÒu kiÖn cña quy chÕ kiÓm to¸n viªn néi bé nhÊt lµ chän tr­ëng phßng kiÓm to¸n néi bé. NÕu cã th× ®iÒu ®éng tõ phßng kÕ to¸n sang lµm c«ng t¸c KiÓm to¸n néi bé, dÉn ®Õn thiÕu nh©n sù chØ huy bé phËn kÕ to¸n vµ hä ph¶i kiªm nhiÖm kÕ to¸n mét thêi gian, ®iÒu nµy tr¸i víi nguyªn t¾c “bÊt kiªm nhiÖm” trong quy chÕ KiÓm to¸n néi bé. VËy Bé tµi chÝnh tr­íc m¾t chØ nªn quy ®Þnh KiÓm to¸n néi bé ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­í cã quy m« s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh, dùa vµo c¸c tiªu thøc nh­ sè l­îng ng­êi lao ®éng hay doanh thu b×nh qu©n hµng n¨m, tæng s¶n l­îng, sè l­îng ®Þa ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó nhanh chãng ®µo t¹o cÊp chøng chØ KiÓm to¸n viªn , cung cÊp ®Çy ®ñ nh©n sù cho c«ng ty thùc hiÖn theo c¸cc quyÕt ®Þnh th«ng t­ cña ChÝnh phñ, cña Bé tµi chÝnh, héi kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i tiÕn hµnh tæ chøc th­êng xuyªn h¬n c¸c líp tËp huÊn vµ thi lÊy chøng chØ KiÓm to¸n viªn , ®µo t¹o KiÓm to¸n viªn néi bé th­êng xuyªn trong n¨m. §Õn khi sè l­îng nh©n viªn ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng ty th× ®iÒu chØnh l¹i kÕ ho¹ch ®µo t¹o. Th­êng xuyªn më líp båi d­ìng n©ng cao kiÕn thøc vµ cËp nhËt ho¸ th«ng tin cho KiÓm to¸n viªn. KÕt thóc vÊn ®Ò. XuÊt ph¸t tõ vai trß cña kinh tÕ nãi chung vµ KTNB trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay th× viÖc h×nh thµnh KTNB ë n­íc ta hiÖn nay lµ mét vÊn ®Ò tÊt yÕu cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o tÝnh trung thùc cña b¸o c¸o tµi chÝnh trong doanh nghiÖp còng nh­ tÝnh tu©n thñ, tÝnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p vÒ chÕ ®é kÕ to¸n, h×nh thøc qu¶n lý, tÝnh hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp.Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng c¹nh tranh gay g¾t c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù v­¬n lªn b»ng chÝnh søc lùc cña b¶n th©n m×nh, KTNB gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ cã ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp m×nh mµ tõ ®ã ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, ®¶m b¶o kinh doanh mét c¸ch cã l·i. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ hiÖn nay ë ViÖt Nam , KTNB cßn lµ vÊn ®Ò rÊt míi mÎ, ch­a ®­îc ®Ò cËp tíi nhiÒu, do ®ã cho nªn viÖc h×nh thµnh bé phËn KTNB trong c¸c DNNN ë n­íc ta hiÖn nay cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n vµ ho¹t ®éng cña KTNB cßn kÐm hiÖu qu¶. §Ò tµi nµynghiªn cøu mét sè khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p ®èi víi viÖc h×nh thµnh KTNB trong c¸c DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay. Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cÊp b¸ch nãi trªn sÏ gióp Ých thùc tiÔn cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kh«ng chång chÐo, kh«ng trïng l¾p, kh«ng m©u thuÉn nhau vµ tr¸nh sai sãt dÉu ®Õn th­êng xuyªn ph¶i söa ®æi, bæ sung qu¸ nhiÒu lÇn víi nhiÒu quy ®Þnh kh¸c nhau. Nhê ®ã, ®¶m b¶o hÖ thèng hoµn chØnh, tÝnh kû c­¬ng, hiÖu lùc, tÝnh hiÖu qu¶ trong so¹n th¶o, ban hµnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch … ®ång thêi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña bé phËn KTNB trong c¸c DNNN ë n­íc ta hiÖn nay. TµI liÖu tham kh¶o 1. KiÓm to¸n néi bé pts – Bïi h¶I linh pts – NguyÔn ®×nh hùu pts – Lª quang bÝnh 2. T¹p chÝ kiÓm to¸n sè 3/1997 3. T¹p chÝ kiÓm to¸n sè 3/2001 4. T¹p chÝ kiÓm to¸n sè 4/2001 5. t¹p chÝ tµI chÝnh th¸ng 7/1997 6. t¹p chÝ tµI chÝnh th¸ng 8/1997