Đề tài Từ điển Việt - Nhật

n ñònh khoaûng 21.000 code point ñoái vôùi caùc chöõ töôïng hình thay vì laø 120.000 neáu phaûi xöû lyù rieâng bieät cho caùc ngoân ngöõ Chaâu AÙ. Moät soá chöõ töôïng hình nom töông töï nhöng yù nghóa thì raát khaùc nhau vaø coù theå coù moät soá neùt khaùc nhau, nhöõng chöõ nhö vaäy thì coù code rieâng trong caùc chuaån cuûa caùc nöôùc Chaâu AÙ. Coù nhieàu chöõ (nhö chöõ Haùn giaûn theå vaø phoàn theå hoaëc Kanji cuûa Nhaät) khaùc nhau veà hình daïng nhöng yù nghóa laïi gioáng nhau thì ôû caùc chuaån maõ quoác gia chuùng coù code rieâng thì ôû Unicode chuùng cuõng coù code rieâng. Maëc duø nhöõng töø ñöôïc nhìn thaáy treân maøn hình maùy tính nhöng maùy tính chæ bieát ñöôïc nhöõng chuoãi maõ, moãi soá chæ töông öùng vôùi moät kí töï duy nhaát treân maøn hình. Moät boä caùc kí töï ñöôïc aùnh xaï thaønh caùc code point ñöôïc goïi laø boä kí töï ñöôïc maõ hoùa (character set encoding). Moät söï ñoàng boä ñeå coù maõ ñôn giaûn cuûa söï thay theá moãi kyù töï trong baûng chöõ caùi vôùi moät con soá (a=1, b=2, c=3, ). Baûng maõ noåi tieáng ASCII coù code point ñöôïc gaùn cho nhöõng kyù töï hoa vaø thöôøng cuûa caùc kí töï Latin, caùc con soá, vaø caùc kyù töï thoâng duïng thöôøng duøng ôû Myõ. Nhöõng chöõ khaùc nhau duøng nhöõng caùch giaûi maõ khaùc nhau. Baûng maõ cuûa Chaâu AÙ coù moät khoù khaên thöôøng gaëp laø thöôøng coù nhieàu hôn moät chuaån cho moãi ngoân ngöõ. Ví duï nhö tieáng Nhaät coù ñeán 3 chuaån chính ñöôïc söû duïng laø: SHIFT-JIS, ISO-2022-JP, vaø J-EUC. Moãi baûng maõ ñöôïc maõ hoùa baèng nhöõng caùch khoâng gioáng nhau, tuy cuøng moät kí töï nhöng vôùi moãi chuaån khaùc nhau coù code point khaùc nhau. Caùc phaàn meàm hoã trôï vieäc nhaäp chöõ Kana vaø Kanji. Coù theå hieåu raèng ngöôøi Nhaät khoâng theå xaây döïng nhöõng baøn phím vôùi haøng ngaøn phím ñeå nhaäp vaøo nhöõng kí töï Kana vaø Kanji. Vì lyù do naøy maø hoï ñaõ duøng nhieàu caùch khaùc nhau ñeå nhaäp vaøo caùc kí töï. Thöôøng thì vieäc nhaäp ñöôïc xöû lyù baèng moät chöông trình goïi laø FEP (Front End Processor – Xöû Lyù ñaàu cuoái). Chöông trình naøy nhaän döõ lieäu nhaäp vaøo töø ngöôøi söû duïng vaø xöû lyù vieäc chuyeån ñoåi caàn thieát thaønh maõ thích hôïp. Phaàn naøy giôùi thieäu vaø moâ taû moät vaøi phaàn meàm hoã trôï vieäc nhaäp caùc kí töï tieáng Nhaät thoâng duïng hieän nay. IME (Input Method Editor) IME laø moät öùng duïng cung caáp khaû naêng nhaäp haøng ngaøn caùc kí töï khaùc nhau, ñang ñöôïc söû duïng ôû caùc nöôùc Ñoâng AÙ, ñeå vieát caùc ngoân ngöõ cuûa caùc nöôùc naøy maø khoâng caàn coù nhöõng baøn phím rieâng bieät. Phieân baûn tieáng Nhaät cuûa Microsoft Windows95, Windows98, vaø Windows NT4 ñaõ coù ñuû caùc chöùc naêng Microsoft IME (MSIME). Coù theå down load taïi trang web Tuy nhieân MSIME chæ ñöôïc thieát keá ñeå chaïy treân caùc phieân baûn Windows tieáng Nhaät. Coøn Microsoft Global IME for Japanese thì môùi cho pheùp nhaäp caùc kí töï tieáng Nhaät trong caùc öùng duïng ñöôïc hoã trôï nhö Internet Explorer, Outlook Express, Microsoft Office trong caùc phieân baûn Windows ngoân ngöõ khaùc. Khôûi ñoäng phaàn meàm IME Tröôùc khi môû phaàn meàm IME, ñaàu tieân caàn phaûi môû chöông trình muoán nhaäp vaên baûn ra (ví duï nhö chöông trình email chaúng haïn) vaø laøm cho chöông trình ôû traïng thaùi active (chöông trình ôû traïng thaùi active töùc laø thanh tieâu ñeà coù maøu roõ ôû phía treân cöûa soå cuûa noù). Sau ñoù nhaán toå hôïp phím ALT beân traùi vaø SHIFT cuøng moät luùc. Thanh coâng cuï cuûa IME seõ xuaát hieän treân maøn hình, noù nhö sau : Chuù yù phaûi môû IME vaø taét noù cho moãi chöông trình. Neáu coù hai chöông trình cuøng môû vaø baïn cuõng môû chöông trình IME cho moãi caùi thì thanh IME seõ khoâng xuaát hieän khi baïn chuyeån ñoåi trong chöông trình thöù hai vaø xuaát hieän laïi khi baïn chuyeån veà chöông trình ñaàu tieân. Thanh coâng cuï cuûa IME Phaàn naøy trình baøy nhöõng phaàn phoå bieán cuûa thanh coâng cuï IME. ÔÛ moãi phieân baûn Windows khaùc nhau thanh coâng cuï seõ khaùc nhau vaø cuõng coù theå tuøy bieán baèng caùch theâm hoaëc boû ñi caùc nuùt. Toolbar cho phieân baûn Windows95/98 Toolbar cho phieân baûn WindowsXP Taét môû nhanh (Quick On/Off) : nuùt nhoû naøy cung caáp nhanh caùch chuyeån ñoåi giöõa cheá ñoä nhaäp tröïc tieáp vaø cheá ñoä nhaäp chöõ tieáng Nhaät. Thanh keùo (Drag Tab) : baïn coù theå click vaø keùo ôû phaàn naøy ñeå di chuyeån thanh coâng cuï ñeán nhöõng vò trí khaùc nhau treân maøn hình. Cheá ñoä nhaäp (Input Mode) : chuyeån ñoåi cheá ñoä nhaäp giöõa Kana vaø Roman. Cheá ñoä chuyeån ñoåi (Conversion Mode) : cho IME bieát caùch tìm caùc töø Kanji töông öùng. Baøn phím IME (IME Pad) : cung caáp nhöõng chöùc naêng khaùc nhau ñeå nhaäp kí töï Kanji, bao goàm caû caùch “veõ” kí töï. Ñaêng kí töø môùi (Register Words) : cho pheùp theâm nhöõng töø môùi vaøo töï ñieån. Thuoäc tính (Properties) : cho pheùp thieát laäp nhieàu ñaëc ñieåm hoaït ñoäng vaø söï öu tieân. Bieân taäp töø ñieån (Edit Dictionary) : cho pheùp söûa chöõa töï ñieån. Trôï giuùp (Help) : ñöa ra caùc thoâng tin giuùp ñôõ baèng tieáng Nhaät. Khoùa cheá ñoä (Lock Modes) : baét buoäc IME duøng kí töï Kana hoaëc kí töï Roman in hoa Löïa choïn cheá ñoä nhaäp Nhaäp caùc kí töï vaøo IME baèng caùch goõ caùc kí töï Roman. IME coù theå töï ñoäng chuyeån thaønh Hiragana hoaëc Katakana tuyø thuoäc vaøo cheá ñoä nhaäp maø ñang choïn. Choïn theá ñoä naøy baèng caùch click vaøo nuùt “Input Mode” treân thanh coâng cuï. Nuùt naøy coù caùc choïn löïa nhö sau : Hiragana : kí töï ñöôïc nhaäp vaøo thaønh Hiragana. Trong suoát quaù trình nhaäp vaøo coù theå chuyeån kí töï nhaäp Hiragana thaønh Kanji hoaëc Katakana. Katakana : kí töï ñöôïc nhaäp vaøo laø Katakana. Trong suoát quaù trình nhaäp vaøo coù theå chuyeån kí töï nhaäp Katakana thaønh Kanji hoaëc Hiragana. Full-Width ASCII : kí töï ñöôïc nhaäp vaøo laø full-width ASCII. Ñaây khoâng gioáng caùch nhaäp thoâng thöôøng maø laø maõ kí töï tieáng Nhaät. Neáu gôûi moät taøi lieäu chöùa nhöõng kí töï naøy cho ngöôøi khaùc thì ngöôøi ñoù seõ khoâng theå thaáy ñöôïc chuùng tröø khi maùy tính cuûa ngöôøi ñoù coù hoã trôï font tieáng Nhaät. Half-Width Katakana : kí töï ñöôïc nhaäp vaøo laø half-width Katakana. Trong quaù trình nhaäp baïn coù theå chuyeån töø kí töï nhaäp Katakana sang Kanji hoaëc Hiragana Half-Width ASCII : kí töï ñöôïc nhaäp vaøo laø half-width ASCII. Caùch naøy hoaøn toaøn khaùc vôùi caùch nhaäp tröïc tieáp ôû treân bôûi vì kí töï nhaäp vaøo duøng maõ tieáng Nhaät vaø boä font fixed-width. Neáu gôûi taøi lieäu coù chöùa nhöõng kí töï naøy cho ngöôøi khaùc thì ngöôøi ñoù cuõng khoâng thay ñöôïc chuùng tröø khi maùy tính cuûa ngöôøi ñoù coù hoã trôï font tieáng Nhaät. Direct Input : caùc kí töï ñöôïc nhaäp tröïc tieáp khoâng caàn IME. Caùch naøy töông töï nhö khi taét IME Nhaäp vaên baûn baèng caùc kí töï Romaji Baïn nhaäp caùc kí töï vaøo IME baèng caùch nhaäp Romaji. Neáu nhaäp chöõ ôû moät trong nhöõng cheá ñoä kana thì kí töï seõ ñöôïc chuyeån thaønh kí töï Hiragana hoaëc Katakana töông öùng khi goõ. Ví duï khi goõ “nihongo” trong cheá ñoä Hiragana seõ cho keát quaû nhö sau: after typing "n": after typing "i": after typing "h": after typing "o": after typing "n": after typing "g": after typing "o": Coù theå goõ phím "backspace" khi goõ sai vaø muoán söûa noù. Chuù yù raèng coù moät ñöôøng gaïch zig-zag döôùi chöõ ñöôïc nhaäp, ñöôøng naøy ñaùnh daáu ñoaïn vaên baûn nhö laø “xem tröôùc” töùc laø noù chöa saün saøng nhaäp vaøo taøi lieäu luùc ñoù. Baïn phaûi “cho pheùp” ñöa noù döôùi daïng Kanji vaøo taøi lieäu baèng caùch nhaán phím “Enter” sau khi ñaõ goõ xong. Neáu muoán nhaäp vaøo kí töï Kanji thì sau ñoù caàn phaûi chuyeån kí töï Kana ñöôïc nhaäp vaøo sang Kanji tröôùc khi nhaán Enter. Chuù yù khi nhaäp baèng Romaji Moät soá ñieàu caàn chuù yù khi nhaäp baèng kí töï Romaji : Nhôù goõ “ha” khi nhaäp “wa” trong caùc trôï tö cho chuû ngöû vì trong tieáng Nhaät noù ñöôïc vieát baèng chöõ “ha” Hiragana. Nhôù goõ chöõ “he” khi nhaäp chöõ “e” trong trôï töø chæ nôi choán vì trong tieáng Nhaät noù ñöôïc vieát baèng chöõ “he” Hiragana. Goõ chöõ “wo” cho trôï töø “o” Goõ “n” hai laàn khi nhaäp aâm “n”. IME coù theå giaûi maõ aâm ñoïc “n”, nhöng neáu aâm tieáp theo baét ñaàu vôùi “n’ thì khi ñoù baïn seõ khoâng coù keát quaû ñuùng. Ví duï neáu goõ “konnichiha” seõ coù keát quaû sai, ñeå coù keát quaû ñuùng thì phaûi goõ “konnnichiha” : hai chöõ n ñaàu laø cho aâm “n”, chöõ n thöù ba laø baét ñaàu cuûa chöõ “ni”. Toát nhaát laø neân taäp thoùi quen nhaán n hai laàn khi nhaäp aâm ñoïc n. Duøng “du” ñeå nhaäp kí töï “tsu” (töông töï laø “zu” cho “su”), vaø “di” cho “chi” (“ji” cho “shi”) Chuyeån vaên baûn nhaäp sang Kanji Khi baïn goõ vaên baûn duøng IME, noù ñöôïc nhaäp taïm thôøi vôùi moät ñöôøng gaïch zig- zag ôû döôùi. Tröôùc khi nhaäp vaøo taøi lieäu caàn chuyeån noù sang kí töï Kanji. Noù hoaït ñoäng nhö sau : watashi ha kaerimasu Coù theå nhaán phím ”Enter” ñeå doøng chöõ Hiragana ñöôïc ñöa vaøo taøi lieäu. Nhöng neáu muoán töø ”watashi” vaø “kaeri” thaønh chöõ Kanji thì nhaán ”space bar”, doøng vaên baûn seõ thay ñoåi nhö sau : IME seõ queùt ñoaïn vaên baûn vaø thay theá nhöõng kí töï Hiragana ñoù vôùi kí töï Kanji maø noù nghó laø thích hôïp nhaát. Noù cuõng seõ thay ñöôøng zig - zag thaønh ñöôøng gaïch thaúng, cho thaáy IME ñang ôû trong cheá ñoä söûa chöõa nôi maø baïn coù theå thay ñoåi ñoaïn vaên baûn tröôùc khi ñoàng yù nhaäp noù vaøo taøi lieäu. IME seõ choïn kí töï Kanji maø thích hôïp nhaát, neáu ñuùng töø caàn choïn thì nhaán phím ”Enter” ñeå ñöa vaøo vaên baûn. Neáu khoâng ñuùng vôùi töø caàn choïn, laøm nhö sau : Xem ñöôøng gaïch ñaäm döôùi chöõ “watashi”, ñoù laø ñöôøng gaïch cho bieát phaàn cuûa cuïm töø nhaäp coù theå thay ñoåi. Neáu muoán thay ñoåi cho töø “kaerimasu” thì phaûi dôøi ñöôøng gaïch ñaäm naøy sang chöõ “kaerimasu” baèng caùch nhaán phím muõi teân sang phaûi, noù seõ nhö sau : Tieáp theo nhaán phím ”space bar” Moät danh saùch caùc töø choïn khaùc nhau xuaát hieän. Duøng phím muõi teân leân/xuoáng ñeå löïa choïn chöõ Kanji caàn nhaäp vaø nhaán phím ”Enter”. Keát quaû nhö sau : Coù theå tieáp tuïc hieäu chænh caùc cuïm töø khaùc trong ñoaïn vaên baûn baèng caùch di chuyeån ñöôøng gaïch ñaäm baèng phím muõi teân traùi/phaûi. Khi taát caû ñaõ ñuùng nhaán ”Enter’ ñeå ñöa noù vaøo taøi lieäu. Sau ñoù tieáp tuïc nhaäp töø khaùc vaøo taøi lieäu. Veõ kí töï Kanji Khi khoâng bieát Romaji cuûa kí töï Kanji ñeå nhaäp vaøo, coù theå veõ kí töï vaø IME seõ nhaän daïng noù. Ñeå thöïc hieän thao taùc naøy, nhaán nuùt IME Pad treân thanh coâng cuï. Neáu “Soft Keyboard” xuaát hieän thì click vaøo bieåu töôïng muõi teân treân ñaàu ñeå chuyeån sang baûng veõ. Coøn neáu baûng veõ ñaõ coù thì click nuùt “clear” ñeå xoùa noù. Veõ kí töï treân vuøng veõ naèm phía traùi baûng veõ. Khi baïn veõ thì phaàn ôû giöõa seõ xuaát hieän moät soá choïn löïa maø IME döï ñoaùn laø baïn ñang veõ noù. Neáu veõ sai click nuùt ”Revert” ñeå xoùa ñöôøng veõ môùi nhaát hoaëc nuùt ”Clear” ñeå xoùa heát toaøn boä chöõ ñang veõ. Neáu ñeå con troû leân treân moät trong nhöõng chöõ ñöôïc IME ñöa ra ôû giöõa baûng veõ thì IME seõ hieån thò moät hoäp thoaïi cho bieát caùch ñoïc cuûa töø naøy. Khi tìm thaáy kí töï ñuùng ôû phaàn naøy thì click vaøo noù ñeå cheøn vaøo doøng ñang nhaäp trong taøi lieäu. Ñoùng baûng veõ hoaëc môû noù laïi neáu muoán duøng tieáp. Song Kieàu (TwinBridge ® MultiLingual Series) TwinBridge laø phaàn meàm ña ngoân ngöõ cuûa haõng TwinBridge Software Corp. Haõng naøy cho ra ba chuûng loaïi : Chinese Partner (cho tieáng Hoa), Japanese Partner (cho tieáng Nhaät), vaø Korea Partner (cho tieáng Haøn). Phaàn naøy giôùi thieäu veà Japanese Partner. Japanese Partner töông thích vôùi caùc version cuûa Windows nhö Microsoft Chinese-Windows, Japanese Windows95, Korea Windows vaø caùc Windows ngoân ngöõ khaùc. Ngoaøi chöùc naêng chính laø moät boä goõ cho tieáng Nhaät , TwinBridge coøn coù tieän ích khaùc : Bieân taäp Font (Font Editor) : cho pheùp taïo chöõ môùi, xoùa boû hoaëc bieân taäp, backup vaø restore caùc outline font, DBCS TrueType font, system bitmap font trong TwinBridge. Ñaïêc bieät coù theå taïo chöõ Haùn coå, chöõ Noâm vaø queû Kinh Dòch. SuperMeta Utility : trong vaøi caùc öùng duïng ñoà hoïa, caùc chöõ hai byte cuûa tieáng Nhaät khoâng xöû lyù ñöôïc, tieän ích naøy coù theå export döõ lieäu tieáng Nhaät vaøo clipboard hoaëc vaøo moät meta file (.wmf) ñeå caùc öùng duïng ñoà hoïa coù theå import döõ lieäu naøy. Character Map : duøng ñeå doø tìm moät chöõ Nhaät trong soá caùc internal code caùc nhau. Thanh coâng cuï cuûa TwinBridge Traïng thaùi heä thoáng (System Status) : click nuùt seõ hieän ra Japanese Partner, internal code (noäi maõ), time, date. Khi khoâng chaïm ñeán nhoùm nuùt naøy, noù seõ töï giaáu ñi chæ chöøa laïi nuùt System Status. Khi chaïm mouse ñeán thì noù seõ hieän ra. Menu heä thoáng (System Menu) : nuùt naøy coù menu nhö sau : Thieát laäp heä thoáng (System Setup) : nuùt naøy coù menu nhö sau : Japanese Configuration : ñònh caáu hình heä thoáng Nhaät ngö.õ Display Engine Setup : ñònh caùch hieån thò font, boùng Bold to Coreless, : taïo chöõ ngheä thuaät : roãng, noåi boùng ñoå, Bold-Italic to Vertical : neáu click vaøo thì taát caû caùc chöõ Nhaät coù ñònh daïng bold-italic seõ hieän theo daïng coå ñieån töø treân xuoáng, töø phaûi qua traùi. Khôûi ñoäng chöông trình (Launch Program) : coù menu chia laøm 4 nhoùm. - Nhoùm 1 : goàm caùc tieän ích (utilities) cuûa Japanese Partner. - Nhoùm 2 : goàm caùc tieän ích cuûa Windows . Nhoùm 3 : goàm caùc öùng duïng hoã trôï linh tinh (accessories) cuûa Windows. Nhoùm 4 : caùc öùng duïng ñaõ duøng tröôùc ñoù. Cheá ñoä ñaùnh tieáng Anh/tieáng Nhaät (English/Japanese Input) : coù hình daïng nhö coâng taéc. Nuùt naøy cho pheùp baät/taét baûng goõ Song Kieàu. Coù theå duøng phím noùng Ctrl + ß. Menu phöông phaùp nhaäp (Input Methods Menu) : nuùt naøy cho cheùp choïn phöông phaùp nhaäp (input method) vaø cho pheùp ñònh laïi thoâng soá cho moãi phöông phaùp nhaäp, vaø coù theå ñieàu chænh, theâm, xoùa vaøo töø ñieån cuûa töøng phöông phaùp nhaäp. Danh saùch caùc taùc vuï hieän haønh (Current Task List) : menu naøy hieän ra caùc öùng duïng ñang chaïy treân Windows, ta coù theå luaân phieân chuyeån ñoåi giöõa caùc chöông trình baèng toå hôïp phím Alt vaø Tab. Baûng goõ Song Kieàu (Input Method Prompt Line) Input Edit Area : vuøng naøy duøng ñeå theå hieän vaø söûa chöõa tröôùc khi ñöa ñoaïn vaên baûn vaøo taøi lieäu. Selection Area : vuøng naøy hieän ra caùc chöõ öùng vôùi töø maø ta ñaõ goõ vaøo. Muoán choïn chöõ naøo thì nhaán phím soá töông öùng (töø 0 - 9) hoaëc caùc phím chöùc naêng (töø F1 – F9) hay duøng chuoät click thaúng vaøo chöõ ñoù. Input Method Selection : duøng ñeå choïn phöông phaùp nhaäp. Help on Prompt Line vaø Help on Input Method : caùc höôùng daãn veà nhaäp caùc ñoaïn vaên baûn Prompt Line Setup : chænh caùc kieåu font,.. cho prompt line Display Internal Code : neáu ñöôïc choïn seõ xuaát hieän noäi maõ cuûa chöõ treân haøng nhaéc. Insert Space : caùc chöõ Nhaät seõ caùch nhau baèng moät daáu space trong vaên baûn. Neáu xöû lyù vaên baûn tieáng Nhaät trong caùc öùng duïng cuûa Windows tieáng Anh thì phaûi choïn Insert Space. Input Method Setup : xaùc ñònh thaáu nhaäp phaùp ñeå goõ vaên baûn tieän lôïi nhaát. Add/Remove Input Method : : theâm hoaëc thaùo caùc thaâu nhaäp phaùp. Coøn laïi laø caùc thaâu nhaäp phaùp. Insert Space : cho pheùp ñaët moät daáu space giöõa caùc chöõ Nhaät. Moãi daáu caùch coù ñoä roäng baèng ¼ moät chöõ Nhaät bình thöôøng. Punctuation/Symbol : hieän ra moät baûng caùc daáu chaám caâu, caùc kyù hieäu ñaëc bieät, kyù hieäu toaùn hoïc, soá ñeám, kyù hieäu Hiragana, Katakana hoaëc maõ ASCII. Soft Keyboard : cho hieän ra baøn phím töông öùng vôùi thaâu nhaäp phaùp ñaõ choïn. Coù theå click thaúng caùc kí töï trong baøn phím naøy. Keát luaän. IME vaø TwinBridge laø moät trong nhöõng boä goõ tieáng Nhaät thoâng duïng nhaát hieân nay taïi Vieät Nam. TwinBridge ñaõ ñöôïc phoå bieán trong vieäc nhaäp tieáng Nhaät ôû Vieät Nam töø laâu nhöng roõ raøng noù khoâng ñöôïc hoã trôï toát baèng IME. IME ñaõ phaùt trieån toát coâng cuï Hand Writing, ñaây laø moät öu ñieåm hoaøn toaøn noåi baät cuûa IME, coâng cuï naøy giuùp cho user deã daøng tìm ra nhöõng kyù töï Kanji caàn thieát khoâng caàn phaûi bieát caùch ñoïc hoaëc nhôù caùc boä cuûa chöõ ñoù. Ñaây laø moät trong nhöõng höôùng phaùt trieån cho luaän vaên trong töông lai. Microsoft Agent Microsoft Agent laø gì ? Microsoft® Agent laø moät boä phaàn meàm coù theå thay ñoåi theo yeâu caàu cuûa ngöôøi duøng, duøng ñeå hoã trôï cho vieäc thöïc thi caùc töông taùc cuûa caùc nhaân vaät hoaït hình maø trong giao dieän cuûa Microsoft Windows® Nhöõng ngöôøi laäp trình coù theå söû duïng caùc nhaân vaät naøy nhö laø moät trôï lyù coù theå giao tieáp ñöôïc cho vieäc giôùi thieäu, höôùng daãn, trao ñoåi hay neáu khoâng thì coù theå laøm noåi baät cho nhöõng trang web hoaëc nhöõng öùng duïng baèng caùch boå sung vaøo nhöõng cöûa soå, menu vaø caùc control thoâng thöôøng. Giao dieän laäp trình Microsoft Agent deã daøng laøm soáng ñoäng cho caùc nhaân vaät ñeå ñaùp öùng cho vieäc nhaäp töø ngöôøi duøng. Caùc nhaân vaät hoaït hình xuaát hieän treân cöûa soå cuûa chöông trình, chuaån bò ñaày ñuû tính linh ñoäng toái ña maø noù coù theå ñöôïc hieån thò treân maøn hình. Microsoft Agent goàm caùc ActiveX Control neân vôùi caùc ngoân ngöõ laäp trình coù hoã trôï ActiveX nhö Visual Basic Scripting Editor (VBScript) coù theå söû duïng caùc dòch vuï cuûa noù ñeå laäp trình. Töùc laø söï töông caùc cuûa caùc nhaân vaät coù theå ñöôïc laäp trình ngay caû treân trang HTML vôùi tag . Ngoaøi ra Microsoft Agent coù theâm hai chöùc naêng khac khoâng keùm phaàn quan troïng laø text-to-speech vaø speech-to-text. Vôùi chöùc naêng text-to-speech, Microsoft Agent coù khaû naêng ñoïc ñöôïc töø moät ñoaïn vaên baûn baát kì, ñaây laø coâng cuï raát thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc töø ñieån ñeå phaùt aâm töø vöïng hoaëc ñoïc moät ñoaïn vaên baûn. Hieän nay chöùc naêng naøy chæ hoã trôï cho tieáng Anh laø chính. Vôùi chöùc naêng speech-to-text, Microsoft Agent coù theå nhaän daïng ñöôïc gioïng noùi, giuùp cho vieäc ñieàu khieån baèng gioïng cho caùc öùng duïng, vaø hieän nay chöùc naêng naøy chæ môùi ñöôïc cung caáp nhaän daïng cho tieáng Anh laø chính. Caáu hình yeâu caàu. Microsoft Windows® 95/98/Me/NT4.0/2000. Internet Explorer 3.02 hoaëc hôn. Maùy PC coù toác ñoä Pentium 100MHz hoaëc hôn. Toái thieåu 16MB Ram. Toái thieåu 1MB oå cöùng coøn troáng cho caùc thaønh phaàn chính. Theâm 2-4MB oå cöùng coøn troáng cho moãi nhaân vaät caøi ñaët. Theâm 32KB oå cöùng coøn troáng cho moãi thaønh phaàn cuûa moãi ngoân ngöõ (dll) Theâm 1.6MB oå cöùng coøn troáng neáu duøng Lernout & Hauspie® TruVoice Text-To-Speech Engine ñeå phaùt aâm. Theâm 22MB oå cöùng coøn troáng neáu duøng Microsoft Speech Recognition Engine ñeå nhaän daïng gioïng noùi. Moät sound card töông thích vôùi Windows. Loa vaø microphone. Caøi ñaët Taát caû caùc taäp tin ñöôïc duøng ñeå caøi ñaët sau ñaây coù theå tìm thaáy trong caùc dóa CD treân thò tröôøng hoaëc coù theå download töø trang web www.microsoft.com/msagent/download/ Ñaàu tieân caøi ñaët Microsoft Agent vôùi taäp tin MSAgent.exe Caøi ñaët text-to-speech engine : The Lernout & Hauspie TruVoice Text-to-Speech (TTS) Engine vôùi taäp tin tv_enua.exe (1MB). Neáu khoâng caøi taäp tin naøy, khoâng nghe ñöôïc nhöõng gì caùc nhaân vaät noùi. Caøi ñaët speech-to-text engine (khoâng baét buoäc ) : Microsoft Speech Recognition Engine (6MB) vôùi taäp tin actcnc.exe. Neáu caøi taäp tin naøy, coù theå noùi vôùi nhaân vaät thoâng qua micro, tuy nhieân caùc nhaân vaät phaûi ñöôïc laäp trình ñeå coù theå bieát ñöôïc nhöõng gì baïn noùi. Caøi ñaët Microsoft Speech Control Panel (840K) (khoâng baét buoäc) : taäp tin naøy ñöa vaøo Control Panel moät icon cho pheùp lieät keâ nhöõng engine töông thích cuûa speech recognition and text-to-speech ñaõ ñöôïc caøi vaøo heä thoáng ñeå thieát laäp caùc nhöng naêng söû duïng cho moãi caùi khi söû duïng. Chöông trình naøy chæ duøng ñöôïc cho Winñows5/98/NT4.0/2000. Caøi ñaët caùc nhaân vaät vôùi caùc taäp tin .acs. Coù raát nhieàu nhaân vaät khaùc nhau, moãi nhaân vaät coù nhöõng ñaëc ñieåm vaø haønh ñoäng khaùc nhau, khi caøi vaøo caùc taäp tin naøy ñöôïc löu ôû thö muïc c:\Windows\MSAgent\Chars hoaëc c:\WinNT\MSAgent\Chars tuyø thuoäc vaøo heä ñieàu haønh. Neáu duøng Windows XP vaø coù höôùng duøng the L&H TTS3000 engines cho caùc nhaân vaät Genie, Merlin, Peedy and Robby neân caøi ñaët theâm SAPI 4.0 runtime support (824KB) Lernout & Hauspie TruVoice Text-to-Speech (TTS) Engine cung caáùp khaû naêng phaùt aâm, ñeå coù theå nghe ñöôïc caùc ngoân ngöõ khaùc nhau caàn phaûi caøi ñaët caùc TTS engine töông öùng cho ngoân ngöõ ñoù. Coù theå caøi cuøng luùc nhieàu TTS engine. Ngoân ngöõ TTS Engine (2-3 MB) Language Add-On (128 KB) Tieáng Anh (ngöôøi Myõ) tv_enua.exe TieángAnh (ngöôøi Anh) lhttseng.exe Haø Lan lhttsdun.exe agtx0413.exe Phaùp lhttsfrf.exe agtx040C.exe Ñöùc lhttsged.exe agtx0407.exe Itali lhttsiti.exe agtx0410.exe Nhaät lhttsjpj.exe agtx0411.exe Haøn Quoác lhttskok.exe agtx0412.exe Boà Ñaøo Nha (ngöôøi Brazil) lhttsptb.exe agtx0416.exe Nga lhttsrur.exe agtx0419.exe Taây Ban Nha lhttsspe.exe agtx0C0A.exe Vôùi tieáng Nhaät, caàn coù 2 taäp tin ltttsjpj.exe (3.2MB) vaø agtx0411.exe (130KB) ñöôïc caøi ñaët vaøo heä thoáng ñeå giuùp cho phaùt aâm tieáng Nhaät . Laäp trình vôùi Microsoft Agent Töø trang web, ñeå goïi caùc nhaân vaät cuûa Microsoft Agent caàn coù tag Object nhö sau: <OBJECT ID="AgentControl" width=0 height=0 CLASSID="CLSID:D45FD31B-5C6E-11D1-9EC1-00C04FD7081F" CODEBASE="#VERSION=2,0,0,0"> Ñeå caùc nhaân vaät cuûa Microsoft Agent ñoïc theo moät ngoân ngöõ naøo ñoù , caàn coù tag Object tag nhö sau: <OBJECT width=0 height=0 CLASSID="CLSID:C348XXXX-A7F8-11D1-AA75-00C04FA34D72" CODEBASE="#VERSION=2,0,0,0"> Vôùi XXXX laø Language ID öùng vôùi baûng sau : Ngoân ngöõ Language ID AÛ Raäp 0401 Phaùp 040C Ñöùc 0407 Do Thaùi 040D Itali 0410 Nhaät 0411 Haøn Quoác 0412 Taây Ban Nha 0C0A Tieáng Trung Quoác giaûn theå 0804 Tieáng Trung quoác phoàn theå 0404 Cöûa soå caùc leänh phaùt aâm (Voice Commands Window). Neáu coù moät speech engine töông thích ñöôïc caøi ñaët, Microsoft Agent cung caáp moät cöûa soå ñaëc bieät goïi laø cöûa soå caùc leänh phaùt aâm (Voice Commands Window) hieån thò caùc leänh ñeå nhaän daïng gioïng noùi. Voice Commands Window cung caáp caùc daáu nhaéc aûo cho nhöõng gì coù theå ñoïc ñöôïc. Cöûa soå xuaát hieän khi user choïn leänh Open Voice Commands Window, hoaëc ñoïc leänh hay click phaûi chuoät leân nhaân vaät vaø choïn leänh töø pop-up menu. Tuy nhieân neáu nhaân vaät khoâng cho pheùp nhaän gioïng noùi thì Voice Commands Window khoâng theå truy caäp ñöôïc. Voice Commands Window hieån thò leänh cho pheùp ñoïc vaøo nhö moät caáu truùc caây. Neáu öùng duïng hieän haønh hoã trôï caùc leänh cho gioïng noùi, noù xuaát hieän vaø naúm ôû treân cöûa soå. Caùc muïc cho caùc khaùc duøng nhaân vaät cuõng xuaát hieän. Cöûa soå bao goàm caùc leänh cho gioïng noùi toaøn boä ñöôïc hoã trôï cuûa Microsoft Agent.Neáu öùng duïng hieän haønh khoâng coù caùc leänh cho gioïng noùi, caùc leänh cho gioïng noùi toaøn boä cuõng xuaát hieän vaø naèm treân cöûa soå. Cöûa soå caùc chöùc naêng hoã trôï cho ñoái töôïng (Advanced Character Options Window). Microsoft Agent coù caùc caøi ñaët toaøn cuïc ñeå cho user ñieàu khieån söï töông taùc vôùi taát caû caùc nhaân vaät. Cöûa soå Advanced Character Options hieån thò caùc chöùc naêng naøy vaø caáu hình cuûa chuùng. Cöûa soå naøy ñöôïc môû töø baát kyø öùng duïng naøo ñang söû duïng giao dieän laäp trình Microsoft Agent. Microsoft Agent nhôù trang ñaõ xem cuoái cuøng vaø hieån thò noù khi baûng thuoäc tính xuaát hieän. Theû Output : chöùa caùc control cho vieäc phaùt aâm cuûa nhaân vaät. Ví duï user coù theå cho hieån thò töø trong word balloon, caùch balloon xuaát hieän nhö theá naøo, phaùt aâm nhö audio, caùc hieäu öùng aâm thanh cho nhaân vaät, ñieàu chænh toác ñoä ñoïc. Theû Speech Input : user coù theå ñieàu chænh caùc chöùc naêng cho speech input, thieát laäp phím thu aâm, baät/taét cheá ñoä hieån thò cöûa soå Listening Tip, choïn aâm baùo MIDI khi speech input saün saøng. Theû Copyright : hieån thò baûn quyeàn vaø thoâng tin veà phieân baûn cuûa Microsoft Agent. Ví duï veà Microsoft Agent Hieän nay, vieäc söû duïng Microsoft Agent ñeå phaùt aâm trong caùc töø ñieån ñang caøng luùc caøng phoå bieán vì söû duïng Microsoft Agent deã hôn so vôùi moät taäp tin aâm thanh coù kích thuôùc lôùn vaø caùch phaùt aâm cuûa Microsoft Agent khoâng lô lôù maø coù theå noùi laø chuaån (vôùi phieân baûn môùi Microsoft Agent 2.0). Qua söû duïng, em ñaõ nhaän thaáy töø ñieån MTD2002 cuûa LACVIET Computing Corp vaø Babylon ñeàu duøng MS Agent trong vieäc phaùt aâm. Microsoft Agent ñaõ hoã trôï cho phaùt aâm tieáng Anh vì theá ñeå phaùt aâm caùc töø tieáng Anh hoaøn toaøn khoâng coù gì khoù khaên. Nhöng MTD2002 cuûa Laïc Vieät Computing Corp. ñaõ phaùt trieån ñöôïc theâm phaùt aâm cho tieáng Vieät Nam. Trong Microsoft Agent hoã trôï raát nhieàu nhaân vaät cuøng vôùi nhieàu caùch phaùt aâm khaùc nhau cho moãi nhaân vaät, töø ñieån noåi tieáng Babylon ñaõ vaän duïng caùc hoã trôï ñoù cuûa Microsoft Agent ñeå laøm phong phuù theâm cho phaàn phaùt aâm cuûa mình. Hình cöûa soå ñoïc töø vaø ñieàu chænh gioïng ñoïïc cuûa töø ñieån MTD2002 Hình cöûa soå ñieàu chænh gioïng ñoïc cuûa töø ñieån Babylon. Trong Combobox voice cuûa cöûa soå Voice cuûa töø ñieån Babylon ñeàu duøng caùc nhaân vaät cuûa Microsoft Agent Keát luaän Microsoft Agent hoã trôï raát toát cho vieäc phaùt aâm, nhöng Microsoft Agent chæ hoã trôï toát cho tieáng Anh. Neân neáu söû duïng Microsoft Agent phaùt aâm cho tieáng Nhaät seõ gaëp khoâng ít khoù khaên nhaát laø khi phaùt aâm tieáng Nhaät treân platform tieáng Anh. Trong noäi dung cuûa luaän vaên naøy, seõ giaûi quyeát vaán ñeà phaùt aâm cho tieáng Nhaät trong moâi tröôøng tieáng Anh. Vieäc phaùt trieån phaùt aâm tieáng Vieät nhö trong töø ñieån MTD2002 laø moät trong nhöõng phaùt trieån cho luaïân vaên töông lai. Tìm hieåu veà Microsoft Linguistic Information Sound Editing Tool. Microsoft Linguistic Information Sound Editing Tool cho pheùp sinh ra aâm vò vaø caùch ngaét töø cho taäp tin aâm thanh (.wav) ñeå hoã trôï cho caùch nheùp mieäng cuûa caùc nhaân vaät hoaït hình. Baïn coù theå duøng caùc taäp tin aâm thanh laøm ngoân ngöõ ñöôïc sinh ra vôùi trình soaïn thaûo aâm thanh (Sound Editor) ñeå hoã trôï cho vieäc nheùp moâi cho caùc nhaân vaät cuûa Microsoft Agent. Ñeå laøm vieäc ñoù, ñôn giaûn laø gaùn taäp tin ñoù vaøo tham soá cuûa phöông thöùc Speak. Caøi ñaët trình soaïn thaûo aâm thanh Yeâu caàu caáu hình cuûa heä thoáng laø PC vôùi Pentium 166, ít nhaát laø coù 48 MB Ram vaø moät sound card töông thích vôùi Windows. Neáu muoán ghi aâm vôùi coâng cuï naøy baïn caàn moät microphone. Ñeå caøi ñaët Microsoft Linguistic Sound Editing Tool, chaïy taäp tin caøi ñaët cuûa noù, noù seõ töï ñoäng caøi ñaët nhöõng taäp tin thích hôïp vaøo heä thoáng. Neáu taûi veà töø trang web cuûa MS thì baïn coù theå choïn caùch caøi ñaët khi ñang download hoaëc löu noù vaøo oå cöùng roài sau ñoù môùi caøi. Khi caøi ñaët, töï noù seõ caøi ñaët vaøo thaønh thö muïc con cuûa Microsoft Agent, chuùng ta seõ tìm thaáy noù ôû ñaây. Microsoft Command and Control speech recognition engine cuõng phaûi ñöôïc caøi vaùo tröôùc khi baïn duøng trình soaïn thaûo aâm thanh. Thoâng thöôøng thì noù seõ töï caøi ñaët vôùi trình soaïn thaûo aâm thanh nhöng neáu sau ñoù noù ñöôïc thaùo caøi ñaët thì baïn caàn phaûi caøi ñaët laïi noù. Trình soaïn thaûo aâm thanh chæ coù theå sinh ra thoâng tin thuoäc ngoân ngöõ döïa treân ngoân ngöõ ñaõ ñöôïc hoã trôï bôûi speech engine. Ñeå sinh ra thoâng tin cho caùc ngoân ngöõ khaùc nhau thì phaûi coù moät coâng cuï nhaän daïng tieáng noùi töông thích ñöôïc caøi vaøo. Taïo môùi moät taäp tin aâm thanh Ñeå taïo moät file môùi thì choïn New töø menu File hoaëc treân toolbar. Ñaàu tieân, baïn coù theå taïo moät taäp tin aâm thanh môùi baèng caùch choïn Record töø menu Audio hoaëc nhaán nuùt Record treân thanh toolbar, sau ñoù noùi vaøo microphone ñaõ ñöôïc noái vaøo maùy tính. Nhaán nuùt Stop treân thanh toolbar khi ngöøng thu aâm. Baïn coù theå choïn Play töø menu hoaëc treân toolbar ñeå xem caùch Microsoft Agent xöû lyù taäp tin aâm thanh maø khoâng caàn söûa chöõa! Taïo thoâng tin cho ngoân ngöõ Khi ñaõ coù moät taäp tin aâm thanh môùi, thì baïn caàn phaûi taïo ra thoâng tin ñuùng veà phaùt aâm vaø ngaét töø baèng caùch nhaäp ñoaïn vaên baûn töông öùng vaøo file aâm thanh trong hoäp TEXT Representation, sau ñoù choïn leänh Generate Linguistic Info töø menu Edit hoaëc treân toolbar. Sound editor hieån thò moät thoâng baùo xöû lyù vaø baét ñaàu xöû lyù taäp tin aâm thanh ñoù. Khi ñaõ xong, noù hieån thò moät aùnh xaï cuûa töø vaø aâm vò cho taäp tin aâm thanh vaøo hoäp Audio Representation. Chuù yù laø leänh Generate Linguistic Info vaãn voâ hieäu cho tôùi khi baïn nhaäp moät ñoaïn vaên baûn cho file aâm thanh ñoù. Neáu editor khoâng chòu nhaän boä töø hoaëc aâm vò thì choïn laïi Generate Linguistic Info. Neáu editor vaãn khoâng chòu sinh ra baát kì thoâng tin cho ngoân ngöõ thì kieåm tra laïi ñoaïn vaên baûn cuûa baïn ñeå chaéc chaén laø taát caû caùc töø ñeàu chính xaùc vaø khoâng coù nhöõng khoaûng troáng dö thöøa. Sau ñoù choïn laïi Generate Linguistic Info. Neáu vaãn khoâng ñöôïc thì haõy ghi aâm laïi taäp tin aâm thanh ñoù laàn nöõa. Moät cuoäc ghi aâm toài nhaát laø khi coù tieáng oàn ôû xung quanh thì seõ laøm giaûm thoâng tin sinh ra aâm ngöõ. Ngoaøi ra, cuõng coù theå taïo moät thoâng tin ngoân ngöõ rieâng baèng caùch löïa choïn phaàn cuûa Audio Representation vaø choïn Insert Phoneme hoaëc Insert Word töø menu Edit hoaëc khi click phaûi leân vuøng löïa choïn. Ñeå xem thoâng tin ngoân ngöõ ñöôïc duøng cho caùch nheùp moâi cuûa ñoái töôïng Agent nhö theá naøo thì choïn Play, khi ñoù moät aûnh vôùi hình ñoâi moâi seõ hoaït ñoäng theo thoâng tin ngoân ngöõ cuûa baïn. Löu taäp tin aâm thanh Khi ñaõ xong muoán löu laïi taäp tin aâm thanh naøy thì choïn leänh Save töø menu File hoaëc treân toolbar. Moät hoäp thoai Save as seõ xuaát hieän, neáu save nhö moät taäp tin aâm thanh (.wav) thì taäp tin seõ chæ löu döõ lieäu audio, coøn neáu save laø taäp tin aâm thanh cho moät ngon ngöõ (.lwv) thì töø vaø thoâng tin veà phaùt aâm seõ ñöôïc töï ñoäng coi nhö laø moät phaàn cuûa taäp tin. Cuõng coù theå löu moät phaàn cuûa taäp tin. Ví duï baïn muoán löu taäp tin maø khoâng coù ñoaïn im laëng luùc baét ñaàu hoaëc keát thuùc. Trong Audio Representation löïa phaàn cuûa taäp tin baïn muoán löu, sau ñoù choïn Save Selection As töø menu File. Leänh naøy chæ cho pheùp khi baïn coù moät söï choïn löïa trong Audio Representation. Söû duïng Editor cho Speech Engine khaùc. Khi sound editor caøi ñaët Microsoft Speech Recognition Engine (4.0) thì noù coù theå ñöôïc duøng vôùi caùc speech engine khaùc nhö Digalo Text-To-Speech Engine coù tieáng Phaùp, Ñöùc, Boà Ñaøo Nha (Brazil), Italia, Balan Elan Speech Engine coù 7 ngoân ngöõ Phaùp, Ñöùc, Boà Ñaøo Nha (ngöôøi Brazil), Taây Ban Nha, Nga, U.K vaø English (ngöôøi Myõ). Eloquent Technology ETI-Eloquence coù ngoân ngöõ English (ngöôøi Myõ), Phaùp, Ñöùc, YÙ, Boà Ñaøo Nha (ngöôøi Brazil), Taây Ban Nha (ngöôøi Castil), Taây Ban Nha (ngöôøi Mexico), Engish (ngöôøi Anh), Phaùp (ngöôøi Canada), tieáng Quan Thoaïi). IBM ViaVoice™ Outloud cuûa IBM duøng coâng ngheä text-to-speech coù caùc ngoân ngöõ Phaùp, Ñöùc , Italy, Tay Ban Nha, English (ngöôøi Anh), English (ngöôøi Myõ). Laïc Vieät (tieáng Vieät Nam) Keát luaän Coâng cuï naøy coù theå taïo ra moät taäp tin aâm thanh cho vieäc phaùt aâm cuûa moät ngoân ngöõ. Coù theå MTD2002 cuûa Laïc Vieät Computing Corp. ñaõ duøng coâng cuï naøy ñeå xaây döïng cho vieäc phaùt aâm tieáng Vieät (ñaây chæ laø döï ñoaùn). Vieäc tìm hieåu coâng cuï naøy seõ laøm cô sôû cho vieäc phaùt trieån phaùt aâm tieáng Vieät cho töø ñieån Nhaät-Vieät trong töông lai. Töø ñieån EDICT Phaàn meàm naøy yeâu caàu caáu hình maùy nhö sau : phaûi coù IME, loa, sound card. Töông thích vôùi Windows 95/98/Me/NT/2000/XP Baïn coù theå tìm baèng moät töø, moät caâu tieáng Anh. Hoaëc tìm vôùi nhöõng kí töï ñaïi dieän. Neáu coù tìm ñöôïc moät töø ñuùng trong cô sôû döõ lieäu thì baïn coù theå nghe ñöôïc caùch ñoïc töø ñoù. Coâ gaùi seõ phaùt aâm töø ñoù. Neáu click vaøo hình coâ gaùi thì seõ ñoïc laïi töø ñoù laàn nöõa. Vieäc dòch sang tieáng Nhaät chæ laø dòch sang kieåu Kana. Töø ñieån naøy coù 83358 töø tieáng Nhaät cho caùch naøy. Neáu muoán dòch sang chöõ Kanji thì duøng phaàn Kanji cuûa phaàn meàm naøy. Baïn coù theå tìm thaáy nghóa tieáng Anh , toång soá neùt cuûa kí töï Kanji hoaëc soá cuûa boä chöõ. Neáu baïn bieát boä chöõ nhöng khoâng bieát soá thì coù danh saùch vôùi taát caû caùc boä seõ giuùp cho baïn. Baïn coù theå nghe caùch ñoïc aâm Haùn, aâm Nhaät cuûa moãi chöõ Kanji. Coù 6355 kí töï Kanji trong cô sôû döõ lieäu. Baïn coù theå copy baát kyø töø hoaëc cuïm töø naøo töø internet hay töø nôi khaùc ñeå tìm töï ñoäng. Khi môû phaàn meàm, baïn coù teåh thu nhoû noù thaønh moät icon treân icon tray. Sau ñoù khi copy moät töø tieáng Nhaät vaøo clipboard thì phaàn meàm seõ phoùng to leân vaø ñöa ra keát quaû nhö hình sau : Baïn coù theå tìm vôùi töø chính xaùc hoaëc vôùi caùc kí töï ñaïi dieän. Phaàn naøy chæ laøm vieäc vôùi vaên baûn coù kieåu Unicode (IME) nhö Internet explorer, Word 2000, Outlook Express. Neáu baïn coù moät ñoaïn vaên baûn nhö email hoaëc trang web thì baïn coù theå copy noù vaøo phaàn meàm vaøo coâ gaùi seõ ñoïc noù giuùp baïn. Töø ñieån JEDICT JEDICT laø gì ? Chöông trình JEDICT tìm caùc töø vaø yù töï Kanji trong caùc taäp tin EDICT, KANJIDICT, Caùc taäp tin naøy ñöôïc vieát bôûi nhoùm The Electronic Dictionary Research and Development cuûa tröôøng ñaïi hoïc Monash vaø ñöôïc chaáp nhaän cho söû duïng. Theâm vaøo caùc caùch tìm kyù töï Kanji truyeàn thoáng, JEDICT tìm caùc kyù töï Kanji baèng caùc thuoäc tính hình cuûa noù nhö caùch veõ chöõ, töï vò. Caáu hình yeâu caàu. PowerPC, MacOS 8.1 hoaëc hôn, CarbonLib, coù hoã trôï font Tieáng Nhaät. Coù ít nhaát 10MB Ram. Duøng ENAMDIC vaø J_PLACES phaûi coù 18MB. Coù 12MB coøn troáng treân ñóa cöùng ñeå caùi ñaët. Maøn hình chính Tìm Kanji (Kanji Lookup) : trang naøy cung caáp caùc coâng cuï tìm kyù töï Kanji. Tìm kieám (Search) : trang naøy cho tìm treân töø ñieån cô sôû döõ lieäu. Töø ñieån ngöôøi söû duïng (UserDict) : chöùa caùc caùch hieäu chænh cho töø ñieån cuûa ngöôøi söû duïng. Taøi lieäu (Document) : cho bieân taäp nhöõng taäp tin vaên baûn nhoû. Töõ ñieån (Dictionaries) : hieån thò caùc töø ñieån coù saün. Caáu hình caøi ñaët (Settings) : caøi ñaët caáu hình cho chöông trình. Cöûa soå chính JEDict coù vuøng Notepad vôùi hai nuùt cho pheùp chuyeån font giöõa caùc kyù töï tieáng Anh vaø tieáng Nhaät. Caùc thaønh phaàn coù caû ôû hai trang. Notepad cung caáp moät nôi löu tröõ taïm thôøi ñoaïn vaên baûn giuùp cho vieäc hieån thò ñoaïn vaên baûn ñoù trong khi chuyeån ñoåi giöõa hai trang tieáng Anh vaø tieáng Nhaät. Nuùt chuyeån ñoåi giöõa hai kieåu vaên baûn naøy chæ ñöôïc laøm vieäc khi chöùc naêng ”Font and keyboard synchronization” trong cöûa soå Keyboard ñöôïc click choïn. Trang Kanji Lookup : Trang naøy coù Grapheme group selector, Kanji Finder, Kanji Output vaø Kanji Scanner . Hình trang Grapheme group selector vôùi caùc kyù töï Kanji coù 7 neùt. Kanji Finder Kanji Scanner. Hình Kanji Finder coù caùc vuøng baûng Kanji, thoâng tin veà boä chöõ, thoâng tin veà chöõ Kanji(töø treân xuoáng). Trang Search Töø ñieån cuûa ngöôøi duøng (User Dictionary) Töø ñieån Babylon Babylon laø moät öùng duïng daønh cho maùy tính ñeå baøn vaø laø moät töø ñieån online, cung caáp dòch vaø truy caäp thoâng tin baèng moät click chuoät. Coâng ngheä coù baûn quyeàn ORC cuûa Babylon cho pheùp user click vaøo baát kì nôi naøo treân maøn hình maùy tính, ngay laäp töùc nhaän ñöôïc baûn dòch hoaëc moät moâ taû veà caùi ñoù (Click and See). Babylon goàm coù caùc töø ñieån tieáng Ñöùc, Phaùp, Italia, Taây Ban Nha, Boà Ñaøo Nha, Haø Lan, Thuïy Ñieån, Nhaät Baûn, Trung Quoác, Nga, Do Thaùi, cung caáp hôn 1600 thuaät ngöõ coù saün treân trang web cuûa Babylon. Caáu hình yeâu caàu : Heä ñieàu haønh : Windows95/98/2000/NT/Me/XP Ram : toái thieåu 64MB Trình duyeät web : MS Internet Explorer 4, Netsacpe 4 hoaëc cao hôn Töø ñieån Babylon ñaõ duøng Microsoft Agent trôï giuùp cho phaàn phaùt aâm caùc töø ñieån (ñaõ ñeà caäp ôû phaàn trình baøy Microsoft Agent ) Keát luaän Qua tìm hieåu moät soá caùc töï ñieån ñaõ coù, em nhaän thaáy moät soá vaán ñeà sau : Töø ñieån Edic ñaõ duøng DBMS ñeå löu giöõ döõ lieäu, töø DBMS cuûa töø ñieån naøy ñaõ daãn xuaát ra ñöôïc nhieàu töø ñieån khaùc nhau nhö töø ñieån JEDict (ñaõ trình baøy ôû treân), Jdict, JavaDic. Caùc töø ñieån ñeàu raát quan taâm ñeán Kanji, ñaët bieät laø Edict xem kyù töï Kanji nhö laø moät vaán ñeà rieâng bieät (coù DBMS rieâng cho Kanji), vaø caùc töï ñieån ñeàu coù chöùc naêng tìm kieám chöõ Kanji theo boä, soá neùt cuûa chuùng. Töø ñieån Babylon vaø töø ñieån MTD2002 ñeàu coù söû duïng kyõ thuaät Click and See, söû duïng kyõ thuaät naøy giuùp cho vieäc tìm kieám nhanh hôn khoâng maát thôøi gian ñeå khôûi ñoäng chöông trình. Ñaây laø moät trong nhöõng muïc tieâu phaùt trieån cuûa luaän naøy trong töông lai. Microsoft Agent ñeàu ñöôïc söû duïng cho phaàn phaùt aâm trong taát caû caùc töø ñieån naøy, chöùng toû vieäc söû duïng Microsoft Agent trong caùc töø ñieån ñaõ trôû neân phoå bieán. Yeâu caàu chung. Ñeà taøi xaây döïng phaàn meàm töø ñieån Vieät-Nhaät coù caùc yeâu caàu nhö nhau: Tìm hieåu veà Nhaät ngöõ toång quan. Tìm hieåu veà font chöõ tieáng Nhaät. Tìm hieåu veà Unicode tieáng Nhaät. Tìm hieåu veà caùc coâng cuï trôï giuùp text-to-speech cho töï ñieån. Xaây döïng öùng duïng minh hoïa töø ñieån Vieät-Nhaät coù caùc chöùc naêng sau: Nhoû, goïn. Tra cöùu ñöôïc caùc töø nhaäp vaøo. Phaùt aâm tieáng Nhaät cho caùc keát quaû tra cöùu. Hieån thò keát quaû tra cöùu baèng Unicode. Coù theå söûa ñoåi caùc thuoäc tính cuûa chöùc naêng ñoïc, giuùp ngöôøi söû duïng deã daøng söû duïng cho hoïc taäp, nghieân cöùu.. Phaân tích yeâu caàu Löïa choïn heïâ quaû trò cô sôû döõ lieäu vaø ngoân ngöõ laäp trình. Ñeå xaây döïng döõ lieäu cho phaàn meàm coù hai phöông phaùp laø duøng cô sôû döõ lieäu vaø duøng taäp tin. Sau khi tìm hieåu vaø xem xeùt caùc öu khuyeát ñieåm cuûa moät soá töø ñieån, em choïn phöông phaùp duøng DBMS vì caùc lyù do sau : Vieäc söû duïng DBMS phoå bieán vaø ñeà taøi naøy khoâng ñeà caäp ñeán toác ñoä truy xuaát döõ lieäu. Do caùc kieåu chöõ vieát cuûa tieáng Nhaät phöùc taïp, ñaëc bieät laø caùc kyù töï Kanji caàn löu tröõ nhieàu thoâng tin phöùc taïp nhö caùch ñoïc, caùc boä, soá neùt.. vaø ñeå thuaän lôïi cho vieäc nhaïân daïng kí töï Kanji trong töông lai. Thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån thaønh phaàn meàm tra cöùu online. Vôùi DBMS, coù nhieàu heä quaûn trò cô sôû döõ lieäu. Em choïn cô sôû döõ lieäu Microsoft Access vì caùc lyù do sau : Phaàn meàm naøy chöa ñoøi hoûi tính baûo maät. Vôùi ngöôøi söû duïng laø end-user coù theå caøi ñaët phaàn meàm treân maùy ñôn khoâng caàn maïng. Vôùi heä quaûn trò cô sôû döõ lieäu naøy, trong quaù trình thöû nghieäm taäp tin döõ lieäu deã sao cheùp, di chuyeån vaø raát thuaän lôïi cho cho vieäc caäp nhaät môùi. Taän duïng ñöôïc döõ lieäu coù saün cuûa töø ñieån Edict. Vôùi ngoân ngöõ laäp trình, em choïn ngoân ngöõ laäp trình Visual Basic 6.0 vì Visual Basic ñuû daùp öùng yeâu caàu cuûa ñeà taøi. Laø moâi tröôøng tröïc quan, ñaây laø thuaän lôïi lôùn so vôùi caùc ngoân ngöõ laäp trình khaùc, vôùi moâi tröôøng thieát keá giao dieän naøy cho pheùp ta chænh söûa nhanh choùng caùc ñoái töôïng Windows nhö Form, Button, Label, Textbox, Ñaây laø moät trong nhöõng nhaân toá laøm giaûm thôøi gian phaùt trieån öùng duïng. Vôùi ngoân ngöõ laäp trình naøy coù theå xaây döïng caùc ActiveX component, laø caùc file .dll ñöôïc chuaån hoùa vôùi nhöõng tính naêng taùc duïng chung nhaát cho caùc öùng duïng khi söû duïng caùc component naøy. Ngoaøi ra, coøn coù theå xaây döïng caùc ActiveX Control (.ocx), laø nhöõng thaønh phaàn giao tieáp vôùi user, coù theå taïo ra caùc control môùi hoaøn thaønh maø Visual Basic khoâng cung caáp, hoaëc ñöôïc caûi tieán töø moät hoaëc nhieàu control saün coù do Visual Basic cung caáp. Baèng caùch söû duïng laäp trình API trong Visual Basic, ta coù theå saùng taïo ra caùc control/phaàn töû giao dieän Windows maïnh meõ vaø ña naêng maø baûn thaân moâi tröôøng heä ñieàu haønh Windows chöa heà coù. Visual Basic 6.0 khoâng hoã trôï Unicode, neân ñaây laø moät vaán ñeà raát hay ñeå tìm hieåu vaø giaûi quyeát vieäc hieån thò tieáng Nhaät baèng Unicode. Trong quaù trình laäp trình caàn caùc component vaø reference cuûa Visual Basic sau : Teân Thö vieän Microsoft Agent Control 2.0 AgentCtrl.dll Microsoft Forms 2.0 Object Library. FM20.dll Microsoft Windows Common Controls 5.0 (SP2). COMCTL32.OCX Visual Basic For Applications. msvbvm60.dll Visual Basic objects and procedures. VB6.OLB OLE Automation stdole2.lib Microsoft ActiveX Data Objects 2.0 Library msado20.lib Microsoft ActiveX Data Objects 2.0 LibraryXML 3.0 msxml3.dll Caùc yeâu caàu cuûa ñeà taøi vaø caùch giaûi quyeát. Yeâu caàu hieån thò tieáng Nhaät. Trong tin hoïc hieän nay coù raát nhieàu boä maõ tieáng Nhaät : J-EUC, SHIFT IJS, IJS, Unicode, tuy nhieân hieän nay caùc coâng cuï chuyeån ñoåi giöõa caùc boä maõ naøy haàu nhö khoâng phaùt trieån. Trong khi ñoù Unicode ñang daàn daàn ñöôïc söû duïng phoå bieán taïi Nhaät neân söû duïng Unicode ñeå hieån thò tieáng Nhaät trong töø ñieån laø taát yeáu. Vieäc xaây döïng töø ñieån Vieät-Nhaät ñoøi hoûi tieáng Vieät vaø tieáng Nhaät phaûi ñi chung vôùi nhau, trong khi ñoù tieáng Vieät cuõng coù raát nhieàu boä maõ nhö ABC, VNI, VISCII, VPS, VIETWARE, BKHCM, MS CP 1258 (baûng maõ tieáng Vieät do Microsoft quy ñònh), VIQR (thöïc chaát ñaây khoâng phaûi laø baûng maõ maø chæ laø daïng theå hieän tieáng Vieät döôùi daïng "thoâ sô" thoâng qua caùc kyù töï chuaån), Unicode, Tieáng Nhaät cuõng coù nhieàu baûng maõ nhö J-EUC (daønh cho Unix), SHIFT - IJS, IJS, Unicode. Do ñoù ñeå hieån thò caû hai tieáng naøy ñoøi hoûi phaûi duøng boä maõ chung ñoù laø Unicode. Ñoù laø höôùng maø MTD2002 ñang choïn. Yeâu caàu hieån thò Unicode. Trong Visual Basic 6.0 khoâng coù hoã trôï Unicode, coøn VB.NET coù hoã trôï Unicode nhöng khoâng chaéc öùng duïng chaïy treân Windows töø 98 trôû xuoáng. Coù moät ActiveX Control Microsoft Form 2.0 coù theå hieån thò Unicode. Yeâu caàu phaùt aâm tieáng Nhaät. Sau khi xem xeùt vaø tìm hieåu em nhaän thaáy haàu nhö caùc töø ñieån hieän nay ñeàu choïn Microsoft Agent cho phaàn phaùt aâm, neân em choïn Microsoft Agent cho phaàn phaùt aâm cuûa töø ñieån naøy. Vì caùc taøi lieäu Microsoft Agent chæ moâ taû cho tieáng Anh, maø pfatform söû duïng cho töø ñieån cuõng laø heä ñieàu haønh tieáng Anh neân vieäc laäp trình cho Microsoft Agent phaùt aâm tieáng Nhaät töông ñoái khoù khaên. Muoán ñoïc ñöôïc tieáng Nhaät, ñoøi hoûi Microsoft Agent phaûi nhaän daïng ñöôïc tieáng Nhaät, ñaây cuõng laø moät vaán ñeà khoù. Nhöng neáu chöõ ñoù laø Unicode thì Microsoft Agent laïi deã daøng ñoïc ñöôïc. Thoâng tin caàn löu tröõ. Ñoái vôùi töø ñieån Teân Kieåu Töø tieáng Vieät Text Nghóa tieáng Nhaät Text Loaïi töø Text Ñoái vôùi kyù töï Kanji Teân Kieåu Chöõ Kanji Text Soá neùt Number Soá boä Number Soá boä theo chöõ Haùn Number Nghóa chöõ Haùn Text Caùc coâng cuï, phaàn meàm caøi ñaët cho chöông trình. Microsoft Visual Basic 6.0. Microsoft Agent 2.0. Microsoft Access 2000. Lernout & Hauspie TruVoice Text-to-Speech (TTS) Engine cho tieáng Nhaät. Language Add-On cuûa tieáng Nhaät. Nhaân vaät i-dong cho Microsoft Agent. Microsoft SAPI 4.0a runtime neáu duøng WindowsXP Caùc löu ñoà thuaät giaûi. Löu ñoà tìm kieám. Khoâng Coù Thoâng baùo khoâng tìm thaáy Nhaäp töø caàn tìm Truy vaán cô sôû döõ lieäu Keát quaû truy vaán Ñoåi sang Unicode Hieån thò keát quaû Tìm thaáy Khoâng tìm thaáy Tìm tieáp ? Thoaùt Löu ñoà phaùt aâm Choïn töø caàn phaùt aâm ÖÙng duïng nhìn chöõ vaø phaùt aâm Muoán phaùt aâm laïi ? Choïn töø caàn phaùt aâm khaùc Nhaán nuùt phaùt aâm Coù Khoâng Caùc giao dieän Maøn hình chính 1 Nuùt Ñoùng : ñoùng chöông trình. Nuùt AÂm thanh : môû form ñieàu chænh gioïng phaùt aâm töø vöïng. Nuùt Giôùi thieäu : môû form giôùi thieäu veà taùc giaû vaø thoâng tin veà chöông trình. Nuùt Phaùt aâm : phaùt aâm laïi töø vuïng ñaõ choïn. Nuùt Kanji : môû form tra cöùu Kanji Combobox : cho pheùp nhaäp töø caàn tìm, coù theå töï ñoäng nhaäp tieáng Vieät theo caùch goõ VNI maø khoâng caàn boä goõ khaùc nhö VietKey, Unikey, Khi click vaøo môû combobox, môû history caùc töø ñaõ tra cöùu tröôùc ñoù. Cho pheùp môû baûng goõ caùc kyù töï tieáng Vieät khi user khoâng bieát caùch goõ tieáng Vieät. Soá 1 : hieån thò caùc töø gaàn duùng vôùi töø caàn tra cöùu, click choïn moät töø baát kyø, chöông trình seõ phaùt aâm tieáng Nhaät cho töø Nhaät ñoù, muoán ñoïc laïi thì click nuùt phaùt aâm. Maøn hình ñieàu chænh gioïng ñoïc 2 Traàm/Boång : ñieåu chænh traàm/boång cho gioïng ñoïc. Aâm thanh : ñieàu chænh volume cho gioïng ñoïc. Toác ñoä ñoïc : ñieàu chænh toác ñoä nhanh chaäm cho gioïng ñoïc. Soá 2 : laø ví duï ñeå phaùt aâm, sau khi ñaõ chænh gioïng ñoïc coù theå nhaán nuùt Phaùt aâm ñeå ñoïc nghe thöû ñoaïn vaên trong Textbox Nuùt ñoàng yù: ñoùng form vaø ñoàng yù cho caùch ñieàu chænh ñaõ thieát laäp. Nuùt Boû qua : ñoùng form vaø khoâng ñoàng yù cho caùch ñieàu chænh ñaõ thieát laäp, laáy laïi caùch thieát laäp tröôøc ñoù. Nuùt Maëc ñònh : thieát laäp cheá ñoä maëc ñònh cho gioïng ñoïc. Maøn hình tra cöùu kyù töï Kanji Maøn hình naøy cho pheùp tra cöùu caùc kí töï kanji ñang coù trong cô sôû döõ lieäu vôùi soá neùt, soá boä vaø nghóa Haùn cuûa töø ñoù. Baøn phím nhaäp caùc kyù töï tieáng Vieät. Click choïn kyù töï töông öùng, kyù töï naøy seõ hieän ra trong Combobox nhaäp töø ñeå tra cöùu neáu user khoâng muoán goõ kyù töï tieáng Vieät töø baøn phím. Khi mouse di chuyeån treân kyù töï naøo thì kyù töï ñoù coù maøu ñoû, ñaäm vaø to hôn. Keát luaän Nhìn chung ñeà taøi cô baûn ñaõ hoaøn thaønh ñöôïc caùc muïc tieâu toái thieåu ñeà ra. Caùc muïc ñaõ laøm ñöôïc: Tìm hieåu toång quan veà Nhaät ngöõ. Tìm hieåu quaù trình phaùt trieån font chöõ tieáng Nhaät. Tìm hieåu caùc coâng cuï cho phaùt aâm. Hieån thò ñöôïc tieáng Nhaät Unicode trong töø ñieån. Phaùt aâm ñöôïc tieáng Nhaät trong töø ñieån. Haïn cheá : do ñeà taøi naøy yeâu caàu phaûi bieát ngoân ngöõ môùi laø tieáng Nhaät vaø ñeà taøi naøy laø ñeà taøi môû ñaàu, ngoaøi vieäc laäp trình coøn coù nhieäm vuï tìm hieåu vaø taïo höôùng môû cho caùc töø ñieån töông lai neân ñeà taøi naøy vaãn coøn nhieàu thieáu soùt : Soá löôïng töø coøn ít, dieãn giaûi nghóa cuûa moãi töø chöa cuï theå Chöa ñaày ñuû cho vieäc tra cöùu caùc kyù töï Kanji Chöa theâm môùi töø vaøo töø ñieån vì muoán nhaäp theâm töø yeâu caàu phaûi coù coâng cuï nhaäp tieáng Nhaät hoã trôï. Chæ môùi xaây döïng ñöôïc caùch goõ VNI cho phaàn nhaäp töø tieáng Vieät ñeå tìm kieám. Höôùng phaùt trieån Ñeà taøi naøy chæ laø ñeà taøi môû ñaàu vaø noù coù tính môû neân coù nhieàu höôùng phaùt trieån nhö sau : Phaân loaïi töø trong töø ñieån. Vieäc phaân loaïi töø seõ giuùp cho vieäc tra cöùu töø theâm phong phuù hôn vaø hoaøn toaøn khaû thi vì ñaõ söû duïng DBMS. Chuyeån töø ñieån thaønh töø ñieån tröïc tuyeán. Vì duøng cô sôû döõ lieäu neân vieäc ñöa töø ñieån leân online coù theå thöïc hieän ñöôïc. Boå sung theâm töø ñieån Nhaät Vieät Ñôn thuaàn chæ laø nhaäp lieäu vaø tìm kieám. Vaán ñeà naûy sinh laø yeâu caàu phaûi coù coâng cuï hoã trôï nhaäp cho töø ñieån. Phaùt aâm tieáng Vieät Töø vieäc nghieân cöùu Microsoft Agent vaø Microsoft Linguistic Sound Editing Tool seõ giuùp cho vieäc phaùt aâm tieáng Vieät hoaøn toaøn khaû thi, ñaây laø nghieân cöùu cho luaän vaên töông lai. Xaây döïng nhaän daïng chöõ vieát tay (handwriting recognition) cho vieäc nhaän daïng kí töï Kanji. Vieäc nhaän daïng kí töï Kanji laø vieäc laøm raát caàn thieát trong tieáng Nhaät, ñaëc bieät baèng caùch veõ, ñaây cuõng laø moät ñeà taøi cho luaän vaên trong töông lai. Xaây döïng theâm Click and See cho töï ñieån. ñaây cuõng laø moät phöông aùn khaû thi, coù theå coi laø moät huôùng môùi khaùc cho luaän vaên töông lai. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ------&----- Caùc website Unicode Microsoft Agent (trang Web tieáng Nhaät) Töø ñieån Laäp trình IME Taøi lieäu Leâ Anh Minh, Song Kieàu Vieät Nhaät, Nhaø Xuaát Baûn Giao Thoâng Vaän Taûi. Leâ Ñình Khaån, Nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa chöõ Haùn, Khoa Ñoâng Phöông Hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Xaõ Hoäi Vaø Nhaân Vaên TP.HCM. Nguyeãn Thò Vieät Thanh, Heä chöõ Kana cuûa Nhaät Baûn, Taïp chí nghieân cöùu Nhaät Baûn soá 1 thaùng 2-1999. Nguyeãn Thò Vieät Thanh, Tieáng Nhaät – Moät soá neùt ñaëc tröng khaùi quaùt, Taïp chí nghieân cöùu Nhaät Baûn soá 1 thaùng 4-1995. Nhaät Chieâu, Nhaät Baûn trong chieác göông soi, Nhaø xuaát baûn Giaùo Duïc – 1999 (taùi baûn laàn hai). Luaän vaên toát nghieäp cuûa Phan Thò Myõ Loan, Giôùi thieäu sô löôïc veå caùc loaïi hình chöõ vieát Tieáng Nhaät, Khoa Ñoâng Phöông Hoïc, Tröôøng Ñaïi Hoïc Xaõ Hoäi Vaø Nhaân Vaên. Trí Haïnh, Ñoïc vaø vieát tieáng Nhaät, Nhaø Xuaát Baûn Toång Hôïp Ñoàng Nai–1999. Leâ Höõu Ñaït (chuû bieân), Caùc kyõ xaûo laäp trình vôùi Microsoft Visual Basic vaø Borland Delphi, Nhaø Xuaát Baûn Giaùo Duïc. Nguyeãn Vaên Khang, Töø ñieån Nhaät Vieät, Nhaø Xuaát Baûn Theá Giôùi-2000. 越日小辞典（大学書林）