Đề tài Vai trò của khoa học công nghệ đối với sự phát triển công nghiệp Việt Nam

ghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. VËy vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ lªn nÒn s¶n xuÊt lín lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ®ã xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt nh÷ng ®Æc ®iÓm vèn cã cña c«ng nghiÖp.C«ng nghiÖp cã vai trß chñ ®¹o trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa bëi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ , c«ng nghiÖp lµ ngµnh cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®éng lùc lµ ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c lªn nÒn s¶n xuÊt lín. C«ng nghiÖp cã nh÷ng ®iÒu kiÖn t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ , øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ ®ã vµo s¶n xuÊt, cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hoµn thiÖn. Nhê ®éng l­c ®ã s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh h¬n c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. do quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc tÕ ta ®· thÊy ngµnh c«ng nghiÖp lµ mét ngµnh kinh tÕ s¶n xuÊt vËt chÊt rÊt quan träng trong c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n .Do ®Æc thï cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, lµ ngµnh duy nhÊt t¹o ra s¶n phÈm lµm chøc n¨ng lµ tu liÖu lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ tõ ®ã mµ c«ng nghiÖp cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo , x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho toµn bé c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, ngoµi ra c«ng nghiÖp cßn cã vai trß quan träng gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô cã tÝnh chiÕn l­îc cña nÒn kinh tÕ i nh­ t¹o viÖc lµm cho lùc l­îng lao ®éng, xo¸ bá c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n ,gi÷a miÒn xu«i víi miÒn nói.vv Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ , hiÖn nay ®¶ng ta cã chñ tr­¬ng (coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu) gi¶i quyÕt vÒ c¬ b¶n l­¬ng thùc, cung cÊp nguyªn liÖu, ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n, hµng ho¸ nh»m t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. ®Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n ®ã, c«ng nghiÖp cã vai trß quan träng cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo , b»ng nh÷ng c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, g¾n c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n, ®­a n«ng nghiÖp lªn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. 3. §Æc tr­ng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp NÕu xÐt trªn gãc ®é tæng hîp c¸c mèi quan hÖ cña con ng­êi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ sù tæng hîp cña hai mÆt: mÆt kÜ thuËt cña s¶n xuÊt vµ mÆt kinh tÕ x· héi cña s¶n xuÊt. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi, do sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi nÒn kinh tÕ chia thµnh nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh­ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp, c«ng nghiÖp, x©y dùng. Song xÐt trªn ph­¬ng diÖn tÝnh chÊt t­¬ng tù cña c«ng nghÖ s¶n xuÊt, cã thÓ coi dã lµ tæng thÓ cña hai ngµnh c¬ b¶n: n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cßn c¸c ngµnh kh¸c cã thÓ lµ c¸c d¹ng ®Æc thï cña hai ngµnh : Tõ ý nghÜa ®ã, cÇn xem xÐt c¸c ®Æc tr­ng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp kh¸c víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn c¶ hai mÆt: mÆt kÜ thuËt cña s¶n xuÊt vµ mÆt kinh tÕ x· héi cña s¶n xuÊt. 3.1 C¸c ®Æc tr­ng vÒ mÆt kÜ thuËt s¶n xuÊt cña c«ng nghiÖp ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh chñ yÕu sau. §Æc tr­ng vÒ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, trong c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng trùc tiÕp b»ng ph­¬ng ph¸p c¬ lý ho¸ cña con ng­êi, lµm thay ®æi c¸c ®èi t­îng lao ®éng thµnh nh÷ng s¶n phÈm thÝch øng víi nhu cÇu cña con ng­êi. Trong khi ®ã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹i b»ng ph­¬ng ph¸p sinh häc lµ chñ yÕu do ®ã nghiªn cøu ®Æc tr­ng vÒ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ thÝch øng víi mçi ngµnh, trong c«ng nghiÖp hiÖn nay, ph­¬ng ph¸p sinh häc còng ®­îc øng dông réng r·i ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp thùc phÈm. §Æc tr­ng vµ sù biÕn ®æi cña c¸c ®èi t­îng lao ®éng sau mçi chu k× s¶n xuÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp sau: C¸c ®èi t­îng lao ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp sau mçi chu k× s¶n xuÊt ®­îc thay ®æi hoµn toµn vÒ chÊt tõ c«ng dông cô thÓ nµy chuyÓn sang c¸c s¶n phÈm cã c«ng dông cô thÓ hoµn toµn kh¸c, nghiªn cøu ®Æc tr­ng nµy cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã ý nghÜa thùc tiÔn rÊt thiÕt thùc trong viÖc khai th¸c vµ sö dông nguyªn liÖu. VËy s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt duy nhÊt t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm thùc hiÖn chøc n¨ng lµ c¸c t­ liÖu lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ. §Æc tr­ng nµy cho thÊy vÞ trÝ chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã. 3.2 §Æc tr­ng kinh tÕ x· héi cña s¶n xuÊt Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn , c«ng nghiÖp lu«n lu«n lµ ngµnh cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vÒ kü thuËt, lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh ë tr×nh ®é cao, nhê ®ã mµ quan hÖ s¶n xuÊt cã tÝnh tiªn tiÕn h¬n. Nghiªn cøu c¸c ®Æc tr­ng vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã ý nghÜa thiÕt thùc trong tæ chøc s¶n xuÊt, trong viÖc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña c«ng nghiÖp ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia. 4. Vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp C«ng nghÖ lµ yÕu tè c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn. TiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, ®æi míi c«ng nghÖ lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ph¸t triÓn ngµnh. §æi míi c«ng nghÖ sÏ thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh míi ®¹i diÖn cho tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ. D­íi t¸c ®éng cña ®æi míi c«ng nghÖ, c¬ cÊu ngµnh sÏ ®a d¹ng vµ phong phó, phøc t¹p h¬n; c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc - c«ng nghÖ cao sÏ ph¸t triÓn nhanh h¬n so víi c¸c ngµnh truyÒn thèng hao tèn nhiÒu nguyªn liÖu, n¨ng l­îng... TiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, ®æi míi c«ng nghÖ sÏ cho phÐp n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm míi, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, t¨ng s¶n l­îng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm nguyªn liÖu... Nhê vËy, sÏ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, më réng thÞ tr­êng, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng nhanh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. TiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, ®æi míi c«ng nghÖ sÏ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr­êng, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng vµ lµm viÖc, gi¶m lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i, biÕn ®æi c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng: n©ng cao tû träng lao ®éng chÊt x¸m, lao ®éng cã kü thuËt, gi¶m lao ®éng phæ th«ng, lao ®éng gi¶n ®¬n. TiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ph©n c«ng lao ®éng x· héi. ë mçi tr×nh ®é c«ng nghÖ cã nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é ph©n c«ng lao ®éng thÝch øng. §ång thêi, sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi hîp lý l¹i lµ m«i tr­êng thuËn lîi thóc ®Èy tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ ph¸t triÓn. Ph©n c«ng l¹i lao ®éng lµ t¸c nh©n trùc tiÕp cña sù h×nh thµnh c«ng nghiÖp vµ sù ph©n ho¸ néi bé c«ng nghiÖp thµnh nh÷ng ph©n hÖ kh¸c nhau. Bëi vËy, tr×nh ®é tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ cµng cao, ph©n c«ng lao ®éng x· héi cµng s©u s¾c, sù ph©n ho¸ c«ng nghiÖp diÔn ra cµng m¹nh vµ c¬ cÊu c«ng nghiÖp cµng phøc t¹p. ViÖc thùc hiÖn c¸c néi dung cña tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ, x· héi ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, sù ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp then chèt, träng ®iÓm lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt thiÕt yÕu ®Ó thùc hiÖn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ c¸c néi dung cña tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ. Ch¼ng h¹n, viÖc thùc hiÖn ®iÖn khÝ ho¸ phô thuéc trùc tiÕp vµo sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn vµ m¹ng l­íi truyÒn t¶i ®iÖn. TiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ kh«ng nh÷ng chØ t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt míi, ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn mét sè ngµnh, lµm t¨ng tû träng cña chóng trong c¬ cÊu c«ng nghiÖp, mµ cßn t¹o ra nh÷ng nhu cÇu míi. ChÝnh nh÷ng nhu cÇu míi nµy ®ßi hái sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mét sè ngµnh. Nh÷ng ngµnh nµy ®­îc coi lµ ®¹i diÖn cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tuy lµ nh÷ng ngµnh non trÎ, nh­ng lµ sù khëi ®Çu cña kû nguyªn (hoÆc thÕ hÖ) c«ng nghÖ míi, nªn cã triÓn väng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong t­¬ng lai. TiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ h¹n chÕ ¶nh h­ëng cña tù nhiªn, cho phÐp ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ngay c¶ khi nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng thuËn lîi. Ch¼ng h¹n, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp ho¸ dÇu sÏ t¹o ra nh÷ng lo¹i nguyªn liÖu phong phó, bæ sung cho nguån nguyªn liÖu tù nhiªn, thËm chÝ trong nhiÒu tr­êng hîp; cã thÓ thay thÕ ®­îc nguyªn liÖu tù nhiªn. Ch­¬ngII ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ë viÖt nam I. Mét sè nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp 1. Nh©n tè con ng­êi Nh©n tè con ng­êi ®· vµ ®ang lµ ®IÒu kiÖn quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt ë n­íc ta. Khoa häc c«ng nghÖ ®· ®Õn víi con ng­êi th«ng qua qu¸ tr×nh gi¸o dôc ®µo t¹o vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, ®· trang bÞ cho con ng­êi nh÷ng nguån tri thøc vµ lý luËn, kinh nghiÖm cÇn thiÕt ®Ó cho hä cã thÓ nhanh trãng vËn hµnh tèt vµ thÝch nghi víi c¸c trang thiªts bÞ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt, còng nh­ ®ñ søc gi¶i quyÕt nh÷ng t×nh huèng phøc t¹p, cã vÊn ®Ò trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. B»ng nhiÒu con ®­êng, nhiÒu c¸ch thøc kh¸c nhau chóng ta ®ang thùc hiÖn trang bÞ vµ trang bÞ l¹i c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®ã cã thÓ lµ sù chuyÓn dao c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®· cã s½n tõ c¸c ph¸t chiÓn vÕ n­íc ta, tõ ®ã cã thÓ ®ua vµo sö dông ngay, nh­ ta ®· vµ ®ang lµm trong mét sè lÜnh vùc c«ng nghiÖp nh­: c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö ... còng cã thÓ b¨ng con ®­êng tù nghiªn cøu s¸ng chÕ, tuy nhiªn dï b¨ng c¸ch thøc nµo ®i ch¨ng n÷a, ®IÒu quan träng vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh bËc nhÊt ë ®©y lµ cÇn ph¶I cã nh­ng con ng­êi cã chÝ thøc vµ n¨ng lùc ®­ ®Ó cã thÓ khai th¸c, sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt cña trang thiÕt bÞ kÜ thuËt hiÖn ®¹i. Con ng­êi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o ra khoa häc c«ng nghÖ. ®Õn l­ît khoa häc c«ng nghÖ lai trë thµnh ph­¬ng tiÖn c«ng cô vµ ®ång thêi còng lµ c¬ së ®Î con ng­êi v­¬n lªn hoµn thiÖn m×nh vÒ mäi mÆt, ®Æc lµ mÆt n¨ng lùc trÝ tuÖ 2. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, tuy ®· qua h¬n 40 n¨m CNH, nh­ng nh×n chung s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ lôc l­îng s¶n suÊt vÉn cßn rÊt l¹c hËu so víi tr×nh ®« ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. Víi gÇn 80 triÖu d©n sè vÉn cßn lµ lao ®éng n«ng nghiÖp ®· lµ dµo c¶n dÊt lín ®èi víi con ng­êi ViÖt Nam trong viÖc tiÕp cËn víi khoa häc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Ph.Angan ®· tõng viÕt r»ng (mét d©n téc muèn ®øng trªn ®Ønh cao cña khoa häc kh«ng thÓ kh«ng cã t­ duy, lÝ luËn) sù h¹n chÕ vÒ mÆt t­ duy lÝ luËn lµ mét ®iÓm yÕu trong truyÒn thèng d©n téc mµ ngµy nay, chóng ta ph¶i phÊn ®Êu v­ît qua míi cã thÓ tiÕp thu vµ s¸ng t¹o khoa häc c«ng nghÖ phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thêi d¹i kho tri thøc cña con ng­êi lµ v« tËn vµ lu«n ®æi míi ®Æc biÖt lµ tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ trong thêi ®¹i ngµy nay, mét ph¸t minh s¸ng trÕ khoa häc c«ng nghÖ, h«m nay cßn ®­îc xem lµ t©n tiÕn, lµ hiÖn ®¹i song cã thÓ trØ qua vµI n¨m, vµI th¸ng thËm trÝ lµ vµi tuÇn ®· bÞ l¹c hËu Do ®ã dÔ cã thÓ n¾m b¾t ®­îc kÞp thêi nh÷ng thµnh tþu khoa häc cong nghÖ hiÖn ®¹i, ®ßi hái ë ®éi ngò nh÷ng ng­êi nghiªn cøu triÓn khai vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ ph¶I ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch c¬ b¶n vµ cã hÖ thèng, vµ ph¶I th­êng xuyªn ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u vµ ®µo t¹o l¹i. Mäi ng­êi ®Òu hiÓu r»ng ®Ó cã thÓ khai thac sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc con ng­êi, tr­íc tiªn ph¶I tËp trung ®Çu t­, ph¸t triÓn vµo gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, con g­êi ,gi¸o dôc, ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hang ®Çu, viÖc gi¸o dôc ®µo t¹o mét c¸ch c¬ b¶n vµ cã hÖ thèng trong nhµ tr­ênglµ v« cung quan träng, viÖc gi¸o dôc, ®µo t¹o truiªn s©u vµo ®µo t¹o l¹i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi l¹i cµng quan träng h¬n. kiÕm thøc mµ con ng­êi thu nhËn trong nhµ tr­êng lµ nh÷ng tri thøc rÊt c¬ b¶n, nh­ng cßn rÊt h¹n chÕ. H¬n nòa trong thêi ®¹i ngµy nay khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn rÊt nhanh, tri thøc khoa häc c«ng nghÖ th­êng xuyªn ®æi míi, nÕu c¸c nhµ truyªn m«n kh«ng ®­îc ®µo taä l¹i, ®µo t¹o bæ sung hä kh«ng tr¸nh ®­îc sù l¹c hËu vµ dÔ dµng bÞ ®µo th¶i. 3. §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ nguån lao ®éng cã tay nghÒ cao. Trong nguån l­c con ng­êi cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nãi chung vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng, nh÷ng nhµ truyªn m«n nh­ kÜ s­, kü thuËt viªn vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ, lao ®éng cã kü thuËt vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ nghiÖp... cã vai trß rÊt quan träng, bëi v× hä lµ thµnh phÇn trùc tiÕp tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh sane xuÊt, kinh doanh vµ nghiÖp vô trùc tiÕp vÇn hµnh ®IÒu khiÓn c¸c trang thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i sù hieÎu biÕt tr×nh ®é chuyªn m«n vÒ ngµnh nghÒ cña hä cã vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ sö dông cña may mãc trang thiÕt bÞ kÜ thuËt còng nh­ n¨ng xuÊt vµ chÊt l­îng cña s¶n phÈn. 4. Nguån vèn cho sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ Bªn c¹nh nh©n lùc th× vèn lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ ¸p dung khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt Ngµnh c«ng nghiÖp muèn ph¸t triÓn, tiÕn lªn hiÖn ®¹i ho¸, ph¶i cã nguån vèn b¶o ®¶m ®Ó ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt. VÊn ®Ò huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi lªnhiÒu kinh tÕ n­íc ta lµ mét n­íc ®I s©u, c«ng nghÖ l¹c hËu tr×nh ®é thÊp, khi ¸p dung khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ chóng ta nhËp c«ng nghÖ. ViÖc ®Çu t­ vèn vµo nhËp khÈu chuyÓn giao c«ng nghÖ cña chóng ta cßn rÊt h¹n chÕ do thiÕu vèn ®Çu t­. Do vËy song song víi viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn, vÊn ®Ò sö dông, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn còng cã ý nghÜa cùc k× qua träng. Yªu cÇu b¶o toµn vèn ®­îc thÓ hiÖn tr­íc hÕt ë c«ng t¸c tæ trøc tµI trÝnh cã nghÜa lµ ph¶I lùa trän c¸c ph­¬ng ¸n tèi ­u trong t¹o nguån tµI chÝnh. II. Vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam 1. Khoa häc c«ng nghÖ lµ ®éng lùc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp viÖt nam kÓ tõ n¨m 1945 ®Õn nay ®· diÔn ra h¬n mét nöa thÕ kû. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã ®· ch¶I qua nhiÒu thêi kú víi nh÷ng ®Æc ®IÓm vµ ®IÒu kiÖn rÊt kh¸c nhau nh­ng nãi chung c«ng nghiÖp viÖt nam so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp ë n­íc ta kÐm 2 ®Õn 3 thÕ hÖ so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi Môc tiªu cña ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, cã hiÖu qu¶, vµ trong ®Çu t­ chiÒu s©u, ®èi víi thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ tiÕn tíi hiÖn ®¹i ho¸ tõng thµnh phÇn c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu nµy tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë n­íc ta ph¶i thùc hiÖn rót ng¾n "®i t¾t, ®ãn ®Çu" cã nh­ vËy chóng ta míi cã thÓ rót ng¾n ®­îc kho¶ng c¸ch vµ tiÕn tíi ®uæi kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn. Muèn rót ng¾n ®­îc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c ph¶i vËn dông nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ khoa häc c«ng nghÖ trë thµnh bé phËn chÝnh yÕu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp. D­íi t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ, c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc c«ng nghÖ cao sÏ ph¸t triÓn nhanh h¬n so víi c¸c ngµnh truyÒn thèng, chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc n©ng cao, n¨ng suÊt, gi¸ trÞ s¶n l­îng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Thùc tÕ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam dùa vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· cã chuyÓn biÕn rÊt ®¸ng kÓ. NhÞp ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®· ®­îc ®Èy m¹nh, chØ tÝnh riªng 5 n¨m 1991 - 1995 nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ 13,3% cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh h¬n tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ (8,2%) vµ n«ng nghiÖp (4,5%). Trong 3 n¨m 2001 - 2003, ngµnh c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn t­¬ng ®èi æn ®Þnh, cã nhÞp ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cao h¬n so víi 10 n¨m tr­íc. ChØ tiªu kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005 lµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 13%/n¨m trªn thùc tÕ ®¹t møc 15,1% víi xu h­íng n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. Theo mét sè liÖu thèng kª cho thÊy khoa häc c«ng nghÖ ®ãng gãp vµo sù thµnh c«ng cña ngµnh c«ng nghiÖp ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua lµ 60%. VËy khoa häc c«ng nghÖ lµ ®éng lùc thóc ®Èy ngµnh c«ng nghiÖp ë n­íc ta ph¸t triÓn. 2. Khoa häc c«ng nghÖ thóc ®Èy qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp. C¬ cÊu c«ng nghiÖp lµ sè l­îng c¸c bé phËn hîp thµnh c«ng nghiÖp vµ mèi quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a c¸ bé phËn Êy. Khoa häc c«ng nghÖ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ph©n c«ng lao ®éng x· héi. ë mçi tr×nh ®é c«ng nghÖ cã nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é ph©n c«ng lao ®éng thÝch øng. Ph©n c«ng l¹i lao ®éng lµ t¸c nh©n trùc tiÕp cña sù h×nh thµnh c«ng nghiÖp vµ sù ph©n ho¸ néi bé c«ng nghiÖp thµnh nh÷ng ph©n hÖ kh¸c nhau. Bëi vËy, tr×nh ®é tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ cµng cao ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng s©u s¾c, sù ph©n ho¸ c«ng nghiÖp diÔn ra cµng m¹nh vµ c¬ cÊu c«ng nghiÖp cµng phøc t¹p. Khoa häc c«ng nghÖ kh«ng nh÷ng chØ t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt míi, ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn mét sè ngµnh lµm t¨ng tû träng cña chóng trong c¬ cÊu c«ng nghiÖp, mµ cßn t¹o ra nh÷ng nhu cÇu míi. ChÝnh nh÷ng nhu cÇu míi mµy ®ßi hái sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mét sè ngµnh. Nh÷ng ngµnh nµy ®­îc coi lµ ®¹i diÖn cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tuy lµ nh÷ng ngµnh non trÎ, nh­ng lµ sù khëi ®Çu cña kû nguyªn c«ng nghÖ míi, nªn cã triÓn väng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong t­¬ng lai. Sù ¶nh h­ëng cña nh©n tè tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ ®Õn c¬ cÊu c«ng nghiÖp phô thuéc vµo chÝnh s¸ch khoa häc cña ®Êt n­íc. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn nh©n tè tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo viÖc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp. Ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu s¶n phÈm vµ c¬ cÊu c«ng nghÖ theo h­íng hiÖn ®¹i, n©ng cao chÊt l­îng ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m ngµnh c«ng nghiÖp trong 5 n¨m qua ®¹t 13,5%. §ã lµ b­íc ph¸t triÓn kh¸ nhanh, gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ tiÕp tôc t¨ng tr­ëng víi tèc ®é b×nh qu©n kho¶ng 7% trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ c¸c n­íc trong khu vùc ®Òu suy gi¶m. N¨ng lùc s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp t¨ng kh¸, kh«ng nh÷ng ®· ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu vÒ ¨n, mÆc, ë, ph­¬ng tiÖn ®i l¹i, häc hµnh mµ cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. C¬ cÊu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· cã chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ, h×nh thµnh mét sè s¶n phÈm mòi nhän, mét sè khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt víi nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt cã c«ng nghÖ kh¸ hiÖn ®¹i. §Õn n¨m 2000, c«ng nghiÖp khai th¸c chiÕm kho¶ng 15% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, trong ®ã khai th¸c dÇu khÝ chiÕm 11,2%, c«ng nghiÖp chÕ t¸c chiÕm 79%, trong ®ã c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thùc phÈm chiÕm kho¶ng 23,6% c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt, n­íc, chiÕm kho¶ng 6% trong ®ã c«ng nghiÖp ®iÖn chiÕm 5,4%. 3. Khoa häc c«ng nghÖ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng, lµm thay ®æi s©u s¾c ph­¬ng thøc lao ®éng cña con ng­êi. Loµi ng­êi ®· tr¶i qua hµng ngh×n n¨m trong giai ®o¹n thø nhÊt cña nÒn v¨n minh, giai ®o¹n cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thñ c«ng víi c«ng cô lao ®éng chñ yÕu lµ c«ng cô thñ c«ng sö dông nguån n¨ng l­îng cña c¬ thÓ vµ sóc vËt. Ngµy nay c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ bïng næ lµm chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi. Sù chuyÓn biÕn nµy kÐo theo nã hµng lo¹t nh÷ng chuyÓn biÕn kh¸c vÒ tÝnh chÊt lao ®éng s¶n xuÊt cña con ng­êi, vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng kinh tÕ, nhÊt lµ trong ngµnh c«ng nghiÖp. Khoa häc c«ng nghÖ trµng bÞ cho con ng­êi nh÷ng tri thøc khoa häc cÇn thiÕt ®Ó cho con ng­êi cã thÓ hiÒu vµ sö dông ®­îc nh÷ng trang thiÕt bÞ kü thuËt, m¸y mãc tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. Tõ chç cã tri thøc vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ con ng­êi vµ x· héi ViÖt Nam sÏ chuyÓn dÇn tõ chç chñ yÕu lµ lao ®éng c¬ b¾p thñ c«ng víi nh÷ng trang thiÕt bÞ kü thuËt l¹c hËu, th« s¬ trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®¬n gi¶n, sö dông Ýt chÊt x¸m sang nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng trÝ tuÖ, khoa häc, kü thuËt cao. Khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp, dÉn ®Õn gi¶m tû träng lao ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp t¨ng tû träng lao ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp. 4. Khoa häc c«ng nghÖ gãp phÇn t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp. Khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mét quèc gia vµ thùc sù ®· trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng ®ã §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt nãi chung vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nãi riªng vµ ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt tèt: - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n trªn 13,1%/n¨m. - Ngµnh ®iÖn t¨ng tr­ëng kho¶ng 13%/n¨m; n¨m 2005 dù kiÕn ®iÖn s¶n xuÊt ®¹t 49 tû kwh. - Ngµnh than t¨ng tr­ëng kho¶ng 6,8%/n¨m; n¨m 2005 s¶n l­îng than s¹ch kho¶ng 15 triÖu tÊn vµ xuÊt khÈu kho¶ng 4 triÖu tÊn. - Ngµnh dÇu khÝ t¨ng tr­ëng kho¶ng 4 - 5%/n¨m; n¨m 2005 dù kiÕn ®¹t s¶n l­îng 22 - 24 triÖu tÊn dÇu quy ®æi vµ xuÊt khÈu kho¶ng 12 - 16 triÖu tÊn. - Ngµnh thÐp t¨ng tr­ëng kho¶ng 14%/n¨m; n¨m 2005 dù kiÕn ®¹t s¶n l­îng 2,7 triÖu tÊn thÐp x©y dùng 1 - 1,4 triÖu tÊn ph«i thÐp vµ 0,7 tÊn thÐp c¸c lo¹i kh¸c. - Ngµnh xi m¨ng t¨ng tr­ëng kho¶ng 13%/n¨m; n¨m 2005 dù kiÕn ®¹t s¶n l­îng 24 triÖu tÊn xi m¨ng. - Tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n n¨m Toµn ngµnh Trong ®ã Khu vùc DNNN Khu vùc NQD Khu vùc cã vèn §TNN Thêi kú 1991- 1995 13,7 13,4 10,6 23,3 Thêi kú 1996 - 2000 13,9 9,8 11,6 22,4 Thêi kú 2001 - 2003 15,1 12,1 19,8 15,6 VËy: Khi ¸p dông hµng lo¹t kü thuËt tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· t¹o ra gi¸ trÞ s¶n l­îng cao vµ t¹o nhiÒu s¶n phÈm chÊt l­îng cao: hµng may mÆc, thuèc l¸, ®å nhùa, cao su,®å ®iÖn m¸y, ®iÖn tö… nhÊt lµ trong chÕ t¹o m¸y mãc, thiÕt bÞ phô tïng vµ ®æi míi c«ng nghÖ, kinh doanh s¶n xuÊt « t«, xe m¸y, nh»m gi¶i quyÕt nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ thay thÕ. Trong c«ng nghiÖp dÇu khÝ… ®éi ngò c¸n bé khoa häc trong n­íc ®· cã kh¶ tiÕp thu vµ lµm chñ c«ng nghÖ míi, c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng - l©m - h¶i s¶n còng ®­îc ®Èy m¹nh mét b­íc.. III. Thµnh c«ng, thuËn lîi khi ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam. 1. Lîi thÕ cña n­íc ®i sau. §Æc ®iÓm c«ng nghÖ cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ cã tr×nh ®é thÊp so víi thÕ giíi. Chóng ta l¹c hËu tõ 3 - 4 thÕ hÖ c«ng nghÖ, hay tõ 50 - 100 n¨m vÒ thêi gian so víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp trªn thÕ giíi. So víi c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN thiÕt bÞ cña ViÖt Nam còng l¹c hËu kho¶ng 20 - 30 n¨m. §Ó ®æi míi c«ng nghÖ cÇn cã vèn, ®©y còng lµ vÊn ®Ò nan gi¶i víi ViÖt Nam. Nh­ng chóng ta cã tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng, tµi nguyªn, vÞ trÝ ®Þa lý va cã c¬ héi ®Ó tiÕp thu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña nh÷ng n­íc ®i tr­íc. LÞch sö thÕ giíi ®· chøng kiÕn sù rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ qua c¸c thêi kú kh¸c nhau. NÕu n­íc Anh cÇn 10 n¨m, T©y ¢u vµ Mü cÇn 80 n¨m, NhËt B¶n cÇn 60 n¨m th× c¸c n­íc NIC Ch©u ¸ chØ cÇn trªn d­íi 30 n¨m. Lîi thÕ cña c¸c n­íc ®i sau th­êng ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt: vÒ mÆt c«ng nghÖ, c¸c n­íc ®i sau kh«ng cÇn ph¶i tËp trung nhiÒu vèn vµ c«ng søc vµo ph¸t minh, quan träng h¬n hÕt lµ biÕt c¸ch lùa chän, tiÕp thu, thÝch nghi vµ lµm chñ c¸c c«ng nghÖ cã s½n, nh÷ng n­íc nµy cã thÓ rót ng¾n thêi gian vµ gi¶m møc ®é m¹o hiÓm khi ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi. VÒ mÆt kinh tÕ, nh÷ng n­íc nµy cã thÓ lùa chän c¸c c«ng nghÖ tiªu tèn Ýt n¨ng l­îng vµ nguyªn liÖu. VÒ m«i tr­êng cã thÓ rót kinh nghiÖm bµi häc cña c¸c n­íc ®i tr­íc, cã thÓ lùa chän nh÷ng c«ng nghÖ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña ®Êt n­íc m×nh. 2. Thµnh c«ng khi ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam. Khoa häc c«ng nghÖ ®· tËp trung vµo sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i tr­êng khi phôc vô cho c«ng nghiÖp khai th¸c. §· ¸p dông c¸c c«ng nghÖ vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tiªn tiÕn: viÔn th¸m, ®Þa vËt lý… vµo c«ng t¸c ®iÒu tra, th¨m dß tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®· ph¸t hiÖn ®­îc nhiÒu má tµi nguyªn míi nh­: than ®¸, dÇu khÝ ë B¾c Bé. NhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu m«i tr­êng ®­îc ®¸nh gi¸ cao: nghiªn cøu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p b¶o vÖ sù ®a d¹ng sinh häc, c©n b»ng sinh th¸i vµ xö lý « nhiÔm n­íc, kh«ng khÝ ë c¸c n­íc khu c«ng nghiÖp tËp trung. Khoa häc c«ng nghÖ ®· chó ý ph¸t triÓn c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ cao. NhiÒu thµnh tùu to¸n häc, c¬ häc vËt lý cña ta ®­îc ®¸nh gi¸ cao ë n­íc ngoµi. §· ¸p dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp mét c¸ch triÖt ®Ó, lùa chän ®­îc hÖ thèng c«ng nghÖ phï hîp víi søc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë n­íc ta cô thÓ lµ: Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp n¨ng l­îng, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ ®· tËp trung vµo c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông hîp lý c¸c nguån n¨ng l­îng. §èi víi c«ng nghiÖp x©y dùng c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn, nghiªn cøu c¸c ph¸p gi¶m tæn thÊt n¨ng l­îng trong truyÒn t¶i ®iÖn vµ ®æi míi c«ng nghÖ. HÖ thèng n¨ng l­îng ®· ph¸t triÓn nhanh chãng: 80% ®Þa bµn x· ë khu vùc n«ng th«n h¬n 50% hé gia ®×nh ®· cã ®iÖn sö dông. Trong viÔn th«ng ®· x©y dùng hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng tin hiÖn ®¹i b»ng viÖc ¸p dông kü thuËt sè, th«ng tin vÖ tinh, c¸p sîi quang… ®ñ m¹nh ®Ó hoµ nhËp m¹ng th«ng tin quèc tÕ vµ khu vùc. ViÔn th«ng n­íc ta hiÖn ®ang ®­îc xÕp vµo mét trong nh÷ng n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt thÕ giíi. §Õn nay n­íc ta ®· cã ®éi ngò c¸n bé KH - C«ng ty x©y dùng Hîp NhÊt h¬n 800.000 ng­êi cã tr×nh ®é ®¹i häc; 8.775 phã tiÕn sÜ - tiÕn sÜ, gÇn 3000 gi¸o s­ - phã gi¸o s­, h¬n 45.000 c¸n bé nghiªn cøu triÓn khai thuéc h¬n 300 viÖn nghiªn cøu - trung t©m vµ h¬n 20.000 nhµ khoa häc võa nghiªn cøu, võa gi¶ng d¹y trong 105 tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng. §©y thùc sù lµ mét vèn quý cho sù nghiÖp CNH - H§H, ®­îc ®µo t¹o tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau. Tr¶i qua h¬n mét nöa thÕ kû ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ sau 10 n¨m thùc hiÖn ®æi míi, øng dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, kinh tÕ c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu d¸ng phÊn khëi vµ tù hµo. Nh÷ng thµnh tù ®ã thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt chñ yÕu sau: - NhÞp ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®· ®­îc ®Èy m¹nh , chØ tÝnh riªng 5 n¨m 1991-1995 nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ 13,3%, cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh h¬n tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ (8,2%) vµ n«ng nghiÖp (4,5%). Sù t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc chuyÓn nhanh theo h­íng tõ c¬ cÊu n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp - dÞch vô sang c¬ cÊu c«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp - dÞch vô. Tû träng c«ng nghiÖp vµ XDCB trong GDP tõ 22,7% n¨m 1990 lªn 30,3% n¨m 1995. C«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸, nhê ®ã mµ n¨ng suÊt lao ®éng ®· cã xu h­íng t¨ng lªn, b¾t ®Çu cã tÝch luü trong néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. IV. Mét sè h¹n chÕ cßn tån t¹i khi ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp 1. Mét sè h¹n chÕ MÆc dï cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng nh­ng nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n trong khoa häc tù nhiªn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ ch­a trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c, ®¸ng tin cËy cho sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, ch­a trë thµnh ®éng lùc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ kinh tÕ - x· héi, nh©n v¨n tuy cã nhiÒu thµnh tùu ®¸ng ghi nhËn nh­ng cÇn ph¶i ®i s©u vµ m¹nh d¹n h¬n n÷a. Kh«ng Ýt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cßn nÐ tr¸nh, kh«ng trùc tiÕp vµ ch­a mang ®Ëm dÊu Ên kh¸ch quan khoa häc vµ thêi ®¹i. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cßn rÊt l¹c hËu, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Sù g¾n kÕt gi÷a khoa häc vµ c«ng nghÖ víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cßn yÕu. N¨ng lùc vµ tr×nh dé cña c¸n bé nghiªn cøu cßn h¹n chÕ ch­a ®ñ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn. C¬ së h¹ tÇng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ phôc vô nghiªn cøu rÊt thiÕu vµ ®a phÇn ®· l¹c hËu h¬n so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. C«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý thiÕu ®ång bé, hiÖu qu¶ thÊp, chËm ®æi míi so víi thùc tiÔn, ch­a g¾n bã mét c¸ch h÷u c¬, ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ víi yªu cÇu bøc thiÕu cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. §èi víi nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, nhÊt lµ ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, ph¸t triÓn chËm vµ tû träng c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao trong tæng ngµnh c«ng nghiÖp n­íc ta cßn ë tØ lÖ thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Theo tiªu chuÈn quy ®Þnh vÒ xÕp lo¹i ngµnh c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ trung b×nh, c«ng nghÖ thÊp cña UNIDO, tæng côc thèng kª ®· tÝnh tû träng hiÖn t¹i. Nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ cao cña c«ng nghiÖp n­íc ta chØ chiÕm 15,7% trong tæng c«ng nghiÖp chÕ biÕn; c¸c ngµnh c«ng nghÖ trung b×nh chiÕm 31,5%; c¸c ngµnh c«ng nghÖ thÊp chiÕm 32,8%. NÕu tÝnh gi¸ trÞ t¨ng thªm th× tû träng ngµnh c«ng nghÖ cao cña n­íc ta cßn thÊp h¬n nhiÒu v× phÇn lín nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ cao cña n­íc ta lµ s¶n xuÊt l¾p r¸p. Tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ cña phÇn lín doanh nghiÖp c«ng nghiÖp l¹c hËu. Thèng kª s¬ bé cho thÊy cã tíi 78% doanh nghiÖp cã møc vèn d­íi 10 tû ®ång, chØ cã 17% doanh nghiÖp cã tõ 200 tû ®ång trë lªn, chøng tá n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cßn yÕu, thiÕu vèn ®Ó ®Çu t­ c«ng nghÖ míi, chØ tiªu trang bÞ tµi s¶n cè ®Þnhcho 1 lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp thÊp, khu vùc cã vèn §TNN b×nh qu©n míi chØ ®¹t 191,6 triÖu ®ång gÊp 1,4 lÇn DNNN vµ gÊp 5,2 lÇn doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh; c¸c c¬ së kinh tÕ c¸ thÓ chØ ®¹t 8,6% triÖu ®ång; HÖ sè ®æi míi tµi s¶n cè ®Þnh trong c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy ®· t¨ng lªn song cßn thÊp, míi ®¹t khoang 19% so víi yªu cÇu cña môc tiªu ph¶i ®¹t lµ 24-25%. ViÖt Nam ch­a cã chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ nhÊt qu¸n thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt nh­ c¸c quèc gia kh¸c, thêi gian qua §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu cè g¾ng t¹o nguån tµi chÝnh ®Ó ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ nh­ng ch­a thÓ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn, theo sè liÖu thèng kª tõ n¨m 1985 ®Õn nay, møc ®Çu t­ tµi chÝnh tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai chiÕm tõ 0,2% ®Õn 0,82% thu nhËp quèc d©n. Trong 10 n¨m ®æi míi, n­íc ta ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng mõng, tæng kinh phÝ ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ ®­îc n©ng dÇn lªn, nh­ng do gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng cho nªn gi¸ trÞ thùc tÕ cña vèn ®Çu t­ kh«ng ngõng, theo sè liÖu cña bé KHCN vµ m«i tr­êng th× ®Çu t­ tµi chÝnh cho KHCN ch­a v­ît qu¸ 1% ng©n s¸ch tiªu dïng hµng n¨m. Chi phÝ b×nh qu©n hµng n¨m cho mét c¸n bé KHCN tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc kho¶ng 1000 USD rÊt thÊp so víi møc b×nh qu©n cña thÕ giíi lµ 55.324USD. Møc ®Çu t­ thÊp nh­ng l¹i ph©n t¸n vµ kh«ng Ýt tr­êng hîp sö dông l·ng phÝ. Mét vÊn ®Ò khã kh¨n n÷a khi ¸p dông KHCN vµo s¶n xuÊt lµ lùc l­îng c¸n bé triÓn khai nßng cèt thiÕu vµ giµ yÕu. KÕt qu¶ ®iÒu tra 233 c¬ quan KHCN chñ yÕu thuéc trung ­¬ng cho thÊy:Trong sè 22.313 c¸n bé c«ng nh©n viªn th× sè ng­êi cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc lµ 2.509 ng­êi, cao ®¼ng vµ ®¹i häc 11.447 ng­êi vµ d­íi cao ®¼ng lµ 8.357 ng­êi. Trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ chØ cã 15,1% lµ n÷ còng trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é häc vÊn cao nµy chØ cã 19,9% gi÷ c¸c chøc vô l·nh ®¹o. So víi yªu cÇu ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp cßn thiÕu lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é. 2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n ®an xen, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau tuy nhiªn cã thÓ nªu nªn mét sè nguyªn nh©n næi bËt nh­ sau. §Çu t­ cho khoa häc c«ng nghÖ, ¸p dông KHCN vµo s¶n xuÊt tuy cã t¨ng nh­ng ch­a ®ñ ®é vµ ch­a ®óng møc ®Ó t¹o b­íc ®ét ph¸ trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. Møc ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn rÊt thÊp. §Çu t­ dµn tr¶i kh«ng ®óng ®Þa chØ, mang tÝnh chÊt ph©n phèi, g©y l·ng phÝ vèn vµ kh«ng hiÖu qu¶ ch­a cã c¬ chÕ thÝch øng ®Ó thu hót ®Çu t­ khoa häc c«ng nghÖ ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc. §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn yÕu, cßn cã sù mÊt c©n ®èi lªn gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, gi÷a c¸c vïng vµ ®é tuæi. N¨ng lùc ®éingò c¸n bé, khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn non yÕu, nhÊt lµ n¨ng lùc triÓn khai, chuyÓn giao vµ c¶i tiÕn khoa häc nh»m t¹o ra c«ng nghÖ míi. §éi ngò c¸n bé khoa häc ®Çu ®µn rÊt máng ®ang bÞ l·o ho¸. MÆt b»ng d©n trÝ, lùc l­îng lao ®éng trÝ tuÖ cßn thÊp cho ®Õn nay, chóng ta míi phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc cho trÎ em trong ®é tuæi, ch­a phæ cËp tiÓu häc cho toµn d©n. ThÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ, chuyÓn giao c«ng nghÖ thiÕt bÞ m¸y mãc vµo s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ vÉn ch­a tho¸t khái t×nh tr¹ng qu¶n lý tËp trung, bao cÊp. Mèi liªn hÖ gi÷a doanh nghiÖp khoa häc c«ng nghÖ tr­êng ®¹i häc - cao ®¼ng cßn rÊt láng lÎo. Vai trß cña khu vùc t­ nh©n trong viÖc thóc ®Èy thÞ tr­êng khoa häc vµ cong nghÖ rÊt mê nh¹t. Trong quan ®iÓm vµ t­ t­ëng chØ ®¹o ch­a c¶ träng dông møc vai trß cña c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng trong nghiªn cøu c¬ b¶n øng dông vµ chuyÓn giao. Vèn ®Çu t­ cho c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng rÊt thÊp, c¬ së vËt chÊt trang thiÕt bÞ phôc vô nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ nghÌo nµn l¹c h©u. Thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ ch­a ®­îc ¸p dông réng r·i nªn ch­a t¹o chuyÓn biÕn râ nÐt vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô, ch­a t¹o ®­îc nh÷ng ngµnh nghÒ míi xuÊt ph¸t tõ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng KHCN. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i l¹c hËu so víi thÕ giíi vµ h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån ch¾p v¸. MÉu m· hµng ho¸ ®¬n ®iÖu, chÊt l­îng s¶n phÈm thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu kÐm. Quy m« dù ¸n cßn nhá ch­a t­¬ng xøng víi tÇm nhiÖm vô cÊp nhµ n­íc phÇn lín chØ dõng ë quy m« ngµnh, ®Þa ph­¬ng, hoÆc cÊp c¬ së, Ýt cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p n©ng cao vai trß KHCN trong thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp I. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cña mét sè n­íc 1. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn KHCN cña Trung Quèc Trung Quèc lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn víi sè d©n ®«ng nhÊt thÕ giíi, cã nguån tµi nguyªn phong phó víi tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP liªn tôc trong 20 n¨m trung b×nh hµng n¨m lµ7,5%. §©y thùc sù lµ mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng, hÊp dÉn ®Çu t­ vµ tiªu thô s¶n phÈm cña thÕ giíi. §Ó cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu nµy, dùa vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ më cöa, Trung Quèc ®· ¸p dông thµnh c«ng chÝnh s¸ch thu hót vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý cña n­íc ngoµi gãp phÇn hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt tèt c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi nhÊt lµ ngµnh c«ng nghiÖp. Tõ n¨m 1984, Trung Quèc ®· x©y dùng tæng chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc vµ cong nghÖ víi viÖc lùa chän ®óng c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn cÇn ­u tiªn, gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c«ng nghÖ cao vµ c«ng nghÖ truyÒn thèng víi hai giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1: ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ sö dông c«ng nghÖ cao, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ vi ®iÖn tö ®Ó biÕn ®æi c«ng nghÖ truyÒn thèng. Giai ®o¹n 2: §Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao trong khi vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®Æc biÖt chó träng ®Õn c«ng nghÖ hçn hîp víi môc tiªu lµm ®éng lùc thùc hiÖn nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ víi tr×nh ®é c«ng nghÖ t­¬ng ®èi cao. §Ó thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ Trung Quèc ®· sö dông mét sè gi¶i ph¸p sau: - C¶i c¸ch thÓ chÕ khoa häc - kü thuËt: thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc trong c«ng t¸c chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ b»ng c¸ch ban hµnh c¸c bé luËt ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ c«ng nghÖ, thùc hiÖn kiÓm tra kÕt qu¶. C¶i c¸ch thÓ chÕ gi¸o dôc, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ cô thÓ cã ý nghÜa chiÕn l­îc cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ. 2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn KHCN cña Hµn Quèc ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cña Hµn Quèc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cã thÓ ®­îc tæng kÕt thµnh 3 giai ®o¹n chÝnh sau: Thêi k× ¸p dông ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn KHCN Giai ®o¹n 1 1. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng 2. NhËp khÈu thay thÕ c¸c ngµnh CN cò 3. XuÊt khÈu s¶n phÈm cã gi¸ trÞ tiªu dïng thÊp 1. NhËp khÈu c«ng nghÖ theo h×nh thøc "ch×a kho¸ trao tay" vµ nî n­íc ngoµi. 2. ThÝch nghi vµ söa ®æi c«ng nghÖ nhËp khÈu. Giai ®o¹n 2 1. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng 2. C«ng nghiÖp ho¸ chÊt 3. S¶n xuÊt nguyªn liÖu th« 4. §Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng tiªu dïng cã chÊt l­îng cao 5. CNH ®Ó n©ng cao thu nhËp 1. NhËp khÈu c«ng nghÖ tõng phÇn kh«ng vay n­íc ngoµi 2. C¶i tiÕn c«ng nghÖ nhËp khÈu 3. B¾t ch­íc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, thay thÕ c«ng nghÖ nhËp khÈu Giai ®o¹n 3 1. Ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao 2. CNH ®Ó xuÊt khÈu c«ng nghÖ, gia t¨ng phóc lîi x· héi 3. Ngµnh CN dÞch vô 1. Trao ®æi c«ng nghÖ song ph­¬ng víi n­íc ngoµi 2. Ph¸t triÓn khoa häc c¬ b¶n vµ c¸c kü n¨ng c«ng nghÖ 3. Nghiªn cøu øng dông tiÕn bé. II. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ cña ViÖt Nam T×nh h×nh ®Êt n­íc vµ bèi c¶nh quèc tÕ ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ta ph¶i ph¸t huy cao ®é tinh thÇn c¸ch m¹ng tiÕn c«ng, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña toµn d©n téc, ®­a ®Êt n­íc tiÕn nhanh vµ v÷ng ch¾c theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Kh«ng lµm ®­îc nh­ vËy sÏ tôt hËu xa h¬n vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ so víi c¸c n­íc xung quanh, ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi niÒm tin cña nh©n d©n, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi vµ an ninh quèc gia. ViÖt Nam coi khoa häc - c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, gi÷ vai trß then chèt trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, lµ “ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu’’ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng ®Êt n­íc. NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø hai, ban chÊp hµnh TW kho¸ VIII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ngµy 24 -12 - 1996 ®· v¹ch ra ®Þnh h­íng chung cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ ®Õn n¨m 2020 lµ : - VËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn Chñ nghÜa M¸c- LªNin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc, tiÕp thu tinh hoa trÝ tuÖ cña nh©n lo¹i, ®i s©u ®iÒu tra, nghiªn cøu thùc tÕ, tæng kÕt s©u s¾c qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc. X©y dùng, kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng lý luËn vÒ con ®­êng ®i lªn CNXH cña ViÖt Nam, cung cÊp luËn cø khoa häc cho viÖc tiÕp tôc bæ sung, hoµn thiÖn ®­êng lèi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c tæ quèc XHCN. - §Èy m¹nh nghiªn cøu, øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, qu¶n lý vµ quèc phßng an ninh, nhanh chãng n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ®Êt n­íc. Coi träng nghiªn cøu c¬ b¶n, lµm chñ vµ c¶i tiÕn c¸c c«ng nghÖ nhËp tõ bªn ngoµi tiÕn tíi s¸ng t¹o ngµy cµng nhiÒu c«ng nghÖ míi ë nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong thÕ kû XXI. - N©ng cao n¨ng lùc néi sinh, x©y dùng, ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cña nhµ n­íc: §µo t¹o, båi d­ìng, sö dông ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cã ®ñ ®øc, ®ñ tµi, kiÖn toµn hÖ thèng tæ chøc, t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, më réng c¸c nguån cung cÊp th«ng tin, tõng b­íc h×nh thµnh mét nÒn khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt phÇn lín nh÷ng vÊn ®Ò then chèt ®­îc ®Æt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. III. Gi¶i ph¸p §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ , ®­a khoa häc vµ c«ng nghÖ n­íc ta thùc sù trë thµnh nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, trong giai ®o¹n tíi chóng ta cÇn tËp trung thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n sau: TiÕp tôc ®æi míi thÓ chÕ kinh tÕ vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®Ó khoa häc vµ c«ng nghÖ trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. T¹o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t­ cho ®æi míi c«ng nghÖ, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, quan t©m tíi hiÖu qu¶ khi lùa chän c«ng nghÖ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi nç lùc cña c¸c doanh nghiÖp, tr­êng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu vµ c¸c c¸ nh©n tiÕp cËn, vËn dông, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ theo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc . §æi míi qu¶n lý khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao. §©y lµ mét gi¶i ph¸p cã ý nghÜa ®ét ph¸. Trong giai ®o¹n tíi, chóng ta cÇn chuyÓn ®æi c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lý khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn nay cßn nÆng vÒ hµnh chÝnh, bao cÊp sang c¬ chÕ míi dùa trªn nguyªn t¾c h­íng dÉn, ph©n cÊp, h­íng tíi thÞ tr­êng vµ phï hîp víi ®Æc thï cña ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ ; n©ng cao tÝnh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ. §Æc biÖt chó träng chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ trong ®µo t¹o, tuyÓn dông, ®·i ngé nh»m t¹o ®éng lùc thu hót vµ khuyÕn khÝch nh©n tµi cèng hiÕn cho sù nghiÖp khoa häc vµ c«ng nghÖ. §ång thêi cÇn s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc khoa häc vµ c«ng nghÖ phï hîp víi tõng lo¹i h×nh ho¹t ®éng vµ ®Þnh h­íng ­u tiªnvÒ ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ. X©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ. Tr­íc hÕt cÇn x©y dùng n¨ng lùc ®æi míi c«ng nghÖ vµ t¹o nhu cÇu m¹nh mÏ tõ phÝa doanh nghiÖp th«ng qua viÖc t¨ng c­êng hç trî cña nhµ n­íc nh»m n©ng cao n¨ng lùc ®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm khoa häc vµ c«ng nghÖ ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh­ : dµnh tû lÖ thÝch ®¸ng kinh phÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ cña nhµ n­íc cho viÖc hç trî, hoµn thiÖn s¶n phÈm nghiªn cøu cã kh¶ n¨ng th­¬ng m¹i ho¸, hoµn thiÖn quy tr×nh, quy ph¹m gi¸m ®Þnh vÒ ®é tin cËy, chÊt l­îng, an toµn vµ gi¸ c¶ cña c«ng nghÖ tr­íc chuyÓn giao. Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô m«i giíi vÒ thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÓ c¶ n­íc ngoµi. Ph¸t triÓn c¸c tæ chøc t­ vÊn khoa häc vµ c«ng nghÖ, dÞch vô m«i giíi vÒ c«ng nghÖ, cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ. X©y dùng c¸c chî c«ng nghÖ ( techmart ) lµm cÇu nèi gi÷a cung vµ cÇu cña c«ng nghÖ. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho ph¸t triÓn thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ. Ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, tËp trung ®Çu t­ x©y dùngc¸c lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ träng ®iÓm quèc gia. Cã nh­ vËy míi nhanh chãng rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi khu vùc vµ quèc tÕ, phôc vô cã hiÖu qu¶ cho môc tiªu kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n tíi. Thùc hiÖn x· héi ho¸ ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ. Mét mÆt t¨ng c­êng ®Çu t­ ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó x©y dùng h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt kû thuËt vµ c¸c nguån lùc cho c¸c h­íng khoa häc vµ c«ng nghÖ ­u tiªn träng ®iÓm quèc gia. MÆt kh¸c xo¸ bá bao cÊp trµn lan, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó huy ®éng nguån lùc x· héi nh»m g¾n kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Më réng vµ t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ, hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß hÕt søc quan träng, ®Æc biÖt víi n­íc ta hiÖn nay. §Þnh h­íng gi¶i ph¸p vÒ hîp t¸c khoa häc vµ c«ng nghÖ trong nh÷ng n¨m tíi lµ t¹o ra c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thuËn lîi ®Ó c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®­îc häc tËp, ®µo t¹o, giao l­u, hîp t¸c nghiªn cøu víi thÕ giíi vµ khu vùc. §ång thêi khuyÕn khÝch, thu hót c¸n bé khoa häc ViÖt Nam ë n­íc ngoµi ®Çu t­, liªn kÕt, hîp t¸c ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ t¹i ViÖt Nam . Chóng ta ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp, xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc vµ c«ng nghÖ còng nh­ nÒn kinh tÕ dùa trªn tri thøc. Nh­ng ®iÒu nµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß ®Æc biÖt quan träng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ®Êt n­íc. §Ó cho khoa häc vµ c«ng nghÖ thùc sù trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, chóng ta cÇn ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ trong toµn §¶ng, toµn d©n. §Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ ®èi víi n­íc ta kh«ng chØ b¾t nguån tõ ®ßi hái bøc xóc cña qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ cßn b¾t nguån tõ yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN mµ vÒ b¶n chÊt lµ mét kiÓu ®Þnh h­íng tæ chøc nÒn kinh tÕ x· héi võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng, võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ môc tiªu cña CNXH. Muèn ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã, chóng ta cÇn cã sù nç lùc vµ s¸ng t¹o rÊt cao, mµ nÕu kh«ng ®ñ tr×nh ®é trÝ tuÖ, kh«ng ®ñ n¨ng lùc néi sinh th× khã cã thÓ thµnh c«ng. Do vËy, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ trë nªn rÊt quan träng vµ bøc thiÕt. Muèn vËy, chóng ta ph¶i thùc hiÖn mét sè ph­¬ng ph¸p sau : Mét lµ, t¹o ra ®­îc ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ. §éng lùc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ lu«n lu«n vËn ®éng tõ hai phÝa : khoa häc vµ s¶n xuÊt. Do vËy, chóng ta cÇn ph¶i khuyÕn khÝch ng­êi s¶n xuÊt tù t×m ®Õn khoa häc, coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ yÕu tè sèng cßn vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ChØ cã nh­ vËy míi cã thÓ thóc ®Èy nhu cÇu vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, c¸c nhµ khoa häc míi cã c¬ héi ®Ó ph¸t huy triÖt ®Ó n¨ng lùc cña m×nh . §Ó t¹o ®­îc n¨ng lùc nµy, chóng ta cÇn ph¶i : - H×nh thµnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lµm viÖc cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch øng dông khoa häc, triÓn khai c«ng nghÖ. - Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp dïng vèn cña m×nh ®Ó sö dông vµ ph¸t triÓn khoa häc. - Sím söa ®æi vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch miÔn vµ gi¶m thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm. §¸nh thuÕ cao ®èi víi c¸c doanh nghiÖp sö dông c«ng nghÖ l¹c hËu, tiªu tèn nguyªn liÖu vµ nhiªn liÖu, g©y « nhiÔm m«i tr­êng ... §èi víi nh÷ng ng­êi lµm khoa häc, chóng ta cÇn ph¶i ®¶m b¶o cho cã ®ù¬c møc thu nhËp t­¬ng øng víi gi¸ trÞ lao ®éng mµ hä ®· bá ra, trang bÞ c¬ së vËt chÊt cÇn thiÕt ®Ó lµm viÖc, khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ ng­êi ViÖt Nam sèng ë n­íc ngoµi chuyÓn giao tri thøc , c«ng nghÖ vÒ n­íc . Hai lµ, t¹o vèn cho ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ .Vèn lµ nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ. NÕu kh«ng cã hoÆc thiÕu vèn th× ®Òu kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu khoa häc vµ c«ng nghÖ. Kinh nghiÖm ë c¸c n­íc cho thÊy vÊn ®Ò ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ th­êng ®­îc huy ®éng tõ hai phÝa nhµ n­íc vµ khu vùc doanh nghiÖp, trong ®ã phÇn nhiÒu lµ tõ c¸c nhµ doanh nghiÖp. T¹i héi nghÞ ban chÊp hµnh TW kho¸ VIII lÇn hai, §¶ng ta ®­a ra chÝnh s¸ch ®Çu t­ khuyÕn khÝch hç trî ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, theo ®ã mét phÇn vèn ë c¸c doanh nghiÖp ®­îc dµnh cho nghiªn cøu, ®æi míi c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Mét phÇn vèn tõ c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ - x· héi vµ dù ¸n ®­îc dµnh ®Ó ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ nh»m ®Èy m¹nh viÖc nghiªn cøu, triÓn khai vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña dù ¸n. T¨ng dÇn tû lÖ chi ng©n s¸ch nhµ n­íc hµng n¨m cho khoa häc vµ c«ng nghÖ ®¹t kh«ng d­íi 2 % tæng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc . Ba lµ, më réng quan hÖ quèc tÕ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Cã thÓ nãi, ®©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ. NÕu kh«ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ quan hÖ hîp t¸c vµ trao ®æi quèc tÕ vÒ nghiªn cøu - triÓn khai ... th× kh«ng thÓ tiÕp nhËn ®­îc khoa häc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña nh©n lo¹i, kh«ng thÓ tranh thñ nh©n tè ngo¹i sinh hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó lµm biÕn ®æi c¸c nh©n tè néi sinh, thóc ®Èy n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia. Chóng ta cÇn coi träng hîp t¸c nh»m ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghÖ cao, ­u tiªn hîp t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, chØ nhËp khÈu vµ tiÕp nhËn chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn phï hîp víi kh¶ n¨ng cña chóng ta . Bèn lµ, t¨ng nguån nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. Nguån nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ lùc l­îng chñ yÕu cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ triÓn khai khoa häc vµ c«ng nghÖ. ThiÕu nguån lùc nµy th× kh«ng thÓ nãi tíi sù ph¸t triÓn. V× vËy, chóng ta cÇn ®Èy nhanh viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nhÊt lµ cho c¸c nghµnh kinh tÕ träng yÕu vµ c¸c nghµnh c«ng nghÖ cao; trÎ ho¸ ®éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ trong c¸c c¬ së nghiªn cøu, c¸c tr­êng häc vµ c¸c c¬ së kinh doanh, ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn thÞ tr­êng nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. N¨m lµ, tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng khoa häc - c«ng nghÖ. HÖ thèng nµy ®ãng vai trß ph©n phèi, tËp trung vµ qu¶n lý lùc l­îng c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c môc tiªu ph¸t triÓn. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia hiÖn nay cßn thua kÐm c¸c n­íc trªn thÕ giíi lµ do tæ chøc qu¶n lý khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn kÐm hiÖu qu¶. V× vËy, viÖc tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng nµy theo h­íng nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ cã ý nghÜa chiÕn l­îc nh»m ph¸t triÓn tiÒm lùc, ®ãn ®Çu vµ ph¸t triÓn nh÷ng c«ng nghÖ míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. Nh÷ng gi¶i ph¸p nµy lu«n cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Do vËy, viÖc thùc hiÖn ®ång bé chóng sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. KÕt luËn Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta nhËn thÊy khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp, ®­a ngµnh c«ng nghiÖp n­íc ta tõ mét ngµnh cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, l¹c hËu, so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi trë thµnh mét ngµnh mòi nhän, cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, æn ®Þnh, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo GDP ®­a n­íc ta tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn s¸nh víi c¸c c­êng quèc n¨m ch©u. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, øng dông khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n v× vËy chóng ta cÇn kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vµ ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc ®Ó hoµn thµnh sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm mµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc trong vßng 20 n¨m ®æi míi ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cho phÐp §¶ng ta x¸c ®Þnh: Ph¸t triÓn kinh tÕ dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, æn ®Þnh. Quan ®iÓm nµy ®· kh¼ng ®Þnh khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß then chèt ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, chuyÓn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc sang thêi k× míi ®Æc tr­ng lµ nÒn kinh tÕ tri thøc, th­c hiÖn môc tiªu: d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh ®­a n­íc ta tiÕn nhanh, tiÕn ch¾c trªn con ®­êng x· héi chñ nghÜa. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ph¸t triÓn - NXB Thèng kª - 1999 Gi¸o tr×nh Kinh tÕ vµ Qu¶n lý c«ng nghiÖp - NXB Gi¸o dôc Khoa häc vµ c«ng nghÖ thÕ giíi - Kinh nghiÖm vµ ®Þnh h­íng chiÕn l­îc - NXB Bé Khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng - 2002. Khoa häc vµ c«ng nghÖ ViÖt Nam 1996 - 2000. NXB Bé Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng 2001 T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 76 th¸ng 10/2003 T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 81 th¸ng 3/2004 T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 82 th¸ng 5/2004 T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 83 th¸ng 5/2004 T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 84 th¸ng 6/2004 Môc lôc