Đề tài Vai trò của nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam đối với nền kinh tế thị trường hiện nay

MỞ ĐẦU Nhà nước “là một vấn đề rất cơ bản, rất mấu chốt trong toàn bộ chính trị” là vấn đề cốt tử của mọi cuộc cách mạng, nhưng lại “là một trong những vấn đề “phức tạp nhất, khó khăn nhất” như V.I.Lênin đã từng nhấn mạnh nhiều lần trong tác phẩm “ Nhà nước và Cách mạng” và trong “Bàn về nhà nước”. Thật vậy, Nhà nước đóng vai trò trụ cột của hệ thống chính trị, là công cụ tổ chức thực hiện ý chí và quyền lực của nhân dân, thay mặt nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân để quản lý xã hội, điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Trong thời kỳ hiện nay, khi hầu hết các nước dần chuyển nền kinh tế của mình sang nền kinh tế thị trường thì vai trò của nhà nước ngày càng quan trọng trong việc quản lý nền kinh tế. Và đối với Việt Nam, nhà nước xã hội chủ nghĩa đã, đang và sẽ tiếp tục hòan thành vai trò của mình trong việc điều hòa, phối hợp các nguồn lực trên toàn bộ nền kinh tế để nền kinh tế phát triển, theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhận thức được sự quan trọng của việc tìm hiểu về vai trò của nhà nước đối với nền kinh tế thị trường, đặc biệt là ở Việt Nam nên em quyết định chọn đề tài cho bài tiểu luận Triết học là: “Vai trò của nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam đối với nền kinh tế thị trường hiện nay” để trình bày những hiểu biết của mình về vấn đề này. Mặc dù đã rất cố gắng nhưng bài tiểu luận vẫn còn có những sai sót nhất định nên em mong nhận được sự góp ý của cô để có thể hoàn thiện bài làm của mình. NỘI DUNG Lịch sử triết học trước Mác đã có rất nhiều những lý giải khác nhau về nguồn gốc và bản chất của nhà nước. Chủ nghĩa duy tâm quan niệm rằng nhà nước do lực lượng siêu nhiên hoặc do đạo đức và lý trí tối thượng sinh ra để duy trì trật tự ở trần gian. Theo Hêghen, nhà nước do sự tha hóa ý niệm tuyệt đối sinh ra, đỉnh cao nhất là nhà nước Phổ. Theo ông nhà nước tồn tại vĩnh viễn. Chủ nghĩa Thomat mới quan niệm rằng nhà nước có nguồn gốc thiêng liêng từ chúa, do vậy nhà nước có thần tính. Bên cạnh đó, một số nhà xã hội học đã tìm cách gán việc xuất hiện nhà nước với tâm lý con người. Những nhóm có ý chí mạnh giữ vai trò cai trị những nhóm có ý chí yếu. Có quan điểm lại cho rằng nhà nước xuất hiện như là kết quả của sự phát triển gia đình: tiêu biểu như Hôpxơ, Rutxơ…Đến thời kỳ cận đại, xuất hiện những quan điểm cho rằng nhà nước như là sản phẩm của một khế ước xã hội, đồng thời xuất hiện cùng với lịch sử ra đời của xã hội. Các nhà xã hội học tư sản cho nhà nước là “điều hòa giai cấp” chứ không phải sự áp bức của giai cấp này với giai cấp khác. Nhà nước phi giai cấp và tồn tại mãi mãi. Tất cả các quan điểm trên vẫn chưa tìm ra được nguồn gốc và bản chất nhà nước. Lịch sử cho thấy không phải khi nào xã hội cũng có nhà nước. Trong xã hội nguyên thủy, do nền kinh tế còn thấp kém, chưa có sự phân hóa giai cấp, cho nên chưa có nhà nước. Các quan hệ trong xã hội được thực hiện bằng những quy tắc chung. Quyền lực của những ngừơi đứng đầu do nhân dân bầu ra thì thuộc về uy tín và đạo đức. Họ không có và không cần một công cụ cưỡng bức đặc biệt nào. Khi mà lực lượng sản xuất phát triển, dẫn đến sự ra đời chế độ tư hữu và từ đó xã hội phân chia thành các giai cấp đối kháng, thì xã hội đứng trước những cuộc đấu tranh giai cấp, không những tiêu diệt nhau mà còn tiêu diệt xã hội. Do đó, cần phải có một cơ quan quyền lực để ngăn chặn thảm họa đó xảy ra. Nhà nứơc vì thế đã ra đời. Như vậy, nguồn gốc sâu xa dẫn đến sự thành lập nhà nước đó là từ kinh tế, từ sự ra đời của quan hệ sản xuất chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Bên cạnh đó, khi xuất hiện đấu tranh giai cấp, có hai khả năng có thể xảy ra. Đó là: thứ nhất, hai giai cấp đấu tranh với nhau triền miên làm cho xã hội không phát triển được, thứ hai, hai giai cấp đấu tranh quyết liệt dẫn đến chỗ cả hai cùng bị diệt vong, từ đó gây ra sự diệt vong cho tòan xã hội. Do vây, có thể nói, nguyên nhân trực tiếp của sự xuất hiện nhà nước là mâu thuẫn giai cấp không thể điểu hòa được. Đúng như V.I.Lênin nhận định: "Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được. Bất cứ ở đâu, hễ lúc nào và chừng nào mà, về mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được, thì nhà nước xuất hiện. Và ngược lại: sự tồn tại của nhà nước chứng tỏ tằng những mâu thuẫn giai cấp là không thể điều hòa được”(1) V.I.Lênin-Toàn tập-Nhà xuất bản Tiến bộ-Matxcơva-1976-tập 33-trang 9 . Nhà nước chỉ ra đời, tồn tại trong một giai đoạn nhất định của sự phát triển xã hội và sẽ mất đi khi những cơ sở tồn tại của nó không còn nữa. Về bản chất, “Nhà nước chẳng qua chỉ là một bộ máy của một giai cấp này dùng để trấn áp một giai cấp khác”(2) Cacmac và Angghen-Tòan tập-Nhà xuất bản Chính trị quốc gia-Hà Nội-1995-tập 22-trang 290-291 , hay nói cách khác, bản chất của nhà nước theo nguyên nghĩa là nhà nước của giai cấp bóc lột. Thật vậy, nhà nước ra đời làm cho xã hội tồn tại trong vòng trật tự nhất định nhưng trên thực tế, chỉ giai cấp có thế lực nhất-giai cấp thống trị về kinh tế mới có đủ điều kiện lập ra và sử dụng bộ máy nhà nước. Nhờ có nhà nước, giai cấp này cũng trở thành giai cấp thống trị về mặt chính trị, và do đó có thêm những phương tiện mới để đàn áp và bóc lột giai cấp khác. Nhà nước chính là một kiểu tổ chức xã hội của xã hội có giai cấp. Nhà nước là cơ quan quyền lực của một giai cấp đối với toàn xã hội, là công cụ chuyên chính của một giai cấp. Nhà nước sẽ thực hiện sự chuyên chính về mặt giai cấp của giai cấp thống trị với các giai cấp khác trong xã hội. Nhà nước là bộ máy do giai cấp thống trị về kinh tế thiết lập ra nhằm hợp pháp hóa và củng cố sự áp bức của chúng đối với quần chúng lao động. Giai cấp thống trị sử dụng bộ máy nhà nước để đàn áp, cưỡng bức các giai cấp khác trong khuôn khổ lợi ích của giai cấp thống trị. Theo bản chất đó, nhà nước không thể là lực lượng điều hòa sự xung đột giai cấp, mà trái lại, nó càng làm cho mâu thuẫn, giai cấp càng gay gắt. Theo đó, nhà nước là bộ máy quan trọng nhất của kiến trúc thượng tầng trong xã hội có giai cấp. Tất cả mọi hoạt động chính trị, văn hóa, xã hội do nhà nước tiến hành đều xuất phát từ lợi ích của giai cấp thống trị.. Xét cho cùng, nhà nước trong mọi xã hội có giai cấp đối kháng cũng chỉ là công cụ bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị. Các nhà nước được tổ chức một cách khác nhau. Song, bất kỳ nhà nước nào cũng có ba đặc trưng cơ bản sau: nhà nước quản lý dân cư trên một vùng lãnh thổ nhất định, nhà nước có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp mang tính cưỡng chế đối với mọi thành viên trong xã hội và nhà nước hình thành hệ thống thuế khóa để duy trì và tăng cường bộ máy cai trị. Khác với tổ chức thị tộc, bộ lạc thời nguyên thủy được hình thành trên cơ sở những quan hệ huyết thống, nhà nước được hình thành trên cơ sở phân chia dân cư theo lãnh thổ mà họ cư trú. Quyền lực nhà nước có hiệu lực với mọi thành viên trong lãnh thổ không phân biệt huyết thống, Đặc trưng này làm xuất hiện mối quan hệ giữa từng người trong cộng đồng với nhà nước. Mỗi nhà nước được xác định bằng một biên giới quốc gia nhất định Khác với các cơ quan điều hành công việc chung trong thị tộc, bộ lạc, nhà nước của giai cấp thống trị nào cũng có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp. Bộ máy quyền lực đó bao gồm các đội vũ trang đặc biệt (quân đội, cảnh sát, nhà tù, v..v) và bộ máy quản lý hành chính. Nhà nước thực hiện quyền lực của mình trên cơ sở sức mạnh cưỡng bức của pháp luật và dùng các thiết chế bạo lực để pháp luật của mình được thực thi trong thực tế. Nhà nước hình thành hệ thống thuế khóa để duy trì và tăng cường bộ máy cai trị. Nhà nước không thể tồn tại nếu không dựa vào thuế khóa, quốc trái và các hình thức bóc lột khác. Đó là những chế độ đóng góp có tính chất cưỡng bức đẻ nuôi sống bộ máy cai trị. Hệ thống thuế khóa, cống nạp như vậy hoàn toàn không có trong hình thức tổ chức xã hội thị tộc, bộ lạc. Nó chỉ tồn tại gắn liền với hình thái tổ chức nàh nước. Bằng các hình thức khác nhau như vậy, nhà nước của giai cấp bóc lột không những là công cụ trấn áp giai cấp mà còn là công cụ thực hiện sự bóc lột các giai cấp bị áp bức. Chức năng của nhà nước sẽ được căn cứ dưới các góc độ khác nhau.Dưới góc độ tính chất của quyền lực chính trị, nhà nước có chức năng thống trị chính trị của giai cấp và chức năng xã hội. Dưới góc độ phạm vi tác động của quyền lực, nhà nước có chức năng đối nội và chức năng đối ngoại. Chức năng thống trị chính trị của giai cấp- chức năng giai cấp- là chức năng nhà nước làm công cụ chuyên chính của một giai cấp nhằm bảo vệ sự thống trị giai cấp đó đối với toàn thể xã hội. Chức năng giai cấp của nhà nước bắt nguồn từ lý do ra đời của nhà nước và tạo thành bản chất chủ yếu của nó. Chức năng xã hội của nhà nước là chức năng nhà nước thực hiện sự quản lý những hoạt động chung vì sự tồn tại của xã hội, thỏa mãn một số nhu cầu chung của cộng đồng dân cư nằm dưới sự quản lý của nhà nước. Trong hai chức năng đó thì chức năng thống trị chính trị là cơ bản nhất có vai trò chi phối chức năng xã hội phải phụ thuộc và phục vụ cho chức năng thống trị chính trị. Giai cấp thống trị bao giờ cũng biết giới hạn kiện toàn cách thực hiện chức năng xã hội trong khuôn khổ lợi ích cảu mình. Song, chức năng xã hội lại là cơ sở cho việc thực hiện chức năng giai cấp, bởi vì chức năng giai cấp chỉ có thể được thực hiện, thông qua chức năng xã hội. Sự thống trị chính trị và sự thực hiện chức năng xã hội của nhà nước thể hiện trong lĩnh vực đối nội cũng như trong đối ngoại. Chức năng đối nội của nhà nước nhằm duy trì trật tự kinh tế, xã hội, chính trị và những trật tự khác hiện có trong xã hội. Thông thường điều đó phải được pháp luật hóa và được thực hiện nhờ sự cưỡng bức của bộ máy nhà nước. Ngòai ra, nhà nước còn sử dụng nhiều phương tiện khác(bộ máy thông tin, tuyên truyền, các cơ quan văn hóa, giáo dục…) để xác lập, củng cố tư tưởng, ý chí của giai cấp thống trị, làm cho chúng trở thành chính thống trong xã hội. Chức năng đối ngoại của nhà nước nhằm bảo vệ biên giới lãnh thổ quốc gia và thực hiện các mối quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội với các nhà nước khác vì lợi ích của giai cấp thống trị cũng như lợi ích quốc gia, khi lợi ích quốc gia không mâu thuẫn với lợi ích của giai cấp thống trị. Ngày nay, trong xu thế hội nhập khu vực và quốc tế, việc mở rộng chức năng đối ngoại của nhà nước có tầm quan trọng đặc biệt. Cả hai chức năng đối nội và đối ngoại của nhà nước đều xuất phát từ lợi ích của giai cấp thống trị. Chúng là hai mặt của một thể thống nhất. Tính chất của chức năng đối nội quyết định tính chất của chức năng đối ngoại của nhà nước, ngược lại tính chất và những nhu cầu của chức năng đối ngoại có tác động mạnh mẽ trở lại chức năng đối nội. Kiểu nhà nước là khái niệm dùng để chỉ bộ máy thống trị đó thuộc về giai cấp nào, tồn tại trên cơ sở chế độ kinh tế nào, tương ứng với hình thái kinh tế-xã hội nào. Kiểu nhà nước do phương thức sản xuất quy định. Trong lịch sử phát triển của nhà nước có những kiểu nhà nước sau: nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản, nhà nước chuyên chính vô sản (nhà nước xã hội chủ nghĩa) Hình thức nhà nước là khái niệm dùng để chỉ cách thức tổ chức và phương thức thực hiện quyền lực của nhà nước. Nói cách khác đó là hình thức cầm quyền của giai cấp thống trị. Hình thức nhà nước bị quy định bởi bản chất giai cấp của nhà nước, bởi tương quan lực lượng giữa các giai cấp, bởi cơ cấu giai cấp- xã hội, bởi đặc điểm truyền thống chính trị của đất nước… Hình thức nhà nước bao gồm hai yếu tố chủ yếu quy định: hình thức chính thể bao gồm chính thể quân chủ, chính thể cộng hòa và hình thức cấu trúc bao gồm nhà nước đơn nhất, nhà nước liên bang. Ngoài ra chế độ chính trị cũng ảnh hưởng trực tiếp đến hình thức nhà nước chế độ phản dân chủ, chế độ dân chủ. Tùy theo tình hình kinh tế-xã hội cụ thể của mỗi quốc gia mà mỗi kiểu nhà nước được tổ chức theo những hình thức nhất định. Nhà nước chiếm hữu nô lệ: Đây là nhà nước của giai cấp chủ nô thời cổ đại, tiêu biểu là các hình thức lịch sử nhà nước chủ nô ở Hy Lạp và La Mã cổ đại như chính thể quân chủ và chính thể cộng hòa, chính thể quý tộc và chính thể dân chủ. Các hình thức này chỉ khác nhau về cách thức và cơ chế hoạt động của tổ chức bộ máy nhà nước, còn bản chất của chúng đều là nhà nước của giai cấp chủ nô, nhằm thực hiện sự chuyên chính đối với nô lệ. Nhà nước phong kiến: Đây là nhà nước của giai cấp địa chủ phong kiến. Ở phương Tây, hình thức quân chủ phân quyền là hình thức nhà nước phổ biến. Quyền lực nhà nước được chia thành quyền lực độc lập, địa phương phân tán. Ở phương Đông, hình thức quân chủ tập quyền là hình thức nhà nước phổ biến dựa trên chế độ sở hữu nhà nước về ruộng đất. Trong nhà nước này, quyền lực của vua được tăng cường rất mạnh, hoàng đế có uy quyền tuyệt đối, ý chí của vua là pháp luật. Dù tồn tại dưới bất kỳ hình thức nào, nhà nước phong kiến cũng chỉ là chính quyền của giai cấp địa chủ, quý tộc, là cơ quan bảo vệ những đặc quyền phong kiến, là công cụ của giai cấp địa chủ phong kiến dùng để áp bức, thống trị nông nô. Nhà nước tư sản: Chủ yếu chỉ có hai hình thức cơ bản nhất là hình thức cộng hòa và hình thức quân chủ lập hiến. Hình thức cộng hòa lại đựơc tổ chức dưới những hình thức khác nhau như cộng hòa Đại nghị, cộng hòa tổng thống trong đó hình thức cộng hòa Đại nghị là hình thức điển hình và phổ biến nhất. Hình thức của nhà nước tư sản là rất phong phú nhưng không làm thay đổi bản chất của nó- đó là công cụ của giai cấp tư sản dùng để áp bức thống trị giai câp vô sản và quần chúng lao động để bảo vệ lợi ích và quyền thống trị của giai cấp tư sản. Đúng như V.I.Lênin đã chỉ ra: “ Những hình thức của nhà nước tư sản thì hết sức khác nhau, nhưng thực chất chỉ là một: chung quy lại thì tất cả những nhà nước ấy, vô luận thế nào, cũng tất nhiên phải là nền chuyên chính tư sản”.(1) V.I.Lênin-Toàn tập-Nhà xuất bản Tiến bô-Matxcơva-1976-tập33-trang 44 Nhà nước vô sản: Nhà nước vô sản là một kiểu nhà nước đặc biệt trong lịch sử. Tính chất đặc biệt của nó thể hiện ở chỗ nó chỉ tồn tại trong thời kỳ quá đội lên chủ nghĩa cộng sản, nó là kiểu nhà nước cuối cùng trong lịch sử của xã hội loài người. C.Mác khẩng định: “ Giữa xã hội tư bản chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ nghĩa là một thời kỳ cải biến cách mạng từ xã hội nọ sang xã hội kia. Thích ứng với thời kỳ ấy là một thời kỳ quá độ chính trị, và nhà nước của thời kỳ ấy là không thể là cái gì khác hơn là nền chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản”.(2) Cacmac và Angghen-Tòan tập-Nhà xuất bản Chính trị quốc gia-Hà Nội-1995-tập22-trang 47 ) Tính chất đặc biệt của nhà nước vô sản còn thể hiện ở chỗ chức năng cơ bản nhất, chủ yếu nhất của nó không phải là chức năng bạo lực mà là chức năng tổ chức xây dựng kinh tế-xã hội. Khi đề cập tới vấn đề này, V.I.Lênin cho rằng chuyên chính vô sản không phải là bạo lực mà mặt cơ bản của nó là tổ chức, xây dựng toàn diện xã hội mới-xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Tính chất đặc biệt của nhà nước vô sản còn thể hiện ở cơ sở quyền lực của nhà nước-đó là nền tảng liên minh công-nông làm nòng cốt cho sự liên minh với mọi tầng lớp những người lao động khác trong xã hội. Cũng chính vì những tính chất đặc biệt như thế mà chủ nghĩa Mác-Lênin đã khẳng định rằng nhà nước vô sản là một kiểu nhà nước đặc biệt trong lịch sử; đó là “nhà nước không cò nguyên nghĩa”, là nhà nước “nửa nhà nước”. Sự mất đi của nhà nước vô sản không phải bằng con đường “thủ tiêu”, “xóa bỏ” mà bằng con đường “tự tiêu vong”. Sự tiêu vong của nhà nước vô sản là một quá trình rất lâu dài. Thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội mang lại cho nhà nước vô sản nhiều hình thức mới. Tính đa dạng của nhà nước đó tùy thuộc vào điều kiện lịch sử cụ thể của thời điểm xác lập nhà nước ấy, tùy thuộc vào tương quan lực lượng giữa các giai cấp và khối liên minh giai cấp tạo thành cơ sở xã hộicủa nhà nước, tùy thuộc vào nhiệm vụ kinh tế- chính trị- xã hội mà nhà nước đó phải thực hiện, tùy thuộc vào truyền thống chính trị của dân tộc. Hình thức cụ thể của nhà nước trong thời kỳ quá độ có thể rất khác nhau, nhưng bản chất của chúng chỉ là một: chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản. Về hình thức, nhà nước pháp quyền là sự thống trị tối cao của pháp luật, nhà nước, các cơ quan nhà nước, nhân viên của bộ máy nhà nước cũng như mọi cá nhân tổ chức trong xã hội đều bị ràng buộc bởi pháp luật. Về bản chất pháp luật, nhà nước do cơ quan lập pháp ban hành, không phải sản phẩm của sự tự do duy ý chí, không phải từ ý muốn chủ quan của người làm luật mà nó phải phản ánh thực tại khách quan của xã hội nhằm đáp ứng các yêu cầu tiến bộ xã hội. Theo chủ nghĩa Mác-Lênin, nhà nước pháp quyền có năm đặc điểm. Một là, nhân dân là chủ thể của quyền lực nhà nước; hai là tôn trọng, bảo vệ quyền công dân và quyền con người; ba là bảo đảm và phát huy dân chủ; bốn là có sự ngự trị của pháp luật trong đời sống của nhà nước và xã hội; năm là tổ chức theo nguyên tắc phân định quyền lực, dùng quyền lực để kiểm tra và giám sát quyền lực. Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một trong những tổ chức chính trị cơ bản nhất của hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa Mác- Lênin quan niệm nhà nước xã hội chủ nghĩa là thống nhất về căn bản với nhà nước chuyên chính vô sản cả về bản chất, mục tiêu, vai trò, chức năng và các hoạt động theo những nguyên tắc, pháp luật chính sách của nó. Bản chất của nhà nứơc xã hội chủ nghĩa mang bản chất giai cấp công nhân. Nó được thể hiện ở tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc. Tính nhân dân thể hiện ở các đặc điểm: nhà nước của dân, do dân lập nên và dân tham gia quản lý; nhà nước thể hiện ý chí, lợi ích và nguyện vọng của nhân dân; nhà nước là công cụ chủ yếu để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình. Nhà nước xã hội chủ nghĩa theo chủ nghĩa Mác-Lênin mang các đặc trưng cơ bản sau: thứ nhất, nhân dân là chủ thể cao nhất của quyền lực nhà nước; thứ hai, nhà nước biểu hiện tập trung cho khối đại đòan kết dân tộc; thứ ba, thể hiện tính xã hội rộng lớn. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là nhà nước xã hội chủ nghĩa mà trong đó mọi chủ thể kể cả nhà nước đều phải tuân thủ và chấp hành pháp luật. Các đặc trưng cơ bản của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thể hiện ở các mặt như: Một là mọi hoạt động của tất cả các cơ quan, các tổ chức đơn vị cá nhân, mọi công dân đều phải được đặt trong khuôn khổ nhất định của pháp luật, hai là phải xây dựng một hệ thống pháp luật đầy đủ đồng bộ và ngày càng hoàn chỉnh có hiệu quả các quan hệ xã hội, trong đó các đạo luật có vị trí tối thượng, ba là nhà nước đảm bảo các quyền tự do dân chủ của nhân dân thông qua sự quy định và bảo vệ của pháp luật, bốn là quyền lực của nhà nước là thống nhất tập trung, năm là thực hiên chính sách hòa bình hữu nghị với các nước. Mối quan hệ giữa Nhà nước pháp quyền và xã hội công dân được Hồ Chí Minh diễn đạt thật mới mẻ: Chúng ta phải yêu dân, kính dân thì dân mới yêu ta, kính ta. Tư tưởng đó đã được thể hiện rõ nét trong các bản Hiến pháp của nước ta. Đó là xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân và vì dân. Tư tưởng lập hiến là một trong những nét luôn luôn nhất quán trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền của Hồ Chí Minh. Ngày 20-9-1945, Chủ tịch lâm thời nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà ký Sắc lệnh thành lập Ban dự thảo Hiến pháp gồm 7 thành viên do Chủ tịch Hồ Chí Minh là Trưởng ban. Tại kỳ họp thứ hai, Quốc hội khoá I vào tháng 10-1946, Quốc hội đã thảo luận dân chủ và thông qua bản Hiến pháp đầu tiên này. Tư tưởng về Nhà nước pháp quyền của Hồ Chí Minh còn được thể hiện rõ nét trong hoạt động của Chính phủ và của bản thân Người. Hồ Chí Minh nghiêm khắc đòi hỏi bản thân mình và mọi tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể phải tuân thủ pháp luật, không một ai được đứng ngoài, đứng trên pháp luật. Người nói: “Pháp luật của ta là pháp luật thực sự dân chủ, vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãi của nhân dân lao động. Nhân dân ta hiện nay có tự do, tự do trong kỷ luật. Mỗi người có tự do của mình nhưng phải tôn trọng tự do của người khác. Người nào sử dụng quyền tự do của mình mà phạm đến quyền tự do của người khác là phạm pháp”. Theo đó, xây dựng nhà nước là thể hiện quyền làm chủ của nhân dân lao động- nhà nước của dân, do dân, vì dân. Phải xây dựng nhà nước có hiệu lực pháp lí mạnh mẽ, tức là xây dựng một nhà nước hợp hiến, và quản lý nhà nước bằng pháp luật, chú trọng đưa pháp luật vào trong cuộc sống, tích cực xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức của nhà nước đủ sức và tài. Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả, do Đảng cộng sản lãnh đạo. Nhà nước đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Lịch sử đã chứng minh rằng các nền kinh tế thị trường thành công nhất đều không thể tự phát triển nếu thiếu sự can thiệp và hỗ trợ của Nhà nước. Các nền kinh tế thị trường nguyên thủy dựa trên cơ sở sản xuất và trao đổi giản đơn có thể hoạt động một cách có hiệu quả mà không cần sự can thiệp của Nhà nước. Tuy nhiên, do nền kinh tế tăng trưởng dưới tác động bên ngoài ngày càng phức tạp nên sự can thiệp của Nhà nước xuất hiện như một tất yếu cho sự hoạt động có hiệu quả của nền kinh tế thị trường. Trong nền kinh tế thị trường ngày nay, Nhà nước tập trung vào 3 phương diện: định hướng công nghiệp hóa cho toàn bộ nền kinh tế; dẫn dắt các doanh nghiệp hoạt động theo mục tiêu nhà nước đã lựa chọn thông qua hệ thống các công cụ kinh tế vĩ mô của nhà nước và đầu tư vào phát triển kết cấu hạ tầng, một số ngành quan trọng và hỗ trợ tài chính doanh nghiệp. Tuy có những điểm thuận lợi và bất lợi khi Nhà nước can thiệp vào các hoạt động kinh tế(đặc biệt khi tham gia quá sâu vào 1 hoạt động kinh doanh nào đó), nhưng sự hỗ trợ và can thiệp đó là cần thiết. Nhà nước sẽ có những chính sách điều chỉnh phù hợp đối với những khuyết tật của thị trường, để thị trường phát triển đúng hướng, đúng lộ trình. Từ đó, đảm bảo tính chỉnh thể của nền kinh tế và để cung cấp những dịch vụ phúc lợi xã hội. Vai trò vô cùng quan trọng của nhà nước là tạo lập thị trường tiền tệ ổn định, được chấp nhận rộng rãi, có khả năng loại bỏ hệ thống giao dịch cồng kềnh và đồng thời có khả năng duy trì giá trị tiền tệ thông qua các chính sách hạn chế lạm phát. Hiện nay tình trạng lạm phát đang quá cao ở nước ta, vì thế nhà nước đang có những biện pháp để bình ổn giá cả như giảm thiểu lưu lượng tiền trong nền kinh tế, cắt giảm tín dụng ngân hàng, áp dụng nhiều biện pháp chế tài mạnh mẽ, kêu gọi người dân thắt lưng buộc bụng, điều chỉnh các hoạt động doanh nghiệp nhà nước… Quốc phòng là một ví dụ chứng tỏ vai trò tối quan trọng của Nhà nước trong việc ổn định nền chính trị. Điều đó được quyết định bởi quốc phòng là một kiểu hàng hoá hoàn toàn khác hẳn với các loại hàng hoá vật thể khác ở chỗ, người ta không trả tiền cho mỗi đơn vị sử dụng mà mua nó như một tổng thể nhằm mục đích bảo vệ an ninh của cả một quốc gia. Ở đây, bảo vệ cho một cá nhân không có nghĩa là giảm bảo vệ cho người khác, bởi tất cả mọi người tiêu thụ các dịch vụ quốc phòng một cách đồng thời. Các loại hàng hoá kiểu như vậy được gọi là hàng hoá công cộng, bởi không một doanh nghiệp tư nhân nào có thể bán quốc phòng của toàn dân cho các công dân riêng lẻ và coi đó là nghề kinh doanh thu lãi. Đơn giản là không thể có chuyện dịch vụ quốc phòng lại được đem rao bán cho những người cần hoặc không thực hiện bảo vệ an ninh quốc gia, cho những người từ chối chi trả kinh phí cho quốc phòng. Hơn nữa, hàng hoá công cộng là thứ hàng hoá không thể định giá chính xác được, cho nên tư nhân không thể cung cấp. Đấy là nguyên nhân chính giải thích vì sao quốc phòng phải do Nhà nước điều hành và chi phí cho quốc phòng phải được lấy từ nguồn tài chính công, từ ngân sách Nhà nước có được thông qua thuế. Hàng hoá công cộng có ba đặc tính: tính không kình địch trong tiêu dùng, tính không loại trừ và tính không thể không tiêu dùng mà tựu trung lại, tất cả mọi người đều có nghĩa vụ và quyền lợi tiêu dùng hàng hoá công cộng như nhau. Có nhiều ví dụ về hàng hoá công cộng, từ các biện pháp chống lũ lụt cho đến việc phòng chống vũ khí nguyên tử, nhưng hai ví dụ có thể thấy rõ vai trò của Nhà nước một cách trực tiếp và thường xuyên nhất, đó là xây dựng cơ sở hạ tầng và ổn định kinh tế vĩ mô. Thật vậy, một nền kinh tế không thể "cất cánh" được trừ phi nó có được một cơ sở hạ tầng vững chắc. Nhưng cũng do tính không thể phân chia của hàng hoá công cộng mà các tư nhân thấy rằng đầu tư vào đây không có lợi. Vì thế, nhà nước bỏ vốn vào đầu tư cơ sở hạ tầng, ổn định kinh tế vĩ mô cũng có thể xem như là hàng hoá công cộng. Đặc điểm của nền kinh tế thị trường là sự bất ổn định do các cuộc khủng hoảng chu kỳ. Sự ổn định kinh tế rõ ràng là điều mà mọi nhà nước đều mong muốn và nó có lợi cho tất cả mọi người. Do vậy, chính nhà nước phải chịu trách nhiệm duy trì sự ổn định đó trên tầm vĩ mô. Định hướng bằng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Điều tiết, định hướng các hoạt động của các chủ thể kinh tế thông qua chính sách thuế, chính sách khuyến khích, ưu đãi đầu tư... Hỗ trợ các chủ thể kinh tế trong việc tiếp cận thông tin, phân tích xu hướng, nhu cầu của thị trường; trực tiếp hỗ trợ về vốn, dịch vụ khoa học, kỹ thuật, xúc tiến thương mại, hỗ trợ các hoạt động xuất khẩu... Trực tiếp hỗ trợ, tạo điều kiện cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế thông quá đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế như hệ thống giao thông, thuỷ lợi, cung cấp điện, nước sạch... là một điều kiện quan trọng hàng đầu để chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Đây là những hoạt động đầu tư đòi hỏi nguồn vốn rất lớn, nhưng lại rất khó thu lợi nhuận trực tiếp, do vậy mặc dù đã có nhiều giải pháp thu hút vốn đầu tư tư nhân, nhưng cho đến nay và cả trong tương lai, Nhà nước vẫn là người đầu tư chính vào lĩnh vực này. Đầu tư của Nhà nước để phát triển các lĩnh vực như nghiên cứu khoa học, công nghệ, y tế, giáo dục, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cũng giữ một vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Ngòai ra, nhà nước còn có những chủ trương tích cực. giúp nền kinh tế Việt Nam tham gia và hội nhập với nền kinh tế quốc tế. Trong năm 2007, Việt Nam gia nhập chính thức vào tổ chức Thương mại thế giới WTO. Đó là một bước tiến dài trong hoạt động giao lưu, kinh tế của nước ta với các nước bạn trên thế giới. Từ giữa 2007, tốc độ tăng GDP của Việt Nam đạt thứ nhì châu lục. Kim ngạch xuất khẩu tăng đều đặn mỗi năm 20-25%. Dòng vốn nước ngoài và kiều hối liên tục đạt các kỉ lục mới. Chỉ số chứng khoán Việt Nam-VN index từ đầu năm 2006- giữa năm2007 tăng đến 4 lần. Thành quả sau một năm gia nhập WTO, nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng cao hơn dự kiến, đạt từ 8-8,5%, là tốc độ tăng trưởng cao nhất trong 10 năm qua. Kinh tế Việt Nam phát triển đúng hướng, thể hiện sự tăng trưởng ở các ngành quan trọng như công nghiệp-thương mại-dịch vụ. Cơ cấu kinh tế chuyển theo hướng tích cực, tỉ trọng GDP của nhóm ngành công nghiệp-xây dựng tăng từ 41,31% lên 41,48%, dịch vụ tăng từ 38,25% lên 38,44%, nông-lâm-thủy sản từ 20,45% giảm xuống còn 20,08%. Bên cạnh đó, nhà nước còn có những cải cách chính sách theo hướng không phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước, doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, giảm sự bảo hộ đối với doanh nghiệp Nhà nước. Do Việt Nam cải thiện chính sách đầu tư, môi trường kinh doanh, mở cửa thị trường theo cam kết WTO, đến tháng 12/2007, vốn FDI đăng ký đạt 15 tỉ USD, tăng gần 40% so với cùng kỳ năm trước, bằng gần 20 năm trước đây. Một điều đáng nói nữa là, kinh tế tư nhân đóp góp 35% vào sự tăng trưởng kinh tế chung của đất nước. Điều này chứng tỏ chính sách của nhà nước đã phát huy tác dụng, kích thích và tạo điều kiện để người dân yên tâm đầu tư sản xuất, kinh doanh. Nhà nước còn bảo vệ cho hoạt động cạnh tranh và chống độc quyền. Vai trò này thể hiện ở tập hợp những biện pháp của Nhà nước nhằm cổ vũ cạnh tranh giữa các nhà cung ứng với nhau, đồng thời bảo vệ người tiêu dùng chống lại tình trạng độc quyền. Phạm vi của một chính sách như vậy bao gồm: kiểm soát bằng các biện pháp điều tiết đối với những hãng có khả năng chi phối, kiểm soát các vụ việc sát nhập công ty nhằm ngăn ngừa khả năng độc quyền hoá các ngành công nghiệp, kiểm soát các hành vi chống cạnh tranh.Nói tới độc quyền là nói tới thị trường chỉ có một người cung cấp. Độc quyền là một khuyết tật của kinh tế thị trường, làm cho thị trường hoạt động kém hiệu quả. Nhà nước phải tìm ra các giải pháp phù hợp để giải quyết tình trạng độc quyền, bao gồm cả độc quyền tự nhiên cũng như độc quyền tồn tại do chính sách hạn chế cạnh tranh trong và ngoài nước. Để ngăn chặn tình trạng cấu kết, độc quyền và để duy trì cạnh tranh lành mạnh một cách có hiệu quả, hầu hết các nền kinh tế thị trường, đều thông qua đạo luật chống độc quyền. Không chỉ bảo vệ cạnh tranh và chống độc quyền, nhà nước còn thực hiện những biện pháp nhằm ngăn chặn những tác động ở bên ngoài (yếu tố ngọai vi). Yếu tố ngoại vi là các ảnh hưởng tốt hay không tốt do các yếu tố bên ngoài gây nên cho hoạt động của công ty hay cho xã hội nói chung. Yếu tố ngoại vi xảy ra khi có sự khác biệt về phí tổn hoặc lợi ích giữa cá nhân và xã hội. Tuy nhiên, các chi phí hoặc lợi ích này (chi phí ngoại vi hoặc lợi ích ngoại vi) lại không được tính đến trong hệ thống giá cả và thị trường. Những chi phí ngoại vi cho sản xuất bao gồm: sự tắc nghẽn giao thông và ô nhiễm môi trường mà nhà máy hoặc xí nghiệp sản xuất tạo ra... Những yếu tố này gây nên sự giảm sút về phúc lợi của những người dân sống xung quanh hoặc có thể buộc những nhà máy khác gần đó phải tốn kém thêm chi phí để làm sạch nước sông đã bị ô nhiễm mà mình phải sử dụng trong sản xuất. Vì phía thứ ba không được đền bù cho những khoản chi phí ngoại vi, nên các phí tổn sản xuất không được tính đến trong hệ thống giá. Và do vậy, vai trò kinh tế của Nhà nước là điều chỉnh lại sự bất hợp lý này. Bằng sự can thiệp, Nhà nước buộc tất cả những ai hưởng lợi từ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm đều phải trả toàn bộ chi phí sản xuất và tiêu thụ sản phẩm ấy. Tuy nhiên, Nhà nước không dễ dàng quyết định chính xác chi phí ấy là bao nhiêu, vì không thể định lượng một cách chính xác tác hại mà sự ô nhiễm ấy có thể gây ra cho xã hội. Vì những khó khăn này, Nhà nước cần phải đảm bảo chi phí giảm ô nhiễm không được cao hơn so với chi phí mà ô nhiễm gây ra cho xã hội. Nếu không các nguồn lực sẽ không được phân bố hiệu qua. Nhà nước sử dụng một hệ thống thuế, luật pháp, điều lệ, mức hình phạt, thậm chí cả mức truy tố để nhằm giảm ô nhiễm. Ngoài ra, nhà nước còn sử dụng cả chính sách quyền sở hữu công khai nguồn tài nguyên, người sử dụng nguồn tài nguyên này nếu gây ô nhiễm sẽ phải chịu chi phí theo giá thị trường. Các khoản thuế hay biện pháp trợ cấp tối ưu đều được coi là phương thức để Nhà nước xứ lý những yếu tố ngoại vi. Do chỗ toàn bộ chi phí xã hội là cái quan trọng quyết định sự phân bố tài nguyên một cách có hiệu quả, còn những chi phí tư nhân quyết định giá hàng, cho nên vai trò của Nhà nước là tạo ra sự thăng bằng giữa cá nhân và xã hội thông qua việc điều chỉnh sản xuất thừa hoặc tiêu dùng thừa vào chi phí ngoại vi. Trong các lợi ích ngoại vi, cần chú ý tới giáo dục bởi đây là lĩnh vực cần phải có sự quan tâm và hỗ trợ của Nhà nước. Ngoài ra, trong chừng mực một sán phẩm nào đó có thể tạo ra được lợi ích ngoại vi, Nhà nước cần xem xét vấn đề trợ cấp tối ưu để khuyến khích sản xuất, tiêu dùng loại sản phẩm này sao cho giá trị đích thực các lợi ích ngoại vi được tính đến trong hệ thống giá thị trường. Ở đây, sự can thiệp cửa Nhà nước là cần thiết, vì trong khi chi phí ngoại vi có thể dẫn đến sản xuất thừa thì ngược lại, lợi ích ngoại vi lại có thể dẫn đến sản xuất thiếu. Ngòai ra, nhà nước còn hạn chế, khắc phục các mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, thực hiện công bằng xã hội. Như đã trình bày ở trên, các hoạt động kinh doanh dẫn tới ô nhiễm môi trường, tỉ lệ lạm phát cao tỉ lệ thuận với tốc độ phát triển, các vấn đề bất bình đẳng trong phân phối thu nhập, hoạt động sản xuất dẫn đến gây ô nhiễm môi trường, vấn đề về độc quyền hàng hóa… đều là những mặt tiêu cực của cơ chế thị trừơng. Hiện nay, nền kinh tế Việt Nam đang ở vào một tình thế rất phức tạp. Có quá nhiều vấn đề phải giải quyết đồng thời: giải quyết lạm phát đang lên đến đỉnh cao, mong muốn duy trì tốc độ tăng trưởng GDP, tăng thu hút đầu tư và xuất nhập khẩu, gỡ rối cho thị trường chứng khoán và bất động sản. Nhà nước đã, đang và từng bước khắc phục những mặt trái này của nền kinh tế thị trường. Nhà nước đề ra các mức thuế áp dụng cho hoạt động sản xuất gây ô nhiễm môi trường, tìm ra giải pháp phù hợp hạn chế độc quyền về sản xuất và phân phối hàng hóa, tiến hành tự đầu tư và mở cơ sở hạ tầng để phát triển kinh tế các vùng nông thôn để rút ngắn khoảng cách giàu nghèo, lạc hậu… Để thực hiện công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường, nhà nước tham gia việc thiết lập và bảo vệ quyền sở hữu tư nhân, cũng như quyền được hưởng các lợi ích kinh tế xuất phát từ việc sử dụng quyền sở hữu đó. Nếu không có sự đảm bảo ấy, một số người sẽ gặp phải những rủi ro nếu đầu tư thời gian và tiền vốn của mình vào lĩnh vực kinh doanh mà rốt cuộc, tiền lãi thu về lại có thể rơi vào Nhà nước hoặc các tập đoàn khác. Sự bảo hộ của Nhà nước đối với sở hữu tư nhân thể hiện một cách rõ ràng đối với đất đai, nhà máy, công xưởng, kho chứa và các sản phẩm hữu hình khác. Thế nhưng, sự bảo hộ đó còn được áp dụng cho cả các sở hữu liên quan tới trí tuệ, chẳng hạn như sách, bài viết, phim ảnh, hội họa, phát minh, sáng chế, thiết kế, bào chế thuốc hay chương trình phần mềm... Đây là một sự can thiệp rất quan trọng của Nhà nước trong việc bảo vệ bản quyền tác giả và qua đó, khuyến khích những hoạt động sáng tạo của các nhà khoa học, các nghệ sĩ, khuyến khích việc phát huy khả năng trí tuệ của họ. Ngoài ra, trong nền kinh tế thị trường, khả năng kiếm sống ở một số người là rất hạn chế, trong khi đó, số khác lại có nguồn thu nhập rất lớn. Nguồn thu nhập đó có thể do thừa hưởng gia tài, có thể do tài năng hoặc sự thành đạt trong kinh doanh hay trong các quan hệ chính trị, xã hội... Do vậy, vai trò của Nhà nước là không thể thiếu được trong việc phân phối lại thu nhập để trong chừng mực cho phép, có thể thu hẹp lại khoảng cách giàu - nghèo trong xã hội. Trên thực tế, các chính phủ đều luôn thực hiện điều đó thông qua chính sách thuế, đặc biệt là thuế thu nhập nhằm tạo ra sự công bằng hơn trong phân phối. Trong hầu hết các nền kinh tế thị trường, Nhà nước có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao phúc lợi công cộng, xoá đói, giảm nghèo. Các vấn đề như việc làm, sức khoẻ, bảo hiểm y tế, lương hưu, trợ cấp khó khăn… luôn là những vấn đề rất cần đến sự quan tâm của Nhà nước. Rõ ràng, điều bàn cãi không còn là ở chỗ Nhà nước có nên tạo ra quỹ phúc lợi hay không, có nên thực hiện phân phối lại thông qua thuế thu nhập hay không... mà là mức độ thực hiện ra sao để vẫn có thể khích lệ được mọi thành phần lao động trong việc tạo ra của cải và tiết kiệm trong việc chi dùng những của cải ấy. Bên cạnh những thành tựu mà công tác quản lý của nhà nước đã đạt được, còn có những hạn chế còn tồn đọng, nhà nước chưa giải quyết được. Có thể thấy, môi trường hoạt động của các thành phần kinh tế, mà trước hết là môi trường pháp lý hiện chưa hoàn thiện và việc thực hiện cũng chưa nghiêm do bộ máy hành chính chưa tinh gọn, còn các tầng nấc trung gian dễ dẫn đến tiêu cực. Thực tế cho thấy, mặc dù có chuyển biến lớn về công tác ban hành luật, nhưng vẫn còn tồn tại tư duy cũ trong công tác ban hành luật, tư tưởng vì lợi ích cục bộ của ngành hoặc địa phương. Cách làm này thiếu tính khoa học và thực tiễn, không công bằng, kém hiệu lực và hiệu quả. Mặt khác, nó gây ra sự không đồng bộ, về chính sách, luật pháp từ trên xuống dưới, gây ảnh hưởng xấu đến tâm lý của các nhà đầu tư. Thực tế cho thấy rằng, nhà nước chưa kiểm soát được nạn tham nhũng, quan liêu. Tham nhũng là kết quả của một hệ thống chính trị thiếu khả năng kiểm soát. Sự quản lý của nhà nước lại sơ hở, lỏng lẻo, yếu kém trong việc thực hiện các cơ chế, chính sách, nhất là cơ chế kiểm tra, thanh tra, giám sát. Bên cạnh đó, tình trạng độc quyền vẫn tiếp tục diễn ra mặc dù đã có sự kìm hãm cuả nhà nước. Hiện nay ở nước ta đang tồn tại tình trạng độc quyền của các doanh nghiệp nhà nước trong các nhóm ngành bưu chính, viễn thông, điện lực, hàng không…Ví dụ như người tiêu dùng đang phải chịu giá cước viễn thông cao hơn khu vực 30%, giá đường trong nước cao hơn giá đường Thái Lan 188%, giá xi măng trong nước hiện là 57-60$/tấn trong khi giá FOB nhập khẩu chỉ 25-40$/tấn. Ngòai ra, tình trạng quản lý kinh tế của nhà nước cũng một phần gây ra lạm phát ngày càng tăng. Năm qua lạm phát của Việt Nam lên tới 12.6%( năm ngóai là 6.6%). Kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội chưa đáp ứng nhu cầu phát triển. Thể chế kinh tế chính trị định hướng xã hội chủ nghĩa còn nhiều hạn chế, các cân đối vĩ mô chưa chắc chắn. Để giải quyết các vấn đề còn tồn đọng trong khâu quản lý, nhà nước trước hết cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, thể chế chính trị, các bộ luật và nâng cao tính đồng bộ của hệ thống pháp luật. Việc xây dựng khung pháp lý phải thể hiện rõ sự công bằng đối với các loại hình doanh nghiệp khác nhau. Hiện còn nhiều Luật Doanh nghiệp khác nhau, áp dụng cho từng loại hình doanh nghiệp, điều đó tạo nên sự cách biệt, phân biệt đối xử về mặt pháp lý, về cơ chế chính sách đối với các loại hình doanh nghiệp. Do đó, nên đổi mới hệ thống pháp luật theo hướng chỉ có duy nhất một Luật Doanh nghiệp áp dụng chung khung cho tất cả các doanh nghiệp không phân biệt hình thức sở hữu hoặc các Luật, phải có sự điều chỉnh theo một tư duy thống nhất. Có nghĩa là, phải tạo cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong “sân chơi”, với cùng “luật chơi” thật sự công bằng. Hiện nay, chúng ta chưa có Luật Cạnh tranh. Mặc dù quy định về cạnh tranh lành mạnh và chống độc quyền đã xuất hiện ở một số văn bản như quy định của Bộ Luật Dân sự 1995, Luật Thương mại 1997, Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 1999, Bộ Luật Hình sự 1999, và các văn bản khác; nhưng các quy định đó còn chắp vá, biểu hiện tính thụ động, mang nặng dấu ấn của hệ thống pháp luật bảo hộ khép kín. Do vậy, cần sớm ban hành Luật Cạnh tranh và chống độc quyền, hình thành khung khuôn khổ pháp luật cho việc đảm bảo cạnh tranh lành mạnh và kiểm soát độc quyền, hạn chế các tiêu cực trong kinh doanh. Trong nền kinh tế thị trường ngày nay, việc phát triển kinh tế tư nhân là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, các vấn đề ban hành luật đối với vấn đề này vẫn chưa được chú trọng. Vì thế, cần phải nhanh chóng hòan chỉnh các điều luật đối với kinh tế tư nhân.Việc hoàn thiện hệ thống luật pháp phải phù hợp với các quy luật phát triển của nền kinh tế thị trường, khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân, nhưng phải đảm bảo các mục tiêu xã hội, lấy dân chủ và công bằng xã hội làm tiêu chí để xây dựng pháp luật. Cần có sự tổng kết, nghiên cứu bổ sung thêm một số nội dung của các bộ phận hiện hành cho phù hợp hơn với cơ chế thị trường và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đất nước như Luật Phá sản doanh nghiệp, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Khuyến khích cạnh tranh và kiểm soát độc quyền,... Mặt khác, cũng có thể nghiên cứu ban hành thêm một số luật mới để kịp thời điều chỉnh các quan hệ kinh tế mới phát sinh (như Luật Sở hữu tài sản cá nhân, Luật Quảng cáo - tiếp thị...). Và trên hết, hệ thống chính sách pháp luật đối với khu vực kinh tế tư nhân cần phải có sự ổn định lâu dài đảm bảo cho người kinh doanh có được sự tin tưởng, mạnh dạn đầu tư và thu lợi, không nên để xảy ra tình trạng cứ mỗi lần thay đổi chính sách thì chỉ có Nhà nước được lợi còn người kinh doanh lại chịu thiệt Nhà nước cần phải đưa ra giải pháp phòng chống tham nhũng, quan liêu như xây dựng văn hóa công sở, đưa ra các hình phạt nghiêm khắc đối với tội tham nhũng và đối với những người có trách nhiệm trong việc phòng, chống tham nhũng mà không hoàn thành nhiệm vụ; đẩy mạnh cải cách hành chính. Bên cạnh đó cần hình thành các tư duy đúng, đưa ra giải pháp phải gắn với điều kiện thực hiện, phải bảo đảm nhất quán giữa chủ trương và giải pháp đổi mới. Nhà nước cũng cần phải thực hiện các chính sách phân phối thu nhập trong chừng mực cho phép, để có thể vừa thu hẹp khoảng cách giàu nghèo trong xã hội, vừa không gây ra tình trạng phân phối đồng đều, làm người dân giảm động cơ làm việc để tăng thu nhập, giảm tiết kiệm, giảm đầu tư và do đó gây nên tổn hại lớn cho cả một nền kinh tế. Như vậy, nhà nước sẽ phải ban hành thuế thu nhập cho phù hợp để tạo ra sự công bằng hơn trong phân phối. Nhà nước cần tiếp tục điều chỉnh chính sách tiền tệ và chính sách tài chính để giảm thiểu sự trượt giá của đồng tiền, giảm tốc độ leo thang chóng mặt của giá cả . Chính sách tài chính bao gồm các chính sách thuế và chi tiêu ngân sách của Nhà nước nhằm điều tiết chu kỳ kinh tế, đảm bảo công ăn việc làm, ổn định giá cả và tăng trưởng liên tục của nền kinh tế. Trong những thời kỳ kinh tế suy giảm, chính sách tài chính có tác dụng kích cầu và sản xuất bằng cách Chính phủ tăng mua, giảm thuế, do đó tạo ra được một thu nhập quốc dân khả dụng lớn hơn để đưa vào luồng tiêu đùng. Còn trong những thời kỳ kinh tế "quá nóng", chính phủ làm ngược lại. Để cân bằng lại những biện pháp tài chính cố ý này, Nhà nước tạo ra những cái gọi là cơ chế ổn định, như thuế thu nhập luỹ tiến và phụ cấp thất nghiệp. Chính sách tài chính được điều hành một cách độc lập với chính sách tiền tệ là chính sách nhằm điều tiết hoạt động kinh tế bằng cách kiểm soát việc cung ứng tiền. Bên cạnh đó, nhà nước cũng cần liên thông thị trường tài chính với thị trường bất động sản nhằm điều hòa thị trường bất động sản hiện nay đang có nhiều biến động. KẾT LUẬN Có thể nói, từ khi chuyển đổi nền kinh tế từ kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế Việt Nam có nhiều sự đồi thay mang tính tích cực, chứng tỏ tính hiệu quả trong đường lối, chủ trương của nhà nước. Nền kinh tế nước ta ngày nay đang phát triển một cách mạnh mẽ, tuy nhiên vẫn có nhiều lệch lạc, bất cập, chưa đi vào khuôn khổ đòi hỏi sự kiểm soát hỗ trợ và can thiệp của một nhà quản lý. Đó chính là nhà nước. Nhà nước sẽ tham gia vào hoạt động của thị trường với ba chức năng rõ rệt là can thiệp, quản lý và điều tiết. Sự tham gia của nhà nước sẽ đóng một vai trò vô cùng quan trọng khi gặp các vấn đề về ổn định kinh tế vĩ mô thông qua chính sách tiền tệ, đầu tư nước ngòai, thị trường khủng hoảng thiếu sự kiềm chế, xây dựng các bộ khung cơ sở hạ tầng cho nền kinh tế phát triển…Thực tế cho thấy các hoạt động của nhà nước vẫn còn có nhiều hạn chế cần có sự xem xét và điều chỉnh. Trên đây, mặc dù sự điều hành của nhà nước là không thể thiếu được đối với một nền kinh tế, đặc biệt là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa như ở Việt Nam hiện nay, song điều đó không có nghĩa là nhà nước can thiệp vào tất cả hoạt động của thị trường mà chỉ nên chú trọng tới những lĩnh vực mà thị trường không làm được hoặc mức độ làm được không thể hoàn hảo bằng sự can thiệp của nhà nước. Qua đây, nhà nước sẽ ngày càng phải phát huy những ưu điểm đã đạt được và khắc phục những hạn chế còn tồn đọng để có thể đưa xã hội và nền kinh tế cất cánh vững mạnh. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Cacmac và Angghen - Tòan tập – Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội -1995- Tập 22 Giáo trình kinh tế chính trị Mác-Lênin– Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà nội – 2007 Giáo trình triết học Mác-Lênin – Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà nội - 2007 V.I.Lênin - Toàn tập – Nhà xuất bản Tiến bộ - Matxcơva -1976 - Tập 33 Văn kiện đại hội Đảng tòan quốc lần thứ X Các tài liệu trên mạng