Đề tài Vai trò của quan hệ sản xuất trong đời sống xã hội và vận dụng trong quá trình cải tạo quan hệ sản xuất ở Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU LÞch sö d©n téc ViÖt Nam tõ khi cã §¶ng l·nh ®¹o ®· giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi, nh÷ng thµnh tùu cña c¸ch m¹ng lu«n g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh vËn dông s¸ng t¹o trong hoµn c¶nh cô thÓ cña thêi ®¹i, trªn c¬ së thùc tiÔn ViÖt Nam. Nh÷ng đóng gãp, bæ sung vµ ph¸t triÓn còng nh­ sù vËn dông s¸ng t¹o, nh÷ng quy luËt cña häc thuyÕt M¸c - Lªnin vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc đã mang lại những chuyển biến tích cực.Trong đó việc đổi mới và cải tạo quan hệ sản xuất đã mang lại những thành công nhất định. Trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, cơ cấu xã hội của một nước chưa thuần nhất, các lực lượng sản xuất phát triển với quy mô và trình độ khác nhau, cho  nên có sự đa dạng các hình thức sở hữu và hình thức tổ chức sản xuất. Nhà nước xã hội chủ nghĩa phải thường xuyên hoàn thiện QHSX, duy trì sự thích ứng ổn định của nó với lực lượng sản xuất đang phát triển, kịp thời phát hiện những mâu thuẫn giữa chúng, xem đó là tiền đề tất yếu để thúc đẩy tiến bộ kinh tế - xã hội, từng bước đưa thành phần kinh tế xã hội chủ nghĩa phát triển, tiến lên giữ vai trò chủ đạo. Quan hệ sản xuất do con người tạo ra,nhưng nó hình thành một cách khách quan trong quá trình sản xuất và tham gia vào mọi hoạt động sản xuất của con người. Sự tác động của quan hệ sản xuất đối với đời sống xã hội là rất to lớn. Vì vậy, em đã lựa chọn đề tài: Vai trò của quan hệ sản xuất trong đời sống xã hội và vận dụng trong quá trình cải tạo quan hệ sản xuất ở Việt Nam. NỘI DUNG I.Quan hệ sản xuất và vai trò của quan hệ sản xuất trong đời sống xã hội: 1.Quan hệ sản xuất: a)Khái niệm: Quan hÖ s¶n xuÊt lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi. §Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh con ng­êi ph¶i cã mèi quan hÖ víi nhau. Tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ nµy gäi lµ quan hÖ s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt. Trong sù s¶n xuÊt ra ®êi sèng x· héi cña m×nh con ng­êi dï muèn hay kh«ng còng buéc ph¶i duy tr× nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau ®Ó trao ®æi ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh­ kÕt qu¶ lao ®éng nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nµy mang tÝnh tÊt yÕu. Nh­ vËy quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi t¹o ra song nã ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña bÊt kú ai. ViÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt tÊt yÕu, kh¸ch quan cña sù vËn ®éng x· héi. Víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña con ng­êi, quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ mang tÝnh vËt chÊt cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi. b)Kết cấu của quan hệ sản xuất: Quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt: - Quan hÖ së h÷u vÒ t­ liªu s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ gi÷a ng­êi víi t­ liÖu s¶n xuÊt. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt tr­íc hÕt ®­îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt .BiÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u. trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt th× quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi kh¸c. Trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi mµ loµi ng­êi ®· tõng tr¶i qua, lÞch sö ®· ®­îc chøng kiÕn sù tån t¹i cña 2 lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt: së h÷u t­ nh©n vµ së h÷u c«ng céng. Së h÷u c«ng céng lµ lo¹i h×nh mµ trong ®ã t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ mäi thµnh viªn cña céng ®ång. Do t­ liÖu s¶n xuÊt lµ tµi s¶n chung cña c¶ céng ®ång nªn c¸c quan hÖ x· héi trong s¶n xuÊt vµ trong ®êi sèng x· héi nãi chung trë thµnh quan hÖ hîp t¸c gióp ®ì nhau. Ng­îc l¹i trong c¸c chÕ ®é t­ h÷u do t­ liÖu s¶n xuÊt chØ n»m trong tay mét sè ng­êi nªn cña c¶i x· héi kh«ng thuéc vÒ sè ®«ng mµ thuéc vÒ mét sè Ýt ng­êi c¸c quan hÖ x· héi do vËy bÊt b×nh ®¼ng. - Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh s¶n xuÊt: Tøc lµ quan hÖ gi­u· ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt vµ trong trao ®æi vËt chÊt cña c¶i. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch quy m« tèc ®é hiÖu qu¶ vµ xu h­íng mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ ®i ng­îc l¹i c¸c quan hÖ qu¶n lý vµ tæ chøc cã thÓ lµm biÕn d¹ng quan hÖ së h÷u ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ x· héi. Quan hÖ ph©n phèi s¶n xuÊt s¶n phÈm tøc lµ quan hÖ chÆt trÏ víi nhau cïng môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qña t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho chóng kh«ng ngõng ®­îc t¨ng tr­ëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao phóc lîi cho ng­êi lao ®éng. Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý,trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng lµ nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù vËn ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Quan hÖ ph©n phèi cã thÓ thóc ®Èy tèc ®é vµ nhÞp ®iÖu cña s¶n xuÊt nh­ng ng­îc l¹i nã cã kh¶ n¨ng k×m h·m s¶n xuÊt k×m h·n sù ph¸t triÓn cña x· héi Nªu xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh th× tÝnh chÊt së h÷u quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c, Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chung kh«ng ®èi lËp mµ phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi míi. c)Tính chất của quan hệ sản xuất: Quan hệ sản xuất là tiêu chuẩn khách quan để phân biệt xã hội này với xã hội khác. Những quan hệ sản xuất tạo thành “bộ xương” của hình thái kinh tế xã hội, nó hợp thành cơ sở hạ tầng của xã hội.Khi quan hệ sản xuất không còn phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất thì tất yếu phải diễn ra một cuộc cách mạng nhằm xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ, thay thế bằng quan hệ sản xuất mới là quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội mới. Thùc tÕ lÞch sö cho thÊy râ bÊt cø mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi nµo ®Òu mang mét môc ®Ých kinh tÕ lµ nh»m b¶o ®¶m cho lùc l­îng s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc ph¸t triÓn thuËn lîi vµ ®êi sèng vËt chÊt cña con ng­êi còng ®­îc c¶i thiÖn. §ã lµ tÝnh lÞch sö tù nhiªn cña c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn gi÷a c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi trong qu¸ khø vµ còng lµ tÝnh lÞch sö tù nhiªn cña thêi kú qu¸ ®é tõ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi t­ b¶n chñ nghÜa sang h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n chñ nghÜa.Vµ xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh th× tÝnh chÊt cña së h÷u còng quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chóng khong ®èi lËp mµ cßn phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÕ ®é kinh tÕ - x· héi míi. Quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất. Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt biÓu hiªn mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt biÖn chøng. ChÝnh sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh nªn quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×ng ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hệ sản xuất hình thành một cách khách quantrong quá trình sản xuất. Trong ®êi sèng x· héi cña m×nh con ng­êi dï muèn hay kh«ng còng buéc ph¶i duy tr× nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau ®Ó trao ®æi ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh­ kÕt qu¶ lao ®éng nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nµy mang tÝnh tÊt yÕu. Nh­ vËy quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi t¹o ra song nã ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña bÊt kú ai. ViÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt tÊt yÕu, kh¸ch quan cña sù vËn ®éng x· héi. Víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña con ng­êi, quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ mang tÝnh vËt chÊt cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi. 2.Vai trò của quan hệ sản xuất trong đời sống xã hội: a)Vị trí của quan hệ sản xuất trong đời sống xã hội Tõ khi xuÊt hiÖn con ng­êi trªn hµnh tinh nµy ®Õn ngµy nay ®· tr¶i qua 5 ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tån t¹i trong 5 chÕ ®é x· héi: c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn tËp quyÒn, t­ b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa. T­ duy nhËn thøc cña con ng­êi kh«ng dõng l¹i ë mét chç mµ ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n. Tõ ®ã kÐo theo sù thay ®æi ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt còng nh­ quan hÖ s¶n xuÊt. Tõ h¸i l­îm s¨n b¾t ®Ó duy tr× cuéc sèng ®Õn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt l¹c hËu vµ ®Õn ngµy nay tr×nh ®é khoa häc ®· ®¹t tíi møc tét ®Ønh.Trong quá trình đó,quan hệ sản xuất đóng một vai trò hết sức to lớn,nó tạo ra động lực cho sự phát triển của xã hội. Quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn thÝa ®é cña con ng­êi trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®Õn ph¸t triÓn vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ. Quan hÖ s¶n xuÊt x¸c ®Þnh môc ®Ých x· héi cña nÒn s¶n xuÊt, tæ chøc s¶n xuÊt ®­îc tiÕn hµnh v× lîi Ých cña tËp ®oµn s¶n xuÊt, tæ chøc s¶n xuÊt v× lîi Ých nµo vµ ph©n phèi, s¶n phÈm cã lîi b)Sự tác động của quan hệ sản xuất tới lực lượng sản xuất Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt: Sù h×nh thµnh, biÕn ®æi ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi mµ lùc l­îng s¶n xuÊt dùa vµo ®ã ®Ó ph¸t triÓn, nã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt, cã thÓ thóc ®Çy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. NÕu quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt nã thóc ®Çy s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh. NÕu nã kh«ng phï hîp nã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, song t¸c dông k×m h·m ®ã chØ t¹m thêi theo tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, cuèi cïng nã sÏ bÞ thay thÓ b»ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt. Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt (thóc ®Çy hoÆc k×m h·m ), v× nã quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, quy ®Þnh ph­¬ng thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng. Do ®ã nã ¶nh h­ëng ®Õn th¸i ®é qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éng - lùc l­îng s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi, nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa khäc vµ kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hîp t¸c vµ ph©n phèi lao ®éng. Tuy nhiªn, kh«ng ®­îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n tÝnh tÝch cùc cña quan hÖ s¶n xuÊt chØ lµ vai trß cña nh÷ng h×nh thøc së h÷u, mçi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét hÖ thèng mét chØnh thÓ h÷u c¬ gåm ba mÆt, quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi. ChØ trong chØnh thÓ ®ã, quan hÖ s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc thóc ®Çy con ng­êi hµnh ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt chung nhÊt cña sù ph¸t triÓn x· héi. Sù t¸c ®éng cña quy luËt nµy ®· ®­a x· héi lo¹i ng­êi tr¶i qua c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt: c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa, x· héi chñ nghÜa. Thêi kú ®Çu trong lÞch sö lµ x· héi céng s¶n nguyªn thuû víi lùc l­îng s¶n xuÊt thÊp kÐm, quan hÖ s¶n xuÊt céng ®ång nguyªn thuû ®êi sèng cña hä chñ yÕu thuéc vµo s¨n b¾t h¸i l­îm. Trong qu¸ tr×nh sinh sèng hä ®· kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ thay ®æi c«ng cô (lùc l­îng s¶n xuÊt ) ®Õn sau mét thêi kú lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn quan hÖ céng ®ång bÞ ph¸ vì dÇn dÇn xuÊt hiÖn hÖ t­ nh©n nh­êng chç cho nã lµ mét x· héi chiÕm h÷u n« lÖ. Víi quan hÖ s¶n xuÊt ch¹y theo s¶n phÈm thÆng d­, chñ n« muèn cã nhiÒu s¶n phÈm dÉn ®Õn bãc lét, ®­a ra c«ng cô lao ®éng tèt, tinh x¶o vµo s¶n xuÊt, nh÷ng ng­êi lao ®éng trong thêi kú nµy bÞ ®èi xö hÕt søc man rî. Hä lµ nh÷ng mãn hµng trao ®æi l¹i, hä lÇm t­ëng do nh÷ng c«ng cô lao ®éng dÉn ®Õn cuéc sèng khæ cùc cña m×nh nªn hä ®· ph¸ ho¹i lùc l­îng s¶n xuÊt, nh÷ng cuéc khëi nghÜa n« lÖ diÔn ra kh¾p n¬i. ChÊm døt chÕ ®é x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, x· héi phong kiÕn ra ®êi, x· héi míi ra ®êi giai cÊp thêi kú nµy lµ ®Þa chñ, thêi kú ®Çu giai cÊp ®Þa chñ níi lßng h¬n chÕ ®é tr­íc, ng­êi n«ng d©n cã ruéng ®Êt, tù do th©n thÓ. Cuèi thêi kú phong kiÕn xuÊt hiÖn c«ng tr­êng thñ c«ng ra ®êi vµ dÉn tíi lùc l­îng s¶n xuÊt m©u thuÉn víi quan hÖ s¶n xuÊt, cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n ra ®êi chÕ ®é t­ b¶n thêi kú nµy ch¹y theo gi¸ trÞ thÆng d­ vµ lîi nhuËn hä ®­a ra nh÷ng kü thuËt míi nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ¸p dông vµo s¶n xuÊt thêi kú nµy lùc l­îng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt cùc kú ho¸ cao vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ s¶n xuÊt t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt nªn dÉn tíi cuéc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a t­ s¶n vµ v« s¶n næ ra xuÊt hiÖn mét sè n­íc chñ nghÜa x· héi. Chñ nghÜa x· héi ra ®êi quan t©m ®Õn x· héi ho¸ c«ng h÷u nh­ng trªn thùc tÕ chñ nghÜa x· héi ra ®êi ë c¸c n­íc ch­a qua thêi kú t­ b¶n chñ nghÜa chØ cã Liªn X« lµ qua thêi kú t­ b¶n chñ nghÜa nh­ng chØ lµ chñ nghÜa t­ b¶n trung b×nh. b)Vai trò của quan hệ sản xuất trong đời sống xa hội: C¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu d¹ng thøc kh¸c nhau mµ nh×n mét c¸ch tæng qu¸t th× ®ã lµ nh÷ng d¹ng quan hÖ s¶n xuÊt vµ d¹ng nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng mèi lien hÖ chñ yÕu c¬ b¶n lµ mèi liªn hÖ gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hệ sản xuất chi phối tất cả các quan hệ khác trong đời sống xã hội, nã quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, quy ®Þnh ph­¬ng thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng. Do ®ã nã ¶nh h­ëng ®Õn th¸i ®é qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éng - lùc l­îng s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi, nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa khäc vµ kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hîp t¸c vµ ph©n phèi lao ®éng. Tuy nhiªn, kh«ng ®­îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n tÝnh tÝch cùc cña quan hÖ s¶n xuÊt chØ lµ vai trß cña nh÷ng h×nh thøc së h÷u, mçi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét hÖ thèng mét chØnh thÓ h÷u c¬ gåm ba mÆt, quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi. ChØ trong chØnh thÓ ®ã, quan hÖ s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy con ng­êi hµnh ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. II.Quá trình cải tạo quan hệ sản xuất ở Việt Nam hiện nay: 1.Bối cảnh của quá trình cải tạo quan hệ sản xuất ở Việt Nam Quá trình cải tạo quan hệ sản xuất ở nước ta cũng chính là quá trình cải tạo xã hội chủ nghĩa,là quá trình cải biến nhằm thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới xã hội chủ nghĩa theo những hình thức, quy mô và bước đi thích hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Cải tạo xã hội chủ nghĩa gắn trực tiếp với quá trình phát triển lực lượng sản xuất, tổ chức lại nền sản xuất xã hội để có năng suất lao động cao hơn. Đối tượng của Cải tạo xã hội chủ nghĩa về quan hệ sản xuất bao gồm: kinh tế công thương nghiệp tư bản tư doanh và kinh tế cá thể của những người sản xuất hàng hóa nhỏ. Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhằm mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội, Cải tạo xã hội chủ nghĩa được coi là một trong ba cuộc cách mạng (cách mạng quan hệ sản xuất, cách mạng khoa học - kĩ thuật và cách mạng tư tưởng văn hoá). Nhiệm vụ cải tạo được kết hợp chặt chẽ với xây dựng quan hệ sản xuất mới, trong đó lấy xây dựng làm mục tiêu chủ yếu. Cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn bó với nhau, bao gồm cải tạo quan hệ sản xuất (trên cả ba mặt: quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất, quan hệ quản lí, quan hệ phân phối sản phẩm) và phát triển lực lượng sản xuất. Cải tạo xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp lâu dài, phải tiến hành từng bước trong suốt thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội dựa trên cơ sở nguyên tắc: quan hệ sản xuất thích ứng với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Song trước đây, việc tiến hành Cải tạo xã hội chủ nghĩa đã thể hiện tư tưởng chủ quan, nóng vội, duy ý chí. Từ đầu thập kỉ 80, trong quá trình tiến hành công cuộc đổi mới, khuyết điểm trên đang được từng bước khắc phục có hiệu quả. Sau 30/4/1975 n­íc ta hoµn toµn gi¶i phãng, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu trong viÖc hµn g¾n vÕt th­ng chiÐn tranh. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn lµ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn mang nÆng tÝnh tù cÊp, tù tóc. Trang bÞ kü thuËt vµ kÕt cÊu x· héi yÕu kÐm, c¬ cÊu kinh tÕ mÊt c©n ®èi, c¬ cÊu kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ nÆng nÒ. NÒn kinh tÕ kÐm hiÖu qu¶, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, khñng ho¶nh kinh tÕ kÐo dµi, c¸c tÖ n¹n tham nhòng... lan réng. §¶ng céng s¶n cßn non, ®éi ngò c¸n bé cßn yÕu vÒ n¨ng lùc, c¸c thÕ lùc ®Õ quèc vµ ph¶n ®éng r¸o riÕt thùc hiÖn chiÕn l­îc diÔn biÕn hoµ b×nh, ph¸ ho¹i vµ bao v©y kinh tÕ. NÕp sèng v¨n ho¸, ®¹o ®øc bÞ xãi mßn, lßng tin vµo §¶ng vµ nhµ n­íc bÞ gi¶m sót. Thùc tr¹ng trªn cã nguån gèc s©u xa do lÞch sö ®Ó l¹i vµ hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh, song chñ yÕu lµ chóng ta ®· vi ph¹m sai lÇm chñ quan duy ý chÝ, vi ph¹m c¸c quy luËt kh¸ch quan trong c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, trong tiÐn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®Æc biÖt lµ kh«ng cã sù phï hîp gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng ta ®· quªn mÊt ®iÒu c¬ b¶n lµ n­íc ta qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét x· héi tiÒn t­ b¶n chñ nghÜa. Chóng ta ®· thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u thuÇn nhÊt gi÷a hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. §ång nhÊt chÕ ®é c«ng h÷u víi chñ nghÜa x· héi lÉn lén ®ång nhÊt gi÷a hîp t¸c ho¸ vµ tËp thÓ ho¸. Chóng ta ®· ra søc vËn ®éng gÇn nh­ c­ìng bøc n«ng d©n ®i vµo hîp t¸c x·, më réng ph¸t triÓn quy m« n«ng tr­êng quèc doanh, c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp lín mµ kh«ng tÝnh ®Õn tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt ®ang cßn thêi kú qu¸ thÊp kÐm. Chóng ta ®· t¹o ra nh÷ng quy m« lín vµ ngé nhËn lµ ®· cã “quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa” vµ cßn nãi r»ng: mçi b­íc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi ®Òu thóc ®Èy sù ra ®êi vµ lín m¹nh cña lùc l­îng s¶n xuÊt míi. Quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa cã kh¶ n¨ng “v­ît tr­íc” “më ®­êng” cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nhiÒu n¨m qua ®· chøng minh quan ®iÓm ®ã lµ sai lÇm bëi quan hÖ s¶n xuÊt bÞ thóc ®Èy lªn qu¸ cao, qu¸ xa mét c¸ch gi¶ t¹o ®· lµm cho nã t¸ch rêi víi tr×nh ®é thÊp kÐm cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Ph¶i thÊy r»ng quan hÖ së h÷u thÓ hiÖn trong viÖc xo¸ bá tÊt c¶ chÕ ®é t­ h÷u, thiÕt lËp c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i chØ thêi gian ng¾n lµ xong. Nh­ng dÉu cã lµm ®­îc th× còng kh«ng ph¶i lµ môc tiªu tr­íc m¾t cña n­íc ta khi mµ chÕ ®é c«ng h÷u nµy ch­a thÓ phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn cã. Chóng ta ®Òu biÕt, khi nghiªn cøu x· héi t­ b¶n, C.Mac vµ Ph.¡ng-ghen ®· ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt víi chÕ ®é chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa. M©u thuÉn ®ã lµ c¬ së s©u xa lµm n¶y sinh c¸c m©u thuÉn kh¸c vµ quy ®Þnh sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña x· héi t­ b¶n. Tõ ®ã c¸c «ng ®i ®Õn dù b¸o vÒ sù thay thÕ chÕ ®é chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa b»ng chÕ ®é c«ng h÷u. ViÖc thay thÕ Êy, theo quan ®iÓm cña c¸c «ng, kh«ng thÓ tiÕn hµnh ngay mét lóc, mµ ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi. Tuy nhiªn lóc ®ã c¸c «ng vÉn ch­a chØ ra m« h×nh cô thÓ vÒ chÕ ®é c«ng h÷u. Sau ®ã, khi vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o t­ t­ëng cña C.Mac vµ ¡ng-ghen vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc Nga, V.I.Lenin còng kh¼ng ®Þnh con ®­êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ®èi víi c¸c n­íc l¹c hËu ch­a qua t­ b¶n ph¶i tr¶i qua nhiÒu kh©u trung gian, nhiÒu b­íc qu¸ ®é kh¸c nhau. ¤ng ®· cùc lùc phª ph¸n nh÷ng t­ t­ëng nãng véi muèn x¸c lËp ngay chÕ ®é c«ng h÷u, khi mµ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vÉn cßn nhiÒu kh¶ n¨ng gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Chóng ta ph¶i thõa nhËn mét trong nh÷ng sai lÇm c¬ b¶n mµ chóng ta ®· vÊp ph¶i lµ xo¸ bá qu¸ sím quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa khi nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa cña chóng ta cßn ch­a ®ñ søc thay thÕ. §iÒu ®ã ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ®· lµm mÊt mét kh¶ n¨ng t¹o ra s¶n phÈm dåi dµo cho x· héi. Còng vËy, chóng ta xo¸ s¹ch tiÓu th­¬ng khi hÖ thèng th­¬ng nghiÖp quèc doanh vµ hîp t¸c x· mua b¸n cña ta ch­a lµm næi vai trß “ng­êi néi trî cho x· héi ” g©y nhiÒu khã kh¨n ¸ch t¾c cho l­u th«ng hµng ho¸ vµ kh«ng ®¸p øng nhu cÇu thiÕt yÕu cho nh©n d©n. 2.Thực trạng quan hệ sản xuất ở Việt Nam: a) Thực trạng về mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất -1975-1986: LLSX phát triển cao hơn QHSX vì máy móc mới nên rất hiện đại còn những người quản lí thì còn thiếu chuyên môn về kĩ thuật cũng như quản lí. -1986-2000: LLSX cân bằng QHSX . Do sự tác động qua lại đến nhau của 2 mặt này , đặc biệt là sự ảnh hưởng của LLSX đến QHSX, nên QHSX đã được điều chỉnh hợp lí thông qua hiến pháp 1986. -2001 đến nay: QHSX đã có nhiều tiến bộ trong khi LLSX ngày càng cũ kĩ lạc hậu nên một lần nữa thách thức sửa đổi lại đặt ra trươc mắt chúng ta. b)Quan hệ sản xuất ở nước ta hiện nay: Tr­íc t×nh h×nh trªn, ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®· ®Æt ra vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ ph¶i tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ: "ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ ngay tõ ®Çu ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ, lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm träng t©m, ®ång thêi tõng b­íc ®æi míi chÝnh trÞ" [V.I.Lenin Toµn tËp, tËp 2]. ChÝnh nhê ®­êng lèi ®æi míi vµ lùa chän c¸c b­íc ®i thÝch hîp mµ n­íc ta ®· tõng b­íc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ vµ ®øng v÷ng tr­íc sù sôp ®æ cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa thÕ giíi. C«ng cuéc ®æi míi ®Ò ra cho chóng ta nhiÖm vô ph¶i xem xÐt l¹i ph­¬ng thøc vµ con ®­êng ®­a ®Êt n­íc ta tiÕn lªn. Sai lÇm cña ta lµ ®· ®Èy nhiÒu mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt lªn qu¸ cao, t¸ch rêi t×nh tr¹ng cßn thÊp kÐm cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµm cho hai nh©n tè nµy m©u thuÉn víi nhau dÉn ®Õn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi. §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· nhËn ra sai lÇm vµ còng ®· thÊy r»ng viÖc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt x· héi lµ cÇn thiÕt nh­ng kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch chñ quan nãng véi nh­ tr­íc ®©y, nghÜa lµ ph¶i c¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt nh­ng g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. §¹i héi VII cña §¶ng còng chØ râ:"...phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, thiÕt lËp tõng b­íc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc" [C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi_ Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt_ Hµ Néi_ n¨m 1991_trang 9-10] C¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt nh­ng bao giê còng ph¶i g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, vµ ®­îc ®¶m b¶o b»ng sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. §ã lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho cuéc c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. Víi tr×nh ®é cña m×nh lùc l­îng s¶n xuÊt yªu cÇu ph¶i cã nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi nã míi cã thÓ béc lé hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh vµ míi cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh chãng. T­¬ng øng víi mçi tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt ®ßi hái mét quan hÖ s¶n xuÊt, mét thµnh phÇn kinh tÕ nhÊt ®Þnh nh­ Ph.¡ng-ghen viÕt :"...giai cÊp T­ s¶n kh«ng thÓ biÕn nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt h¹n chÕ Êy thµnh nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt m¹nh mÏ ®­îc nÕu kh«ng biÕn nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cña c¸ nh©n thµnh nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt x· héi, mµ chØ mét sè ®«ng ng­êi cïng lµm míi cã thÓ s­ dông ®­îc" [Ph.Ang-ghen Chèng ®uy rinh_ nhµ xuÊt b¶n Sù thËt_ Hµ Néi_ n¨m 1971_trang 455]. KÕt hîp tõng ­u thÕ riªng cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ th«ng qua ph©n c«nglao ®éng x· héi lµ con ®­êng hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, qua ®©y ta còng thÊy râ vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ lµm thÕ nµo ®Ó quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta lu«n lu«n ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi viÖc kh«ng ngõng ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nh»m b¶o ®¶m cho s­ ph¸t triÓn ®ã kh«ng xa rêi ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. HiÖn nay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña ta ®ang vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nhµ n­íc qu¶n lý thÞ tr­êng b»ng ph¸p luËt, b»ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ,vµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt phôc vô mäi nhu cÇu cña x· héi. “X©y dùng chñ nghÜa x· héi, bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa, t¹o ra sù biÕn ®æi vÒ chÊt cña x· héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc lµ sù nghiÖp rÊt khã kh¨n, phøc t¹p, cho nªn phh¶i tr¶i qua mét thêi kú qu¸ ®é l©u dµi víi nhiÒu chÆng ®­êng, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ , x· héi cã tÝnh chÊt qu¸ ®é” [V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang 85]. 3. Đánh giá thực trạng của quá trình cải tạo quan hệ sản xuất ở Việt Nam: Trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi, nÒn kinh tÕ n­íc ta kh«ng cßn lµ nÒn kinh tÕ t­ b¶n, nh­ng còng ch­a hoµn toµn lµ nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Bëi vËy c«ng cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña sù tån t¹i kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Trong c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi, ®¹i héi VI ®· nhÊn m¹nh lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé ba mÆt: x©y dùng chÕ ®é së h÷u, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é ph©n phèi, kh«ng chØ nhÊn m¹nh viÖc x©y dùng chÕ ®é c«ng h÷u, coi ®ã lµ c¸i duy nhÊt ®Ó x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi. §iÒu ®ã l¹i tiÕp tôc ®­îc lµm râ trong §¹i héi IX: “Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tru­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa , cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh; trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n”. [V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang 96] Tõ c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n ®· h×nh thµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng, ®an xen, hçn hîp. Kinh tÕ nhµ n­íc tiÕp tôc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt. Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ c¶ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« trong nh÷ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc d­íi c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc ngµy cµng ph¸t triÓn ®a d¹ng. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, h­íng m¹nh vµo s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu, hµng ho¸ vµ dÞch vô cã c«ng nghÖ cao, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng. Ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc dÔ dµng vµ cµng kh«ng thÓ hoµn thµnh trong mét thêi gian ng¾n. VËy nªn kÕt qu¶ võa qua chØ lµ b­íc ®Çu vµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô trªn còng cßn kh«ng Ýt sai sãt. Song còng ph¶i nhËn thÊy r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ mét chiÕn l­îc ®óng ®¾n. Kh«ng thÓ cã c¸c thµnh tùu kinh tÕ võa qua nÕu kh«ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nÕu quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh ®æi míi phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt bëi nÕu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ t¹o nªn lùc l­îng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x· héi míi th× viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh lµ ®Ó x©y dùng hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp ®­a n­íc ta tiÕn lªn tõng ngµy. TÇm vãc trÝ tuÖ cña §¶ng vµ nh©n d©n ta trong qu¸ tr×nh t×m tßi s¸ng t¹o,®­a ®Êt n­íc tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu , tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh nhÊt lµ sau 10 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ,b¾t ®Çu tõ §¹i héi VI cña §¶ng . Tõ ®ã ®Õn nay quan ®iÓm cña chóng ta vÒCNXH ®· ®­îc x¸c ®Þnh ngµy cµng râ h¬n. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ ®iÒu mµ cuéc sèng ®Æt ra chóng ta ®Òu ®· lµm xong cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc gi¶i quyÕt. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ã lµ viÖc x©y dùng QHSX, ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tr­íc ®©y chóng ta chó träng x©y dùng vµ hoµn thiÖn QHSX nh­ng mÆt kh¸c chóng ta chñ tr­¬ng ®ång thêi t¹o lËp c¶ QHSX vµ LLSX . Tuy nhiªn khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy do chñ quan vµ nãng véi, cã lóc chóng ta ®· lµm sai quy luËt ,xo¸ bá qu¸ nhanh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Tõ chç nhËn biÕt c¸c sai lÇm , chóng ta ®· biÕt chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn . ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn thùc chÊt ®Ó x©y dùng ñng hé vµ ph¸t triÓn QHSX , thùc hiÖn mäi gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc khu vùc së h÷u nhµ n­íc ,tËp thÕ, cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong s¶n xuÊt x· héi . Sù chuyÓn h­íng kinh tÕ vÒ ph­¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tÕ sÏ gióp cho viÖc gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn LLSX ,cñng cè hoµ thiÖn thªm QHSX XHCN vµ h¬n n÷a tõng b­íc lµm cho QHSX ë n­íc ta phï hîp víi yªu cÇu phats triÓn cña LLSX. Ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc dÔ dµng vµ cµng kh«ng thÓ hoµn thµnh trong mét thîi gian ng¾n. VËy nªn kÕt qu¶ võa qua chØ lµ b­íc ®Çu vµ trong qu¸ tr×nh thõc hiÖn nhiÖm vô trªn cïng cßn kh«ng Ýt sai sãt. Song còng ph¶i nhËn thÊy r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ mét chiÕn l­îc ®óng ®¾n. Kh«ng thÓ cã c¸c thµnh tùu kinh tÕ võa qua nÕu kh«ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn , nÕu QHSX kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh ®æi míi phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña LLSX . §· lµm cã thÓ cã sai sãt ,yÕu kÐm nh­ng nÕu sím ph¸t hiÖn vµ biÕt kh¾c phôc th× kh«ng nh÷ng QHSX míi ®­îc x©y dùng cñng cè vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c h¬n mµ cßn gi¶i phãng m¹nh mÏ h¬n LLSX . §ã còng lµ ®iÒu mµ §¶ng ta lu«n quan t©m ®Ó gi¶i quyÕt. 4. Giải pháp để khắc phục những hạn chế của quan hệ sản xuất ở Việt Nam hiện nay: Để xây dựng được quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, phải nhanh chóng hoàn thành cải tạo kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế cá thể, tiểu chủ là những thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, đã đi đến quan niệm cho rằng việc cải tạo quan hệ sản xuất cũ, xây dựng quan hệ sản xuất mới nhất thiết phải phù hợp với từng bước phát triển của lực lượng sản xuất. Tiêu chuẩn căn bản đánh giá hiệu quả xây dựng quan hệ sản xuất mới không phải ở chỗ cải tạo nhanh hay không các thành phần kinh tế tư nhân nói trên mà là ở chỗ làm sao giải phóng và phát huy được mọi năng lực sản xuất, đẩy nhanh phát triển lực lượng sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. - Chó ý ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é kÜ thuËt cao ®ång thêi cã tr×nh ®é lÝ luËn v÷ng vµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ßi hái cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n­íc. Tuy chóng ta duy tr× nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó tiÕp thu khoa häc kÜ thuËt tiªn tiÕn cña c¸c n­íc T­ b¶n chñ nghÜa. Song chóng ta cÇn tØnh t¸o vµ cã b¶n lÜnh tèt víi thµnh phÇn kinh tÕ T­ b¶n t­ nh©n vµ thµnh phÇn kinh tÕ 100% vèn n­íc ngoµi, lu«n ®Æt thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ë vÞ trÝ trung t©m, chi phèi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa hiÖn nay ë n­íc ta, nhµ n­íc cÇn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc x©y dùng lªn mét c¬ chÕ ®Ó t¹o ra sù kÕt nèi gi÷a së h÷u t­ nh©n víi së h÷u c«ng céng, ®ã chÝnh lµ h×nh thøc së h÷u cæ phÇn. Cã thÓ coi h×nh thøc së h÷u cæ phÇn lµ quÊ ®é tõ së h÷u t­ nh©n lªn së h÷u c«ng céng. HiÖn nay, ®· cã nhiÒu sinh viªn phµn nµn hä ph¶i häc qu¸ nhiÒu kiÕn thøc nh­ng khi ra tr­êng kh«ng ®­îc ¸p dông lµ bao nªn th­êng kh«ng høng thó trong häc tËp. §ã lµ mét hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn hiÖn nay, song thùc ra ®iÒu ®ã chØ ®óng víi ®Þa vÞ cña mét ng­êi x¸c ®Þnh sÏ ®i lµm thuª. NÕu suy nghÜ mét chót vÒ tr¸ch nhiÖm cña mét ng­êi chñ nh©n t­¬ng lai cña ®Êt n­íc, nÕu coi m×nh lµ mét trong nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm vµ sö dông lùc l­îng lao ®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt sau nµy th× sÏ nhËn ra nh÷ng kiÕn thøc m×nh ®ang häc lµ v« cïng quÝ gi¸, nã vÉn cßn thËt nhá bÐ trong hµnh trang b­íc vµo t­¬ng lai. ChØ khi cã nh÷ng suy nghÜ nh­ vËy th× ng­êi sinh viªn míi thùc sù x¸c ®Þnh ®­îc ph­¬ng h­íng häc tËp ®óng ®¾n cho b¶n th©n, chñ ®éng nghiªn cøu t×m tßi nh÷ng ®iÒu hay ®iÒu míi, t¹o ®­îc høng thó häc tËp cho m×nh. ThiÕt nghÜ ®ã còng lµ mét h­íng ®i ®óng ®¾n vµ tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn nay ë n­íc ta. KẾT LUẬN LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi lµ lÞch sö thay ®æi c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kÕ tiÕp nhau, ®­îc b¾t ®Çu tõ sù thay ®æi lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Êy, do ®ã nã th­êng mang tÝnh æn ®Þnh h¬n.Quan hệ sản xuất luôn luôn đóng một vai trò quan trọng trong đời sống xã hội.Nó chi phối mọi hoạt động của xã hội,vì vậy chúng ta phải không ngừng nghiên cứu,đổi mới,cải tạo quan hệ sản xuất. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c – LªNin T¹p chÝ triÕt häc s« 1-1993 T¹p chÝ triÕt häc sè 3-4997 T¹p chÝ triÕt häc sè 5-2000 T¹p chÝ triÕt häc sè 1-2001 Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn ®¹i héi VI cña §¶ng Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn ®¹i héi VIII cña §¶ng Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn ®¹i héi IX cña §¶ng Thùc tr¹ng quan hÖ s¶n xuÊt ë ViÖt Nam