Đề tài Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chỉ nghĩa ở nước ta hiện nay

Mở đầu Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát mà nước ta đã lựa chọn trong thời kì đổi mới. Nó vừa mang tính chất chung của kinh tế thị trường, vừa có những đặc thù, được quyết định bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Đây là sự vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm trong nước và thế giới về phát triển kinh tế thị trường, là sự kết tinh trí tuệ của toàn Đảng trong quá trình lãnh đạo nhân dân xây dựng đất nước. Đảng ta đã xác định một cách nhất quán kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo. Qua đề tài: “Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay”, chúng ta có thể xác định một cách rõ ràng và nhất quán về vị trí, vai trò kinh tế của Nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế. Hơn nữa, ta có thấy được những mặt tích cực và hạn chế của vấn đề, có thể đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước trong đề tài trên Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến GS_TS Phạm Quang Phan đã giúp đỡ em thực hiện đề tài này. I.Tính tất yếu khách quan vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nước Trước kia, với quan điểm “Bàn tay vô hình” và nguyên lý “ Nhà nước không can thiệp” vào nền kinh tế, A.Smith(1723-1790) cho rằng phát triển kinh tế cần tuân theo nguyên tắc tự do, sự hoạt động của nền kinh tế là do qui luật khách quan tự phát phân phối. Thị trường vận động là do quan hệ cung cầu Song trên thực tế cho thấy rằng: nền kinh tế muốn phát triển nhanh đòi hỏi đất nước phải có cơ sở hạ tầng hiện đại. Người ta thấy rằng: nền kinh tế phát triển càng cao, xã hội hoá mở rộng, càng cần có sự quản lý của Nhà nước. Vào đầu những năm 30 của thế kỉ XX, tình trạng khủng hoảng kinh tế xảy ra liên tục. Quan điểm “ Bàn tay nhà nước” ra đời, theo Keynes và trường phái của ông thì sự can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế sẽ khắc phục khủng hoảng, thất nghiệp, tạo ra sự ổn định kinh tế. Nhưng những chấn động lớn trong nền kinh tế, khủng hoảng, thất nghiệp vẫn xảy ra. Dẫn đến xuất hiện tư tưởng phối hợp “Bàn tay vô hình” và “Bàn tay nhà nước”. Và các nhà kinh tế đã thừa nhận: nền kinh tế hiện đại muốn phát triển phải dựa vào cơ chế thị trường và sự quản lý của Nhà nước. Trong hoàn cảnh của nước ta: Nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa – giai đoạn tạo ra cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội, do đó trình độ phát triển lực lượng sản xuất của nước ta còn thấp và lạc hậu cho sự phát triển. Tình trạng này dẫn đến khuynh hướng tư bản chủ nghĩa là điều không tránh khỏi, do đó Nhà nước cần phải vững mạnh về mọi phương diện để huy động mọi tiềm năng cho sản xuất, phát triển khoa học, tiến bộ xã hội. Kèm theo sự lạc hậu về kĩ thuật, nước ta còn phải trải qua một loạt các bước quá độ với tính chất phức tạp của con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, cần phải có một Nhà nước không những có quyết tâm, trung thành với con đường giải phóng nhân dân lao động mà còn phải có kiến thức đầy đủ để xác định những mục tiêu, biện pháp thích hợp với từng bước quá độ. Bối cảnh lịch sử thế giới trong giai đoạn hiện nay cũng đặt ra nhiều thách thức to lớn. Điều kiện quốc tế hoá nền kinh tế thế giới mở ra cho chúng ta những cơ hội về vốn, kĩ thuật và kinh nghiệm quản lý để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, tuy nhiên đây cũng chính là con đường mà những thế lực thù địch có dã tâm lợi dụng để chống lại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của ta. Vì vậy, nếu không có một Nhà nước vững mạnh và có tài trí thì khả năng mất độc lập tự chủ và bị lệ thuộc dưới những hình thức mới có thể trở thành hiện thực. Quá trình phát triển của nước ta từ khi giải phóng đến nay đã cho thấy nước ta tất yếu phải phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường và mở cửa ra bên ngoài. Nền kinh tế này đã thể hiện những mặt mạnh không thể phủ nhận của mình nhưng không phải lúc nào nó cũng thống nhất với những yêu cầu mang tính định hướng của chủ nghĩa xã hội, thậm chí đối lập với những định hướng ấy. Hai khả năng phát triển chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội đều tồn tại khách quan. Vai trò Nhà nước ta ở đây là phải giải quyết thành công mâu thuẫn giữa hai con đường, giành thắng lợi cho con đường xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực kinh tế, giũ vững độc lập, chủ quyền quốc gia, đưa nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững. Tóm lại, trong nền kinh tế thị trường, mọi Nhà nước dù thuộc chế độ chính trị nào cũng đều phải can thiệp, quản lý nền kinh tế ấy trong một giới hạn nhất định. Đây là vai trò có tính tất yếu khách quan của Nhà nước, nó gắn với những nhiệm vụ mới mẻ và khó khăn phát sinh trong từng giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội của nước ta.

doc25 trang | Chia sẻ: thanhnguyen | Lượt xem: 1989 | Lượt tải: 0download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chỉ nghĩa ở nước ta hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
§Ò tµi: "Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay" Më ®Çu Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t mµ n­íc ta ®· lùa chän trong thêi k× ®æi míi. Nã võa mang tÝnh chÊt chung cña kinh tÕ thÞ tr­êng, võa cã nh÷ng ®Æc thï, ®­îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. §©y lµ sù vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng kinh nghiÖm trong n­íc vµ thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµ sù kÕt tinh trÝ tuÖ cña toµn §¶ng trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng ®Êt n­íc. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh mét c¸ch nhÊt qu¸n kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. Qua ®Ò tµi: “Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay”, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ nhÊt qu¸n vÒ vÞ trÝ, vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. H¬n n÷a, ta cã thÊy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña vÊn ®Ò, cã thÓ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc trong ®Ò tµi trªn Em còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn GS_TS Ph¹m Quang Phan ®· gióp ®ì em thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. I.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc Tr­íc kia, víi quan ®iÓm “Bµn tay v« h×nh” vµ nguyªn lý “ Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp” vµo nÒn kinh tÕ, A.Smith(1723-1790) cho r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn tu©n theo nguyªn t¾c tù do, sù ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ lµ do qui luËt kh¸ch quan tù ph¸t ph©n phèi. ThÞ tr­êng vËn ®éng lµ do quan hÖ cung cÇu … Song trªn thùc tÕ cho thÊy r»ng: nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn nhanh ®ßi hái ®Êt n­íc ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i. Ng­êi ta thÊy r»ng: nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cµng cao, x· héi ho¸ më réng, cµng cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX, t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra liªn tôc. Quan ®iÓm “ Bµn tay nhµ n­íc” ra ®êi, theo Keynes vµ tr­êng ph¸i cña «ng th× sù can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ sÏ kh¾c phôc khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp, t¹o ra sù æn ®Þnh kinh tÕ. Nh­ng nh÷ng chÊn ®éng lín trong nÒn kinh tÕ, khñng ho¶ng, thÊt nghiÖp vÉn x¶y ra. DÉn ®Õn xuÊt hiÖn t­ t­ëng phèi hîp “Bµn tay v« h×nh” vµ “Bµn tay nhµ n­íc”. Vµ c¸c nhµ kinh tÕ ®· thõa nhËn: nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i muèn ph¸t triÓn ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Trong hoµn c¶nh cña n­íc ta: N­íc ta tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi bá qua giai ®o¹n t­ b¶n chñ nghÜa – giai ®o¹n t¹o ra c¬ së vËt chÊt cña chñ nghÜa x· héi, do ®ã tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt cña n­íc ta cßn thÊp vµ l¹c hËu cho sù ph¸t triÓn. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn khuynh h­íng t­ b¶n chñ nghÜa lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, do ®ã Nhµ n­íc cÇn ph¶i v÷ng m¹nh vÒ mäi ph­¬ng diÖn ®Ó huy ®éng mäi tiÒm n¨ng cho s¶n xuÊt, ph¸t triÓn khoa häc, tiÕn bé x· héi. KÌm theo sù l¹c hËu vÒ kÜ thuËt, n­íc ta cßn ph¶i tr¶i qua mét lo¹t c¸c b­íc qu¸ ®é víi tÝnh chÊt phøc t¹p cña con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi, cÇn ph¶i cã mét Nhµ n­íc kh«ng nh÷ng cã quyÕt t©m, trung thµnh víi con ®­êng gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng mµ cßn ph¶i cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu, biÖn ph¸p thÝch hîp víi tõng b­íc qu¸ ®é. Bèi c¶nh lÞch sö thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc to lín. §iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi më ra cho chóng ta nh÷ng c¬ héi vÒ vèn, kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, tuy nhiªn ®©y còng chÝnh lµ con ®­êng mµ nh÷ng thÕ lùc thï ®Þch cã d· t©m lîi dông ®Ó chèng l¹i c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi cña ta. V× vËy, nÕu kh«ng cã mét Nhµ n­íc v÷ng m¹nh vµ cã tµi trÝ th× kh¶ n¨ng mÊt ®éc lËp tù chñ vµ bÞ lÖ thuéc d­íi nh÷ng h×nh thøc míi cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña n­íc ta tõ khi gi¶i phãng ®Õn nay ®· cho thÊy n­íc ta tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ më cöa ra bªn ngoµi. NÒn kinh tÕ nµy ®· thÓ hiÖn nh÷ng mÆt m¹nh kh«ng thÓ phñ nhËn cña m×nh nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo nã còng thèng nhÊt víi nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh ®Þnh h­íng cña chñ nghÜa x· héi, thËm chÝ ®èi lËp víi nh÷ng ®Þnh h­íng Êy. Hai kh¶ n¨ng ph¸t triÓn chñ nghÜa t­ b¶n vµ chñ nghÜa x· héi ®Òu tån t¹i kh¸ch quan. Vai trß Nhµ n­íc ta ë ®©y lµ ph¶i gi¶i quyÕt thµnh c«ng m©u thuÉn gi÷a hai con ®­êng, giµnh th¾ng lîi cho con ®­êng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc kinh tÕ, giò v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn quèc gia, ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Tãm l¹i, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mäi Nhµ n­íc dï thuéc chÕ ®é chÝnh trÞ nµo còng ®Òu ph¶i can thiÖp, qu¶n lý nÒn kinh tÕ Êy trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh. §©y lµ vai trß cã tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña Nhµ n­íc, nã g¾n víi nh÷ng nhiÖm vô míi mÎ vµ khã kh¨n ph¸t sinh trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi cña n­íc ta. II. C¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, kÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng ®Òu ®­îc xem lµ nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ kh¸ch quan mÆc dï chóng lµ hai c¬ chÕ ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c kh¸c nhau. Trong mèi quan hÖ nµy, thÞ tr­êng võa ®­îc coi lµ c¨n cø, võa ®­îc coi lµ ®èi t­îng cña kÕ ho¹ch vµ ph¸t triÓn theo sù ®iÒu tiÕt vµ ®Þnh h­íng cña kÕ ho¹ch vÜ m«. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc chÊt lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, theo nh÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nã cã nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau: 1.VÒ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng: §©y cãt thÓ coi lµ mét trong nh÷ng tiªu thøc ®Ó ph©n biÖt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh¸c, nã nãi ®Õn môc ®Ých chÝnh trÞ, môc tiªu kinh tÕ – x· héi mµ Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta ®· chän lµm ®Þnh h­íng chi phèi sù vËn ®éng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Môc tiªu hµng ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi, c¶i thiÖn tõng b­íc ®êi sèng nh©n d©n. Chóng ta thùc hiÖn theo t­ t­ëng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng lÊy s¶n xuÊt g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p, g¾n liÒn víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 2. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o Trong nÒn kinh tÕ n­íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n lµ së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n. Tõ ®ã h×nh hµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh: kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi trªn lµ nh÷ng bé phËn cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi , nã trë thµnh tÊt yÕu ®èi víi n­íc ta. ChØ cã nh­ vËy chóng ta míi khai th¸c ®­îc mäi nguån lùc kinh tÕ, n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph¸t huy ®­îc mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo ph¸t triÓn chung nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n. ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c, lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa. Nã ®­îc quyÕt ®Þnh bëi ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ v× mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t­¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ n­íc víi kinh tÕ tËp thÓ t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta. MÆt kh¸c, cÇn nhËn thøc râ rµng r»ng mçi thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é cã b¶n chÊt kinh tÕ – x· héi riªng, chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ riªng, do ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ bªn c¹nh sù thèng nhÊt cßn cã nh÷ng sù kh¸c biÖt vµ m©u thuÉn, ®­a ®Õn nh÷ng h­íng ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nhê cã vai trß chñ ®¹o cña m×nh, thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc míi cã thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®óng c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 3. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp, trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu Thu nhËp ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cña chñ thÓ kinh tÕ vµ ®êi sèng d©n c­. T¨ng thu nhËp lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng tÝch luü, t¨ng ®Çu t­ t¹o ra c¸c nguån lùc cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ. Quy m« cña thu nhËp lín sÏ quyÕt ®Þnh søc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô, quyÕt ®Þnh quy m« tÝch luü vµ tiªu dïng trong tõng thêi k×. Thêi k× qu¸ ®é ë n­íc ta tån t¹i nhiÒu chÕ ®é së h÷u, mçi chÕ ®é cã nguyªn t¾c (h×nh thøc) ph©n phèi t­¬ng øng víi nã t¹o ra sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo lao ®éng, theo vèn hay tµi s¶n ®ãng gãp, ph©n phèi theo gi¸ trÞ søc lao ®éng hoÆc ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi. Sù ph©n phèi nµy lµ mét néi dung rÊt quan träng cña quan hÖ s¶n xuÊt, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña quan hÖ së h÷u, lµm cho quan hÖ së h÷u ®­îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ. Nhµ n­íc ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh ch¸ch ®Ó ®iÒu tiÕt ph©n phèi thu nhËp bao gåm: chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch ph©n phèi lîi nhuËn, chÝnh s¸ch l·I suÊt, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi… Ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn ë n­íc ta, lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp hîp lý nhÊt, c«ng b»ng nhÊt trong c¸c h×nh thøc ph©n phèi ®· cã trong lÞch sö. Nã lµ ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®­îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u víi nh÷ng t¸c ®éng rÊt tÝch cùc nh­: Thóc ®Èy mäi ng­êi n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, x©y dùng ®­îc th¸i ®é lao ®éng ®óng ®¾n, cñng cè kØ luËt lao ®éng, thóc ®Èy mäi ng­êi n©ng cao tr×nh ®é, t¸c ®éng m¹nh ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña ng­êi lao ®éng… MÆt kh¸c, nh­ trªn ®· ®Ò cËp, môc tiªu ph¸t triÓn cña n­íc ta lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi, thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, con ng­êi ®­îc gi¶i phãng khái ¸p bøc, bãc lét, cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, tù do, cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn. Mçi b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë n­íc ta ®­îc x¸c ®Þnh ph¶i g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. ViÖc ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi vµ tËp thÓ do ®ã còng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy. 4. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa Nãi ®Õn c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ nãi ®Õn mét c¬ chÕ tù vËn ®éng cña thÞ tr­êng theo quy luËt néi t¹i vèn cã cña nã mµ A.Smith gäi lµ “Bµn tay v« h×nh”. ë ®©y tån t¹i mét lo¹t quy luËt kinh tÕ chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ còng nh­ cña toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung_cÇu, quy luËt lîi nhuËn, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ. Chóng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi nguån lùc kinh tÕ vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ. ChÝnh v× vËy kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt, v¨n ho¸ vµ sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ng­êi. Tuy nhiªn kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng mÆt tr¸i cña nã, tr­íc hÕt lµ t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp_c¨n bÖnh nan gi¶i cña kinh tÕ thÞ tr­êng, thªm vµo ®ã lµ T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng bëi nh÷ng môc tiªu lîi nhuËn c¸ nh©n tµn ph¸ tù nhiªn. Cuèi cïng lµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn xo¸ bá tù do c¹nh tranh lµm cho nÒn kinh tÕ mÊt tÝnh hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®Òu ®ßi hái cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo nguyªn t¾c kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ tr­êng. KÕ ho¹ch lµ sù ®iÒu chØnh cã ý thøc cña chñ thÓ qu¶n lý ®èi víi nÒn kinh tÕ, cßn c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ sù ®iÒu tiÕt cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ. KÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng cÇn kÕt hîp víi nhau nh»m tËn dông nh÷ng ­u ®iÓm cña c¶ hai ph­¬ng tiÖn nµy: §ã lµ kh¶ n¨ng tËp trung nguån lùc cho nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ®¶m b¶o c©n b»ng tæng thÓ, g¾n môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ngay tõ ®Çu cña kÕ ho¹ch vµ tÝnh nhanh nhËy, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ®êi sèng x· héi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Sù kÕt hîp nµy ®­îc thùc hiÖn ë c¶ tÇm vÜ m« lÉn vi m«. ë tÇm vi m«, thÞ tr­êng lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra kÕ ho¹ch s¶n xuÊt ra s¶n phÈm g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai vµ s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo. Cßn ë tÇm vÜ m«, tuy thÞ tr­êng kh«ng lµ c¨n cø duy nhÊt quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch cña Nhµ n­íc song ®Ó cã mét kÕ ho¹ch vÜ m« tæng thÓ kh«ng thÓ tho¸t ly khái thÞ tr­êng. Tõ ®ã ta cã thÓ thÊy ®­îc mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ tr­êng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay. 5. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa còng lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp §©y lµ ®Æc ®iÓm ph¶n ¸nh râ nÐt sù kh¸c biÖt gi÷a nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp kÝn tr­íc ®æi míi, nã phï hîp víi xu h­íng héi nhËp cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Sù t¸c ®éng m¹nh cña cuéc C¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia trong sù phô thuéc víi c¸c quèc gia kh¸c bëi nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc nh»m thu hót vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña c¸c n­íc ®Ó khai th¸c c¸c tiÒm lùc vµ thÕ m¹nh cña n­íc ta. §©y lµ con ®­êng rót ng¾n ®Ó n­íc ta cã thÓ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. NhËn thøc ®­îc ®Æc ®iÓm nµy, tõ khi ®æi míi ®Õn nay, n­íc ta ®· më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, g¾n thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, thùc hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nhùng vÉn ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn vµ lîi Ých cña quèc gia vµ d©n téc. Trong thêi gian tíi ph­¬ng h­íng nµy vÉn tiÕp tôc ®­îc coi lµ ph­¬ng h­íng chñ yÕu vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®ång thêi cÇn cã nh÷ng ®æi míi cho phï hîp víi hoµn c¶nh míi cña thÕ giíi. III. Môc tiªu vµ chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc: 1.Môc tiªu: HÖ thèng c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cã vai trß rÊt quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. §ã chÝnh lµ møc ®é tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ mµ chñ thÓ qu¶n lý (nhµ n­íc) mong muèn ®­a hÖ thèng qu¶n lý ®¹t tíi trªn c¬ së ®¸nh gi¸, ph©n tÝch tÊt c¶ c¸c yÕu tè néi sinh vµ ngo¹i sinh. HÖ thèng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chÝnh lµ nh÷ng môc tiªu cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu chung cña toµn bé x· héi (ph¸t triÓn, æn ®Þnh, c«ng b»ng). C¸c nhµ khoa häc vµ qu¶n lý th­êng cho r»ng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cã bèn môc tiªu c¬ b¶n sau: t¨ng tr­ëng, viÖc lµm, æn ®Þnh thÞ tr­êng vµ c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n. Mçi mét môc tiªu kinh tÕ vÜ m« l¹i cã mét lo¹t c¸c môc tiªu cô thÓ (c¸c chØ tiªu) kÌm theo, c¸c chØ tiªu nµy mang tÝnh ®Þnh l­îng râ rÖt vµ nhiÒu khi mét chØ tiªu cã quan hÖ nhiÒu môc tiªu vÜ m«. VÒ mÆt qu¶n lý, c¸c môc tiªu (vµ c¸c chØ tiªu kÌm theo) ®­îc nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh ë cÊp quèc gia trong c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n vµ ng¾n h¹n. ë cÊp ®Þa ph­¬ng nh÷ng môc tiªu nµy còng ®­îc lùa chän ho¹ch ®Þnh trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tïy theo yªu cÇu cña qu¶n lý. Sau ®©y sÏ xem xÐt c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu * Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc l­îng lao ®éng. Môc tiªu nµy cßn ®­îc gäi lµ môc tiªu "toµn dông nh©n lùc". Lùc l­îng lao ®éng cña quèc gia lµ nguån lùc quan träng cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc l­îng lao ®éng võa cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng tr­ëng võa gi¶i quyÕt c«ng b»ng vµ æn ®Þnh x· héi. Ng­îc l¹i, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt viÖc lµm ®Çy ®ñ cho lùc l­îng lao ®éng, tû lÖ thÊt nghiÖp qu¸ cao sÏ trë thµnh g¸nh nÆng x· héi, g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ kinh tÕ - x· héi xÊu, rÊt khã gi¶i quyÕt. V× vËy, n©ng cao tr×nh ®é, kü n¨ng lao ®éng vµ cung cÊp c¸c c¬ héi lµm viÖc cho nh÷ng ng­êi cã ®ñ kh¶ n¨ng, cã nhu cÇu lµm viÖc lµ mét nh©n tè chñ yÕu lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp cña ng­êi lao ®éng vµ t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. ý nghÜa quan träng cña môc tiªu toµn dông nh©n lùc chÝnh lµ cho phÐp mét quèc gia cã kh¶ n¨ng tiÕn tíi møc s¶n l­îng lín nhÊt cã thÓ cã cña nÒn kinh tÕ. TÊt nhiªn, g¾n víi s¶n l­îng mong muèn Êy lµ kh«ng g©y ra t×nh tr¹ng gia t¨ng l¹m ph¸t. C¸c chØ tiªu phôc vô môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm bao gåm: sè l­îng viÖc lµm mµ nÒn kinh tÕ sÏ gi¶i quyÕt trong mét thêi kú kÕ ho¹ch (1 n¨m, 5 n¨m) ph©n bæ theo khu vùc kinh tÕ vµ c¸c nhãm ngµnh; tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ, tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n. Môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo nhu cÇu viÖc lµm t¨ng thªm cña lùc l­îng vµ nhu cÇu sö dông lao ®éng cña c¸c khu vùc kinh tÕ do ®Çu t­ vµ s¶n xuÊt t¨ng. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã th¸p d©n sè trÎ nh­ ViÖt Nam, ®©y lµ môc tiªu cã søc Ðp rÊt lín nh­ng rÊt cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. VÒ tû lÖ thÊt nghiÖp, víi mét møc ®é võa ph¶i (2% ®Õn 5% tuú theo tõng ®iÒu kiÖn) th­êng ®­îc coi lµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. Do ®ã, víi møc thÊt nghiÖp tù nhiªn nÒn kinh tÕ ®­îc coi lµ toµn dông nh©n lùc. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tû träng lao ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp lín, ngoµi thÊt nghiÖp h÷u h×nh, cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc sö dông thêi gian lao ®éng. Tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng cã vai trß rÊt quan träng trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña quèc gia còng nh­ c¸c ®Þa ph­¬ng. * KiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i. §©y lµ môc tiªu æn ®Þnh kinh tÕ, b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ x¸o trén do l¹m ph¸t, b¶o ®¶m æn ®Þnh m«i tr­êng kinh doanh, m«i tr­êng ®Çu t­ vµ gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi. ChØ tiªu chung chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ l¹m ph¸t lµ møc t¨ng møc gi¸ chung trong nÒn kinh tÕ. L¹m ph¸t ®­îc coi lµ c¨n bÖnh kinh niªn mµ mäi quèc gia ph¶i ®èi ®Çu. L¹m ph¸t cao cã t¸c h¹i trªn nhiÒu mÆt, c¶ kinh tÕ, x· héi, c¶ chÝnh trÞ lÉn t©m lý, c¶ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. Møc ®é l¹m ph¸t qu¸ cao hay qu¸ thÊp hoÆc gi¶m ph¸t ®Òu ¶nh h­ëng vµ t¸c ®éng m¹nh tíi s¶n xuÊt, tiªu dïng, tíi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ sù æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi. Do vËy, khèng chÕ, kiÓm so¸t vµ æn ®Þnh l¹m ph¸t ë møc chÊp nhËn ®­îc hoÆc ë møc võa ph¶i ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu. Ch¼ng h¹n, ®èi víi c¸c quèc gia nhá vµ trung b×nh ®ang ph¸t triÓn, l¹m ph¸t ë møc d­íi 10%/n¨m th­êng ®­îc coi lµ l¹m ph¸t chÊp nhËn ®­îc, cã t¸c ®éng kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn. *æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i: ViÖc ®¶m b¶o tû gi¸ hèi ®o¸i t­¬ng ®èi æn ®Þnh còng lµ mét chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« quan träng. Tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp ®Òu cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi luång ngo¹i tÖ ch¶y vµo hoÆc ch¶y ra ®èi víi mét quèc gia. Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng rÊt m¹nh tíi xuÊt, nhËp khÈu cña mét quèc gia, nhÊt lµ mét n­íc ®ang cÇn t¨ng c­êng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu thiÕt bÞ, c«ng nghÖ míi cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n­íc. Cïng víi sù khèng chÕ, kiÓm so¸t, viÖc duy tr× vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ trªn thÞ tr­êng cßn lµ yÕu tè quan träng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. * C©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më, vai trß cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ rÊt quan träng, nã nãi lªn t×nh tr¹ng lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ, quy m« vµ møc ®é më cöa, héi nhËp vµ kh¶ n¨ng hÊp thô, tiÕp nhËn c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ vµ ®Çu t­ víi n­íc ngoµi. C¸c chØ tiªu phôc vô môc tiªu nµy bao gåm: c¸n c©n th­¬ng m¹i (kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô; kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô); møc th©m hôt, thÆng d­ c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n v·ng lai; c¸c luång vèn ®Çu t­ vµo vµ ra theo c¸c kªnh ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµ tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA): nî n­íc ngoµi cña nhµ n­íc, nî n­íc ngoµi cña khu vùc doanh nghiÖp. Trong qu¶n lý kinh tÕ c¸n c©n thanh to¸n cã t¸c ®éng m¹nh tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Duy tr× c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n nãi chung còng nh­ c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n v·ng lai ®èi víi mét n­íc kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn lµ mét khã kh¨n lín. Th©m hôt lµ khã tr¸nh khái, song æn ®Þnh ë mét tû lÖ th©m hôt chÊp nhËn ®­îc lµ ®iÒu cÇn cè g¾ng duy tr× vµ kinh nghiÖm nhiÒu n­íc ®· chøng minh r»ng hoµn toµn cã thÓ duy tr× ®­îc, gãp phÇn æn ®Þnh nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõng b­íc c¶i thiÖn quan hÖ vµ vÞ thÕ trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. * B¶o ®¶m c«ng b»ng, tiÕn bé x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o ®¶m c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi lµ mét môc tiªu quan träng ®ång thêi còng lµ mét lÜnh vùc thu hót sù quan t©m cña toµn x· héi. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, thùc hiÖn c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi võa gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ, võa thÓ hiÖn b¶n chÊt, tÝnh ­u viÖt cña chÕ ®é x· héi, ®ång thêi cßn thÓ hiÖn truyÒn thèng "uèng n­íc nhí nguån, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa lµ b×nh qu©n, cµo b»ng lµm mÊt ®éng lùc kinh tÕ trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, mµ ph¶i võa ph¸t huy ®éng lùc kinh tÕ, khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu chÝnh ®¸ng, võa quan t©m ®Õn nh÷ng ng­êi cã c«ng víi n­íc, c¸c ®èi t­îng ®Æc biÖt khã kh¨n, nh÷ng vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn, vïng s©u, vïng xa… * T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. §©y lµ môc tiªu quan träng nhÊt ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn v× t¨ng tr­ëng kinh tÕ quyÕt ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn cña quèc gia, quyÕt ®Þnh møc sèng cña d©n c­ vµ tiÒm lùc kinh tÕ cña ®Êt n­íc. T¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng ®ßi hái tèc ®ä t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng ph¶i ë møc cao cã thÓ ®¹t ®­îc mµ cßn ph¶i b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng, tøc lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng ph¶i æn ®Þnh liªn tôc trong mét thêi kú dµi, ®ång thêi b¶o ®¶m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt, b¶o vÖ m«i tr­êng, t¸i t¹o ®­îc c¸c nguån lùc tù nhiªn. C¸c chØ tiªu phôc vô cho môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ bao gåm: tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP); møc GDP tÝnh trªn ®Çu ng­êi; tèc ®ä t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt chÝnh; tæng ®Çu t­ cña toµn bé nÒn kinh tÕ; tæng chi ®Çu t­ tõ quü tµi chÝnh tËp trung cña nhµ nø¬c (ng©n s¸ch nhµ n­íc). Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu c¨n cø vµo vèn ®Çu t­ cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ hÖ sè gia t¨ng t­ b¶n - ®Çu t­ (ICOR). Trong ®iÒu kiÖn c¸c n­íc ®· ph¸t triÓn cao (cã hÖ sè ICOR cao, møc tiªu dïng cao, møc tæng cung cao, c¬ héi ®Çu t­ thÊp), tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ th­êng ®¹t ë møc kh¸ thÊp (d­íi 5%). C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ míi ë giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ (cã hÖ sè ICOR thÊp, nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ míi…), cã c¬ héi ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao (trªn 5%). NhiÒu quèc gia trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ ®· rÊt thµnh c«ng trong ph¸t triÓn vµ ®· ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao tõ 8-10% liªn tôc vµi chôc n¨m. Nh­ vËy, c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, chÕ ®Þnh lÉn nhau. Trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, ®iÒu cÇn chó ý lµ thø tù ­u tiªn c¸c môc tiªu, tuú thuéc vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. C¸c môc tiªu thùc hiÖn th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. 2. Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc: Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tuy nhiªn víi nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau, chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa còng kh¸c víi c¸c Nhµ n­íc kh¸c. C¸c chøc n¨ng nµy vÒ c¬ b¶n gåm cã: 1.Nhµ n­íc ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ v× æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã bao gåm quy ®Þnh vÒ tµi s¶n , ho¹t ®éng thÞ tr­êng, quy ®Þnh chi tiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, c¸c tr¸ch nhiÖm t­¬ng hç cña c¸c liªn ®oµn lao ®éng vµ ban qu¶n lý vµ nhiÒu luËt lÖ ®Ó x¸c ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ. VÒ nhiÒu mÆt, c¸c quyÕt ®Þnh cña khu«n khæ ph¸p luËt xuÊt ph¸t tõ nh÷ng mèi quan hÖ v­ît ra ngoµi lÜnh vùc kinh tÕ ®¬n thuÇn. C¸c luËt lÖ ®­a ra nh»m ®¸p øng nh÷ng gi¸ trÞ vµ quan ®iÓm ®­îc ®ång t×nh réng r·i vÒ sù c«ng b»ng h¬n lµ qua mét sù ph©n tÝch kinh tÕ ®­îc mµi dòa rÊt cÈn thËn vÒ chi phÝ vµ lîi léc. Ngoµi ra khu«n khæ ph¸p luËt cã thÓ t¸c ®éng s©u s¾c tíi hµnh vi cña c¸c chñ thÓ vµ ®iÒu chØnh hµnh vi kinh tÕ cña hä. 2.Nhµ n­íc ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn toµn bé nÒn kinh tÕ vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. §Ó thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng nµy Nhµ n­íc kh«ng chØ x©y dùng c¸c chiÕn l­îc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn mµ cßn ph¶i trùc tiÕp tham gia vµo mét sè lÜnh vùc ®Ó dÉn d¾t nÒn kinh tÕ – x· héi ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn. Ngoµi ra c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®Ó æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµ hÕt søc quan träng nh»m tr¸nh ®­îc nh÷ng chÊn ®éng bëi c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t. 3.Nhµ n­íc ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, c¸c doanh nghiÖp v× lîi Ých c¸ nh©n, ch¹y theo lîi nhuËn cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn, tµn ph¸ m«i tr­êng, t¸c ®éng tíi ®êi sèng cña con ng­êi. V× vËy, Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi. Sù xuÊt hiÖn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ ®­îc coi lµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®ßi hái Nhµ n­íc cã nhiÖm vô b¶o vÖ c¹nh tranh, chèng ®éc quyÒn ®Ó t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña m« h×nh kinh tÕ nµy. 4.Nhµ n­íc cÇn h¹n chÕ c¸c mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, nh­ng kh«ng tÓ tù ®éng mang l¹i nh÷ng gi¸ trÞ mµ x· héi mong muèn vµ cè g¾ng v­¬n tíi, kh«ng thÓ tù ®éng ®­a l¹i sù ph©n phèi c«ng b»ng. Vai trß cña Nhµ n­íc trong chøc n¨ng nµy lµ viÖc thùc hiÖn ph©n phèi thu nhËp quèc d©n hîp lý, g¾n môc tiªu kinh tÕ víi môc tiªu x· héi, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n. C«ng cô sö dông chñ yÕu lµ thuÕ, ngoµi ra cßn cã hÖ thèng hç trî thu nhËp cho ng­êi giµ, ng­êi tµn tËt, ng­êi kh«ng cã c«ng ¨n viÖc lµm nh»m t¹o ra m¹ng l­íi an toµn b¶o vÖ nh÷ng ng­êi kh«ng may khái bÞ huû ho¹i vÒ kinh tÕ. §iÒu nµy ®· ®­îc chØ râ trong ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. 5.Chøc n¨ng cuèi cïng ®­îc ®Ò cËp tíi lµ viÖc t¨ng c­êng qu¶n lý, b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t vµ h­íng dÉn toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi ®i vµo quü ®¹o cña chñ nghÜa x· héi. ChØ khi hoµn thµnh tèt chøc n¨ng nµy chóng ta míi cã mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, hiÖu qu¶, mét nÒn kinh tÕ x· héi ®óng nghÜa. Tr¶i qua h¬n 20 n¨m ®æi míi, Nhµ n­íc mét mÆt ®· thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng cña m×nh, ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña viÖc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, mÆt kh¸c cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ ph¶i ®­îc tiÕp tôc gi¶i quyÕt lµ: NÒn kinh tÕ tuy ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nh­ng cßn ch­a v÷ng ch¾c. Tû lÖ thÊt nghiÖp cßn cao, kh¶ n¨ng chñ ®éng kiÒm chÕ l¹m ph¸t ch­a b¶o ®¶m, béi chi ng©n s¸ch cßn ®¸ng kÓ, nî n­íc ngoµi cßn lín so víi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Møc tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ ch­a cao, huy ®éng nguån vèn trong n­íc cßn h¹n chÕ vµ sö dông cßn l·ng phÝ. Møc tÝch luü vµ ®Çu t­ trong n­íc cßn thÊp, chØ chiÕm gÇn 20% GDP. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tØ lÖ nµy ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nh­ng vÉn thÊp h¬n nhiÒu c¸c n­íc trong khu vùc. §iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ h¬n 25% ®Çu t­ cña ViÖt Nam lµ tõ nguån ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, phÇn kh¸c lµ tÝn dông vµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. Thùc tr¹ng nµy cho thÊy t×nh h×nh thu nhËp rÊt thÊp cña ViÖt Nam vµ nguån vèn tÝch lòy trong n­íc cßn h¹n chÕ. Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc cßn yÕu, tuy ®¹t kho¶ng 40% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp nh­ng vÊn ®Ò hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy cßn kh¸ nÆng nÒ. Nguyªn nh©n mét phÇn lµ do sù tr× trÖ trong qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong thêi k× bao cÊp, sù lóng tóng khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy tÝnh c¹nh tranh, h×nh thøc vµ chÊt l­îng s¶n phÈm giê lµ c«ng viÖc sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp khiÕn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc bÞ mÊt ®i tÝnh ®Þnh h­íng trong nÒn kinh tÕ. HÖ thèng kÕ ho¹ch, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng lµ nh÷ng c«ng cô chñ ®¹o cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ ®· ®­îc ®æi míi nh­ng cßn chËm, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, mét hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ®· ®­îc ¸p dông, ho¹t ®éng kh¸ hiÖu qu¶ trong viÖc cung cÊp dÞch vô vµ th­¬ng m¹i, tuy nhiªn cßn nhiÒu yÕu kÐm. HÖ thèng thanh to¸n chËm, t×nh tr¹ng khan hiÕm tiÒn mÆt cßn phæ biÕn, c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®Þa ph­¬ng cã nhu cÇu tÝn dông cao h¬n rÊt nhiÒu so víi sè vèn hiÖn cã, do ®ã viÖc më réng m¹ng l­íi dÞch vô cßn h¹n chÕ. C¶i c¸ch hµnh chÝnh cßn chËm, bé m¸y cång kÒnh, n¨ng lùc cßn yÕu kÐm, qu¶n lý chång chÐo, thñ tôc phiÒn hµ, luËt ph¸p cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé, c¸c lo¹i h×nh së h÷u ch­a thùc sù ®­îc quy ®Þnh râ rµng. Nhµ n­íc qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· nhËn thøc ®­îc mÆt h¹n chÕ, ®ang tõng b­íc kh¾c phôc nh»m ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn theo nh÷ng môc tiªu ®Ò ra vÒ mét nÒn d©n chñ thùc sù. IV, Mét sè biÖn ph¸p nh»m t¨ng c­êng vai trß Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ 1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay Nhµ n­íc kiÓu míi ë n­íc ta lµ Nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n ra ®êi tõ sau c¸ch m¹ng Th¸ng T¸m (1945), ®· qu¶n lý kinh tÕ - x· héi qua c¸c thêi kú b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt n­íc. Trong c«ng cuéc ®æi míi, Nhµ n­íc ta ®· ph¸t huy vai trß, tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, tiÕn hµnh ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ nh­ng vÉn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸, ®­a n­íc ta ra khái khñng ho¶ng; ®· ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ vµ ®iÒu hµnh, xö lý c¸c t×nh huèng hÕt søc phøc t¹p cã kÕt qu¶ tèt. Nhµ n­íc còng ®· ®æi míi hÖ thèng kinh tÕ nhµ n­íc, ®æi míi hÖ thèng tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc, ®æi míi vµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc qu¶n lý nhµ n­íc phï hîp víi c¬ chÕ míi… do ®ã, ®· gãp phÇn to lín vµo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi. VÒ c¸c chøc n¨ng cô thÓ, tõ khi ®æi míi, nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c néi dung sau ®©y: - KÞp thêi ban hµnh vµ tõng b­íc ®­a vµo cuéc sèng mét hÖ thèng luËt ph¸p kh¸ ®Çy ®ñ theo h­íng ®æi míi, t¹o khu«n khæ ph¸p lý c¬ b¶n cho nÒn kinh tÕ vËn hµnh vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, trong mét thêi gian dµi. - Huy ®éng ®­îc nguån lùc tµi chÝnh kh¸ lín ®Ó chñ ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ b¶n nh­ giao th«ng, ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c. - ChuyÓn ®æi c¸ch thøc ®Þnh h­íng, h­íng dÉn tõ kiÓu trùc tiÕp tr­íc ®©y sang kiÓu gi¸n tiÕp: Nhµ n­íc chñ yÕu qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, t¨ng c­êng sö dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh­ tµi chÝnh, tiÒn tÖ… - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, Nhµ n­íc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt thµnh c«ng, ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ c«ng b»ng x· héi trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp. - B­íc ®Çu lµm quen vµ tõng b­íc ®æi míi c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t phï hîp víi ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh ®æi míi, qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ vµ yÕu kÐm. Thø nhÊt, qu¶n lý nhµ n­íc ch­a ngang tÇm víi ®ßi hái cña thêi kú míi, ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®­îc tÝnh tù ph¸t, tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Thø hai, hÖ thèng luËt ph¸p, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ch­a ®ång bé vµ nhÊt qu¸n, thùc hiÖn ch­a nghiªm. Thø ba, qu¶n lý c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, th­¬ng m¹i, ph©n phèi thu nhËp, ®Êt ®ai, vèn vµ tµi s¶n nhµ n­íc ch­a tèt vµ chËm ®æi míi. Thø t­, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc cßn nÆng nÒ, quan hÖ ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c ch­a râ rµng, cßn nhiÒu v­íng m¾c; t×nh tr¹ng tham nhòng, l·ng phÝ, quan liªu, ph©n t¸n côc bé cßn nghiªm träng; c¸n bé vµ c«ng chøc nhµ n­íc cßn nhiÒu h¹n chÕ c¶ vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc vµ phÈm chÊt, ch­a t­¬ng xøng víi yªu cÇu cña nhiÖm vô. Thø n¨m, c¶i c¸ch hµnh chÝnh tiÕn hµnh chËm, hiÖu qu¶ thÊp. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn ®©y cã nhiÒu, nh­ng chñ yÕu do: - N­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, c¸i cò ch­a xo¸ bá hÕt, c¸i míi ch­a ra ®êi ®ång bé, viÖc x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng lµ c«ng viÖc míi mÎ, ph¶i võa lµm, võa t×m tßi, rót kinh nghiÖm. - ViÖc ®æi míi hÖ thèng tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc ta, võa thiÕu c¬ së lý luËn khoa häc nªn khi thùc hiÖn cßn v­íng m¾c, hiÖu qu¶ vµ t¸c dông cßn h¹n chÕ, võa thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ kiªn quyÕt tù ®æi míi, tù chØnh ®èn cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ó ®¶m b¶o sù trong s¹ch vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¶n lý. - Sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi viÖc ®æi míi vµ kiÖn toµn bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc cßn nhiÒu h¹n chÕ. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ë n­íc ta ®ang ®øng tr­íc nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc lín. Chóng ta ®· cã kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ cña h¬n m­êi n¨m ®æi míi, ®ang ®øng tr­íc xu thÕ më cöa, héi nhËp vµ hîp t¸c quèc tÕ; nh­ng khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi; viÖc nhµ n­íc ph¶i tù ®æi míi, tù c¶i c¸ch; hÖ thèng qu¶n lý cµng trë nªn phøc t¹p h¬n; sù c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t - tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ßi hái qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ph¶i tiÕp tôc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i tiÕp tôc ®æi míi qu¶n n­íc ®Ó nhµ n­íc thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, bé m¸y nhµ n­íc trong s¹ch v÷ng m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶; c¸n bé, c«ng chøc nhµ n­íc thùc sù lµ c«ng béc cña d©n, lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ - x· héi. Trong thêi gian tíi cÇn ph¶i chó ý c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: 1. NhËn thøc vµ xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a nhµ n­íc víi nh©n d©n, gi÷a sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ kinh tÕ, gi÷a qu¶n lý nhµ n­íc vµ qu¶n lý cña doanh nghiÖp. - CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng, nh©n d©n lµ ng­êi chñ ®Ých thùc vµ cao nhÊt cña ®Êt n­íc, nhµ n­íc lµ ®¹i diÖn cña nh©n d©n ®Ó qu¶n lý ®Êt n­íc, do nh©n d©n bÇu ra vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n. Do ®ã, nhµ n­íc ph¶i t«n träng quyÒn lµm chñ cña d©n, phôc vô d©n, cßn nh©n d©n ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt, chÝnh lµ tù b¶o vÖ quyÒn lµm chñ cña m×nh. Trong nhËn thøc vµ xö lý c¸c mèi quan hÖ gi÷a nhµ n­íc vµ nh©n d©n cÇn thÊm nhuÇn lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: "nÕu kh«ng cã nh©n d©n th× chÝnh phñ ®ñ lùc l­îng. NÕu kh«ng cã chÝnh phñ th× nh©n d©n kh«ng ai dÉn ®­êng". §Ó t«n träng vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, §¹i héi IX cña §¶ng ®· chØ râ: "Thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ, më réng d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n tham gia qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, th¶o luËnvµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng". - CÇn nhËn thøc vµ ph©n biÖt râ chøc n¨ng l·nh ®¹o cña §¶ng vµ chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §¶ng l·nh ®¹o kinh tÕ b»ng ®­êng lèi, chÝnh s¸ch vµ b»ng ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, thuyÕt phôc, cßn nhµ n­íc thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng thµnh ph¸p luËt, ®¶m b¶o quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng vµ thùc hiÖn thÓ chÕ míi vÒ kinh tÕ, tiÕn hµnh qu¶n lý, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ b»ng tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý, trong ®ã cã c¶ nh÷ng biÖn ph¸p gi¸n tiÕp, khuyÕn khÝch sù tù nguyÖn, tù gi¸c, cã c¶ nh÷ng biÖn ph¸p b¾t buéc, c­ìng chÕ. Th«ng qua nhµ n­íc, §¶ng ®­a ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµo cuéc sèng. Nh­ vËy, §¶ng ph¶i t¨ng c­êng l·nh ®¹o nhµ n­íc nh­ng kh«ng lµm thay nhµ n­íc mµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy tÝnh chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña nhµ n­íc. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp, nhµ n­íc cã chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ®ãi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Riªng víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, tuú theo sù ph©n cÊp vµ uû quyÒn cña ChÝnh phñ mµ c¸c bé, c¬ quan chÝnh phñ vµ uû ban nh©n d©n ®Þa ph­¬ng cã tr¸ch nhiÖm ®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trªn mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh nh­ng ph¶i t«n träng quyÒn tù chñ, kh«ng can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ TËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña qu¶n lý kinh tÕ, cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ, ®­îc thÓ hiÖn trªn hai néi dung chñ yÕu sau ®©y: - N©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý thèng nhÊt cña nhµ n­íc trung ­¬ng ®i ®«i víi ph©n cÊp qu¶n lý cho ®Þa ph­¬ng. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, nhµ n­íc trung ­¬ng tËp trung qu¶n lý ë tÇm chiÕn l­îc, tÇm vÜ m« bao gåm viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch quèc gia, ch­¬ng tr×nh, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ lín cã t¸c dung chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Cßn chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cã tr¸ch nhiÖm vµ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cña ®Þa ph­¬ng, ®Æc biÖt lµ vÒ kÕ ho¹ch ®Çu t­ cho khu vùc c«ng céng, thu chi ng©n s¸ch, vÒ tæ chøc vµ nh©n sù hµnh chÝnh ®Þa ph­¬ng, xö lý c¸c vô viÖc hµnh chÝnh. Ngay trong chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng còng ph¶i cã sù ph©n cÊp theo h­íng cÊp nµo n¾m th«ng tin ®Çy ®ñ h¬n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s¸t thùc tÕ h¬n th× giao thÈm quyÒn vµ nhiÖm vô cho cÊp ®ã. - T¨ng c­êng phèi hîp qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ. C¸c ngµnh trung ­¬ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý theo ngµnh trªn ph¹m vi c¶ n­íc bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi trªn ph¹m vi l·nh thæ, kÓ c¶ kiÓm tra kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c c¬ quan vµ tæ chøc thuéc ngµnh cÊp trªn ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn l·nh thæ, ®¶m b¶o sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ vµ th«ng suèt. 3. §Èy m¹nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ n­íc C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ n­íc lµ yªu cÇu cña nhiÒu quèc gia, nh­ng ®èi víi n­íc ta hiÖn nay, ®©y lµ mét nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm cña qu¶n lý nhµ n­íc kiÓu cò, x©y dùng mét Nhµ n­íc thùc sù cña d©n, do d©n, v× d©n, cã kh¶ n¨ng qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cßn rÊt míi mÎ vµ rÊt phøc t¹p, sím thÝch nghi vµ hoµ nhËp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ n­íc lµ mét cuéc ®Êu tranh hÕt søc gay go ®Ó kh¾c phôc c¸i cò, x©y dùng c¸i míi bao gåm hµng lo¹t vÊn ®Ò, trong ®ã tËp trung vµo mét sè viÖc chñ yÕu sau ®©y: - TiÕp tôc x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p kinh tÕ, bao gåm hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy nh»m t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho viÖc h×nh thµnh ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa; ®æi míi c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ®¶m b¶o phï hîp vµ ®Þnh h­íng ®­îc nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang trong b­íc s¬ khai vµ nhiÒu biÕn ®éng; x©y dùng vµ hoµn chØnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ x· héi, trong ®ã quan träng nhÊt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ. - C¶i c¸ch mét b­íc thñ tôc hµnh chÝnh c¶ vÒ quy chÕ vµ tæ chøc thùc hiÖn, gi¶m ®Õn møc tèi ®a c¸c thñ tôc, quy chÕ vµ t×nh tr¹ng quan liªu, phiÒn hµ ®èi víi nh©n d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. - S¾p xÕp l¹i vµ chÊn chØnh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ, ®¶m b¶o cho bé m¸y tinh gän, ®ñ kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o cho bé m¸y tinh gän, ®ñ kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò nÈy sinh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tËp trung vµo chøuc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, gi¶m dÇn ®i tíi xo¸ bá chÕ ®é chñ qu¶n ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc. ViÖc s¾p xÕp l¹i tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi viÖc x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nhµ n­íc cã phÈm chÊt, tr×nh ®é vµ n¨ng lùc trong qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 4. §Èy m¹nh ®Êu tranh chèng tÖ quan liªu, tham nhòng Quan liªu vµ tham nhòng ®i liÒn víi nhau nh­ h×nh víi bãng, lµ c¨n bÖnh vèn cã cña nhµ n­íc nãi chung. Riªng ë n­íc ta ®ang trong thêi kú ®æi míi, c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu, bao cÊp ch­a hoµn toµn xo¸ bá, c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ra ®êi ch­a ®ång bé lµ ®iÒu kiÖn tèt cho tÖ quan liªu, tham nhòng ph¸t triÓn, võa c¶n trë sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, võa lµm mÊt uy tÝn vµ lµm suy yÕu hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ n­íc. Do ®ã, ®Êu tranh kiªn quyÕt xo¸ bá tÖ quan liªu, tham nhòng trë thµnh mét nhiÖm vô cÊp b¸ch tr­íc m¾t cña toµn §¶ng, toµn d©n ta. V¨n kiÖn §¹i héi IX cña §¶ng ®· nhÊn m¹nh ph¶i kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng, g¾n víi chèng l·ng phÝ, quan liªu, bu«n lËu, ®Æc biÖt chèng c¸c hµnh vi lîi dông chøc quyÒn ®Ó s¸ch nhiÔu, tham «, nhËn hèi lé, lµm giµu bÊt chÝnh. §Êu tranh chèng quan liªu, tham nhòng ph¶i vËn dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh - tæ chøc, kinh tÕ vµ gi¸o dôc, tr­íc m¾t cÇn chó träng c¸c biÖn ph¸p sau: - Ph¸t huy quyÒn lµm chñ thùc sù cña nh©n d©n trong ho¹t ®éng kinh tÕ vµ tham gia qu¶n lý kinh tÕ, trong viÖc ph¸t hiÖn, tè c¸o, ®Êu tranh chèng quan liªu, tham nhòng. - Bæ sung, hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ phï hîp víi quy luËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, mäi thÓ chÕ, quy ®Þnh ph¶i minh b¹ch, râ rµng, dÔ hiÓu, c«ng khai, ®¶m b¶o cho moi ng­êi cã thÓ n¾m b¾t, thùc hiÖn, kiÓm tra, kiÓm so¸t. - §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, tiÕp tôc s¾p xÕp l¹i bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ tinh gän, xo¸ bá c¸c thñ tôc phiÒn hµ, n©ng cao tr¸ch nhiÖm phôc vô cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn vµ c«ng chøc nhµ n­íc. - §Ò cao kû c­¬ng, phÐp n­íc, xö lý nghiªm c¸c c¸n bé, c«ng chøc ph¹m téi tham nhòng, lµm giµu bÊt chÝnh, ®ång thêi nghiªm trÞ nh÷ng ng­êi vu c¸o, lµm mÊt danh dù vµ uy tÝn cña c¸n bé, c«ng cô qu¶n lý nhµ n­íc. KÕt luËn Nh­ vËy, quan ®iÓm x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ngµy cµng ®­îc nhËn thøc râ h¬n. Trong thùc tiÔn, sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý Nhµ n­íc cã ¶nh h­ëng quan träng ®Ó ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nhµ n­íc sö dông cã hiÖu qu¶ luËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c, ®Æc biÖt lµ thùc lùc kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®Ó t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña thÞ tr­êng, ng¨n ngõa, h¹n chÕ sù sa sót vÒ lèi sèng, ®¹o ®øc, tÖ n¹n vµ c¸c xu thÕ tù ph¸t kh¸c. Sau gÇn hai m­¬i n¨m thùc hiÖn ®æi míi, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®­a ®Êt n­íc tho¸t ra khái c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, yÕu kÐm, ®Æc biÖt lµ n­íc ta ch­a tho¸t khái mét n­íc nghÌo. §Ó v­ît qua ®­îc b­íc ®­êng ®ã, chóng ta cßn kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc lín vµ gay g¾t. §ång thêi chóng ta còng cã nh÷ng c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i chñ ®éng n¾m thêi c¬, kiªn quyÕt ®Èy lïi c¸c nguy c¬ nh»m v­¬n lªn ph¸t triÓn nhanh, v÷ng ch¾c vµ ®óng h­íng. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i n©ng cao h¬n n÷a vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc h­íng vµo chøc n¨ng ®Þnh h­íng vµ chØ ®¹o sù ph¸t triÓn, dÉn d¾t nç lùc ph¸t triÓn, t¹o khu«n khæ ph¸p luËt thèng nhÊt, m«i tr­êng æn ®Þnh, h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng… ®¸p øng yªu cÇu t¨ng tr­ëng nhanh, æn ®Þnh v÷ng ch¾c vµ c«ng b»ng x· héi.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docA7000.DOC
Tài liệu liên quan