Đề tài Vấn đề phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam

¸ mµ hä cho r»ng thÞ tr­êng thø cÊp sÏ chÊp nhËn cho chøng kho¸n nµy. C«ng ty chøng kho¸n HÖ thèng ®¨ng ký, thanh to¸n, bï trõ vµ l­u ký chøng kho¸n Nhµ ®Çu t­ Nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc Nhµ ®Çu t­ c¸c nh©n ThÞ tr­êng thø cÊp SGDCK OTC ThÞ tr­êng thø ba ThÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp lµ hai b¸nh xe cña mét chiÕc xe.thÞ tr­¬ng s¬ cÊp lµ b¸nh ®éng lùc cßn thÞ tr­êng thø cÊp lµ b¸nh c©n b»ng.Nh­ vËy thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp cã mèi quan hÖ néi t¹I, trong ®ã thÞtr­êng s¬ cÊp lµ tiÒn ®Ò cßn thÞ tr­êng thø cÊp lµ ®éng lùc. XÐt vÒ ph­¬ng diÖn tæ chøc vµ giao dÞch ,TTCK cã ba lo¹i: ThÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung:lµ thÞ tr­êng ë ®ã viÖc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua Së giao dÞch chøng kho¸n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n b¸n tËp trung: lµ thÞ tr­êng CK “bËc cao”. ThÞ tr­êng chøng kho¸n b¸n tËp trung (OTC) kh«ng cã trung t©m giao dÞch mµ giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n th«ng qua m¹ng l­íi ®iÖn tÝn, ®iÖn tho¹i. Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng OTC kh«ng trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn mua b¸n chøng kho¸n nh­ trong phßng giao dÞch cña SGDCK, thay vµo ®ã hä thuª c¸c c«ng ty m«i giíi giao dÞch hé th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng. C¸c c«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng OTC cã mÆt ë kh¾p n¬i trªn ®Êt n­íc, mçi c«ng ty chuyªn kinh doanh bu«n b¸n mét sè lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n cho m×nh vµ cho kh¸ch hµng th«ng qua viÖc giao dÞch víi c¸c nhµ t¹o thÞ tr­êng vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ã. C¸c c«ng ty còng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n nh­: giao dÞch mua b¸n cho chÝnh m×nh, m«i giíi mua b¸n cho kh¸ch hµng, dÞch vô t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh. C¸c chøng kho¸n mua b¸n trªn thÞ tr­êng OTC còng ph¶i ®­îc niªm yÕt c«ng khai cho c«ng chóng biÕt ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®Çu t­. C¸c chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng OTC t­¬ng ®èi dÔ dµng, c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt kh«ng qu¸ nghiªm ngÆt. Nh­ vËy, hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n kh«ng ®­îc niªm yÕt trªn SGDCK ®Òu ®­îc giao dÞch ë ®©y. C¸c chøng kh¸n bu«n b¸n trªn thÞ tr­êng OTC th­êng cã møc ®é tÝn nhiÖm thÊp h¬n c¸c chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt trªn SGDCK. Song, do thÞ tr­êng n»m r¶i r¸c ë kh¾p c¸c n¬i nªn ®é lín cña thÞ tr­êng khã cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®­îc, th«ng th­êng khèi l­îng bu«n b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng nµy lµ lín h¬n SGDCK. Tõ ®iÒu kiÖn niªm yÕt th«ng tho¸ng h¬n mµ chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty ®­îc bu«n b¸n trªn thÞ tr­êng nµy nhiÒu h¬n, thËm chÝ mét sè chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt trªn SGDCK còng ®­îc mua b¸n ë thÞ tr­êng nµy. Ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kh¸n trªn thÞ tr­êng OTC còng diÔn ra kh¸ ®¬n gi¶n. Khi mét kh¸ch hµng muèn mua mét sè l­îng chøng kho¸n nhÊt ®Þnh, anh ta sÏ ®­a lÖnh ra cho c«ng ty chøng kho¸n ®ang qu¶n lý tµi s¶n cña m×nh yªu cÇu thùc hiÖn giao dÞch hé m×nh. Th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng, c«ng ty m«i giíi- giao dÞch sÏ liªn hÖ tíi tÊt c¶ c¸c nhµ t¹o thÞ tr­êng cña lo¹i chøng kho¸n nµy ®Ó biÕt ®­îc gi¸ chµ b¸n thÊp nhÊt cña lo¹i chøng kh¸n ®ã. Sau ®ã c«ng ty nµy sÏ th«ng b¸o l¹i cho kh¸ch hµng cña m×nh vµ nÕu kh¸ch hµng chÊp thuËn, th× c«ng ty sÏ thùc hiÖn lÖnh nµy vµ giao dÞch cña kh¸ch hµng sÏ ®­îc thùc hiÖn. ThÞ tr­ßng chøng kho¸n phi tËp trung: cßn gäi lµ thÞ tr­êng thø ba. Ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn tù do. 2. Chøc n¨ng cña TTCK 2.1.Chøc n¨ng thø nhÊt :Huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc xem nh­ chiÕc cÇu v« h×nh nèi liÒn ng­êi thõa vèn víi ng­êi thiÕu vèn ®Ó hä gióp ®ì nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu vµ qua ®ã ®Ó huy ®éng vãn cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp, æn ®Þnh ®êi sèng d©n c­ vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.Th«ng qua thÞ tr­êng CK,chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng còng huy ®éng c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao l­u vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña tõng thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, nh÷ng TTCK lín nh­ Lu©n §«n, Niu ãc , Paris, Tokyo,... th× ph¹m vi ¶nh h­ëng cña nã v­ît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ nh÷ng TTCK tõ l©u ®­îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã tÇm c¬ quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña thÞ tr­êng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n n­íc së t¹i, mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc kh¸c. 2.2. Chøc n¨ng thø hai: th«ng tin ThÞ tr­êng chøng kho¸n b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi ( cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ) vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, thÞ gi¸ cña tõng lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng m×nh vµ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n h÷u quan. 2.3. Chøc n¨ng thø ba: cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n Nhê cã thÞ tr­êng chøng kho¸n mµ c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn khi hä muèn.Chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n b¶o ®¶m cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng hiÖu qu¶vµ n¨ng ®éng. 2.4 Chøc n¨ng thø t­:®¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬I ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c doanh nghiÖp th«ng qua chØ sè chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng .ViÖc nµy kÝch c¸c doanh nhgiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn,kÝch thÝch ¸p dông c«ng ngÖ míi. 2.5 chøc n¨ng thø n¨m: t¹o m«I tr­êng ®Ó chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh vÜ m« ChÝnh phñ cã thÎ mua b¸n tr¸I phiÕu chÝnh phñ ®Î to¹ ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t.ngoµI ra chÝnh cã thÓ sö dông c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n nh»m ®Þnh h­íng ®Çu t­. 3. Nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc 3.1. Nh÷ng mÆt tÝch cùc: 3.1.1. KhuyÕn khÝch d©n chóng tiÕt kiÖm vµ sö dông mäi nguån vèn nhµn rçi vµo c«ng cuéc ®Çu t­: Muèn ph¸t triÓn th× ph¶i ®Çu t­. §Çu t­, bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo, dï lµ khu vùc Nhµ n­íc hay khu vùc t­ nh©n cïng ®Òu cã hai gi¶i ph¸p c¬ b¶n: B¶n th©n doanh nghiÖp tù tÝch lòy ®Ó ®Çu t­ qua ph©n bæ lîi nhuËn. BiÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ë nh÷ng doanh nghiÖp hiÖn h÷u, kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã l·i. BiÖn ph¸p thø hai lµ huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi, chñ yÕu b»ng hai nguån vèn: vay tÝn dông trung vµ dµi h¹n cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu,tr¸i phiÕu. BiÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc khi d©n chóng cã nguån tiÕt kiÖm dåi dµo, vµ ý thøc còng nh­ phong trµo tiÕt kiÖm trong d©n chóng tèt. Cã thÞ tr­êng chøng kho¸n sè vèn nhµn rçi trong x· héi sÏ ®­îc thu hót vµo c«ng cuéc ®Çu t­. Vèn ®Çu t­ sÏ sinh lêi, cµng kÝch thÝch ý thøc tiÕt kiÖm trong d©n chóng. 3.1.2. Gióp Nhµ n­íc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Nhµ n­íc nµo còng cã nhiÖm vô æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng hay suy tho¸i tr­íc hÕt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p can thiÖp cña Nhµ n­íc. BÊt cø Nhµ n­íc nµo còng ph¶i cã ng©n s¸nh. Ng©n s¸nh Nhµ n­íc cµng lín th× ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cµng dÔ dµng thµnh c«ng. §Ó cã vèn cho chi tiªu, Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ. ThuÕ lµ biÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó t¹o ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Nh­ng, th«ng th­êng thuÕ kh«ng ®ñ cho chi tiªu, do ®ã ph¶i cã mét nguån thu kh¸c, ®ã lµ tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Mét h×nh thøc Nhµ n­íc vay tiÒn cña d©n. 3.1.3. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ c«ng cô gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t 3.1.4. Thu hót vµ kiÓm so¸t vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Chóng ta ai còng cã thÓ nhËn ra r»ng vèn ®Çu t­ trong n­íc (dï cã huy ®éng tèi ®a nguån tiÕt kiÖm cña d©n chóng) còng chØ cã giíi h¹n. Do vËy ph¶i cã vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi. Trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cã thÓ thùc hiÖn ë n­íc ta. 3.1.5. ThÞ tr­êng chøng kho¸n l­u ®éng hãa mäi nguån vèn trong n­íc C¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu t­îng tr­ng cho mét sè vèn dÇu t­ ®­îc mua ®i b¸n l¹i trªn TTCK nh­ mét thø hµng hãa. Ng­êi cã vèn (cã cæ phiÕu, tr¸i phiÕu...) kh«ng sî vèn cña m×nh bÞ bÊt ®éng tøc lµ kh«ng sî bÞ “ch«n” t¹i n¬i mµ m×nh kh«ng thÓ lÊy ra ®­îc khi kh«ng võa ý. V× khi cÇn, hä sÏ b¸n l¹i c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu trªn TTCK ®Ó mua l¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu kh¸c. Nhê vËy, sinh ho¹t kinh tÕ thªm s«i ®éng. 3.1.6. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ ®iÒu kiÖn tiªn ®Ò cho qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa Cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ doanh nghiÖp Nhµ n­íc sang c«ng ty cæ phÇn. Nã ®ßi hái ph¶i cã TTCK. Bëi v× TTCK vµ c«ng ty cæ phÇn nh­ h×nh víi bãng. ChØ cã th«ng qua TTCK th× Nhµ n­íc míi cã thÓ thùc hiÖn cæ phÇn hãa ®èi víi bÊt cø lo¹i doanh nghiÖp nµo, dï doanh nghiÖp ®ang kinh doanh cã l·i hay thua lç. V× TTCK lµ n¬i tËp trung ®­îc toµn bé quan hÖ cung cÇu vÒ vèn, lµ n¬i tËp trung c¸c nhµ ®Çu t­. Do vËy, cã thÓ nãi TTCK lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt cho qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa. 3.1.7. Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ®µng hoµng h¬n Nhê TTCK, c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ ®em b¸n, ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña hä. Víi sù tù do lùa chän cña ng­êi mua cæ phiÕu, ®Ó b¸n ®­îc cæ phiÕu, kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ nhµ qu¶n lÝ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n, lµm ¨n ®µng hoµng h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. 3.2. Nh÷ng mÆt tiªu cùc: 3.2.1.YÕu tè ®Çu c¬: §Çu c¬ lµ mét yÕu tè cã tÝnh to¸n cña nh÷ng ng­êi chÊp nhËn rñi ro. YÕu tè nµy dÔ g©y ¶nh h­ëng d©y chuyÒn lµm cho cæ phiÕu cã thÓ t¨ng gi¸ gi¶ t¹o. 3.2.2. Mua b¸n néi gi¸n: Mét c¸ nh©n nµo ®ã lîi dông viÖc n¾m ®­îc nh÷ng th«ng tin néi bé cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®Ó mua hoÆc b¸n cæ phiÕu cña ®¬n vÞ ®ã mét c¸ch kh«ng b×nh th­êng nh»m thu lîi cho m×nh ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ cña cæ phiÕu ®ã trªn thÞ tr­êng. 3.2.3. Mua b¸n cæ phiÕu ngoµi thÞ tr­êng chøng kho¸n: LuËt vÒ TTCK còng h¹n chÕ nh÷ng nhµ m«i giíi mua b¸n cæ phiÕu ngoµi TTCK. V× nÕu ®Ó viÖc mua b¸n nµy ®­îc tù do thùc hiÖn sÏ g©y hËu qu¶ kh«n l­êng. 3.2.4. Tin ®ån thÊt thiÖt: ViÖc phao tin ®ån kh«ng chÝnh x¸c hay th«ng tin lÖch l¹c vÒ ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ sÏ g©y hËu qu¶ xÊu cho ®¬n vÞ. §©y lµ ®iÒu cÊm trong ho¹t ®éng cña TTCK. 3.2.5. Mua b¸n liªn tôc nh»m ®Çu c¬: Liªn tôc mua mét lo¹i cæ phiÕu nµo ®ã ë gi¸ cao vµ b¸n ra ë gi¸ thÊp víi môc tiªu lµm ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ cæ phiÕu ®Ó ®Çu c¬. 4. C¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n C¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng CK chia thµnh c¸c nhãm:nhµ ph¸t hµnh,nhµ ®Çu vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan. 4.1. Nhµ ph¸t hµnh vµ c¸c tæ chøc huy ®éng vèn Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh cã thÓ lµ chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c«ng ty, hay c¸c tæ chøc tµi chÝnh. 4.2. Nhµ ®Çu t­ Nhµ ®Çu t­ cã thÓ chia lµn hai lo¹i: nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc. 4.2.1. C¸c nhµ ®Çu t­ c¸c nh©n Nhµ ®Çu t­ c¸c nh©n lµ nh÷ng ng­êi tham gia mua b¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, lîi nhuËn lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t­ phï hîp víi m×nh. 4.2.2. C¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc C¸c tæ chøc nµy th­êng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè l­îng lín vµ cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­. §Çu t­ th«ng qua c¸c tæ chøc nµy cã ­u ®iÓm lµ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t­ vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm. Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t­ lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho m×nh. 4.3. C¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n 4.3.1. C«ng ty chøng kho¸n C¸c c«ng ty nµy ho¹t ®éng víi nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, tù doanh, m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t­ vµ t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n. 4.3.2. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn ®Ó ®Çu t­ chøng kho¸n nh­ng chØ ®­îc trong giíi h¹n rÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. 4.4. C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n 4.4.1. C¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc C¬ quan nµy ®­îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng chøng kho¸n. c¬ quan nµy cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau tuú tõng n­íc. T¹i Anh cã Uû ban ®Çu t­ chøng kho¸n (SIB- Securities Investment Board), t¹i Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (SEC - Securities And Exchange Comission) hay ë NhËt B¶n cã Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (ESC - Exchange Surveillance Comission) ®­îc thµnh lËp vµo n¨m 1992 vµ ®Õn n¨m 1998 ®æi tªn thµnh FSA - Financial Supervision Agency. Vµ ë ViÖt Nam cã Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þng sè 75/CP ngµy 28/11/1996. 4.4.2. Së giao dÞch chøng kho¸n HiÖn nay trªn thÕ giíi cã ba h×nh thøc tæ chøc SGDCK: Thø nhÊt: SGDCK ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc “c©u l¹c bé mini” hay ®­îc tæ chøc theo chÕ ®é héi viªn. §©y lµ h×nh thøc tæ chøc SGDCK cã tÝnh chÊt tù ph¸t. Trong h×nh thøc nµy, c¸c héi viªn cña sgdck tù tæ chøc vµ tù qu¶n lý SGDCK theo ph¸p luËt kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc. C¸c thµnh viªn cña SGDCK bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó qu¶n lý vµ héi ®ång qu¶n trÞ bÇu ra ban ®iÒu hµnh. Thø hai: SGDCK ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cã cæ ®«ng lµ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn. SGDCK tæ chøc d­íi h×nh thøc nµy ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty cæ phÇn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña mét c¬ quan chuyªn m«n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng chøng kho¸n do chÝnh phñ lËp ra. Thø ba: SGDCK ®­îc tæ chøc d­íi d¹ng mét c«ng ty cæ phÇn nh­ng cã sù tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc. C¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý còng gièng nh­ h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nh­ng trong thµnh phÇn héi ®ång qu¶n trÞ cã mét sè thµnh viªn do Uû ban chøng kho¸n quèc gia ®­a vµo, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh SGDCK do ñy ban chøng kho¸n bæ nhiÖm. Thµnh viªn cña SGDCK cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc c¸c c«ng ty chøng kho¸n (cßn gäi lµ c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n). §Ó trë thµnh thµnh viªn cña mét SGDCK, c«ng ty ph¶i ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña nhµ n­íc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng, ph¶i cã sè vèn tèi thiÓu theo quy ®Þnh vµ cã nh÷ng chuyªn gia kinh tÕ, ph¸p lý ®· ®­îc ®µo t¹o vÒ ph©n tÝch vµ kinh doanh chøng kho¸n, ngoµi ra c«ng ty cßn ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu cña tõng së giao dÞch riªng biÖt. Mét c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ lµ thµnh viªn cña hai hay nhiÒu SGDCK,nh­ng khi ®· lµ thµnh viªn cña SGDCK (thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung) th× kh«ng ®­îc lµ thµnh viªn cña thÞ tr­êng phi tËp trung (thÞ tr­êng OTC) vµ ng­îc l¹i. §Ó cho c¸c giao dÞch diÔn ra c«ng b»ng, ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­, SGDCK cã bé phËn chuyªn theo dâi, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kho¸n ®Ó ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c vi ph¹m trong giao dÞch nh­ lµ g©y nhiÔu gi¸, giao dÞch tay trong, giao dÞch cã giµn xÕp tr­íc. Bé phËn gi¸m s¸t tiÕn hµnh theo dâi d­íi hai h×nh thøc lµ theo dâi th­êng xuyªn hoÆc theo dâi ®Þnh k×. Khi ph¸t hiÖn cã vi ph¹m th× xö lý nghiªm minh, nÕu ®Æc biÖt nghiªm träng th× tr×nh lªn Uû ban chøng kho¸n ®Ó ®iÒu tra xö lý. 4.4.3. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ho¹t ®éng víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c c«ng ty thµnh viªn nãi riªng vµ cho toµn ngµnh chøng kho¸n nãi chung. HiÖp héi nµy cã mét sè c¸c chøc n¨ng chÝnh sau: - KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ kinh doanh chøng kho¸n. - Ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c quy t¾c tù ®iÒu hµnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n. - §iÒu tra vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn. - Tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ trong ngµnh chøng kho¸n. 4.4.4. Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n lµ c¸c tæ chøc nhËn l­u gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ. 4.4.5. C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c¸c c«ng ty chuyªn ®­a ra c¸c ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng cña c¸c c«ng ty kh¸c d­íi d¹ng c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm. PhÇn hai - ThÞ tr­êng chøng kho¸n viÖt nam I. Sù cÇn thiÕt cña viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam §Ó tiÕn hµnh CNH, thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng nhanh, l©u bÒn, ViÖt Nam cÇn ®Õn mét khèi l­îng vèn khæng lå mµ hiÖn tr¹ng thÞ tr­êng tµi chÝnh kh«ng thÓ ®¸p øng ®Çy ®ñ. Víi c¬ cÊu hiÖn nay, thÞ tr­êng tµi chÝnh chñ yÕu chØ ®¸p øng ®­îc mét phÇn nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vÒ vèn ng¾n h¹n. Trong khi ®ã, qu¸ tr×nh CNH, H§H l¹i ®ßi hái ngay mét khèi l­îng khæng lå vèn dµi h¹n: trong n¨m n¨m 1991-1995, ®Ó cã tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n 2,8% n¨m cÇn 18,6 tØ USD; thêi k× 1996-2000, ®Ó ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng 9 - 9,5% n¨m th× dù tÝnh vèn ®Çu t­ ®· t¨ng h¬n 2,2 lÇn, kho¶ng 40 - 45 tØ USD; víi quy m« nh­ vËy ­íc tÝnh ®Õn n¨m 2020 vèn ®Çu t­ lµ 500 - 600 tØ USD. Tr­íc nh÷ng ®ßi hái bøc xóc vÒ vèn trung vµ dµi h¹n cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc trong n­íc còng nh­ c¸c nguån vèn n­íc ngoµi b»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã lµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. ViÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam hiÖn nay cßn cÇn thiÕt bëi nh÷ng lý do sau: - D­íi gãc ®é kinh tÕ, víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh cã chøc n¨ng ph©n bæ nguån vèn trung vµ dµi h¹n, thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ trung t©m thu nhËn, ph©n phèi vµ giao l­u c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ vµ x· héi. Nã g¾n bã h÷u c¬ trong sù ph¸t triÓn ®ång bé hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ cÊu thµnh nÒn tµi chÝnh quèc gia. - ThÞ tr­êng chøng kho¸n gióp cho ®ång vèn ®i vµo nh÷ng ngµnh, nh÷ng doanh nghiÖp biÕt t¹o ra hiÖu qu¶ th«ng qua sù ®Þnh h­íng cña thÞ tr­êng vèn. - Mét thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng tèt sÏ cung cÊp nh÷ng dù b¸o chÝnh x¸c vÒ chu kú kinh doanh trong t­¬ng lai, gióp nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp. - ThÞ tr­êng chøng kho¸n mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho c«ng chóng, gióp cho c«ng chóng cã thÓ ®Çu t­ vµo c¸c chøng kho¸n kh¸c nhau mét c¸ch dÔ dµng. II Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam 1. ThuËn lîi ThuËn lîi c¬ b¶n ®Çu tiªn lµ chóng ta cã mét hÖ thèng chÝnh trÞ æn ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®nag ph¸t triÓn víi mét tèc ®é kh¸ cao, l¹m ph¸t ®­îc khèng chÕ. §©y lµ m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« hÕt søc thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc ®· ®­îc thµnh lËp. §©y lµ h¹t nh©n c¬ b¶n, quan träng ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n. ChÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña §¶ng vµ nhµ n­íc ®ang gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh, huy ®éng mäi nguån vèn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ®· cho ra ®êi vµ ph¸t triÓn hµng lo¹t c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm. §©y lµ c¸c t¸c nh©n quan träng cho sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn vµ lµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. Nhu cÇu vÒ vèn cña n­íc ta trong thêi kú tíi rÊt cao nh­ ®· nãi ë phÇn trªn. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng gÊp ®«i GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi th× nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú 2000-2010 lµ 543,5 tû USD. N­íc ta lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, tµi nguyªn ch­a ®­îc th¨m dß vµ khai th¸c ®Çy ®ñ. §©y lµ yÕu tè quan träng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ l©u nay ViÖt Nam míi chó träng khai th¸c theo h­íng ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) mµ ch­a chó träng theo h­íng ®Çu t­ gi¸n tiÕp qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong vßng 12 n¨m qua, gi¸ vµng liªn tôc sôt gi¶m vµ yÕu tè t©m lý gi÷ vµng cña nh©n d©n kh«ng cßn nh­ tr­íc. Do vËy, ng­êi ta th­êng dïng tiÒn ®Ó göi tiÒn tiÕt kiÖm, mua tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu... 2. Khã kh¨n Tuy nhiªn, nh÷ng thuËn lîi ®· cã, nh÷ng khã kh¨n vÉn cßn nhiÒu, vµ ®©y còng chÝnh lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm chËm l¹i qu¸ tr×nh h×nh thµnh TTCK ë ViÖt Nam. Khã kh¨n thø nhÊt lµ thu nhËp ng­êi d©n cßn thÊp, tû lÖ gi÷a tiÕt kiÖm vµ tiªu dïng cßn qu¸ chªnh lÖch. T­ t­ëng “lµm ®ång nµo xµo ®ång Êy” ®ang cßn rÊt phæ biÕn trong d©n vµ ngay trong c¶ mét sè doanh nghiÖp trong khi t×nh h×nh l¹m ph¸t cßn ch­a æn ®Þnh vµ chøa ®ùng nhiÒu tiÒm Èn. HÖ thèng ph¸p lý vÒ TTCK cho ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc hoµn chØnh. Mét sè v¨n b¶n ph¸p quy, c¸c luËt cã liªn quan, chi phèi ho¹t ®éng hoÆc cã ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ban hµnh nh­ng trong phÇn néi dung cßn nhiÒu bÊt cËp, m©u thuÉn víi hÖ thèng ph¸p lý vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n. LuËt vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n vÉn cßn dù th¶o. T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn chËm, sè l­îng ®· cæ phÇn kh«ng ®¸ng kÓ so víi yªu cÇu ®Æt ra. C¸c c«ng ty cæ phÇn ®· ®­îc thµnh lËp cßn qu¸ Ýt vµ phÇn lín cã vèn rÊt nhá, ch­a ®ñ m¹nh ®Ó t¹o ra c¸c “hµng ho¸” cÇn thiÕt, tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ cã uy tÝn hµng ®Çu thÕ giíi, chóng ta ®· ban hµnh ®­îc 2 v¨n b¶n ph¸p quy quan träng lµ NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 vµ QuyÕt ®Þnh 127/1998/Q§-TTg ngµy 11/7/1998 lµm c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña TTCK, còng nh­ ®µo t¹o ®­îc nhiÒu c¸n bé d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh»m phôc vô cho sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam, tuy nhiªn l­îng c¸n bé ®· ®­îc ®µo t¹o võa qua vÉn ch­a ®ñ vÒ sè l­îng vµ do ch­a cã TTCK nªn chÊt l­îng ch­a ®­îc kiÓm chøng. Tõ thùc tr¹ng vµ nh÷ng thuËn lîi trªn ®ßi hái chóng ta cÇn ph¶i chuÈn bÞ mäi mÆt chu ®¸o h¬n n÷a, t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò thËt hoµn chØnh ®Ó sím cho ra ®êi ho¹t ®éng cña TTCK ViÖt nam. §©y lµ ®ßi hái v« cïng bøc xóc, kh¸ch quan cho c«ng t¸c huy ®éng nguån lùc vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, phôc vô cho chñ tr­¬ng CNH-H§H mµ §¶ng, nhµ n­íc ®· ®Ò ra. III. C¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam A. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp 1. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i vÒ mÆt nhËn thøc t­ t­ëng Nh÷ng tån t¹i vÒ mÆt nhËn thøc t­ t­ëng lµ mét trong nh÷ng trë lùc lín nhÊt, ®Çu tiªn trong viÖc tiÕn hµnh CPH ë bÊt cø mét DNNN nµo. Do ®ã, gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c cho CBCNV trong DN còng nh­ nh÷ng ng­êi cã liªn quan ph¶i ®­îc coi lµ nhiÖm vô quan träng ®Çu tiªn cÇn lµm, vµ nªn lµm tr­íc khi c«ng viÖc CPH ®­îc tiÕn hµnh. Bëi v× chñ tr­¬ng CPH ë n­íc ta hiªn nay lµ ­u tiªn cho CBCNV trong DN cho nªn ®èi t­îng ®Çu tiªn cÇn ®­îc phæ biÕn chÝnh lµ hä. ViÖc phæ biÕn chñ tr­¬ng theo chóng t«i cÇn ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu tèi thiÓu sau: - CBCNV trong DN ph¶i ý thøc mét râ rµng CPH lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan, kh«ng sím th× muén còng ph¶i thùc hiÖn. Trong giai ®o¹n nµy, tiÕn hµnh cµng sím th× DN cµng ®­îc lîi do Nhµ n­íc vÉn cßn dµnh rÊt nhiÒu ­u ®·i cho c¸c DNNN tiÕn hµnh CPH. Kinh nghiÖm cña c¸c DN ®i tr­íc ®· ®­îc ®óc kÕt t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ. H¬n n÷a CPH sím sÏ gióp cho DN cã ®iÒu kiÖn h¬n trong viÖc æn ®Þnh tæ chøc SXKD, chuÈn bÞ tèt h¬n cho viÖc c¹nh tranh khèc liÖt trong t­¬ng lai khi chóng ta tham gia AFTA. Tr«ng chê, û l¹i lóc nµy chÝnh lµ con ®­êng ng¾n nhÊt dÉn ®Õn chç ph¸ s¶n. - Hä còng cÇn hiÓu r»ng, CPH tr­íc hÕt lµ v× lîi Ých cña c¸c DN, cña CBCNV cña DN. Sau khi trë thµnh CTCP, hä sÏ ®­îc hoµn toµn ®éc lËp tù chñ trong SXKD, song tÊt nhiªn hä còng ph¶i biÕt tù m×nh chèng ®ì víi nh÷ng c¹nh tranh gay g¾t trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. §©y lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nh­ng ®©y còng lµ c¬ héi ®Ó cho nh÷ng ng­êi cã thùc lùc, thùc tµi, nh÷ng DN thùc m¹nh v­¬n lªn tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Cßn ®èi víi nh÷ng DN yÕu, nh÷ng ng­êi thiÕu n¨ng lùc, tr×nh ®é th× còng ph¶i nhËn ra mét ®iÒu lµ ®· ®Õn lóc hä ph¶i thay ®æi, ph¶i tù v­¬n lªn hoµn thiÖn m×nh nÕu kh«ng hä sÏ bÞ ®µo th¶i theo qui luËt c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - Ph¶i lµm râ cho ng­êi lao ®éng hiÓu nh÷ng lîi Ých mµ hä ®­îc h­ëng khi DN cña hä tiÕn hµnh CPH. Song còng ®ång thêi ph¶i lµm cho hä hiÓu râ c¶ nh÷ng tr¸ch nhiÖm mµ hä sÏ ph¶i g¸nh v¸c, nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®Ó hä cã c¸i nh×n ®Çy ®ñ toµn diÖn, lµm c¬ së cho nç lùc quyÕt t©m cña hä. - Ngoµi ra mét vÊn ®Ò n÷a cÇn l­u t©m gi¶i thÝch lµ vÊn ®Ò ph©n ®Þnh r¹ch rßi gi÷a quyÒn cña mét cæ ®«ng víi quyÒn cña mét ng­êi lao ®éng trong DN, tr¸nh ®Ó r¬i vµo t×nh tr¹ng CBCNV mua cæ ®«ng ®Ó gi÷ vÞ trÝ, gi÷ c«ng viÖc. Vµ còng tr¸nh ®Ó x¶y ra nh÷ng r¾c rèi khi DNCP cÇn ph¶i s¾p xÕp l¹i nh©n sù sau nµy. §Ó hç trî viÖc tuyªn truyÒn c¸c môc tiªu trªn th× ®µi, b¸o, v« tuyÕn truyÒn h×nh lµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn hÕt søc ®¾c lùc. Tuy nhiªn ®Ó c«ng t¸c tuyªn truyÒn thùc sù ®i s©u, ®i s¸t víi CBCNV th× cÇn ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c, s¸t s­ên h¬n. ë ®©y chóng t«i xin ®­a ra mét sè kinh nghiÖm mµ nhiÒu DN ®· ¸p dông tèt. §ã lµ viÖc cung cÊp cho CBCNV trong DN nh÷ng v¨n b¶n, cã néi dung liªn quan trùc tiÕp ®Õn chñ tr­¬ng CPH. Sau ®ã tæ chøc c¸c buæi nãi chuyÖn cã mêi c¸c chuyªn gia giái vÒ nh»m gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c cña hä ®ång thêi còng t¹o ®iÒu kiÖn cho hä ®­îc ®ãng gãp ý kiÕn tham gia viÖc x©y dùng ®Ò ¸n CPH... Ngoµi ra, ®Ó c«ng t¸c phæ biÕn, tuyªn truyÒn ®­îc ®Òu ®Æn vµ kÞp thêi, theo chóng t«i, c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng nªn tæ chøc c¸c líp tËp huÊn cho nh÷ng c¸n bé chñ chèt trong DN nh­ Gi¸m ®èc, l·nh ®¹o §¶ng, l·nh ®¹o c«ng ®oµn trong DN. Ngoµi viÖc ph¸t huy vai trß l·nh ®¹o t­ t­ëng cña tæ chøc §¶ng trong DN cÇn cã mét c¬ quan th­êng trùc bao gåm nh÷ng ng­êi cã uy tÝn, n¾m v÷ng chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ó gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c cho CBCNV ®ång thêi tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn cña hä ph¶n ¸nh lªn c¬ quan cÊp trªn. C¬ quan nµy nªn lµ mét bé phËn cña tæ chøc c«ng ®oµn t¹i DN. §èi víi c¸c cæ ®«ng tiÒm n¨ng bªn ngoµi DN th× kh«ng cã biÖn ph¸p tuyªn truyÒn nµo hiÖu qu¶ b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Æc biÖt lµ nh÷ng tê b¸o cã uy tÝn còng nh­ ®µi ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh TW. Ch­¬ng tr×nh thêi sù còng nh­ c¸c bé phim, nh÷ng c©u chuyÖn truyÒn thanh lµ nh÷ng ch­¬ng tr×nh mµ theo chóng t«i thu hót ®­îc rÊt nhiÒu kh¸n thÝnh gi¶. ViÖc ®­a tin vÒ c¸c CTCP lµm ¨n cã hiÖu qu¶, nh÷ng buæi pháng vÊn trùc tiÕp trªn ®µi truyÒn thanh, truyÒn h×nh vÒ chñ tr­¬ng CPH; nh÷ng bé phim hay, thiÕt thùc vÒ CPH ch¾c ch¾n sÏ ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho viÖc tuyªn truyÒn cho ®«ng ®¶o c«ng chóng c¸c chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña nhµ n­íc nãi chung, chñ tr­¬ng CPH nãi riªng. §èi víi nh÷ng hµnh ®éng ch©y ú, cã ý c¶n trë viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy thiÕt nghÜ, cÇn cã nh÷ng chÕ tµi xö lý nghiªm minh, cã nh­ vËy vai trß chØ ®¹o cña c¸c c¬ quan, tæ chøc míi ®­îc ®¶m b¶o, trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh ®Èy nhanh c¸c c«ng ®o¹n cña qui tr×nh CPH 2. Gi¶i ph¸p cho c¸c DN cßn gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ qu¶n lý Theo tin tõ ban CPH DNNN th× nhµ n­íc ®· cã chñ tr­¬ng ph©n lo¹i DNNN thµnh 4 nhãm. - Nhãm DN lµm ¨n cã hiÖu qu¶. - Nhãm DN cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. - Nhãm DN cã khã kh¨n vÒ qu¶n lý, gi¸ thµnh s¶n xuÊt lªn cao. - Nhãm DN thua lç kÐo dµi (tõ 3 n¨m trë nªn). Ba nhãm ®Çu thuéc diÖn CPH, cßn nhãm thua lç kÐo dµi, Nhµ n­íc sÏ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p s¸p nhËp víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c råi CPH, ®Êu thÇu cho thuª, b¸n cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong vµ ngoa× DN, thùc hiÖn biÖn ph¸p kho¸n hoÆc cho ph¸ s¶n. Nh÷ng biÖn ph¸p nãi trªn cã ¸p dông cho nhãm 4 theo chóng t«i lµ hîp lý. Tuy nhiªn, nhiÒu biÖn ph¸p trong sè ®ã nh­ kho¸n kd, cho thuª vÉn cßn nhiÒu míi mÎ. Do ®ã c¬ së ph¸p lý cho chóng vÉn ch­a hoµn thiÖn. Song nÕu c¸c biÖn ph¸p kho¸n kd cho thuª mµ thµnh c«ng th× ®©y sÏ ®­îc coi lµ nh÷ng gi¶i ph¸p qu¸ ®é cã nhiÒu t¸c dông thiÕt thùc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ SXKD cña c¸c DNNN ®Ó tiÕn tíi CPH. Cßn ®èi víi c¸c DNNN gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh th× viÖc thµnh lËp quü hç trî CPH sÏ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng. NhiÖm vô vµ vai trß cña quü CPH kh«ng chØ giíi h¹n ë viÖc hç trî cho c¸c DN gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Tuy nhiªn hç trî tµi chÝnh cho c¸c DN vÉn lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng chÝnh cña quü nµy. Nguån vèn cña quü cã thÓ h×nh thµnh tõ 3 nguån chÝnh. - TiÒn thu tõ viÖc b¸n cæ phiÕu thuéc vèn nhµ n­íc t¹i DN. - Vèn trî cÊp tõ NSNN. - Vèn tµi trî lÇn ®Çu cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc (chñ yÕu lµ vèn vay ­u ®·i). Ngoµi ra cßn cã thÓ lµ nh÷ng kho¶n thu tõ viÖc thanh lÝ tµi s¶n trong DNNN khi tiÕn hµnh CPH. Ho¹t ®éng hç trî cña quü cã thÓ ®­îc thùc hiÖn d­íi mét sè h×nh thøc sau: - KÕ thõa hoÆc mua l¹i nî cña DN. - Cho DN vay víi c¬ chÕ vµ l·i suÊt ­u ®·i. Nh­ vËy, quü CPH còng gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî ®äng trong nhiÒu DNNN hiÖn nay. Sù hç trî cña quü CPH sÏ cã t¸c dông gi¶i quyÕt nhiÒu khã kh¨n cho DN, tõ ®ã gióp DN n©ng cao hiÖu qu¶ SXKD, tiÕn tíi lµm ¨n cã l·i. Cã thÓ nãi “lµm ¨n cã l·i” lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng, nhiÒu khi lµ nh©n tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña viÖc CPH nhiÒu DN. Víi ý nghÜa ®ã, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ SXKD còng chÝnh lµ môc tiªu c¬ b¶n cña nh÷ng gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c DN gÆp khã kh¨n vÒ qu¶n lý, gi¸ thµnh s¶n xuÊt lªn cao. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt lªn cao cã thÓ cã nhiÒu nguyªn nh©n song suy cho cïng nguyªn nh©n quan träng nhÊt vÉn n»m trong kh©u qu¶n lý. Ng­êi qu¶n lý tèt cã ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é, phÈm chÊt sÏ biÕt ph¶i lµm g× khi thua lç x¶y ra. Khi thua lç do nguyªn nh©n kh¸ch quan ®­a l¹i, kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc th× ng­êi ®ã cÇn t×m c¸ch chuyÓn h­íng SXKD hoÆc tuyªn bè ph¸ s¶n. Nh÷ng DN kh«ng cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc ®· ®­îc xÕp vµo nhãm 4. Nh÷ng DN cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc nh­ng do qu¶n lý tåi, ng­êi qu¶n lý kÐm n¨ng lùc, tr×nh ®é thËm chÝ mÊt phÈm chÊt th× c¸ch gi¶i quyÕt duy nhÊt theo chóng t«i lµ thay ®æi nh©n sù trong ban qu¶n lý DN. ViÖc lùa chän ng­êi l·nh ®¹o míi kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ dµng, song nªn ®­a ra mét tiªu thøc ®Ó lùa chän lµ ng­êi l·nh ®¹o ®ã ph¶i lËp ®­îc ph­¬ng ¸n SXKD cã hiÖu qu¶ vµ kh¶ thi trªn c¬ së cña m¸y mãc, c«ng nghÖ, lao ®éng cña DN hiÖn t¹i. Mét sè tiªu chÝ n÷a cã thÓ kÓ ®Õn lµ uy tÝn cña ng­êi ®ã ®èi víi CBCNV trong DN, kh¶ n¨ng tæ chøc nh©n sù. Víi biÖn ph¸p c¶i c¸ch nh­ trªn chóng tèi cã nhiÒu tin t­ëng lµ hiÖu qu¶ SXKD cña DN sÏ ®­îc n©ng lªn. ë ®©y còng xin l­u ý lµ chóng ta ph¶i cã nh÷ng ­u ®·i, khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý, g¾n tr¸ch nhiÖm cña hä víi quyÒn lîi, g¾n lîi Ých cña hä víi hiÖu qu¶ SXKD cña DN. ChÝnh phñ vµ Nhµ n­íc nªn sím cã chñ tr­¬ng cñng cè c«ng t¸c ®µo t¹o trong ngµnh qu¶n trÞ kinh doanh . Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, c«ng t¸c qu¶n lý ®­îc chuyªn m«n ho¸ th× nhu cÇu ®èi víi c¸c Gi¸m ®èc giái sÏ kh«ng nhá. Trong khi ®ã c«ng t¸c ®µo t¹o ngµnh qu¶n trÞ kd hiÖn nay xem ra vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu nhÊt lµ yªu cÇu vÒ chÊt l­îng, v× r»ng nÕu kh«ng cã c¸c nhµ qu¶n lý giái th× c¸c ®éng lùc vÒ kinh tÕ cho dï cã m¹nh ®Õn ®©u còng khã cã thÓ bï ®¾p ®­îc cho nh÷ng thiÕu hôt vÒ tr×nh ®é. 3. Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­ trong DN sau khi tiÕn hµnh CPH C¬ chÕ biªn chÕ trong giai ®o¹n tr­íc ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tuyÓn chän lao ®éng trµn lan, bÊt chÊp tr×nh ®é nghÒ nghiÖp vµ hiÖu qu¶ SXKD trong nhiÒu DNNN. Theo ­íc tÝnh, tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc t¹i 5.790 DNNN vµo kho¶ng 1,8 triÖu ng­êi. Song chÊt l­îng lao ®éng rÊt thÊp: Tû lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ chØ chiÕm 10 - 12% sè cßn l¹i chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng. Nh÷ng con sè nµy còng ph¶n ¸nh phÇn nµo nh÷ng khã kh¨n ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­ sau khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch DNNN còng nh­ CPH. Bëi v× cïng víi viÖc chó träng n©ng cao hiÖu qu¶ SXKD th× viÖc lµm tÊt yÕu cña c¸c DN lµ ph¶i gi¶m bít sè lao ®éng d­ thõa, kh«ng ®ñ tr×nh ®é. Con sè nµy qu¶ lµ kh«ng nhá trong nhiÒu DNNN hiÖn nay. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­ lµ mét vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p, cã tÝnh x· héi s©u s¾c. Song ®ã lµ viÖc mµ chóng ta kh«ng thÓ nÐ tr¸nh. Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i thèng nhÊt víi nhau mét ®iÒu lµ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d«i d­ ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c tõ c¶ hai phÝa lµ DN vµ Nhµ n­íc cô thÓ h¬n lµ ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp Bé, ngµnh cã liªn quan. Trong sù hîp t¸c ®ã th× DN lµ ng­êi cã tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp ®­a ra h­íng gi¶i quyÕt, cßn Nhµ n­íc chØ lµ ng­êi hç trî, gióp ®ì vµ ph©n gi¶i c¸c m©u thuÉn gi÷a DN víi ng­êi lao ®éng. VÒ c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ, sau mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tham kh¶o tµi liÖu, chóng t«i nhËn thÊy nh÷ng gi¶i ph¸p mµ t¸c gi¶ §Æng QuyÕt TiÕn trong bµi “Lao ®éng d«i d­ - nh÷ng h­íng gi¶i quyÕt” ( B¸o Tµi ChÝnh) sè th¸ng 10 n¨m 1998, 25) ®­a ra lµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸ s©u s¾c vµ toµn diÖn. Néi dung cña c¸c gi¶i ph¸p ®ã chóng t«i xin phÐp ®­îc tr×nh bµy tãm t¾t nh­ sau: - §èi víi DN: Ph¶i chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ trªn c¬ së ®Ò ¸n SXKD cña DN víi mét sè néi dung chÝnh lµ. + Ph©n lo¹i lao ®éng ®Ó x¸c ®Þnh sè lao ®éng d«i d­ ®Ó tõ ®ã ®­a ra c¸c h­íng gi¶i quyÕt. Cô thÓ lµ ®èi víi ng­êi lao ®éng s¾p ®Õn tuæi nghØ h­u ( ng­êi lao ®éng cßn d­íi 5 n¨m c«ng t¸c lµ ®Õn tuæi nghØ h­u)cã thÓ trî cÊp ®Ó ®¶m b¶o c¸c chÕ ®é h­u trÝ cho hä. §èi víi sè lao ®éng cßn l¹i ( chiÕm ®a sè), cã nhiÒu h­íng gi¶i quyÕt nh­ t¸i sö dông sau khi ®· ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, hç trî chuyÓn sang ngµnh nghÒ míi. + X¸c ®Þnh nguån vèn ®Ó gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ hiÖn t¹i DN cã thÓ lÊy tõ c¸c nguån quü sau: Quü khen th­ëng, phóc lîi, quü trî cÊp mÊt viÖc lµm, quü trî cÊp th«i viÖc, ngoµi ra cßn cã thÓ lÊy tõ quü ®µo t¹o cña ®¬n vÞ (nÕu cã). - §èi víi Nhµ n­íc: Nªn h¹n chÕ hç trî trùc tiÕp, t¨ng c­êng hç trî gi¸n tiÕp. + Hç trî trùc tiÕp theo t¸c gi¶ chØ tËp trung vµo: Hç trî mét phÇn kinh phÝ cho DN. Mµ nguån hç trî chÝnh cã thÓ lÊy ra tõ quü CPH DNNN. Nh÷ng hç trî nµy nªn nh»m vµo viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng:Hç trî bæ sung cho ng­êi lao ®éng nghÌo t¹i DN ®Ó hä cã thÓ ®¶m b¶o ®êi sèng trong thêi gian ®Çu bÞ mÊt viÖc ( kho¶ng tõ 6 th¸ng ®Õn mét n¨m). + Hç trî gi¸n tiÕp: Hç trî vÒ c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch lËp nghiÖp ®èi víi lao ®éng d«i d­ nh­ c¸c danh s¸ch ­u ®·i vÒ vèn tÝn dông, tiÒn thuª ®Êt, vÒ thuÕ SXKD. Trong c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn, còng nh­ t¸c gi¶ cña bµi b¸o, chóng t«i nhÊt trÝ r»ng gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch lËp nghiÖp, tù t¹o viÖc lµ lµ gi¶i ph¸p cÇn ®­îc nh©n réng. §©y lµ gi¶i ph¸p cã t¸c dông kÝch thÝch sù s¸ng t¹o tù chñ cña ng­êi lao ®éng. §· ®Õn lóc ng­êi lao ®éng ph¶i chñ ®éng, s¸ng t¹o v­¬n lªn ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®Ó cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v÷ng vµng. T­ t­ëng cÇu an, û l¹i vµo Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®­îc kh¾c phôc. Cã nh­ vËy nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc míi ph¸t triÓn. Ngoµi ra, ®µo t¹o, vµ ®µo t¹o l¹i nghÒ nghiÖp cho sè lao ®éng d«i d­ còng cÇn ph¶i ®­îc xem lµ gi¶i ph¸p võa mang tÝnh s¸ch l­îc mµ mang tÝnh chiÕn l­îc. Thùc tÕ CPH trong nh÷ng n¨m qua ®· cho thÊy nhiÒu DN CPH sau khi ®i vµo SXKD æn ®Þnh th× th­êng cã nhu cÇu tuyÓn dông thªm lao ®éng. Song nh÷ng lao ®éng ®ã ph¶i lµ ng­êi cã tay nghÒ, ®· qua ®µo t¹o .VÒ mÆt l©u dµi, khi kinh tÕ ph¸t triÓn, sÏ cã ngµy cÇn nhiÒu nh÷ng ngµnh ®ßi hái c«ng nh©n cã tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n. NÕu chóng ta kh«ng chuÈn bÞ ngay tõ b©y giê th× e r»ng t×nh tr¹ng" thõa viÖc ,thiÕu ng­êi" trong nhiÒu DN, nhÊt lµ c¸c DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ hiÖn nay sÏ cµng trÇm träng thªm. 4. Gi¶i ph¸p cho nh÷ng tån t¹i trong vèn ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp NghÞ ®Þnh 44/CP ra ®êi víi nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ, râ rµng h¬n ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò rÊt nan gi¶i trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN tr­íc ®©y. VÝ dô nh­ viÖc c¸c tµi s¶n DN kh«ng cã nhu vÇu sö dông bao gåm tµi s¶n kh«ng cÇn dïng vµ tµi s¶n kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi cho qu¸ tr×nh SXKD ®· ®­îc lo¹i trõ ra khái gi¸ trÞ DN khi tiÕn hµnh CPH. C¸c tµi s¶n h×nh thµnh tõ quü phóc lîi khen th­ëng còng kh«ng ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ DN vµ ®­îc bµn giao riªng cho CPH tiÕp tôc qu¶n lý sö dông. Hay nh­ vÊn ®Ò c«ng nî khã ®ßi còng ®­îc qui ®Þnh rÊt râ rµng. Víi c¸c kho¶n c«ng nî khã ®ßi nÕu cã chøng cø hîp lÖ còng kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ DN CPH. Nh÷ng quy ®Þnh míi nµy ®· gãp phÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c CPH trong suèt giai ®o¹n tõ nöa cuèi n¨m 1998 ®Õn nöa ®Çu n¨m 1999. Tuy nhiªn xung quanh vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN vÉn cßn mét sè tån t¹i. Thø nhÊt: ViÖc x¸c ®Þnh cßn ph¶i th«ng qua nhiÒu kh©u, nhiÒu nÊc chång chÐo, nhiÒu khi g©y ra t×nh tr¹ng ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm kh«ng râ rµng, ®· lµm chËm qu¸ tr×nh nµy. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trªn th× ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm lµ rÊt cÇn thiÕt. Theo ®ã, chØ cã DN TW míi do Bé Tµi ChÝnh thÈm ®Þnh gi¸ trÞ vµ Bé tµi chÝnh giao cho Tæng côc qu¶n lý vèn, cßn ®Þa ph­¬ng th× giao cho Côc Qu¶n lý vèn. Trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, nÕu gi¸ trÞ tµi s¶n cao h¬n so víi sæ s¸ch 30% th× vÉn cho phÐp cÊp d­íi tiÕn hµnh mµ kh«ng ph¶i göi lªn trªn. Thø hai: Trong thùc tÕ, ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi m¸y mãc thiÕt bÞ t¹i DN s¶n xuÊt th­êng xuÊt hiÖn sù m©u thuÉn gi÷a gi¸ trÞ ghi trong sè s¸ch. Nguyªn nh©n lµ do nhiÒu tr­êng hîp DN tr­íc ®©y ®· mua vÒ c¸c thiÕt bÞ ®· lçi thêi, háng hãc nh­ng ®­îc t©n trang, lµm míi víi gi¸ gèc khi mua cao h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trÞ thùc tÕ. Do ®ã, nªn ch¨ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho DN, Ban thÈm ®Þnh nªn ®¸nh gi¸ dùa trªn gi¸ trÞ sö dông thùc tÕ cßn l¹i theo gi¸ thÞ tr­êng hiÖn t¹i. Nh­ thÕ, sÏ ph¶n ¸nh ®óng h¬n gi¸ trÞ cña tµi s¶n. Thø ba: NhiÒu DN chuÈn bÞ kh«ng ®Çy ®ñ tµi liÖu, nhÊt lµ c¬ së ph¸p lý vÒ nhµ cöa, ®Êt ®ai, c¸c biªn b¶n kiÓm tra quyÕt to¸n, quyÕt to¸n thuÕ do ®ã ®· lµm chËm l¹i ho¹t ®éng cña ban thÈm ®Þnh. NÕu nh­ c¸c DN CPH chuÈn bÞ tµi liÖu, hå s¬ ®Çy ®ñ th× viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN cã thÓ kh«ng qu¸ 15 ngµy kÓ tõ ngµy thµnh lËp Hé ®ång x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN. Do vËy, Bé Tµi chÝnh nªn sím cã h­íng dÉn nh÷ng hå s¬ tµi liÖu mµ DN nhÊt thiÕt ph¶i chuÈn bÞ ®ång thêi còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n ®· kh«ng hoµn thµnh c«ng t¸c nµy. VÒ mÆt l©u dµi th× viÖc yªu cÇu c¸c DN ¸p dông nghiªm ngÆt chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª, c«ng khai tµi chÝnh sÏ lµ nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuÈn bÞ sæ s¸ch giÊy tê, mÆt kh¸c còng t¹o gióp DN chuÈn bÞ tèt h¬n cho qu¸ tr×nh gia nhËp TTCK sau nµy. 5. Mét sè gi¶i ph¸p cho viÖc khuyÕn khÝch viÖc thu hót vèn ®Çu t­ cña c¸c cæ ®«ng ngoµi DN 5.1. Thóc ®Èy sù ra ®êi cña TTCK ¤ng Bïi Nguyªn Hoµn - Vô tr­ëng UBCKNN ®· cã mét c©u nãi rÊt hay: “NÕu ta coi ®ång tiÒn nh­ nh÷ng giät m¸u cña nÒn kinh tÕ, th× muèn cho hÕt th¶y mäi ®ång tiÒn trong x· héi ®Õn ®­îc víi c¸c tÕ bµo kinh tÕ, mét c¬ thÓ nÒn kinh tÕ hoµn chØnh ph¶i cã “hai con tim” “con tim ng©n hµng vµ con tim TTCK”. Qu¶ thùc lµ nh­ vËy, TTCK chÝnh lµ n¬i mµ nh÷ng ng­êi cÇn cã vèn ®Ó kd vµ nh÷ng ng­êi cã vèn vµ muèn kd (trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp). Sù gÆp nhau qua TTCK trùc tiÕp h¬n so víi viÖc th«ng qua Ng©n hµng. Nã th­êng ®em l¹i nhiÒu lîi Ých h¬n cho c¶ DN lÉn nhµ ®Çu t­. Sù ph¸t triÓn cña c¸c TTCK trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ mét minh chøng thùc tÕ cho tÝnh ­u viÖt cña lo¹i thÞ tr­êng ®Æc biÖt nµy. §èi víi tiÕn tr×nh CPH ë n­íc ta sù ra ®êi cña TTCK sÏ thùc sù t¹o ra mét lùc ®Èy míi ®Èy nhanh qu¸ tr×nh nµy. §iÒu nµy ®· ®­îc ph©n tÝch nhiÒu ë c¸c phÇn tr­íc ®Æc biÖt lµ phÇn bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc. ë ®©y chØ xin nh¾c l¹i mét sè t¸c dông c¬ b¶n. Thø nhÊt: TTCK gãp phÇn lµm t¨ng kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng cña c¸c TTCK, trong ®ã cã cæ phiÕu do ®ã sÏ lµm t¨ng søc hÊp dÉn cña h×nh thøc ®Çu t­ d­íi d¹ng cæ phiÕu. Thø hai: TTCK cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ cã nhiÒu th«ng tin h¬n vÒ c¸c DN th«ng qua sù biÕn ®éng cña c¸c chØ sè trªn thÞ tr­êng nµy. Nã t¹o ra sù gi¸m s¸t c«ng khai, kh¸ch quan ®èi víi DN do ®ã lµm t¨ng niÒm tin cña c¸c nhµ ®©ï t­, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi ë ngoµi DN. Thø ba: Nã lµm t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cña c¸c DN CPH, do ®ã sÏ ®em l¹i nhiÒu ®éng lùc thóc ®Èy DN tiÕn hµnh CPH. Víi nh÷ng ­u ®iÓm c¬ b¶n nªu trªn cã thÓ thÊy sù ra ®êi cña TTCK ë n­íc ta sÏ lµ mét sù hç trî ®¾c lùc cho viÖc ®Èy m¹nh CPH trong thêi gian tíi. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh qua thùc tÕ CPH ë Trung Quèc. VÊn ®Ò tr­íc m¾t cÇn lµm lµ Nhµ n­íc nªn sím x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý cho ho¹t ®éng giao dÞch cæ phiªó cña c¸c CTCP qua TTCK, hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, thóc ®Èy c¸c DN lµm quen víi chÕ ®é c«ng khai tµi chÝnh trªn TTCK qua ®ã lµm cho ho¹t ®éng cña TTCK ®­îc diÔn ra mét c¸ch su«n sÎ, thùc sù ph¸t huy ®­îc nh÷ng t¸c dông tÝch cùc cña m×nh. 5.2. Thµnh lËp c¸c quü ®Çu t­ Quü ®Çu t­ lµ mét lo¹i ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian trªn thÞ tr­êng vèn do c«ng ty ®Çu t­ lËp ra, huy ®éng tiÒn cña nhiÒu nhµ ®Çu t­ b»ng c¸ch b¸n cæ phiÕu cña Quü cho c¸c cæ ®«ng råi dïng kho¶n tiÒn ®ã mua tr¸i phiÕu hoÆc cæ phiÕu cña nhiÒu h¹ng môc ®Çu t­ ®Ó sinh lîi vµ b¶o toµn vèn. Cæ ®«ng cña Quü cã thÓ b¸n cæ phÇn cña Quü bÊt kú lóc nµo t¹i TTCK hoÆc b¸n l¹i cho Quü tuú h×nh thøc ho¹t ®éng Quü. Mçi quü cã mét nhµ qu¶n lý chuyªn nghiÖp, vµ mét ®éi ngò chuyªn viªn phô t¸, cã tr¸ch nhiÖm ph©n tÝch lùa chän danh môc ®Çu t­, theo dâi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty n»m trong danh môc ®Çu t­ vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt s¸ch khi cã biÕn ®éng ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña quü. Quü ®­îc tiÕp thÞ réng r·i ®Õn nhµ ®Çu t­ b»ng c¸ch qu¶ng c¸o, th­ mêi hay qua c¸c trung gian kh¸c. §Çu t­ vµo c¸c quü ®Çu t­ lµ mét h×nh thøc ®Çu t­ cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n so víi ®Çu t­ mua cæ phiÕu trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn TTCK ch­a ra ®êi vµ ph¸t triÓn. C¸c nhµ ®Çu t­ c¸ biÖt th­êng khã cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn t×m hiÓu v× ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty, do ®ã th­êng gÆp khã kh¨n khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. V× vËy hä th­êng ph¶i ®Çu t­ th«ng qua c¸c tæ chøc hoÆc c¸ nh©n m«i giíi trung gian mµ quü ®Çu t­ lµ mét trong sè ®ã. Víi ®éi ngò chuyªn viªn cã tr×nh ®é, l¹i cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi, quü ®Çu t­ sÏ gióp c¸c cæ ®«ng cña m×nh gi¶m bít rñi ro khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ mµ vÉn cã kh¶ n¨ng thu ®­îc l·i suÊt kh¸ cao. H¬n n÷a, ®Çu t­ vµo c¸c quü ®Çu t­ cßn gióp c¸c nhµ ®Çu t­ ph©n t¸n rñi ro. NÕu ®Çu t­ víi t­ c¸ch lµ mét nhµ ®Çu t­ c¸ biÖt th× c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng khã cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµo nhiÒu c«ng ty mµ nÕu cã ®Çu t­ ®­îc th× còng rÊt khã cã thÓ theo dâi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty ®ã ®Ó cho ra c¸c ®èi s¸ch phï hîp. Khi ®Çu t­ vµo quü sè vèn cña c¸c cæ ®«ng c¸ biÖt sÏ ®­îc tËp hîp l¹i vµ ®em ®Çu t­ vµo nhiÒu c«ng ty kh¸c mµ vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng theo dâi tèt ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty ®ã. H¬n n÷a, víi viÖc tËp hîp cæ phiÕu cña nhiÒu cæ ®«ng, c¸c quü ®Çu t­ sÏ cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tèt h¬n lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­ nhÊt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ nhá t¹i DN. Mét nh©n tè rÊt quan träng lµm cho ®Çu t­ vµo c¸c quü ®Çu t­ trë nªn hÊp dÉn h¬n, nhÊt lµ ®èi víi ng­êi d©n ViÖt Nam hiÖn nay trong ®iÒu kiÖn ch­a cã TTCK lµ kh¶ n¨ng hoµn vèn. T©m lý lo sî ®Çu t­ dµi h¹n vÉn lµ t©m lý chung cña phÇn ®«ng ng­êi d©n ViÖt Nam. Trong khi ®ã, ®Çu t­ vµo c¸c CTCP trong ®iÒu kiÖn TTCK ch­a ra ®êi th× c¸c cæ ®«ng víi kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng thÊp, th­êng chØ nhËn l¹i vèn khi c«ng ty ph¸ s¶n hoÆc gi¶i thÓ. Nh­ vËy th× rñi ro qu¸ lín . Nh­ng nÕu ®Çu t­ vµo quü ®Çu t­ th× nhµ ®Çu t­ cã thÓ b¸n l¹i cho quü sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh (cã nh÷ng lo¹i quü kh«ng mua l¹i, nh­ng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, theo chóng t«i nªn khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c quü cã hoµn vèn). Thêi h¹n hoµn vèn phï hîp (theo nghiªn cøu cña nhiÒu chuyªn gia) nªn lµ 3 n¨m v× nh­ vËy ®¶m b¶o . - Ngang víi thêi gian huy ®éng vèn trung h¹n ë ng©n hµng . - §ñ thêi gian cho c¸c DNNN ®­îc CPH ph¸t huy nh÷ng tiÒm n¨ng hiÖn nay. - Ng­êi d©n kh«ng sî bÞ ch«n vèn qu¸ l©u. C«ng ty ®Çu t­ sÏ lÇn l­ît thµnh lËp c¸c quü ®Çu t­ sau 3 n¨m khi quü ®Çu t­ tr­íc ra ®êi. Quü ®Çu t­ sau sÏ cã thÓ t¸i ®©ï t­ vµo nh÷ng DNNN ®­îc CPH mµ c«ng ty ®· ®­îc ®Çu t­ tr­íc ®ã vµ ®Çu t­ vµo c¸c DNNN CPH sau nµy. Ng­êi ®Çu t­ cña quü tr­íc cã thÓ t¸i ®Çu t­ vµo quü ®Çu t­ sau. Do ®ã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng nhµ ®Çu t­ trung, dµi h¹n. C¸c DNNN ®­îc CPH ph¸t triÓn vÉn lu«n ®­îc c«ng ty ®Çu t­ gi÷ cæ phÇn cña hä. Víi nh÷ng ­u ®iÓm trªn, quü ®Çu t­ th­êng cã ­u thÕ h¬n c¸c DN trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ cña c¸c cæ ®«ng ®Æc biÖt lµ c¸c cæ ®«ng nhá nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn TTCK ch­a ph¸t triÓn. Sau ®ã c¸c quü sÏ tiÕn hµnh ®Çu t­ mua cæ phÇn ë c¸c DNNN tiÕn hµnh CPH. Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng, ph¸t triÓn h×nh thøc c«ng ty ®Çu t­, quü ®Çu t­ sÏ lµ mét gi¶i ph¸p h÷u Ých cã t¸c dông ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CPH ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay, còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c CTCP sau nµy. Nh÷ng gi¶i ph¸p nªu trªn cã thÓ ch­a ph¶i lµ nh÷ng gi¶i ph¸p tèt nhÊt, song hy väng chóng còng gióp Ých ®­îc mét chót g× ®ã cho viÖc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh CPH DNNN ë n­íc ta trong thêi gian tíi. B. §Èy m¹nh ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. 1. C¶i c¸ch quy tr×nh ®Êu thÇu tr¸i phiÕu Tõ n¨m n¨m nay, Së Giao dÞch, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lµm ®¹i lý cho Bé Tµi chÝnh trong viÖc ®Êu thÇu tr¸i phiÕu kho b¹c lo¹i kú h¹n d­íi mét n¨m. Kh¸ch hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Ai trong sè c¸c kh¸ch hµng bá thÇu víi l·i suÊt thÊp nhÊt, sè l­îng tr¸i phiÕu mua cao nhÊt th× sÏ tróng thÇu. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh ®Êu thÇu l¹i cã nh÷ng ®iÓm kh«ng hîp lý. Bé Tµi chÝnh lµ c¬ quan ph¸t hµnh ®¸ng lÏ ph¶i c«ng bè l·i suÊt tr¸i phiÕu tr­íc, sau ®ã c¸c ng©n hµng vµ c«ng ty b¶o hiÓm sÏ bá thÇu l·i suÊt. Nh­ng ®Êu thÇu ®· ®­îc lµm ng­îc l¹i: c¸c kh¸ch hµng tuyªn bè l·i suÊt vµ sè l­îng tr¸i phiÕu hä muèn mua, sau ®ã Bé Tµi chÝnh míi c«ng bè l·i suÊt tr¸i phiÕu ph¸t hµnh. L·i suÊt cña kh¸ch hµng nµo s¸t cËn víi l·i suÊt cña Bé Tµi chÝnh th× sÏ tróng thÇu. Víi ph­¬ng thøc ®Êu thÇu nh­ trªn, Nhµ n­íc khã huy ®éng ®­îc nguån vèn víi l·i suÊt thÞ tr­êng phï hîp. Kh«ng Ýt thêi ®iÓm l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng ®· ®­îc h¹ thÊp, nh­ng l·i suÊt tr¸i phiÕu kho b¹c vÉn cao. Ch­a kÓ trong tr­êng hîp ng©n s¸ch nhµ n­íc cÇn tiÒn gÊp ®Ó ®Çu t­ cho mét c«ng tr×nh, dù ¸n nµo ®ã, ph¶i ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, nh­ng kh¸ch hµng "cÊu kÕt" víi nhau, bá thÇu l·i suÊt cao, th× c¸c phiªn ®Êu thÇu sÏ thÊt b¹i. Vµ trªn thùc tÕ ®· cã nh÷ng lÇn ®Êu thÇu mµ kh«ng cã mét tr¸i phiÕu nµo ®­îc ph¸t hµnh. Tãm l¹i, ta ph¶i c¶i c¸ch l¹i h×nh thøc ®Êu thÇu : Bé Tµi chÝnh lµ c¬ quan ph¸t hµnh ph¶i c«ng bè l·i suÊt tr¸i phiÕu tr­íc, sau ®ã c¸c ng©n hµng vµ c«ng ty b¶o hiÓm sÏ bá thÇu l·i suÊt vµ sè l­îng. 2. ChuÈn bÞ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu th«ng qua b¶o l·nh Tõ ®Çu n¨m 2000, ®Ó chuÈn bÞ hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n t­¬ng lai (mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó tr¸i phiÕu cã thÓ l­u hµnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ ph¶i dµi h¹n). Theo dù kiÕn, tæng trÞ gi¸ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ph¸t hµnh trong n¨m 2000 lµ 14.000 tû ®ång. §èi víi tr¸i phiÕu kú h¹n tõ mét n¨m trë lªn, cã ba h×nh thøc ph¸t hµnh: §Êu thÇu qua Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n; qua c¸c c«ng ty b¶o l·nh vµ b¸n lÎ qua kho b¹c. Tuy nhiªn, tõ ®Çu n¨m ®Õn nay, viÖc b¸n lÎ tr¸i phiÕu kho b¹c ch­a ®­îc thùc hiÖn, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ch­a ra ®êi, nªn Bé Tµi chÝnh míi chØ chuÈn bÞ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu th«ng qua c¸c c«ng ty b¶o l·nh. Kho b¹c Nhµ n­íc, cho biÕt c«ng ty chøng kho¸n cña ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam (Vietinde bank) vµ B¶o ViÖt lµ hai ®¬n vÞ ®· ®¨ng ký xin ®­îc b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. NÕu ®­îc chän, nh÷ng c«ng ty B¶o l·nh sÏ ký hîp ®ång víi Bé Tµi chÝnh vµ hä sÏ nhËn ®­îc mét kho¶n phÝ "hoa hång". Trong tr­êng hîp kh«ng ph¸t hµnh hÕt, c¸c c«ng ty b¶o l·nh sÏ ph¶i bá tiÒn ra mua hÕt sè tr¸i phiÕu ®· nhËn. VÊn ®Ò cßn l¹i ®ang ®­îc Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc, Bé Tµi chÝnh vµ c¸c bé, ngµnh liªn quan th¶o luËn lµ l·i suÊt cña tr¸i phiÕu hîp lý kh«ng nh÷ng huy ®éng ®­îc nguån lùc tµi chÝnh trong d©n c­, doanh nghiÖp, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nghiªn cøu, chuÈn bÞ cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ sau nµy. C. §Èy m¹nh ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu Doanh nghiÖp. Gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu cña Doanh nghiÖp lµ Nhµ n­íc ph¶i cã v¨n b¶n luËt cô thÓ vÒ vÊn ®Ò ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Doanh nghiÖp. C¸c DN cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Òu ®­îc ph¸t hµnh th«ng qua mét c¬ quan ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nh­ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. HiÖn nay míi cã hai c«ng ty chøng kho¸n, vµ 6 c«ng ty chøng kho¸n kh¸c ®ang ®­îc xem xÐt cho phÐp ho¹t ®éng. VÊn ®Ò ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp sÏ trë nªn v« cïng ®¬n gi¶n khi ph¸t hµnh th«ng qua c¸c c«ng ty chøng kho¸n, mµ hiÖn nay vµ s¾p tíi, sè l­îng c¸c c«ng ty chøng kho¸n sÏ t¨ng lªn ®¸ng kÓ. D. C¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng chøng kho¸n Qua thùc tiÔn c¸c n­íc cho thÊy c¬ quan qu¶n lý ®éc lËp. §èi víi ViÖt Nam vÒ viÖc thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc ®éc lËp lµ mét b­íc ®i ®óng ®¾n vµ ®Ó hç trî cho sù ho¹t ®éng cña Uû ban chøng kho¸n, nhµ n­íc cÇn cã sù tµi trî vÒ ng©n s¸ch, ®ång thêi gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng chÕ ®é l­¬ng bæng cho c¸n bé uû ban trong thêi gian ®Çu. E. HÖ thèng ph¸p lý Trong thêi gian qua, nh÷ng ®¹o luËt c¬ b¶n cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ®­îc ban hµnh nh­ng vÉn cßn rÊt nhiÒu xun ®ét m©u thuÉn gi÷a c¸c v¨n b¶n. Do vËy, c¸c nhµ lµm luËt ph¶i t×m ra mét khung ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t tèi ®a vµ nx b­íc ph¸t triÓn ®ång bé. F. VÒ sù tham gia cña n­íc ngoµi Chóng ta cÇn cã sù më cöa thÞ tr­êng mét c¸ch thÝch hîp nh»m thu hót vèn vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi, cho phÐp n­íc ngoµi ®­îc phÐp së h÷u mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi ®­îc liªn doanh víi c¸c c«ng ty chøng kho¸n ViÖt Nam. G. C¸c tæ chøc trung gian ViÖt Nam nªn cho phÐp c¸c c«ng ty chøng kho¸n ViÖt Nam ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng kinh doanh: b¶o l·nh ph¸t hµnh, m«i giíi, tù doanh, t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n, qu¶n lý danh môc ®Çu t­. Riªng h×nh thøc qu¶n lý danh môc ®Çu t­ ph¶i ho¹t ®éng t¸ch rêi d­íi h×nh thøc c«ng ty con nahõm b¶o vÖ lîi Ých cña quü. KÕt luËn Trªn ®©y lµ nh÷ng kiÕn thøc s¬ l­îc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. ViÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, viÖc tiÕn hµnh vÉn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. §¶ng vµ nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî còng nh­ sù gãp søc cña tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp còng nh­ sù ñng hé cña nh©n d©n. C¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ linh ho¹t. song ®iÒu quan träng h¬n c¶ lµ chóng ta cÇn ph¶i lùa chäng ®­îc mét m« h×nh thÞ tr­êng chøng kho¸n thÝch hîp víi ViÖt Nam trong hoµn c¶nh hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n - Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n - Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc T¹p chÝ tµi chÝnh B¸o ®Çu t­ Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam Ph©n tÝch ®Çu t­ - Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o