Đề tài Vận dụng phương pháp dãy số thời gian phân tích tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam giai đoạn 1996-2005 và dự báo đến năm 2006-2007

xuất khẩu, trong đó vùng đồng bằng sông Cửu Long có một triệu ha, vùng đồng bằng sông Hồng có 300 nghìn ha. Vì vậy, trong những năm gần đây, thị trường gạo được mở rộng, khách hàng tăng, sức cạnh tranh của gạo Việt Nam trên thị trường thế giới tăng và đã đứng vững ở những thị trường khó tính. Nhờ những tiến bộ về chủng loại, chất lượng và thị trường, cho nên trong những năm gần đây, giá gạo Việt Nam không còn thua kém giá gạo các nước trong khu vực, đồng thời sản lượng cao và có xu hướng ổn định, tăng dần theo thời gian. Ðó là ưu thế của một cường quốc xuất khẩu gạo không phải nước nào cũng có được. Ưu thế này chứng minh tính ưu việt của chế độ chính trị và đường lối đổi mới đúng đắn của Việt Nam trong thời kỳ mở cửa, hội nhập kinh tế thế giới và khu vực. Kết quả xuất khẩu gạo còn có tác dụng tăng thu nhập của nông dân trồng lúa hàng hóa do giá lúa gạo trong nước tăng cao. Chỉ số giá lương thực tháng12-2005 tăng gần 7% so với tháng 12-2004 nên nông dân được mùa lại được giá. Ðó là xu hướng mới xuất hiện trong năm 2004 và 2005 có liên quan trực tiếp đến xuất khẩu gạo. T×nh h×nh vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu 1.2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o. Năm 2005, lần đầu tiên nước ta xuất khẩu gạo đạt mức hơn năm triệu tấn, với giá bình quân mỗi tấn 267 USD, thu về hơn 1,34 tỷ USD. Ðây là năm đạt được cả ba chỉ tiêu: lượng, kim ngạch và giá cả xuất khẩu ở mức cao nhất, kể từ khi Việt Nam chính thức tham gia thị trường gạo thế giới. So với năm 2004, lượng gạo xuất khẩu tăng gần một triệu tấn, kim ngạch tăng hơn 400 triệu USD và giá cả tăng 48 USD/tấn. Kết quả đó đạt được trong điều kiện thời tiết không thuận lợi, đầu năm hạn hán gay gắt ở Tây Nguyên và Nam Trung Bộ, giữa và cuối năm bão, lũ lớn kéo dài, nhất là bão số 7, 8 gây thiệt hại nặng nề cho sản xuất lúa mùa và lúa hè thu, mất hơn nửa triệu tấn lúa. Sản xuất lúa gặp nhiều khó khăn, nhưng Việt Nam vẫn sản xuất gần 40 triệu tấn lương thực có hạt, trong đó có hơn 36 triệu tấn lúa. Ðây là năm thứ 17 Việt Nam liên tục xuất khẩu gạo và là năm thứ ba đạt lượng gạo xuất khẩu hơn bốn triệu tấn, năm thứ hai đạt kim ngạch hơn một tỷ USD, giữ vững vị trí thứ hai thế giới về xuất khẩu gạo. Lượng gạo xuất khẩu tăng, giá cũng tăng là thành tựu lớn và là một trong những điểm sáng trong bức tranh kinh tế Việt Nam năm cuối cùng của kế hoạch năm năm đầu thế kỷ 21. Thị trường xuất khẩu gạo tiếp tục được mở rộng nhờ chất lượng gạo xuất khẩu Việt Nam có tiến bộ so với các năm trước. Năm 2005, gạo Việt Nam đã xuất được vào các thị trường yêu cầu chất lượng cao như Nhật Bản, EU, Hoa Kỳ. Tại thị trường Nhật Bản, từ đầu năm đến tháng 11-2005, Việt Nam đã xuất vào thị trường này 90.000 tấn gạo thơm, tăng 60% so với cùng kỳ năm trước, với giá rất hấp dẫn. Có được kết quả đó là do chất lượng gạo của ta đáp ứng được 579 tiêu chuẩn khắt khe, thay cho 250 tiêu chuẩn trước đây của thị trường Nhật Bản. Giá gạo xuất khẩu bình quân năm 2005 đạt 275 USD/tấn so với 232 USD/tấn năm 2004 và 188,2 USD/tấn năm 2003. Ðánh dấu sự phát triển và tăng trưởng của xuất khẩu gạo Việt Nam là tính ổn định cao trong điều kiện có sự cạnh tranh quyết liệt trên thị trường thế giới. Năm 1989, Việt Nam chính thức tham gia xuất khẩu gạo vào thị trường thế giới với số lượng 1,42 triệu tấn, giá bình quân 204 USD/tấn và thu về cho đất nước 189 triệu USD. Thời kỳ 1991-1995 là 1,734 triệu tấn/năm và tăng nhanh trong giai đoạn 1996-2000 với mức 3,663 triệu tấn/năm. Năm năm đầu thế kỷ 21 (2001-2005), hoạt động xuất khẩu gạo Việt Nam không chỉ tăng về số lượng mà còn tăng về chất lượng nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường. Lượng gạo xuất khẩu bình quân trong thời kỳ này  là 3,706 triệu tấn/năm, trong đó cao nhất là năm 2005 đạt hơn năm triệu tấn. Nếu so với năm đầu xuất khẩu gạo (1989) thì lượng gạo xuất khẩu năm 2005 gấp 3,57 lần, giá gạo tăng 63 USD/tấn (267 USD) và kim ngạch tăng gấp bảy lần (1.340/189 triệu USD). Cũng trong thời gian đó, có 14 năm Việt Nam giữ vững vị trí thứ hai thế giới về lượng gạo xuất khẩu (chỉ có ba năm đứng thứ ba sau Thái-lan và Ấn Ðộ) và vượt Mỹ liên tục từ năm 1990 đến nay. Ðó là chặng đường đi lên đầy khó khăn, thách thức, nhưng cũng khá thành công trong hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam. Theo đánh giá của Tổ chức nông lương Liên Hợp Quốc (FAO), khu vực châu Á - Thái Bình Dương, ở châu Á, ngoài cường quốc xuất khẩu gạo Thái-lan, còn ba nước khác có khả năng cạnh tranh với Việt Nam là Ấn Ðộ, Pakistan và Trung Quốc. Song trong 17 năm qua, sản lượng gạo xuất khẩu của ba nước này đều không ổn định. Khác với các nước trong khu vực, 17 năm qua, Việt Nam thực hiện chính sách đổi mới toàn diện và sâu sắc trong nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo tinh thần Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị (khóa VI) và các chính sách kinh tế-tài chính của Ðảng và Nhà nước, sản xuất nông nghiệp nói chung và lúa gạo nói riêng của nước ta phát triển ổn định và tăng trưởng nhanh. Kết quả sản xuất và xuất khẩu gạo năm 2005 đã chứng minh điều đó. Cùng với sự tăng nhanh về sản lượng là sự tiến bộ về chất lượng và chủng loại lúa gạo. Vượt qua những khó khăn và yếu kém ban đầu, trong những năm gần đây, sản xuất lúa chất lượng cao phục vụ  xuất khẩu của Việt Nam đã có nhiều khởi sắc. Diện tích gieo cấy các giống lúa có chất lượng cao (hạt dài, thơm ngon, ít bạc bụng, tỷ lệ tấm thấp) đã tăng dần và ngày càng chiếm tỷ trọng lớn. Trong khi đó, diện tích trồng các loại lúa chất lượng thấp và trung bình (hạt tròn, bạc bụng, tỷ lệ tấm cao) giảm dần và chiếm tỷ trọng nhỏ. Có được tiến bộ này là do Nhà nước đã quy hoạch và đầu tư xây dựng các vùng trồng lúa chất lượng cao, phục vụ xuất khẩu, trong đó vùng đồng bằng sông Cửu Long có một triệu ha, vùng đồng bằng sông Hồng có 300 nghìn ha. Vì vậy, trong những năm gần đây, thị trường gạo được mở rộng, khách hàng tăng, sức cạnh tranh của gạo Việt Nam trên thị trường thế giới tăng và đã đứng vững ở những thị trường khó tính. Nhờ những tiến bộ về chủng loại, chất lượng và thị trường, cho nên trong những năm gần đây, giá gạo Việt Nam không còn thua kém giá gạo các nước trong khu vực, đồng thời sản lượng cao và có xu hướng ổn định, tăng dần theo thời gian. Ðó là ưu thế của một cường quốc xuất khẩu gạo không phải nước nào cũng có được. Ưu thế này chứng minh tính ưu việt của chế độ chính trị và đường lối đổi mới đúng đắn của Việt Nam trong thời kỳ mở cửa, hội nhập kinh tế thế giới và khu vực. 2. Ph©n tÝch biÕn ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2005 D­íi ®©y lµ sè liÖu Xk g¹o cña ViÖt Nam thêi kú 1996-2005: B¶ng 2: S¶n l­îng vµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam thêi kú 1996-2005 §¬n vÞ : ngh×n tÊn N¨m S¶n l­îng XK g¹o (Ngh×n tÊn) Gi¸ trÞ kim ng¹ch XK g¹o (TriÖu USD) 1996 3033 854.6 1997 3575 870.9 1998 3730 1019.7 1999 4508 1025.1 2000 3477 667.8 2001 3721 623.5 2002 3236 726.3 2003 3810 719.9 2004 4060 950.4 2005 5250 1407.2 Nguån: Niªn gi¸m h¶i quan- Tæng côc h¶i quan 2.1. Ph©n tÝch chØ tiªu biÕn ®éng quy m« xuÊt khÈu g¹o ®¬n vÞ hiÖn vËt B¶ng 3: Ph©n tÝch biÕn ®éng quy m« s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2005 §¬n vÞ :1000 tÊn N¨m(t) y di Di ti (%) Ti(%) ai(%) Ai(%) gi(1000 tÊn) 1996 3033 1997 3575 542 542 117.87 117.87 17,87 17,87 30,33 1998 3730 155 697 104.34 122.98 4,34 22,98 35,75 1999 4508 778 1475 120.86 148.63 20,86 48,63 37,3 2000 3477 -1031 444 77.13 114.64 -22,87 14,64 45,08 2001 3721 244 688 107.02 122.68 7,02 22,68 34,77 2002 3236 -485 203 86.97 106.69 -13,03 6,693 37,21 2003 3810 574 777 117.74 125.62 17,74 25,62 32,36 2004 4060 250 1027 106.56 133.86 6,56 33,86 38,1 2005 5250 1190 2217 129.31 173.10 29,31 73,10 40,6 Trung b×nh 246,33 106.29 6.3 Tõ b¶ng kÕt qu¶, ta thÊy s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta trong thêi gian ®Çu cña thêi k× 1996 – 2005 cã xu h­íng t¨ng lªn, nh­ng v¬i tèc ®é t¨ng kh«ng ®Òu thËm chÝ cã nh÷ng n¨m s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o bÞ gi¶m xuèng nh­ n¨m 2000 s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o chØ ®¹t 3477 ngh×n tÊn gi¶m so víi n¨m 1999 lµ 1031 ngh×n tÊn. Mét lý do chñ yÕu lµm cho s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam t¨ng chËm trong nh÷ng n¨m 2000-2003 lµ do thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, chÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam vÉn cßn thÊp h¬n so víi c¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Mü,… Tuy nhiªn ta còng thÊy ®­îc vai trß cña xuÊt khÈu g¹o trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, hiÖn nay n­íc ta ®ang lµ n­íc cã l­îng xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai trªn thÕ giíi (sau Th¸i Lan). Trung b×nh hµng n¨m s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o n­íc ta t¨ng 246.33 ngh×n tÊn, víi tèc ®é t¨ng trung b×nh lµ 6.3%/n¨m. 2.2. Ph©n tÝch chØ tiªu biÕn ®éng quy m« kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o. B¶ng 4: chØ tiªu biÕn ®éng quy m« Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o giai ®oan 1996-2005 §¬n vÞ: TriÖu USD N¨m(t) y di Di ti (%) Ti(%) ai(%) Ai(%) gi(triÖu USD) 1996 854.6 1997 870.9 16.3 16.3 101.91 101.91 1.91 1.91 8.546 1998 1019.7 148.8 165.1 117.09 119.32 17.09 19.32 8.709 1999 1025.1 5.4 170.5 100.53 119.95 0.53 19.95 10.197 2000 667.8 -357.3 -186.8 65.14 78.14 -34.86 -21.86 10.251 2001 623.5 -44.3 -231.1 93.37 72.96 -6.63 -27.04 6.678 2002 726.3 102.8 -128.3 116.49 84.99 16.49 -15.01 6.235 2003 719.9 -6.4 -134.7 99.12 84.24 -0.88 -15.76 7.263 2004 950.4 230.5 95.8 132.02 111.21 32.02 11.21 7.199 2005 1407.2 456.8 552.6 148.06 164.66 48.06 64.66 9.504 Trung b×nh 61.4 105.7 1.057 Tõ B¶ng trªn ta thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta gi¹i ®o¹n 1996-2005 ngµy cµng t¨ng lªn, ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë tèc ®é t¨ng b×nh qu©n kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o lµ 61.4 (Tr.USD)/ n¨m. Tuy nhiªn trong thêi kú 2000-2003 do yÕu tè c¹nh tranh vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi ®· lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta bÞ gi¶m xuèng, n¨m 2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®¹t 667.8 Tr.USD gi¶m xuèng so víi n¨m 1999 lµ 357.3 Tr.USD, n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o gi¶m xuèng chØ cßn 623.5 Tr.USD, chØ ®Õn n¨m 2004 kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o míi b¾t ®Çu t¨ng trë l¹i víi gi¸ trÞ 950.4 Tr.USD, sang n¨m 2005 th× kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam t¨ng ®ét biÕn ®¹t tíi 1407.2 Tr.USD víi tèc ®é ph¸t triÓn ®¹t 148.06 %, t¨ng so víi n¨m 2004 lµ 456.8 Tr.USD. 2.3. Ph©n tÝch c¸c chØ tiªu c¬ cÊu 2.3.1. C¬ cÊu xuÊt khÈu gạo ph©n theo thÞ tr­êng Tõ nh÷ng n¨m 1996 ®Õn n¨m 2005,có rất nhiều nước nhập khẩu gạo nước ta,sau đây ta chỉ xÐt mét sè thÞ tr­êng chÝnh (nước ta xuất khẩu lớn nhất vài năm gần ®©y) vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Ta tÝnh tû träng xuÊt khÈu gạo sang thÞ tr­êng j n¨m i ¸p dông c«ng thøc: Ta tÝnh tû träng gạo ®· xuÊt sang thÞ tr­êng Iraq n¨m 1996 lµ: T­¬ng tù, ta tÝnh chØ tiªu c¬ cÊu ph©n theo thÞ tr­êng cho c¸c n¨m tõ 1996- 2005 B¶ng 5: B¶ng c¬ cÊu kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ph©n theo ThÞ tr­êng ChØ tiªu N¨m Tæng gi¸ trÞ (Tr.USD) phillipin Singapo NhËt Nam Phi Malayxia In®«nexia C¸c níc kh¸c Gi¸ trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Gi¸ trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Gi¸ trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Gi¸ trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Gi¸ trÞ(USD) Tû träng (%) Gi¸ trÞ(USD) Tû träng (%) Gi¸ trÞ(USD) Tû träng (%) 1996 854.6 90.9 10.64 102.3 11.97 0.2 0.023 0.6 0.07 24.1 2.82 9.6 1.12 626.9 73.36 1997 870.9 70.7 8.12 72.4 8.31 0.6 0.069 3.1 0.36 55.9 6.42 13.7 1.57 654.5 75.15 1998 1019.7 142.2 13.95 107.6 10.55 3.6 0.353 7.7 0.76 41.3 4.05 256.5 25.15 460.8 45.19 1999 1025.1 125.6 12.25 150.6 14.69 6.1 0.595 21.4 2.09 37.7 3.68 246.3 24.03 437.4 42.67 2000 667.8 92.7 13.88 39.8 5.96 2.8 0.419 11.5 1.72 46.4 6.95 49.6 7.43 425 63.64 2001 623.5 94.9 15.22 37.9 6.08 4.1 0.658 15.1 2.42 40.6 6.51 70.2 11.26 360.7 57.85 2002 726.3 85.4 11.76 18.1 2.49 1 0.138 1.1 0.15 36.7 5.05 151.6 20.87 432.4 59.53 2003 719.9 90.4 12.56 23.2 3.22 8.1 1.125 4.8 0.67 114.4 15.89 157.3 21.85 321.7 44.69 2004 950.4 171.7 18.07 23.9 2.51 16.1 1.694 18.9 1.99 103.1 10.85 18.8 1.98 597.9 62.91 2005 1407.2 462.3 32.85 10.5 0.75 53.4 3.795 57.3 4.07 116.4 8.27 27.3 1.94 680 48.32 Nguồn:Tổng cục thống Tõ kÕt qu¶ cho thÊy, thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu cña ViÖt Nam , ta thấy nước Phillippin nhập khẩu gạo nước ta lớn nhất vào năm 2005 với kim ngạch gạo đạt :462.3 (Tr USD) chiếm tỉ trọng xuất khẩu 32.85%. Tăng dấn từ năm 1996 đến 2004 là từ 10.64%-18.07% và tăng đột biến là năm 2005. Inđônêxia là nước nhập khẩu gạo.của nước ta chiếm tỉ trọng tương đối lớn , lớn nhất là các năm 1998 (25.15%),1999 (24.03%) và năm 2002 (21.85%), nhưng năm 2004,2005 thì nhập khẩu gạo nước ta chiếm tỉ trọng thất (1.98% – 1.94%). Singapo là nước nhập khẩu gạo nước ta giảm dần, được thể hiện ở bảng 6 trên, từ năm 1996 chiếm tỉ trọng 11.97% đến năm 2005 thì nhập khẩu rất thấp chỉ chiếm tỉ trọng 0.75% .Ngược lai Nhật đang là nước nhập khẩu gạo nước ta chiếm tỉ trọng tăng theo từng năm ,từ 1996(0.023%) đến 2005( 3.8%) đó là tín hiệu đáng mừng vì Nhật là một trong những thị trường khó tính và đang dần là những nước nhập khẩu gạo nước ta lớn . T­¬ng tù, ta tÝnh ®­îc c¬ cÊu xuÊt khÈu gạo theo ®¬n vÞ hiÖn vËt ph©n theo thÞ tr­êng. B¶ng 6: ChØ tiªu c¬ cÊu xuÊt khÈu gạo ®¬n vÞ hiÖn vËt ph©n theo thÞ tr­êng xuÊt khÈu thêi k× 1996 - 2005 ChØ tiªu N¨m Tængsản;ượng (Tr.USD) phillipin Singapo NhËt Nam Phi Malayxia In®«nexia C¸c n­íc kh¸c Lượng trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Lượng trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Lượng trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Lượng trÞ(Tr.USD) Tû träng (%) Lượng trÞ(USD) Tû träng (%) Lượng trÞ(USD) Tû träng (%) Lượng trÞ(USD) Tû träng (%) 1996 3033 332.7 0.11 380,6 0.125 0,6 0.0002 2,2 0.001 89,1 0.03 30,6 0.01 2167,1 0.715 1997 3575 242,2 0.068 314,1 0.088 1,7 0.0005 9,6 0.003 186,6 0.052 55,2 0.015 2765,4 0.7735 1998 3730 493,1 0.1322 419,6 0.123 11,2 0.003 31,9 0.009 136,9 0.037 947,4 0.254 1689,8 0.453 1999 3825 503,5 0.132 713,7 0.187 26,4 0.007 104,7 0.027 154,8 0.04 1150,6 0.3 1854,6 0.485 2000 3477 524,5 0.151 227,3 0.065 13,2 0.004 77.6 0.0223 258,1 0.074 288,8 0.083 2087,3 0.6 2001 3721 624,8 0.168 241,8 0.065 26,0 0.007 102,9 0.028 245,8 0.066 418,0 0.1123 2061,5 0.554 2002 3236 429,2 0.133 98,5 0.03 5,1 0.0015 7,7 0.0024 186,0 0.057 744,5 0.23 1765,2 0.545 2003 3810 472,8 0.124 130,1 0.034 46,6 0.012 28,6 0.008 623,8 0.164 871,8 0.23 1636,6 0.43 2004 4060 722,4 0.178 114,5 0.028 75,4 0.019 92,8 0.023 479,5 0.118 81,4 0.02 2493,7 0.614 2005 5250 1631,3 0.311 41,6 0.008 196,8 0.037 252,7 0.048 452,2 0.086 98,3 0.019 2577,4 0491 Nguồn : Tổng cục thống kª (vụ thương mại, dịch vụ và gi¸ cả) 2.3.2. C¬ cÊu xuÊt khÈu g¹o ph©n theo vïng. N­íc ta lµ mét n­íc cã ®Þa h×nh kÐo dµi víi nhiÒu vïng khÝ hËu kh¸c nhau, n«ng nghiÖp lµ ngµnh chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, do ®ã nã còng ®­îc ph©n ra thµnh c¸c vïng. XuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta còng ®­îc ph©n ra thµnh c¸c vïng bëi v× nã phô thuéc vµo s¶n l­îng lóa. D­íi ®©y lµ s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ph©n theo vung l·nh thæ. B¶ng 7: C¬ cÊu s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ph©n theo vïng §¬n vÞ: 1000 tÊn §BSCL N¨m S¶nl­îng G¹o XK §B SH §BBé TBBé BTBé DH NTBé T©y Nguyªn §NBé 1785.31 2000 3477 704.03 220.72 43.14 301.85 179.74 62.72 179.49 1853.93 2001 3721 743.94 260.74 51.07 343.83 197.83 74.89 194.77 1663.66 2002 3236 634.31 223.07 42.98 296.48 160.73 56.98 157.79 1931.85 2003 3810 715.00 272.82 53.80 355.01 207.01 82.45 192.07 2096.37 2004 4060 759.39 281.23 61.79 376.45 207.83 81.73 195.21 2702.07 2005 5250 978.86 360.61 84.43 492.43 271.68 107.22 252.70 Nguồn: Vụ Thống kê, nông lâm nghiệp, thuỷ sản Dưới đây là bảng phân tích tỷ trọng xuất khẩu gạo của các vùng trong cả nước nước Bảng 8: Tỷ trọng sản lượng xuất khẩu gạo của các vùng trong cả nước N¨m Tæng SL TT (%) §BSH §BBB TBB BTB DH NTB TN §NB §BSCL SL TT (%) SL TT (%) SL TT (%) SL TT (%) SL TT (%) SL TT (%) SL TT (%) SL TT (%) 2000 3477 100 704.0 20.2 220.7 6.3 43.1 1.2 301.9 8.7 179.7 5.2 62.7 1.8 179.5 5.2 1785.3 51.3 2001 3721 100 743.9 20.0 260.7 7.0 51.1 1.4 343.8 9.2 197.8 5.3 74.9 2.0 194.8 5.2 1853.9 49.8 2002 3236 100 634.3 19.6 223.1 6.9 43.0 1.3 296.5 9.2 160.7 5.0 57.0 1.8 157.8 4.9 1663.7 51.4 2003 3810 100 715.0 18.8 272.8 7.2 53.8 1.4 355.0 9.3 207.0 5.4 82.5 2.2 192.1 5.0 1931.9 50.7 2004 4060 100 759.4 18.7 281.2 6.9 61.8 1.5 376.5 9.3 207.8 5.1 81.7 2.0 195.2 4.8 2096.4 51.6 2005 5250 100 978.9 18.6 360.6 6.9 84.4 1.6 492.4 9.4 271.7 5.2 107.2 2.0 252.7 4.8 2702.1 51.5 Ghi chó: C¸c vïng ®­îc viÕt t¾t trong b¶ng sè liÖu lµ: §BSH: §ång B»ng S«ng Hång §BBB: §ång B»ng B¾c Bé TBB: Trung B¾c Bé BTB: B¾c Trung Bé DH NTB: Duyªn H¶i Nam Trung Bé TN: T©y Nguyªn §NB: §«ng Nam Bé §BSCL: §ång B»ng S«ng Cöu Long Tõ b¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy §ång B»ng S«ng Cöu Long lµ vïng cã s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu lín nhÊt c¶ n­íc chiÕm 51.3% tæng s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu c¶ n­íc n¨m 2000 vµ chiÕm 51.5% n¨m 2005, ®©y lµ vïng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ngµnh trång lóa, lu«n lµ vïng cã s¶n l­îng lóa lín nhÊt c¶ n­íc do ®ã vïng nµy cung cÊp cho xuÈt khÈu mét s¶n l­îng g¹o lµ rÊt lín chiÕm mét nöa s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña c¶ n­íc. Ng­îc l¹i víi vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long th× vïng Nam Trung Bé lµ vïng cã s¶n l­îng lóa xuÊt khÈu thÊp nhÊt c¶ n­íc, n¨m 2000 vïn NTB chiÕm 1.2% tæng s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o cña c¶ n­íc vµ 1.6% n¨m 2005. 2.4. Ph©n tÝch theo ph­¬ng ph¸p håi quy t­¬ng quan 2.4.1. Ph©n tÝch biÕn ®éng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o theo thêi gian. §Ó thÊy ®­îc sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o theo thêi gian, ta ph¶i vËn dông ph­¬ng ph¸p håi quy t­¬ng quan ®Ó ph©n tÝch. §Ó x¸c ®Þnh ®­îc d¹ng ph­¬ng tr×nh cô thÓ cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o tõ n¨m 1996- 2005, ta sö dông phÇn mÒm SPSS ®Ó ph©n tÝch Theo sè liÖu cña b¶ng 1 N¨m Gi¸ trÞ kim ng¹ch XK g¹o (TriÖu USD) 1996 854.6 1997 870.9 1998 1019.7 1999 1025.1 2000 667.8 2001 623.5 2002 726.3 2003 719.9 2004 950.4 2005 1407.2 Tæng Y(gtr) §Ó nghiªn cøu xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ta cã thÓ x©y dùng mét sè d¹ng hµm xu thÕ sau: - Hµm tuyÕn tÝnh: y = a0 + a1. t - Hµm Parabol: y = a0 + a1. t + a2 . t2 - Hµm bËc 3 : y = a0 + a1. t + a2. t2 + a3. t3 - Hµm mò: y = a0. (a1)t - Hµm Heperbol: y = a0 + a1/t Tr­íc hÕt ta cã thÓ x¸c ®Þnh xu h­íng biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o qua ®å thÞ sau: X¸c ®Þnh d¹ng ®å thÞ: Graph Vµ b»ng viÖc sö dông phÇn mÒm SPSS ta cã kÕt qu¶ sau: B¶ng 9: C¸c d¹ng hµm xu thÕ biÓu diÔn sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o giai ®o¹n 1996-2005. Lo¹i hµm D¹ng hµm Tû sè t­¬ng quan (R) Sai sè m« h×nh (SE) TuyÕn tÝnh y = 783.5 + 18.73*t 0.245 238.46 Parabol y= 1204.7-191.57*t + 19.15*t2 0.678 193.23 BËc 3 y= 498.3 + 434.6*t – 116.7*t2 + 8.23*t3 0.945 93.1 Hµm mò y= 799.5 (1.014)t 0.169 215.16 Hyperbol y= 900.46 + 47.52/t 0.0568 245.53 Qua b¶ng kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn ta thÊy hµm bËc 3 biÓn diÔn gÇn ®óng nhÊt xu h­íng biÕn ®éng cña tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1996 – 2005 v× m« h×nh nµy cã sai sè m« h×nh nhá nhÊt, ®ång thêi ®å thÞ hµm bËc 3 s¸t víi ®­êng thùc tÕ h¬n. 2.4.2. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a s¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o. Gäi x : lµ chØ tiªu s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o y : lµ chØ tiªu gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o Víi x : lµ tiªu thøc nguyªn nh©n, y : lµ tiªu thøc kÕt qu¶ B¶ng 10 : S¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam gi¹i ®o¹n 1996-2005 Nguån:Vô thèng kª N«ng NghiÖp,L©m NghiÖp, Thuû S¶n N¨m x (ngh×n tÊn) y (triÖu USD) 1996 3033 854.6 1997 3575 870.9 1998 3730 1019.7 1999 4508 1025.1 2000 3477 667.8 2001 3721 623.5 2002 3236 726.3 2003 3810 719.9 2004 4060 950.4 2005 5250 1407.2 Tổng cục thống kª(vụ thương mại dịch vụ và gi¸ cả) Tr­íc hÕt ta cã thÓ kh¶o s¸t mèi quan hÖ gi÷a hai tiªu thøc x vµ y b»ng ®å thÞ: Nh×n vµo ®å thÞ ta khã cã thÓ lùa chän ®­îc m« h×nh nµo ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a x vµ y, v× vËy ta ®i vµo ph©n tÝch cô thÓ tõng m« h×nh ®Ó lùa chän m« h×nh tèt nhÊt ph¶n ¸nh mèi quan hÖ t­¬ng quan nµy. C¸c d¹ng m« h×nh cã thÓ biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a x vµ y la: - Hµm tuyÕn tÝnh: y = a0 + a1. t - Hµm Parabol: y = a0 + a1. t + a2 . t2 - Hµm bËc 3 : y = a0 + a1. t + a2. t2 + a3. t3 - Hµm mò: y = a0. (a1)t - Hµm Heperbol: y = a0 + a1/t VËn dông ph­¬ng ph¸p SPSS ta cã ®­îc kÕt qu¶ ph©n tÝch sau: B¶ng 11: C¸c d¹ng hµm xu thÕ biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a s¶n l­îng xuÊt khÈu g¹o vµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam: Lo¹i hµm D¹ng hµm Tû sè t­¬ng quan (R) Sai sè m« h×nh (SE) TuyÕn tÝnh y = 0.283*x 0.791 150.4 Parabol y= 2667.6 – 1.142*x + 0.00017*x2 0.866 131.3 BËc 3 y= 1736.6-0.442*x + 28.75*x2 + 1.385 *x3 0.864 132 Hyperbol y= 1958.8 + 4019964/x 0.709 173.4 Tõ b¶ng kÕt qu¶ trªn ta thÊy m« h×nh Parabol lµ m« h×nh cã SE nhá nhÊt (SE=131.3), do ®ã nã lµ m« h×nh biÓu diÔn t«t nhÊt mèi quan hÖ gi÷a x vµ y. y= 2667.6 – 1.142*x + 0.00017*x2 2.5. Ph©n tÝch xu h­íng biÕn ®éng cña s¶n l­îng xuÊt khÈu gạo b»ng chØ sè thêi vô B¶ng12 : s¶n l­îng gạo xuÊt khÈu theo quý thêi k× 1998- 2005 Đơn vị: 1000 tấn Quý  N¨m quýI quý II quý III quý IV y0 1998 847 1500 428 954 3729 1999 628 1305 1968 607 4508 2000 374 1297 1090 716 3477 2001 1106 1210 952 453 3721 2002 560 1030 1230 416 3236 2003 971 1408 978 453 3810 2004 1370 1080 856 754 4060 2005 776 1265 2732 477 5250 Nguồn :vụ thống kê nông, lâm nghiệp, thủy sản B¶ng 13: B¶ng tÝnh chØ sè thêi vô theo quý cña s¶n l­îng kim ng¹ch xuÊt khÈu gao cña ViÖt Nam. Đơn vị 1000 tấn Quý  N¨m quýI quý II quý III quý IV y0 1998 847 1500 428 954 3729 1999 628 1305 1968 607 4508 2000 374 1297 1090 716 3477 2001 1106 1210 952 453 3721 2002 560 1030 1230 416 3236 2003 971 1408 978 453 3810 2004 1370 1080 856 754 4060 2005 776 1265 2732 477 5250 829 1261.875 1279.25 603.75 Ii 0.834 1.270 1.287 0.608 Nguồn :vụ thống kê nông, lâm nghiệp, thủy sản Trong ®ã: : sè trung b×nh c¸c møc ®é theo quý i y0 : tæng c¸c møc ®é theo tõng n¨m Ii : lµ chØ sè thêi vô theo quý i Trong ®ã, Ii ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Tõ b¶ng tÝnh chØ sè thêi vô, ta cã thÓ thÊy ®­îc thêi vô cña xuÊt khÈu g¹o n­íc ta tËp trung vµo Quý II vµ quý III cña n¨m trong hai quý nay chØ sè thêi vô lín h¬n 1, I2= 1.27 vµ I3 = 1.287. Quý I và quý IV xuất khẩu gạo kém hơn so với hai quý II và III , nhất là quý IV là do Chính phủ yêu cầu các doanh nghiệp giãn tiến độ xuất khẩu để nhằm ổn định giá gạo trong nước,và tính toán cân đối cung cầu một cách chặt chẽ, trên cơ sở đó điều hành tiến độ xuất khẩu gạo hợp lý. Tăng cường công tác phân tích dự báo tình hình thị trường gạo thế giới, cập nhật thông tin và cung cấp kịp thời cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo để ký được hợp đồng với giá tốt, hiệu quả cao..Vµ dùa vµo chØ sè thêi vô ta cã thÒ dù b¸o ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o c¸c quý cña n¨m 2006 khi ta ®· dù b¸o ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña n¨m. Ta sử dụng chương chình SPSS để dự báo. Các quý từ năm 1998-2006, dự báo các quý của năm 2006,2007 Ta có kết quả sau đây: MODEL: MOD_2. The 10 smallest SSE's are: Alpha Gamma Delta SSE ,3000000 ,2000000 ,4000000 16228364,375 ,2000000 ,4000000 ,4000000 16367848,633 ,3000000 ,4000000 ,4000000 16476352,115 ,3000000 ,2000000 ,6000000 16526698,974 ,2000000 ,6000000 ,4000000 16694280,174 ,2000000 ,4000000 ,6000000 16718248,919 ,4000000 ,2000000 ,4000000 16720763,788 ,2000000 ,2000000 ,4000000 16726402,569 ,2000000 ,2000000 ,6000000 16877865,211 ,3000000 ,4000000 ,6000000 17021169,568 The SSE is: Alpha Gamma Delta SSE ,3000000 ,2000000 ,4000000 16228364,375 Như vậy với Alpha = 0,3 ,Gamma = 0,2 , Delta = 0,4, thì SSE =16228364.375 => Ta dự đoán theo mô hình Winter với α =0,3 , γ = 0,2 và δ = 0,4 Ta có : Đơn vị: 1000 tấn Năm Quý I Quý II Quý III Quý IV 2006 1261,18 1722,65 1986 839,4 2007 1437,37 1955,2 2245,3 945,55 Ph©n tÝch xu thÕ biÕn ®éng b»ng ph­¬ng ph¸p chØ sè Ta chän thêi k× gèc ®Ó ph©n tÝch lµ n¨m 1996, thêi k× nghiªn cøu lµ n¨m 2005 ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng xuÊt khÈu gạo trong thêi k× nµy vµ møc ®é c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng. Ta cã thÓ ph©n tÝch gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu b»ng 2 m« h×nh: - M« h×nh 1: M« h×nh ph©n tÝch gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu do ¶nh h­ëng cña 2 nh©n tè: l­îng hµng xuÊt khÈu vµ ®¬n gi¸ xuÊt khÈu. - M« h×nh 2: M« h×nh ph©n tÝch gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu do ¶nh h­ëng cña 3 nh©n tè: l­îng hµng xuÊt khÈu, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo mÆt hµng vµ ®¬n gi¸ xuÊt khÈu. M« h×nh 1: m« h×nh cã 2 nh©n tè (l­îng hµng xuÊt khÈu vµ ®¬n gi¸ xuÊt khÈu : S¶n l­îng vµ ®¬n gi¸ g¹o xuÊt khÈu n¨m 1998 vµ 2004 Bảng 14: Kú gèc (1996) Kú nghiªn cøu (2005) L­îng hµng ( ngh×n tÊn) §¬n gi¸ ( triÖu USD) L­îng hµng ( ngh×n tÊn) §¬n gi¸ ( triÖu USD) 3003 0.28 5250 0.27 Ta cã c«ng thøc: Q = p*q Ta viÕt m« h×nh: 1.687 = 0.964 * 1.751 TÝnh biÕn ®éng tuyÖt ®èi: = 1417.5 - 840.84 = 576.66 = 1417.5 – 1470 = -52.5 = 1470 - 840.84 = 629.16 TÝnh biÕn ®éng t­¬ng ®èi: - 1 = 1.687 – 1 = 0.678 = 67.80% - 1 = 0.964 – 1 = - 0.342 = - 0.036% = 1.751 – 1 = 0.751 = 75.10% NhËn xÐt : Theo m« h×nh nµy, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu gạo n¨m nghiªn cøu so víi n¨m gèc t¨ng 67.80% vÒ mÆt t­¬ng ®èi, t­¬ng øng víi t¨ng 576.66 triÖu USD vÒ mÆt tuyÖt ®èi do ¶nh h­ëng cña 2 nh©n tè: Do ®¬n gi¸ xuÊt khÈu gạo n¨m nghiªn cøu so víi n¨m gèc gi¶m tõ 0.28 triÖu USD/ tÊn xuèng cßn 0.27 triÖu USD/ tÊn lµm cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o gi¶m 52.5 triÖu USD vÒ mÆt tuyÖt ®èi, t­¬ng øng víi gi¶m 0.036% vÒ mÆt t­¬ng ®èi. Do s¶n l­îng xuÊt khÈu gạo n¨m nghiªn cøu so víi n¨m gèc t¨ng tõ 3003 ngh×n tÊn lªn 5250 ngh×n tÊn, lµm cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng 629.16 triÖu USD vÒ mÆt tuyÖt ®èi, t­¬ng øng víi 75.1% vÒ mÆt t­¬ng ®èi. víi s¶n l­îng xuÊt khÈu kú nghiªn cøu so víi kú gèc t¨ng nh­ vËy th× gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhiÒu là một bước tiến vượt bậc của nước ta , 576.66 triÖu USD, t­¬ng øng víi 67.80% trong thêi kú 10 n¨m. §©y lµ con sè t­¬ng ®èi cao, do nhiều nguyên nhân, như được quan tâm của nhà nước, đàm phán mở rộng thị trường ,gạo có chất lượng tốt hơn đáp ứng không những trong nước mà cả những bạn hàng khó tính nhất như các nước châu Á(Nhật, Thái Lan..), châu Âu (Anh , Đức, Hà Lan..) châu Mỹ... M« h×nh 2: m« h×nh cã 3 nh©n tè (l­îng hµng xuÊt khÈu, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo thÞ tr­êng tiªu thô vµ ®¬n gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n). B¶ng 15: S¶n l­îng, ®¬n gi¸ xuÊt khÈu gạo ph©n theo thÞ tr­êng n¨m 1996- 2005 ChØ tiªu Quốc gia Kú gèc (n¨m 1996) Kú nghiªn cøu (n¨m 2005) Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu kú nghiªn cøu theo gi¸ kú gèc L­îng hµng (ngh×n tÊn) §¬n gi¸ b×nh qu©n ( triÖu USD/tÊn) L­îng hµng (ngh×n tÊn) §¬n gi¸ b×nh qu©n ( triÖu USD/tÊn) Phillipin 332.7 0.273 1631.3 0.284 445.342 singapo 380.6 0.269 41.6 0.253 11.2 Nhật 0.6 0.333 196.8 0.273 65.50 Nam phi 2.2 0.730 252.7 0.227 184.435 malayxia 89.1 0.271 452.2 0.257 122.548 Inđônêxia 30.6 0.131 98.3 0.278 12.875 Các nước khác 2167.1 0.230 2577.4 0.264 592.803 Tæng 3003 5250 1434.734 Trong ®ã: Ta cã m« h×nh: 1.687 = 0.988 * 0.976 * 1.748 BiÕn ®éng tuyÖt ®èi: = 1417.5 – 840.84 = 576.66  = 1417.5 – 1434.734 = -17.234 = 1434.734 –1470= -35.266 = 1470 – 840.84 = 629.16 BiÕn ®éng t­¬ng ®èi - 1 = 1.687 – 1 = 0.687 = 68.7% - 1 = 0.988 – 1 = -0.012 = -1.2% - 1 = 0.976 – 1 = - 0.024 = - 2.4% - 1 = 1.748 – 1 = 0.748 = 74.80% NhËn xÐt: Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m nghiªn cøu so víi n¨m gèc t¨ng 68.7% t­¬ng øng víi 576.66 triÖu USD do ¶nh h­ëng cña 3 nh©n tè: Do gi¸ gạo xuÊt khÈu giảm ë hÇu hÕt c¸c n­íc nhËp khÈu gạo cña ViÖt Nam lµm cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu gạo giảm 1.2% vÒ mÆt t­¬ng ®èi t­¬ng øng víi 35.266 triÖu USD vÒ mÆt tuyÖt ®èi. Do c¬ cÊu gạo xuÊt khÈu ë c¸c thÞ tr­êng thay ®æi: s¶n l­îng xuÊt khÈu t¨ng ë mét sè n­íc cã gi¸ xuÊt khÈu thÊp, trong khi l¹i gi¶m ë nh÷ng n­íc cã gi¸ xuÊt khÈu cao lµm cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m 2.4% vÒ mÆt t­¬ng ®èi t­¬ng øng víi gi¶m 35.266 triÖu USD. Do tæng s¶n l­îng gạo xuÊt khÈu t¨ng lµm cho gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 74.80% vÒ mÆt t­¬ng ®èi, t­¬ng øng víi t¨ng 629.16 triÖu USD vÒ mÆt tuyÖt ®èi. Dù b¸o kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Trong phÇn (2.4) ta ®· t×m ®­îc ph­¬ng tr×nh biÓu diÔn t«t nhÊt xu h­íng biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o theo thêi gian ®ã lµ ph­¬ng tr×nh bËc 3 cã d¹ng: y= 498.34 + 434.6*t – 116.7*t2 + 8.23*t3 VËy tõ ®©y ta cã thÓ dù b¸o ®­îc gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta n¨m 2006 vµ 2007 N¨m 2006 víi t=11 Y2006=y11= 498.34 + 434.6*11 – 116.7*112 + 8.23*113 = 2112.37 (TriÖu USD) N¨m 2007 víi t = 12 Y2007 = y12 = 498.34 +434.6*12 – 116.7*122 + 8.23*123 = 3130.18 (TriÖu USD) Ch­¬ng IV KiÕn nghÞ -gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam thêi gian tíi §¸nh gi¸ chung ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Nh÷ng thµnh tùu Năm 2005, Việt Nam xuất khẩu trên 5 triệu tấn gạo, tiếp tục là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 trên thế giới. ĐBSCL là vựa lúa của cả nước, chiếm tỷ trọng cao nhất trong sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Với những gì đã đạt được trong xuất khẩu gạo năm 2005 vừa qua, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, đây chính là dấu mốc lịch sử chưa từng có trong 17 năm hoạt động sản xuất và xuất khẩu loại nông sản chiến lược này của nước ta. Tuy năm 2005 vừa qua không phải là năm đánh dấu mốc son chói lọi trở thành cường quốc xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, cũng không phải là năm đạt kỷ lục về tốc độ tăng khối lượng gạo xuất khẩu, hoặc về giá gạo xuất khẩu.. ., nhưng đây lại là năm "độc nhất vô nhị" vì chúng ta đã giành thắng lợi "kép ba". Điều mấu chốt nhất là ở chỗ, lần đầu tiên chúng ta thành công trong việc biến những "hạt vàng" này thành vàng, trong khi giá gạo trong nước khá ổn định. Nhận định này dựa trên ba căn cứ. Một là, đã không còn nghịch cảnh tạm trữ gạo "chờ giá giảm mạnh mới đẩy mạnh xuất khẩu". Ví như hai năm 2000 và 2002 là hai năm được mùa và giá gạo xuất khẩu cũng đứng ở mức cao (năm 2000 là 191,93 USD/tấn và năm 2002 là 223,86 USD/tấn) nhưng chúng ta găm hàng lại, chờ cho giá "rơi tự do" trong năm 2001 và năm 2003 sau đó mới đẩy mạnh xuất khẩu (năm 2001 nằm ở mức "đáy" chỉ với 167,53 USD/tấn, giảm 24,4 USD/tấn và 12,71%, còn năm 2003 chỉ là 188,81 USD/tấn, giảm tới 35,05 USD/tấn và 15,66%). Hai là, ngược lại, chủ trương tiêu thụ hết lúa hàng hoá trong điều kiện xuất khẩu được giá kỷ lục 267,97 USD/tấn kể từ năm 1999 đến nay chính là chìa khoá dẫn tới kết quả kỷ lục 5,2 triệu tấn gạo xuất khẩu và 1,394 tỷ USD thu được năm 2005.Ba là, cho dù chúng ta đã "vét kho" để đạt kỷ lục xuất khẩu với giá tăng 14,52%, nhưng giá gạo trong nước năm 2005 chỉ tăng 7,8%, còn nếu tính gộp cả hai năm 2004 - 2005 thì cặp số liệu này là 41,93% và 23,21%. Đây chính là điều trái ngược với những diễn biến trong năm 1998, bởi trong năm này giá gạo xuất khẩu chỉ tăng 9,25%, nhưng giá trong nước tăng kỷ lục 23,1%, cho nên là một thành công nổi bật trong việc bảo đảm an ninh lương thực trong nước. Cho tới thời điểm hiện nay, có hai căn cứ để cho rằng, ít nhất là trong năm 2006 này hoạt động xuất khẩu gạo vẫn còn tiếp tục thuận lợi: Nh÷ng h¹n chÕ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o vµ nguyªn nh©n 2.1. Mét sè khã kh¨n trong xuÊt khÈu Trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, gãp phÇn quan träng ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng khã kh¨n trong lÜnh vùc nµy còng kh«ng ph¶i lµ Ýt, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau: Trong s¶n xuÊt. MÆc dï ®· cã kÕ ho¹ch vÒ quy ho¹ch vïng lóa chuyªn canh xuÊt khÈu tõ vµi n¨m nay nh­ng viÖc thùc hiÖn nã th× diÔn ra rÊt chËm. HiÖn t¹i sè vïng lóa chuyªn canh ®­îc quy ho¹ch chØ cã rÊt Ýt cßn ®a sè lóa g¹o cung cÊp ra thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ hiÖn nay lµ s¶n phÈm cña sù thu gom, nhÆt nh¹nh tõ nh÷ng thöa ruéng manh món cña n«ng hé. §iÒu g× sÏ x¶y ra t×nh tr¹ng nµy? Ph¶i ch¨ng ®ã lµ chÊt l­îng cña s¶n phÈm xuÊt khÈu. Thùc tÕ cho thÊy do ch­a cã sù quy ho¹ch cô thÓ nªn s¶n xuÊt cña c¸c vïng, c¸c ®Þa ph­¬ng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, hä chØ biÕt chó ý ®Õn lo¹i g¹o nµo cho s¶n l­îng cao mµ kh«ng chó ý ®Õn chÊt l­îng, ®Õn ®Çu ra cña nã. H¬n n÷a, chóng ta cã rÊt nhiÒu lîi thÕ trong s¶n xuÊt c¸c lo¹i g¹o ®Æc s¶n xuÊt khÈu - Lo¹i g¹o mµ ®èi t¸c Ýt hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt - Mµ chóng ta kh«ng biÕt khai th¸c. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu hiÖn nay lµ quy ho¹ch vïng lóa xuÊt khÈu, h­íng dÉn n«ng hé c¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc vµ phßng trõ s©u bÖnh theo ®óng quy tr×nh, gi¶m thiÓu tèt nhÊt l­îng ho¸ chÊt tån ®äng trong s¶n phÈm nh»m ngµy mét n©ng cao chÊt l­îng g¹o cña chóng ta. §èi víi c¸c gièng lóa ®Æc s¶n, cÇn tuyÓn chän t×m kiÕm c¸c lo¹i gièng lóa truyÒn thèng x­a, tr¸nh pha t¹p lµm gi¶m chÊt l­îng g¹o ®Æc s¶n. Cã nh­ vËy, g¹o ViÖt Nam míi thÓ ®ñ m¹nh ®Ó c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng quèc tÕ. b. C«ng nghÖ sau thu ho¹ch. ë n­íc ta, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch rÊt l¹c hËu, lµm kh« thãc chñ yÕu lµ tËn dông n¾ng vµ giã trêi. ë vïng §BSH, mçi hé n«ng d©n th­êng cã vµi chôc mÐt vu«ng s©n ph¬i t¹i gia ®Ó ph¬i lóa sau thu ho¹ch. ë §BSCL l¹i ph¬i chñ yÕu ë ruéng, gß cao hoÆc ®­êng x¸. ChÝnh sù thñ c«ng trong kh©u ph¬i nµy ®· lµm cho thãc kh« kh«ng ®Òu vµ kh«ng ®¶m b¶o ®é Èm tiªu chuÈn. Bªn c¹nh ®ã, kho b¶o qu¶n lóa g¹o trong mÊy n¨m gÇn ®©y ®· ®­îc n©ng cÊp nh÷ng nh×n chung th× vÉn l¹c hËu, phÇn lín b¶o qu¶n cña ng­êi d©n vÉn lµ b¶o qu¶n t¹i gia theo kiÓu ®ãng bao, chÊt ®èng, cÊt t¹i nhµ, chuét, s©u mät ph¸ ho¹i hao hôt kh¸ lín. HÖ thèng m¸y xay x¸t hiÖn cã ë ViÖt Nam rÊt phong phó vµ ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i song nh×n chung ®Òu ë d¹ng m¸y cò, kh«ng ®ång bé vÒ kü thuËt. Mét sè m¸y ®· ®­îc chÕ t¹o l¾p ®Æt theo c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, nh­ng chÊt l­îng chÕ t¹o thiÕt bÞ vµ m¸y mãc ch­a cao, ®é chÝnh x¸c thÊp. G¹o xay x¸t ra phÇn lín ®¹t møc chÊt l­îng trung b×nh, tû lÖ thu håi thÊp ®Æc biÖt tû lÖ thu håi g¹o chÊt l­îng cao (5-10% tÊm). Song song víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ vÒ gièng chÕ ®é ch¨m sãc ®Ó n©ng cao s¶n l­îng vµ chÊt l­îng thãc, cÇn ph¶i ®Çu t­ chiÒu s©u, n©ng cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ xay x¸t, t¨ng gi¸ trÞ hµng ho¸, t¨ng gi¸ xuÊt khÈu g¹o. c. Nh÷ng tån t¹i trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng . ThÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ vÊn ®Ò cÇn tËp trung søc gi¶i quyÕt c¶ ë tÇm vÜ m« vµ vi m«. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc ë lÜnh vùc xuÊt khÈu g¹o trong nh÷ng n¨m qua ®· kh¼ng ®Þnh phÇn nµo vai trß ®æi míi trong ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc. Nh÷ng th¸o gì cña Nhµ n­íc ®Ó më réng thÞ tr­êng tiªu thô thÓ hiÖn ë: Xo¸ bá ®Çu mèi, xo¸ bá h¹n ng¹ch, ra nhËp ASEAN vµ tham gia c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c. ChÝnh nh÷ng th¸o gì nµy ®· t¹o cho g¹o ViÖt Nam cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Tuy nhiªn cÇn ph¶i nghiªm tóc nhËn thÊy r»ng cho ®Õn nay ViÖt Nam vÉn ch­a h×nh thµnh ®­îc mét chiÕn l­îc xuÊt khÈu g¹o mang tÝnh æn ®Þnh l©u dµi. Chóng ta vÉn ch­a thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thùc sù æn ®Þnh vµ m¹ng l­íi kh¸ch hµng thùc sù tin cËy. H¬n n÷a, do sè l­îng g¹o giao dÞch mua b¸n trªn thÕ giíi ngµy cµng cã nhiÒu h¹n chÕ nªn tÝnh c¹nh tranh ®Ó dµnh thÞ tr­êng ®· trë nªn ngµy cµng gay g¾t h¬n. Do Th¸i Lan cã lîi thÕ vÒ chÊt l­îng g¹o, cã mèi quan hÖ truyÒn thèng æn ®Þnh, cã nhiÒu kinh nghiÖm trªn th­¬ng tr­êng vµ qu¶n lý tèt nªn phÇn lín g¹o cña ta xuÊt vµo c¸c thÞ tr­êng tiªu thô gaä thùc sù ®Òu ph¶i ®i qua con ®­êng vßng nghÜa lµ ta ph¶i b¸n qua trung gian do ®ã bÞ thua thiÖt vÒ gi¸. §Õn nay thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ta vÉn cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ph¶i hÕt søc quan t©m vµ ®ßi hái sù nç lùc lín cña Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp nh»m tõng b­íc x©m nhËp, cñng cè thÞ phÇn ë nh÷ng thÞ tr­êng ®· cã vµ t×m kiÕm khai th¸c thÞ tr­êng míi. NhiÒu doanh nghiÖp tr×nh ®é chuyªn m«n xuÊt khÈu cßn yÕu, thiÕu th«ng tin, thiÕu kinh nghiÖm nh­ng kh«ng biÕt hîp t¸c, hç trî lÉn nhau l¹i cßn tranh dµnh kh¸ch hµng, thÞ tr­êng ®Ó cho th­¬ng nh©n n­íc ngoµi lîi dông mµ Ðp gi¸ g©y thiÖt h¹i cho Nhµ n­íc vµ n«ng d©n. Trong nh÷ng n¨m tíi, viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng cÇn ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a ®Ó n¾m ®­îc kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cËp nhËt, chÝnh x¸c nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ h¬n n÷a ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu d. VÒ chÝnh s¸ch. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ : Cã thÓ nãi r»ng thµnh c«ng cña mÆt trËn n«ng nghiÖp lµ thµnh c«ng më ®Çu cña sù nghiÖp ®æi míi kÓ tõ khi ViÖt Nam nhanh chãng tù tóc ®­îc l­¬ng thùc vµ bÊt ngê trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o thø 3 thÕ giíi. NhËn ®Þnh râ tÇm quan träng ®ã cña ngµnh lóa g¹o nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ n­íc ta ®· chó träng ®Çu t­ cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lóa g¹o theo ph­¬ng ch©m chung cña ®Çu t­ n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ ®iÒu chØnh theo h­íng ®Çu t­ tËp trung, c¾t gi¶m nh÷ng kho¶n ®Çu t­ kh«ng cã hiÖu qu¶. HiÖn nay, ®èi víi ®Çu t­ cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cã nhiÒu khã kh¨n cô thÓ: +VÒ ®iÖn: §iÖn cung cÊp cho n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ nªn diÖn tÝch lóa gieo trång bÞ h¹n, bÞ óng, kh«ng ®­îc t­íi tiªu kÞp thêi nhÊt lµ vµo thêi kú cao ®iÓm. +VÒ ph©n bãn thuèc trõ s©u: Nhµ n­íc cung cÊp cho n«ng d©n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy cã t¨ng lªn nhanh nh÷ng cßn rÊt thÊp so víi nhu cÇu, chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 60%. Trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta lu«n ë thÕ bÞ ®éng cung cÊp thuèc kh«ng kÞp thêi. + C¬ khÝ phôc vô n«ng nghiÖp cßn rÊt yÕu kÐm, thiÕu c¸c lo¹i m¸y mãc ngay c¶ nh÷ng lo¹i th«ng th­êng nh­ m¸y b¬m, m¸y kÐo, b×nh b¬m thuèc s©u cì lín. +ThiÕt bÞ kü thuËt ë hÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ ®· cò, l¹c hËu, ph©n t¸n nhá, trong thêi gian dµi ch­a ®­îc ®Çu t­ n©ng cÊp ®óng møc ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng g¹o theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng. §Ó cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ, mét sè doanh nghiÖp ®· ph¶i dïng vèn l­u ®éng sö dông cho thu mua l­¬ng thùc ®Ó nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ, ®Çu t­ n©ng cÊp nh»m ®¶m b¶o xay x¸t chÕ biÕn ra g¹o cao cÊp. Kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ m¸y xay x¸t, s©n ph¬i, kho tµng nh­ hiÖn nay kh«ng thÓ ®¸p øng nhu cÇu xuÊt khÈu g¹o nhÊt lµ ®èi víi c¸c vô mïa béi thu lín. Cung cÊp g¹o kh«ng ®óng hîp ®ång ®· ký kÕt th­êng vi ph¹m vÒ chÊt l­îng vµ thêi gian giao hµng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do thiÕu vèn, vÊn ®Ò vèn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nh­ng vÉn ch­a ®­îc quan t©m ®Çy ®ñ. Thùc tÕ, vèn kinh doanh trong ngµnh l­¬ng thùc, theo b¸o c¸o cña c«ng ty l­¬ng thùc tØnh cuèi n¨m 1993 th× vèn l­u ®éng Nhµ n­íc cung cÊp vµ vèn l­u ®éng tù cã thÊp nhÊt lµ 450 triÖu ®ång ViÖt Nam, cao nhÊt lµ 9 tû ®ång ViÖt Nam. Vèn l­u ®éng ®· Ýt l¹i ph¶i ®Çu t­ c¬ së chÕ biÕn do vËy cã rÊt nhiÒu c«ng ty kh«ng cã vèn ®Ó kinh doanh. Tõ nh÷ng thùc tr¹ng ®ã ®ßi hái Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®Ó huy ®éng vèn vµ ­u ®·i cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu lóa g¹o, t¨ng c­êng c¹nh tranh cho g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. * ChÝnh s¸ch gi¸ c¶. Thêi gian qua, chÝnh s¸ch gi¸ c¶ thÞ tr­êng ®· cã nhiÒu ®æi míi vµ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc xuÊt khÈu g¹o. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch nµy vÉn cßn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp: -VÒ gi¸ c¶ néi ®Þa: Nhµ n­íc chñ tr­¬ng kh«ng ¸p ®Æt mét lo¹i gi¸ nµo mµ hoµn toµn do quan hÖ cung cÇu thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt. Nhµ n­íc gi÷ gi¸ ®¶m b¶o cho n«ng d©n møc lîi nhuËn tõ 20-25% hoÆc ®iÒu tiÕt gi¸ qua c¸c ®¬n vÞ quèc doanh thu mua thãc d­ thõa ®Ó ®iÒu chØnh cung cÇu vµ gi¸ cã lîi cho n«ng d©n. VÒ nguyªn t¾c, chÝnh s¸ch b×nh æn gi¸ cña Nhµ n­íc lµ cÇn thiÕt nh­ng trªn thùc tÕ kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh thùc hiÖn kh«ng dÔ dµng vµ gi¸ b¸n thãc cña n«ng d©n vÉn bÞ chÌn Ðp g©y bÊt lîi cho s¶n xuÊt nguyªn nh©n lµ c¸c ®¬n vÞ quèc doanh kh«ng ®ñ thùc lùc ®iÒu tiÕt quan hÖ cung cÇu vµ gi¸ c¶, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña Nhµ n­íc bÞ h¹n chÕ vµ Nhµ n­íc cßn thiÕu chÝnh s¸ch thiÕt thùc ®Ó b¶o trî gi¸, kh«ng ®¶m b¶o ®­îc quyÒn lîi cho ng­êi n«ng d©n khi b¸n s¶n phÈm. Víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi: MÆc dï thÞ phÇn g¹o ViÖt Nam kh¸ cao nh­ng ViÖt Nam hÇu nh­ kh«ng cã vai trß quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh gi¸, gi¸ g¹o ViÖt Nam lu«n biÕn ®éng theo gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi. Kh«ng nh÷ng thÕ g¹o ViÖt Nam cßn bÞ chÌn Ðp ë mét sè thÞ tr­êng nguyªn nh©n chÝnh lµ do chóng ta vÉn ch­a b¾t kÞp víi ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ, ch­a cã hÖ thèng thÞ tr­êng æn ®Þnh l¹i ph¶i c¹nh tranh víi mét ®èi thñ cao h¬n h¼n m×nh ®ã lµ Th¸i Lan. e. C¬ chÕ xuÊt khÈu g¹o cßn ch­a phï hîp. Trong mÊy n¨m qua, c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu g¹o ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tuy nhiªn vÉn ch­a hoµn chØnh vµ æn ®Þnh cã lóc cßn cøng nh¾c, thiÕu linh ho¹t, nhÊt qu¸n, g©y trë ng¹i vµ khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, b¶n th©n c¬ chÕ qu¶n lý cã mÆt ch­a chÆt chÏ, cßn nhiÒu s¬ hë, ch­a ®¶m b¶o sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o, ch­a h¹n chÕ nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc g©y tæn thÊt chung ®èi víi viÖc xuÊt khÈu cña ta, g©y thiÖt h¹i cho Nhµ n­íc vµ kh«ng ®¶m b¶o cho lîi Ých c¶ ng­êi s¶n xuÊt. Nh÷ng tiªu cùc th­êng biÓu hiÖn lµ: - C¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cßn nhiÒu thñ tôc r­êm rµ mÆc dï ®· cã sù ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn. - C¹nh tranh néi bé gi÷a c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi t¹o c¬ héi cho kh¸ch hµng g©y ¸p lùc Ðp gi¸. - T×m c¸ch ®Ó b¸n g¹o d­íi møc gi¸ chØ ®¹o b»ng c¸ch n©ng gi¸ hµng nhËp khÈu (Ph©n bãn, x¨ng dÇu...) hoÆc hoµn l¹i mét phÇn tiÌn hµng cho kh¸ch hµng d­íi nhiÒu h×nh thøc tinh vi. C¬ chÕ qu¶n lý lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lín cÇn ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu söa ®æi vµ æn ®Þnh dÇn nh»m phôc vô tèt h¬n cho viÖc xuÊt khÈu g¹o. 2. N©ng cao h¬n n÷a uy tÝn trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh kinh doanh lóa g¹o cña ta ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi song bªn c¹nh nh÷ng c¸i ®· ®¹t ®­îc th× vÉn tån t¹i nh÷ng bÊt cËp lín nh­: cung cÊp g¹o kh«ng ®óng hîp ®ång ®· kÝ kÕt, th­êng vi ph¹m chÊt l­îng vµ thêi gian giao hµng... ®Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp ®ã nh»m n©ng cao uy tÝn cña kinh doanh g¹o ViÖt Nam trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ th× tr­íc m¾t chóng ta ph¶i thøc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p sau: Thø nhÊt: CÇn chñ ®éng ch©n hµng ®Ó cã thÓ ®µm ph¸n vµ thùc hiÖn nhanh c¸c hîp ®éng ®· kÝ kÕt, nhÊt lµ trong kh©u giao hµng. HiÖn nay, t©m lÝ kh¸ch hµng n­íc ngoµi ch­a thËt sù tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng thù hiÖn hîp ®ång cña nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ còng rÊt ng¹i thêi gian giao hµng t¹i c¶ng bÞ kÐo dµi. §Ó chñ ®éng ch©n hµng cÇn t¨ng c­êng dù tr÷ kinh doanh, kÕt hîp dù tr÷ kinh doanh xuÊt khÈu g¹o víi dù tr÷ quèc gia. Thø hai: Kh«ng ngõng ®Çu t­, nghiªn cøu ®Ó t¹o ra c¸c gièng lóa cã chÊt l­îng cao, kh«i phôc c¸c gièng lóa ®Æc s¶n truyÒn thèng. §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho viÖc x©y dùng ®ång bé hÖ thèng chÕ biÕn, giao th«ng vËn chuyÓn, c¶ng khÈu, hÖ thèng thiÕt bÞ bèc xÕp t¹i c¸c bÕn b·i ®Çu mèi. §iÒu nµy cã ý nghÜa lín trong viÖc rót ng¾n thêi gian bèc xÕp g¹o xuÊt khÈu, gi¶m hao hôt vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc n©ng cao uy tÝn cña ngµnh kinh doanh lóa g¹o cña ta trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Thø ba: C¶i tiÕn viÖc kiÓm tra chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. §Ó ®¶m b¶o uy tÝn chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cÇn ph¶i kiÓm tra chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu tr¸nh t×nh tr¹ng gian lËn, giao hµng kh«ng ®óng phÈm cÊp so víi mÉu m· cña hîp ®ång. Muèn vËy, ®Ò nghÞ ChÝnh Phñ ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý cô thÓ vÒ viÖc kiÓm tra chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu, kÌm theo b¶ng tiªu chuÈn g¹o ViÖt Nam qui ®Þnh râ trong chÕ tµi, xö lý nghiªm kh¾c c¸c tr­êng hîp cè ý gian lËn lµm gi¶m uy tÝn chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam g©y thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ, còng cã thÓ ¸p dông h×nh thøc xö ph¹t b»ng tiÒn tuú theo møc ®é nghiªm träng cña nh÷ng hËu qu¶ g©y ra. Riªng ®èi víi doanh nghiÖp vi ph¹m lÆp ®i lÆp lai nhiÒu lÇn th× cÇn ph¶i rót giÊy phÐp kh«ng cho tham gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu g¹o. §èi víi c¸c ®¬n vÞ lµm dÞch vô kiÓm phÈm nÕu th«ng ®ång bao che cho sù gian lËn ®ã còng bÞ xö lý nghiªm ngÆt nh­ c¸c doanh nghiÖp . §Þnh h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o trong thêi gian tíi Môc tiªu dµi h¹n: X©y dùng nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ m¹nh dùa trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, ¸p dông c«ng nghÖ míi- c«ng nghÖ cao- ®Ó lµm ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng trong vµ ngoµi n­íc, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc xuÊt khÈu g¹o ph¶i ®¶m b¶o : "tiªu thô hÕt lóa hµng ho¸ víi gi¸ cã lîi cho n«ng d©n, ®¶m b¶o b×nh æn gi¸ thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶". G¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña n­íc ta. MÆc dï kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vÉn ®­îc duy tr× nh­ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cña ngµnh lóa g¹o ®ang bÞ suy gi¶m. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ph­¬ng h­íng ®óng ®¾n cho ngµnh lóa g¹o trong thêi gian tíi. Thø nhÊt: XuÊt khÈu g¹o cÇn ph¸t triÓn theo h­íng ®a d¹ng tiªu thô cã nghÜa lµ bÊt kú mét thÞ tr­êng nµo nÕu cã nhu cÇu th× ta ®Òu cã thÓ ®¸p øng. Tuy nhiªn, trong c¸c thÞ tr­êng ®ã th× ta chó ý tíi thÞ tr­êng cã gi¸ trÞ cao, sè l­îng cao coi ®ã lµ thÞ tr­êng chiÕn l­îc cÇn ph¶i chiÕm ®o¹t ngay, cµng nhiÒu cµng tèt, gi÷ v÷ng ®Ó thu lîi nhuËn lín vµ l©u dµi. Víi nh÷ng thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh th× cÇn coi ®ã lµ nh÷ng thÞ tr­êng thêi c¬ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó s½n sµng chiÕm lÜnh khi cã c¬ héi . Thø hai: CÇn n©ng cao tû träng g¹o chÊt l­îng cao trong c¬ cÊu g¹o xuÊt khÈu, chó ý ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c lo¹i g¹o ®Æc s¶n truyÒn thèng phÊn ®Êu n¨m 2010 tû träng g¹o ®Æc s¶n ®¹t 10% trong tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Môc tiªu t¨ng chÊt l­îng g¹o sÏ ®¶m b¶o t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ n©ng cao h¬n n÷a vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. Thø ba: CÇn duy tr× s¶n l­îng xuÊt khÈu hîp lý ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ viÖc xuÊt khÈu ®­¬c khèi l­îng nhiÒu kh«ng cßn quan träng n÷a mµ quan träng h¬n lµ xuÊt khÈu l­îng g¹o ®ã víi gi¸ bao nhiªu vµ hiÖu qu¶ nh­ thÕ nµo ? Tr­íc ®©y, do ta ch­a nghiªn cøu kü vÒ thÞ tr­êng g¹o n­íc ngoµi nªn ta xuÊt khÈu rÊt å ¹t mÆc dï xuÊt ®­îc mét khèi l­îng lín nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®em l¹i rÊt thÊp do b¸n g¹o å ¹t víi gi¸ thÊp. Do ®ã ®Ó n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ xuÊt khÈu th× ta ph¶i nghiªn cøu ®ång bé: thÞ tr­êng, chÊt l­îng g¹o, ®µm ph¸n kÝ kÕt hîp ®ång tõ ®ã ®­a ra mét khèi l­îng xuÊt khÈu hîp lý tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ Ðp gi¸ do l­îng cung g¹o qu¸ d­ thõa nh­ hiÖn nay . Thø t­: §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc, tæ chøc tham gia xuÊt khÈu g¹o ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ë mäi n¬i, mäi qui m« lín hay nhá. Nh­ vËy, trong tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« cÇn võa cã c¬ chÕ cøng, võa cã c¬ chÕ mÒm ®Ó c¬ chÕ nµy ho¹t ®«ng linh ho¹t, thÝch øng kip thêi víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Do ®ã cÇn cã sù ph©n chia, ph©n cÊp thÞ tr­êng cho c¸c loai h×nh tæ chøc xuÊt khÈu g¹o mét c¸ch hîp lý tr¸nh hiÖn t­îng tranh giµnh kh¸ch hµng vµ bÞ kh¸ch hµng Ðp gi¸. Về lâu dài, hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam cần phải thực hiện song song vừa tìm kiếm thị trường vừa phải nâng cao chất lượng gạo, tránh chạy theo số lượng. Một điều đáng lưu ý nữa là tuy Việt Nam xuất khẩu gạo lớn thứ 2 trên thế giới, nhưng chỉ xếp thứ 3, thứ 4 xét về giá trị xuất khẩu. Việt Nam phải bán gạo rẻ vì hệ thống chế biến và tiếp thị yếu. Mặt khác, tuy nông dân Việt Nam đã đạt mức kỷ lục về năng suất, sản  lượng lúa và lợi nhuận, song do hầu hết nông dân đều trồng lúa trên diện tích nhỏ nên không thể thoát nghèo - nếu chỉ trồng lúa. Một khâu yếu khác, cho đến nay trên thương trường quốc tế chưa có thương hiệu hoặc nhãn hiệu gạo nổi tiếng đặc trưng cho gạo Việt Nam. Muốn cạnh tranh được, lúa gạo Việt Nam không có con đường nào khác là phải nâng cao chất lượng, hạ giá thành, xây dựng bằng được thương hiệu “gạo Việt Nam” trên thị trường thế giới. Năm 2006, ngoài việc chú trọng nâng cao chất lượng gạo xuất khẩu, chúng ta cần khuyến khích xuất khẩu gạo chất lượng cao sang các thị trường truyền thống như Nhật Bản, EU, Indonesia và Philippines, đồng thời tiếp cận với những thị trường mới, trong đó có Iraq, Iran, Hàn Quốc và một số nước châu Phi./. KÕt LuËn Nh×n l¹i t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o trong giai ®o¹n 1996-2005 chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: Nh÷ng bÊt cËp vµ nh­îc ®iÓm tuy cßn nhiÒu nh­ng ®ã chØ lµ nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu g¹o tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp kh«ng ph¶i lµ c¬ b¶n. Trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ nhiÒu mÆt cã phÇn gay g¾t, th× nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc trong giai ®o¹n nµy lµ to lín vµ c¬ b¶n. Cã thÓ nãi, xuÊt khÈu g¹o lµ thµnh tùu to lín vµo bËc nhÊt cña ®­êng lèi ®æi míi mµ chóng ta hoµn toµn cã quyÒn tù hµo, bëi chÝnh nhê nã mµ ViÖt Nam ®­îc thÕ giíi kh©m phôc. Nh­ vËy, hiÖn nay xuÊt khÈu g¹o gi÷ vai trß to lín trong sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung. Tuy nhiªn ®Ó xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam thùc sù t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã th× cÇn ph¶i nhanh chãng ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÒ thêi tiÕt, ®ång thêi ®Çu t­ c¸c gièng lóa míi nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng lóa; bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh hç trî s¶n xuÊt, chÕ biÕn l­¬ng thùc vµ më réng thÞ tr­êng ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tr¹nh cña lóa g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Cuèi cïng, em một lần nữa xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Chu BÝch Ngäc, chÞ TrÇn ThÞ Thanh H­¬ng cïng c¸c thÇy, c« ë ViÖn Khoa Häc Thèng Kª ®· gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh. mét sè tµi liÖu tham kh¶o : Niªn gi¸m thèng kª tõ 1995-2005 HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia øng dông trong ph©n tÝch kinh tÕ vµ  trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch _ NguyÔn V¨n Quú Hai hÖ thèng thèng kª kinh tÕ MPS- SNA Website: agroviet.com.ViÖt Nam Gi¸o tr×nh lý thuyÕt thèng kª- T« Phi Ph­îng Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn sè12 Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, th¸ng 1/2005 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 4 Trang webside:www.mot.gov.vn (Bé th­¬ng M¹i,Bé V¨n Ho¸) gi¸o tr×nh SPSS T¹p chÝ th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 2/2005, sè 5/2005 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn T×nh h×nh kinh tÕ x· héi_ Tæng côc thèng kª Môc lôc