Đề tài Xây dựng bộ câu trắc nghiệm khách quan về môn hoá học lớp 11

c vµo mét hoµn c¶nh cô thÓ míi. §iÒu ®ã cã thÓ bao gåm viÖc ¸p dông c¸c quy t¾c, ph­¬ng ph¸p, kh¸i niÖm nguyªn lÝ, ®Þnh luËt vµ lÝ thuyÕt. KÕt qu¶ häc tËp ë lÜnh vùc nµy ®ßi hái cÊp ®é thÊu hiÓu cao so víi cÊp ®é hiÓu ë trªn. ph©n tÝch: lµ kh¶ n¨ng ph©n chia mét tµi liÖu ra thµnh c¸c phÇn cña nã sao cho cã thÓ hiÓu ®­îc c¸c cÊu tróc tæ chøc cña nã. Bao gåm viÖc chØ ra ®óng c¸c bé phËn, ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn, vµ nhËn biÕt ®­îc c¸c nguyªn lÝ tæ chøc ®­îc bao hµm. Ph©n tÝch ®ßi hái mét sù thÊu hiÓu c¶ néi dung vµ h×nh th¸i cÊu tróc cña tµi liÖu nªn kÕt qu¶ häc tËp ë ®©y thÓ hiÖn mét møc trÝ tuÖ cao h¬n so víi møc hiÓu. tæng hîp: lµ kh¶ n¨ng s¾p xÕp c¸c bé phËn l¹i víi nhau ®Ó h×nh thµnh mét tæng thÓ míi. Bao gåm viÖc t¹o ra mét cuéc giao tiÕp ®¬n nhÊt (chñ ®Ò hoÆc bµi ph¸t biÓu), mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng (dù ¸n nghiªn cøu), hoÆc mét m¹ng l­íi c¸c quan hÖ trõu t­îng (s¬ ®å ®Ó ph©n líp th«ng tin). KÕt qu¶ häc tËp trong lÜnh vùc nµy nhÊn m¹nh c¸c hµnh vi s¸ng t¹o, ®Æc biÖt tËp trung chñ yÕu vµo viÖc h×nh thµnh c¸c m« h×nh vµ cÊu tróc míi. ®¸nh gi¸: lµ kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tµi liÖu (tuyªn bè, tiÓu thuyÕt, th¬, b¸o c¸o nghiªn cøu). ViÖc ®¸nh gi¸ dùa trªn c¸c tiªu chÝ nhÊt dÞnh. §ã cã thÓ lµ c¸c tiªu chÝ bªn trong (c¸ch tæ chøc) hoÆc c¸c tiªu chÝ bªn ngoµi (phï hîp víi môc ®Ých), vµ ng­êi ®¸nh gi¸ ph¶i tù x¸c ®Þnh hoÆc ®­îc cung cÊp c¸c tiªu chÝ. KÕt qu¶ häc tËp trong lÜnh vùc nµy lµ cao nhÊt trong c¸c cÊp bËc nhËn thøc v× nã chøa c¸c yÕu tè cña mäi cÊp bËc kh¸c. C¸c c«ng cô ®¸nh gi¸ cã hiÖu qu¶ ph¶i gióp x¸c ®Þnh ®­îc kÕt qu¶ häc tËp ë mäi cÊp ®é nãi trªn ®Ó ®­a ra mét nhËn ®Þnh chÝnh x¸c vÒ n¨ng lùc cña ng­êi ®­îc ®¸nh gi¸ vÒ chuyªn m«n liªn quan. 1.2.3.1.2. Môc tiªu gi¶ng d¹y BÊt k× mét ho¹t ®éng nµo còng ph¶i cã môc tiªu cÇn ®¹t ®Õn. Trong gi¶ng d¹y còng thÕ, muèn viÖc gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶ th× ta ph¶i ®Æt ra c¸c môc tiªu gi¶ng d¹y ®Ó lµm c¸i ®Ých cho HS vµ GV h­íng ®Õn. TN nãi chung vµ TNKQ nãi riªng ®Òu ph¶i ®o ®­îc c¸i cÇn ®o, tøc lµ ®o ®­îc møc ®é ®¹t c¸c môc tiªu cô thÓ cña m«n häc, cÇn ph¶i thiÕt kÕ vµ viÕt ®Ò thi tr¾c nghiÖm b¸m s¸t môc tiªu m«n häc. Môc tiªu gi¶ng d¹y lµ c¬ së quan träng ®Ó x©y dùng c¸c ®Ò thi TN. §Ó gi¶ng d¹y tèt mét m«n häc cÇn cã mét danh môc chi tiÕt vÒ c¸c môc tiªu gi¶ng d¹y, thÓ hiÖn ë n¨ng lùc hay hµnh vi cÇn ph¸t triÓn cña ng­êi häc qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. §Ó viÕt mét bµi TN tèt cho m«n häc ®ã cÇn dùa vµo c¸c môc tiªu ®Ò ra cho m«n häc. Khi ®· cã mét môc tiªu chi tiªt cña m«n häc th× chóng ta liÖt kª c¸c môc tiªu cô thÓ liªn quan ®Õn c¸c n¨ng lùc cÇn ®o l­êng ®èi víi tõng phÇn cña m«n häc, sau ®ã tuú thuéc vµo møc ®é quan träng cña tõng môc tiªu øng víi tõng phÇn cña m«n häc mµ quyÕt ®Þnh lµ cÇn bao nhiªu c©u hái. C«ng cô thuËn lîi ®Ó thiÕt kÕ c¸c thµnh phÇn cña mét ®Ò TN lµ b¶ng môc tiªu gi¶ng d¹y. Trong b¶ng ®ã cã chia ra c¸c hµng øng víi c¸c phÇn cña m«n häc, vµ c¸c cét øng víi c¸c møc kÜ n¨ng liª n quan ®Õn môc tiªu cô thÓ. øng víi mçi « cña b¶ng ng­êi ta ghi sè c©u hái cÇn x©y dùng cho bµi TN. Tuú theo tÇm quan träng cña néi dung vµ lo¹i kÜ n¨ng mµ quy ®Þnh sè c©u TN ph¶i viÕt. ViÖc x¸c ®Þnh ®­îc chi tiÕt c¸c môc tiªu cô thÓ cña m«n häc vµ thiÕt kÕ ®Ò TN b¸m s¸t c¸c môc tiªu ®ã lµ mét ®¶m b¶o ®Ó phÐp ®o b»ng ®Ò thi TN cã ®é gi¸ trÞ cÇn thiÕt. 1.2.3.2. Mét sè kh¸i niÖm vµ ®Þnh luËt quan träng trong lÝ thuyÕt x¸c suÊt thèng kª TNKQ lµ mét ph­¬ng ph¸p khoa häc dùa trªn lÝ thuyÕt cña x¸c suÊt thèng kª do vËy chóng ta sÏ ®iÓm l¹i mét sè kiÕn thøc quan träng cÇn ®Ò cËp ®Õn trong lÝ thuyÕt thèng kª. 1.2.3.2.1. X¸c suÊt lµ g×? §èi víi c¸c hiÖn t­îng ngÉu nhiªn ng­êi ta kh«ng thÓ biÕt ch¾c ch¾n mét sù kiÖn hoÆc biÕn cè g× sÏ x¶y ra, chØ cã thÓ nãi x¸c suÊt x¶y ra mét biÕn cè nµo ®ã. X¸c suÊt lµ mét sè kh«ng ©m, cã gi¸ trÞ tõ 0 (øng víi mét sù cè kh«ng x¶y ra) ®Õn 1 (øng víi mét sù cè ch¾c ch¾n x¶y ra). Mét ®éng t¸c ®Ó lµm xuÊt hiÖn mét sù cè ®­îc gäi lµ mét phÐp thö. Chóng ta cã thÓ thùc hiÖn nhiÒu phÐp thö ®Ó kh¶o s¸t viÖc xuÊt hiÖn cña mét sù cè. TØ sè lÇn xuÊt hiÖn sù cè trªn tæng sè phÐp thö ®­îc gäi lµ tÇn suÊt. 1.2.3.2.2. LuËt sè lín lµ g×? Khi sè l­îng phÐp thö t¨ng lªn ®ñ lín, gi¸ trÞ tÇn suÊt sÏ tiÕn dÇn ®Õn gi¸ trÞ x¸c suÊt. §©y lµ néi dung cña luËt sè lín, ®Þnh luËt nµy lµm c¬ së quan träng cho mäi nghiªn cøu thèng kª. Ngoµi ra ®©y cßn gäi lµ luËt vÒ gi¸ trÞ trung b×nh. 1.2.3.2.3. Tæng thÓ vµ mÉu Tæng thÓ lµ mét tËp hîp rÊt lín c¸c ®èi t­îng dïng ®Ó xem xÐt c¸c sè liÖu hoÆc tÝnh chÊt nµo ®ã. VD: xem xÐt kÕt qña TN trong mét tæng thÓ gåm toµn bé thÝ sinh tham dù k× thi cuèi n¨m líp 10. Do viÖc thùc hiÖn nghiªn cøu trªn mét tæng thÓ víi sè l­îng rÊt lín ®èi t­îng th­êng g©y nhiÒu khã kh¨n vµ tèn kÐm, nªn ng­êi ta th­êng triÓn khai mét sè nghiªn cøu trªn mét tËp hîp con víi sè l­îng Ýt h¬n cña tæng thÓ. TËp hîp c¸c con sè ®ã gäi lµ mÉu nghiªn cøu. Ng­êi ta ph¶i chän nh÷ng mÉu nghiªn cøu cã tÝnh ®¹i diÖn cho tæng thÓ ®Ó viÖc nghiªn cøu thu ®­îc c¸c kÕt qu¶ thèng kª gÇn víi kÕt qu¶ thu ®­îc tõ tæng thÓ. 1.2.3.2.4. Ph©n bè tÇn suÊt §­êng cong m« t¶ sù xuÊt hiÖn cña mét ®¨c tr­ng nµo ®ã mµ ta thùc hiÖn phÐp ®o trªn mét mÉu nghiªn cøu ®­îc gäi lµ ®­êng cong ph©n bè tÇn suÊt. VD: Khi tiÕn hµnh ®iÒu tra sè häc sinh phæ th«ng trung häc cña c¸c tØnh thuéc khu vùc miÒn B¾c. Ta m« t¶ kÕt qu¶ ®o ®­îc trªn mét ®å thÞ, trôc hoµnh biÓu diÔn sè häc sinh trong mét tr­êng (theo kho¶ng), trôc tung biÓu diÔn tÇn suÊt xuÊt hiÖn cña sè häc sinh trong kho¶ng nµo ®ã. NÕu chóng ta tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn ph¹m vi c¶ n­íc th× ta sÏ ®­îc mét ®­êng cong cã d¹ng gièng nh­ trªn nh­ng mÞn vµ ®Òu h¬n. Khi ph©n bè tÇn suÊt ®èi víi mét tæng thÓ ®­îc gäi lµ ph©n bè x¸c suÊt. D¹ng ph©n bè kiÓu h×nh chu«ng ®èi xøng nh­ trªn h×nh vÏ ®­îc gäi lµ ph©n bè chuÈn. C¸c ®¹i l­îng ®Æc tr­ng ®Ó ph©n bè tÇn suÊt lµ: Gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c gi¸ trÞ ®o ®­îc trªn mÉu (gåm n c¸ thÓ). = gi¸ trÞ trung b×nh x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét ph©n bè tÇn suÊt trªn mét thang ®o nµo ®ã. §é lÖch tiªu chuÈn cña c¸c gi¸ trÞ ®o ®­îc so víi gi¸ trÞ trung b×nh. S = Khi n ®ñ lín th× gi¸ trÞ cña S tÝnh theo c«ng thøc trªn gÇn víi c¨n bËc hai cña trung b×nh c¸c b×nh ph­¬ng ®é lÖch. §é lÖch tiªu chuÈn x¸c ®Þnh møc ®é ph©n t¸n cña c¸c sè ®o cña ®¹i l­îng: khi ®é lÖch tiªu chuÈn bÐ ®­êng ph©n bè sÏ cã d¹ng hÑp vµ nhän, cßn khi ®é lÖch tiªu chuÈn lín th× ®­êng ph©n bè sÏ cã d¹ng do·n vµ tï. Khi mét mÉu kh«ng ®ång nhÊt ta sÏ thu ®­îc ®­êng cong ph©n bè lÖch (lÖch ©m hay lÖch d­¬ng). Tõ ®ã ta cã thÓ ph¸t biÓu luËt sè lín theo c¸ch kh¸c: Khi kÝch th­íc cña mÉu chän cµng lín, gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c ®¹i l­îng ®o trªn mÉu sÏ tiÕn gÇn ®Õn gi¸ trÞ trung b×nh ®o trªn tæng thÓ. §Þnh lÝ giíi h¹n trung t©m NÕu mét ®¹i l­îng nµo ®ã trong mét tæng thÓ tu©n theo mét ph©n bè bÊt k×, tõ tæng thÓ ®ã th× khi ta chän nhiÒu mÉu kh¸c nhau vµ x¸c ®Þnh mét ®Æc tr­ng nµo ®ã cña mÉu, ch¼ng h¹n lµ gi¸ trÞ trung b×nh th× ®Þnh lÝ giíi h¹n trung t©m cã néi dung nh­ sau: nÕu kÝch th­íc cña mÉu chän ®ñ lín, ph©n bè cña gi¸ trÞ trung b×nh cña mÉu theo c¸c mÉu ®­îc chän lµ gÇn víi ph©n bè chuÈn, dï r»ng ph©n bè cña tæng thÓ theo quy luËt nµo ®i n÷a. HÖ sè t­¬ng quan BiÕn lµ mét ®¹i l­îng ®Æc tr­ng nµo ®ã nhËn c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau tõ mét c¸ thÓ nµy ®Õn mét c¸ thÓ kh¸c trong mét tæng thÓ thèng kª. Sè liÖu thèng kª th­êng xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÕn kh¸c nhau. Trong tr­êng hîp cã hai biÕn, mèi quan hÖ gi÷a chóng th­êng ®­îc biÓu diÔn b»ng hÖ sè t­¬ng quan. HÖ sè t­¬ng quan R gi÷a hai biÕn x vµ y lµ: R = Trong ®ã: , lµ c¸c ®é lÖch tiªu chuÈn cña biÕn x vµ biÕn y, cßn ®­îc gäi lµ hiÖp ph­¬ng sai gi÷a x vµ y ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: S = Tõ ®ã cã thÓ lËp ®­îc biÓu thøc ®Ó tÝnh hÖ sè t­¬ng quan Pearson: R = HÖ sè t­¬ng quan lµ ®¹i l­îng ®Ó ®o mèi quan hÖ tuyÕn tÝnh gi÷a hai biÕn ngÉu nhiªn. Nã cã gi¸ trÞ ph©n bè trong kho¶ng tõ -1 ®Õn 1. R < 0 khi c¸c gi¸ trÞ cao (thÊp,trung b×nh) cña biÕn x t­¬ng øng cã liªn hÖ víi c¸c gi¸ trÞ cao (thÊp, trung b×nh) cña biÕn y. R > 0 khi c¸c gi¸ trÞ cao (trung b×nh, thÊp) cña biÕn x cã liªn hÖ víi c¸c gi¸ trÞ thÊp (trung b×nh, cao) cña biÕn y. R = 0 khi quan hÖ cña c¸c gi¸ trÞ cña biÕn x vµ c¸c gi¸ trÞ cña biÕn y kh«ng tu©n theo mét quy luËt râ rµng nµo. 1.2.3.3. §¸nh gi¸ c¸c c©u TN Ph©n tÝch c¸c c©u tr¶ lêi cña TS trong mét bµi TN lµ viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt vµ rÊt h÷u Ých cho ng­êi so¹n TN. Nã gióp cho ng­êi so¹n th¶o: BiÕt ®­îc nh÷ng c©u nµo lµ qu¸ khã, c©u nµo lµ qu¸ dÔ. Lùa ra c¸c c©u cã ®é ph©n c¸ch cao, nghÜa lµ ph©n biÖt ®­îc gi÷a HS giái vµ HS kÐm. BiÕt ®­îc lÝ do v× sao c©u TN kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ mong muèn vµ cÇn ph¶i söa ®æi nh­ thÕ nµo cho tèt h¬n. Mét bµi TN, sau khi ®· ®­îc söa ®æi trªn c¨n b¶n cña sù ph©n tÝch nh­ nãi trªn, cã kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc tÝnh tin cËy cao h¬n lµ mét bµi TN cã cïng sè c©u hái nh­ng ch­a ®­îc thö nghiÖm vµ ph©n tÝch. Chóng ta sÏ ph©n tÝch c©u TN ë hai tiªu chuÈn ®ã lµ: §é khã vµ ®é ph©n biÖt. 1.2. 3.3.1 §é khã Khi so¹n th¶o xong mét c©u hoÆc mét bµi TN ng­êi so¹n th¶o chØ cã thÓ ­íc l­îng ®é khã hoÆc ®é ph©n biÖt cña nã b»ng c¶m tÝnh. §é lín cña c¸c ®¹i l­îng ®ã chØ cã thÓ tÝnh ®­îc cô thÓ b»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª sau lÇn TN thö, dùa vµo kÕt qu¶ thu ®­îc tõ c¸c c©u vµ c¸c bµi TN cña TS. §é khã cña c©u TN ®­îc ®Þnh nghÜa b»ng tØ lÖ cña tæng sè ng­êi tr¶ lêi ®óng c©u TN so víi tæng sè ng­êi lµm c©u TN Êy: Tæng sè TS tr¶ lêi ®óng c©u hái §é khã p cña c©u thø i= Tæng sè TS tr¶ lêi c©u hái ViÖc sö dông trÞ sè p ®Ó ®o ®é khã lµ rÊt cã ý nghÜa. Nã thay thÕ c¸ch x¸c ®Þnh ®é khã theo c¸c ®Æc tÝnh néi t¹i cña c©u TN b»ng c¸ch ®Õm sè ng­êi lµm ®óng c©u hái. Nã còng cho thÊy râ møc ®é khã dÔ phô thuéc vµo c¶ c©u hái, lÉn ng­êi lµm c©u hái. Ngoµi ra c¸ch ®Þnh nghÜa nµy còng cho ta mét ®¹i l­îng chung ph¶n ¸nh ®é khã dÔ cña c¸c bµi TN thuéc c¸c lÜnh vùc khoa häc kh¸c nhau. C¸c c©u hái cña mét bµi TN th­êng ph¶i cã c¸c ®é khã kh¸c nhau. Theo c«ng thøc tÝnh ®é khã nh­ trªn, râ rµng gÝa trÞ p cµng bÐ c©u hái cµng khã vµ ng­îc l¹i. VËy p cã gi¸ trÞ nh­ thÕ nµo th× c©u hái cã thÓ ®­îc xem lµ cã ®é khã trung b×nh? Muèn x¸c ®Þnh ®­îc kh¸i niÖm nµy cÇn ph¶i l­u ý ®Õn c¸c x¸c suÊt lµm ®óng c©u hái b»ng c¸ch chän hó ho¹ Mét bµi TN ®­îc gäi lµ tèt kh«ng ph¶i lµ bµi TN gåm toµn nh÷ng c©u khã hay toµn nh÷ng c©u dÔ c¶, mµ lµ bµi TN gåm nh÷ng c©u cã møc ®é khã trung b×nh hay møc ®é khã võa ph¶i. Nh­ng thÕ nµo lµ ®é khã võa ph¶i? Th«ng th­êng ta cho r»ng mét c©u TN cã ®é khã võa ph¶i lµ c©u cã chØ sè khã lµ 50%, nghÜa lµ 50% häc sinh lµm ®óng c©u hái Êy vµ 50% lµm sai. Nh­ng muèn cho c«ng b»ng vµ ®óng ®¾n h¬n, ta cÇn ph¶i ph©n biÖt lo¹i c©u TN ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ ®é khã võa ph¶i. Víi mét c©u TN thuéc lo¹i ®óng-sai th× ®é khã 50% ch­a h¼n lµ ®é khã võa ph¶i v× nh­ ta ®· biÕt, c©u hái thuéc lo¹i nµy chØ gåm cã hai lùa chän, do ®ã sù may rñi lµm ®óng c©u hái Êy lµ 50%. VËy ta kh«ng thÓ cho 50% lµ chØ sè khã thÝchs hîp cho lo¹i nµy. V× lÝ do Êy, ta cÇn ph¶i l­u ý ®Õn mét yÕu tè kh¸c. §ã lµ tØ lÖ may rñi k× väng. TØ lÖ nµy thay ®æi tuú theo sè c©u lùa chän trong mçi c©u hái. NÕu c©u hái cã hai lùa chän th× tØ lÖ k× väng lµ 50%. Nh­ vËy, ®é khã võa ph¶i cña c©u hai lùa chän nµy ph¶i lµ trung ®iÓm gi÷a tØ lÖ may rñi k× väng vµ100%, nghÜa lµ: (100 + 50)/ 2 = 75%. Nãi c¸ch kh¸c, c©u TN lo¹i ®óng-sai cã ®é khã võa ph¶i nÕu 75% TS tr¶ lêi ®óng c©u hái Êy. Theo c¸ch tÝnh nµy th× tØ lÖ k× väng cña lo¹i c©u TN cã 5 lùa chän lµ 100/5, tøc lµ 20%. VËy ®é khã võa ph¶i cña c©u TN cã 5 lùa chän lµ (100 + 20)/ 2 = 60%. Nh­ vËy ®é khã trung b×nh cña mét bµi TN n ph­¬ng ¸n chän lµ: (100%+1/n)/2. Cßn ®èi víi c¸c c©u TL tù do, nh­ lo¹i ®iÒn khuyÕt, th× ®é khã trung b×nh lµ 50%. Khi chän c¸c c©u TN theo ®é khã ng­êi ta th­êng ph¶i lo¹i c¸c c©u qu¸ khã (kh«ng ai lµm ®óng) hoÆc qu¸ dÔ (ai còng lµm ®óng). Mét bµi TN tèt khi cã nhiÒu c©u ë ®é khã trung b×nh. §é khã cña bµi TN ®­îc xÐt b»ng c¸ch ®èi chiÕu ®iÓm sè trung b×nh cña bµi vµ ®iÓm trung b×nh lÝ t­ëng cña nã. §iÓm trung b×nh lÝ t­ëng cña bµi TN lµ ®iÓm sè n»m gi÷a ®iÓm tèi ®a ng­êi lµm ®óng toµn bé nhËn ®­îc vµ ®iÓm mµ ng­êi kh«ng biÕt g× cã thÓ ®¹t ®­îc nhê chän hó ho¹. Gi¶ sö chóng ta chØ xÐt ®Õn ®iÓm th«. VD: mét bµi TN 50 c©u, mçi c©u cã 5 ph­¬ng ¸n TL. §iÓm th« tèi ®a lµ 50, ®iÓm cã thÓ ®¹t ®­îc do chän hó ho¹ lµ 0,2 x 50 = 10, ®iÓm trung b×nh lÝ t­ëng lµ (50 + 10)/ 2 = 30. NÕu ®iÓm trung b×nh quan s¸t ®­îc trªn hay d­íi 30 qu¸ xa th× bµi TN Êy sÏ lµ qu¸ khã hay qu¸ dÔ. Nãi chung, nÕu ®iÓm trung b×nh lÝ t­ëng n»m ë kho¶ng gi÷a ph©n bè c¸c ®iÓm quan s¸t ®­îc th× bµi TN lµ võa søc ®èi víi ®èi t­îng TS, cßn khi ®iÓm ®ã n»m ë phÝa trªn hoÆc d­íi ph©n bè ®iÓm quan s¸t ®­îc th× bµi tr¾c nghiÖm t­¬ng øng lµ khã h¬n hoÆc dÔ h¬n so víi ®èi t­îng TS. Th«ng th­êng ®é khã cña mét c©u hái cã thÓ chÊp nhËn ®­îc n»m trong kho¶ng 0.25 – 0.75; c©u cã ®é lín h¬n 0.75 lµ qu¸ dÔ, cã ®é nhá h¬n 0.25 lµ qu¸ khã. ViÖc tÝnh ®é khã theo c¸ch nªu trªn ®­îc thùc hiÖn theo lý thuyÕt ®o l­êng cæ ®iÓn. Trong lý thuyÕt tr¶ lêi c©u hái ( IRT) hiÖn ®¹i ®é khã vµ n¨ng lùc cña thÝ sinh ®­îc tÝnh b»ng c¸ch ­íc l­îng theo c¸c m« h×nh to¸n häc x¸c ®Þnh. 1.2.3.3.2. §é ph©n biÖt Tr­íc hÕt chóng ta lµm quen víi ph­¬ng ph¸p cæ ®iÓn ®¬n gi¶n ®Ó tÝnh ®é ph©n biÖt. §é ph©n biÖt cña c©u tr¾c nghiÖm dïng ®Ó ®o l­êng møc ®é kh¸c nhau gi÷a ph¶n øng cña thÝ sinh giái vµ thÝ sinh kÐm lªn c©u hái ®ã. §é ph©n biÖt cña mét c©u tr¾c nghiÖm hoÆc mét bµi tr¾c nghiÖm liªn quan ®Õn ®é khã. ThËt vËy, nÕu mét bµi tr¾c nghiÖm dÔ ®Õn møc mäi thÝ sinh ®Òu lµm tèt, c¸c ®iÓm sè ®¹t ®­îc chôm ë phÇn ®iÓm cao, th× ®é ph©n biÖt cña nã rÊt kÐm, mäi thÝ sinh ®Òu cã thÓ ph¶n øng nh­ nhau ®èi víi bµi tr¾c nghiÖm ®ã. Còng vËy, nÕu mét bµi tr¾c nghiÖm khã ®Õn møc mäi thÝ sinh ®Òu kh«ng lµm ®­îc, c¸c ®iÓm sè ®¹t ®­îc chôm ë phÇn ®iÓm thÊp, th× ®é ph©n biÖt cña nã còng rÊt kÐm. Tõ c¸c tr­êng hîp giíi h¹n nãi trªn cã thÓ suy ra r»ng muèn cã ®é ph©n biÖt tèt th× bµi tr¾c nghiÖm ph¶i cã ®é khã ë møc trung b×nh. Khi Êy ®iÓm sè thu ®­îc cña nhãm thÝ sinh sÏ cã phæ tr¶i réng. C¸ch tÝnh ®é ph©n biÖt Dùa vµo tæng ®iÓm th« cña tõng thÝ sinh ng­êi ta t¸ch tõ ®èi t­îng thÝ sinh ra mét nhãm giái bao gåm 27% thÝ sinh ®¹t ®iÓm cao tõ trªn xuèng vµ nhãm kÐm bao gåm 27% thÝ sinh ®¹t ®iÓm kÐm tõ d­íi lªn. Gäi C lµ sè thÝ sinh lµm ®óng c©u hái thuéc nhãm giái, T lµ sè thÝ sinh lµm ®óng c©u hái thuéc nhãm kÐm, S lµ sè l­îng thÝ sinh cña 27% tæng sè, ta cã biÓu thøc tÝnh ®é ph©n biÖt D cña c©u hái nh­ sau: D = (C – T)/S Ng­êi ta cã thÓ tÝnh theo ph©n biÖt cña mét c©u tr¾c nghiÖm theo mét ®Þnh nghÜa kh¸i qu¸t h¬n: ®ã lµ hÖ sè t­¬ng quan gi÷a c¸c ®iÓm cña c©u tr¾c nghiÖm ®ã víi tæng ®iÓm cña toµn bµi tr¾c nghiÖm xÐt trªn mäi thÝ sinh lµm bµi tr¾c nghiÖm ( hÖ sè t­¬ng quan ®iÓm nhÞ ph©n). HÖ sè t­¬ng quan cã gi¸ trÞ d­¬ng lín ( gÇn b»ng 1) nÕu mét thÝ sinh nµo ®ã cã ®iÓm cña c©u tr¾c nghiÖm cao th× ®iÓm cña toµn bµi còng cao vµ ng­îc l¹i. HÖ sè t­¬ng quan cã gi¸ trÞ ©m lín ( gÇn b»ng -1) nÕu mét thÝ sinh nµo ®ã cã ®iÓm c©u tr¾c nghiÖm cao nhÊt th× ®iÓm cña toµn bµi tr¾c nghiÖm l¹i kÐm nhÊt, ng­îc l¹i. HÖ sè t­¬ng quan b»ng 0 nÕu ®iÓm cña c©u tr¾c nghiÖm vµ ®iÓm cña toµn bµi tr¾c nghiÖm kh«ng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ vµ æn ®Þnh nµo c¶. Nãi c¸ch kh¸c, c©u tr¾c nghiÖm cã ®é ph©n biÕt tèt khi c©u tr¾c nghiÖm vµ toµn bµi tr¾c nghiÖm ®Òu ®o l­êng cïng mét môc tiªu. Nh­ vËy ®Ó tÝnh ®é ph©n biÖt, ta cã thÓ tÝnh hÖ sè t­¬ng quan Pearson gi÷a ®iÓm cña c©u tr¾c nghiÖm víi tæng ®iÓm cña toµn bµi tr¾c nghiÖm, sau ®ã kiÓm nghiÖm ý nghÜa cña hÖ sè t­¬ng quan Êy. 1.2.3.4. §¸nh gi¸ bµi tr¾c nghiÖm 1.2.3.4.1. §é tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm Tr¾c nghiÖm lµ mét phÐp ®o: dïng th­íc ®o lµ bµi tr¾c nghiÖm ®Ó ®o l­êng mét n¨ng lùc nµo ®ã cña thÝ sinh. §é tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm chÝnh lµ ®¹i l­îng biÓu thÞ møc ®é chÝnh x¸c cña phÐp ®o nhê bµi tr¾c nghiÖm. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p theo khoa häc thèng kª ®Ó tÝnh ®é tin cËy cña mét bµi tr¾c nghiÖm. Mét bµi tr¾c nghiÖm ®­îc xem lµ ®¸ng tin cËy khi nã cho ra nh÷ng kÕt qu¶ cã tÝnh v÷ng ch·i. Cã nghÜa lµ nÕu lµm bµi tr¾c nghiÖm Êy nhiÒu lÇn, mçi häc sinh sÏ vÉn gi÷ ®­îc thø h¹ng t­¬ng ®èi cña m×nh trong nhãm nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ bµi tr¾c nghiÖm Êy ®­îc lµm ®i lµm l¹i nhiÒu lÇn. Mét bµi tr¾c nghiÖm cã thÓ gåm rÊt nhiÒu c©u hái vµ ®ã lµ mét mÉu trong mét ng©n hµng c©u hái dïng ®Ó kh¶o s¸t kiÕn thøc cña häc sinh, do ®ã chóng ph¶i chÞu sai sè chän mÉu. NÕu mét bµi tr¾c nghiÖm cã 50 c©u hái ®­îc ra cho häc sinh, tiÕp theo ®ã lµ mét bµi víi 50 c©u kh¸c vÒ cïng mét lÜnh vùc kh¶o s¸t, th× ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a hai ®iÓm sè cña mét sè häc sinh. Nh­ vËy, mét ®iÓm sè duy nhÊt dùa trªn mét mÉu c¸c c©u tr¾c nghiÖm kh«ng ph¶i lµ sè ®o l­êng hoµn toµn ®¸ng tin cËy. Cã nh÷ng yÕu tè may rñi ®ãng gãp vµo sù thiÕu tin cËy trong tr­êng hîp c¸c c©u hái ®óng sai vµ ë mét møc ®é Ýt h¬n víi c¸c c©u cã nhiÒu lùa chän. §iÓm sè cña häc sinh bao gåm trong ®ã mét sè c©u tr¶ lêi ®óng b»ng lèi pháng ®o¸n vµ mét sè c©u lµm ®óng nhê sù hiÓu biÕt. Cµng cã nhiÒu c©u pháng ®o¸n bao nhiªu th× ng­êi häc sinh Êy cµng cã Ýt c¬ may cã ®­îc cïng mét ®iÓm sè, nÕu lµm l¹i bµi tr¾c nghiÖm Êy lÇn thø 2; do ®ã tÝnh tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm sÏ thÊp nÕu nhiÒu c©u tr¶ lêi chØ lµ nh÷ng ®iÒu pháng ®o¸n. V× yÕu tè may rñi chi phèi ®iÓm sè tr¾c nghiÖm trong tr­êng hîp nµy, ng­êi ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh r»ng nh÷ng häc sinh cã ®iÓm cao biÕt nhiÒu h¬n hay giái h¬n c¸c häc sinh cã ®iÓm thÊp h¬n. Do ®ã, nÕu cã nhiÒu häc sinh ®o¸n mß nghÜa lµ nh¾m m¾t mµ ®o¸n kh«ng cÇn ph¶i suy nghÜ th× ch¾c ch¾n hÖ sè tin cËy sÏ thÊp vµ ®iÓm sè trªn mét bµi tr¾c nghiÖm nh­ vËy sÏ kh«ng ®¸ng tin cËy. NÕu cho häc sinh lµm mét bµi tr¾c nghiÖm dÔ, c¸c ®iÓm sè cã khuynh h­íng tËp trung vµo ®Çu mót cao cña thang ®iÓm, nh­ vËy khã mµ ph©n biÖt ®­îc tr×nh ®é kh¸c nhau cña häc sinh. Ng­îc l¹i, nÕu lµ mét bµi tr¾c nghiÖm rÊt khã, c¸c ®iÓm sè sÏ tËp trung vµo ®Çu mót thÊp cña thang ®iÓm, nh­ vËy chóng sÏ che lÊp tÝnh chÊt kh¸c nhau cña c¸c tr×nh ®é hiÓu biÕt. Ngay c¶ khi ta cè gi¶m thiÓu yÕu tè may rñi b»ng c¸ch sö dông lo¹i c©u ®iÒn khuyÕt, yÕu tè chän mÉu còng vÉn tån t¹i. Mét sù kh¸c biÖt mét vµi ®iÓm kh«ng thÓ béc lé sù kh¸c biÖt vÒ thµnh tÝch. ChØ khi nµo c¸c ®iÓm sè tr¾c nghiÖm ®­îc tr¶i réng th× c¸c ®iÓm sè Êy míi cho thÊy râ sù kh¸c biÖt vÒ thµnh qu¶ häc tËp. Do vËy, tÝnh chÊt khã hay dÔ cña bµi tr¾c nghiÖm còng ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm. Ngoµi ra, chiÒu dµi cña bµi tr¾c nghiÖm còng ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh tin cËy. Mét bµi tr¾c nghiÖm rÊt ng¾n kh«ng khiÕn cho ®iÓm sè ®­îc tr¶i réng ra ®ñ ®Ó cho ra nh÷ng kÕt qu¶ v÷ng ch·i. Bµi tr¾c nghiÖm cµng dµi th× tÝnh tin cËy cña nã cµng t¨ng lªn. Qua nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh tin cËy cña mét bµi tr¾c nghiÖm cho ta thÊy muèn ®¶m b¶o tÝnh tin cËy tèi ®a cña bµi tr¾c nghiÖm ta cÇn ph¶i: 1) Gi¶m thiÓu c¸c yÕu tè may rñi. Mét trong c¸ch gi¶m c¸c yÕu tè may rñi lµ cè g¾ng h¹n chÕ viÖc sö dông c¸c lo¹i c©u hai lùa chän. 2) ViÕt nh÷ng lêi chØ dÉn sao cho thËt râ rµng ®Ó häc sinh khái ph¶i nhÇm lÉn. 3) ChuÈn bÞ tr­íc b¶n chÊm ®iÓm ghi râ c¸c c©u ®óng. Nªn tham kh¶o víi c¸c ®ång nghiÖp vÒ nh÷ng c©u ®­îc cho lµ ®óng, nhÊt lµ nh÷ng c©u thuéc lo¹i ®iÒn khuyÕt. Ng­êi ta cã thÓ tÝnh ®é tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm b»ng c¸c c¸ch sau ®©y: Ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm - tr¾c nghiÖm l¹i: cã nghÜa lµ dïng mét bµi tr¾c nghiÖm cho mét nhãm TS lµm hai lÇn vµ tÝnh hÖ sè t­¬ng quan gi÷a hai bé ®iÓm. Ph­¬ng ph¸p nµy co nh­îc ®iÓm lµ: c¸c ®¸p ¸n cña TS trong lÇn thø hai kh«ng ®éc lËp víi lÇn thø nhÊt, tr×nh ®é cña TS trong lÇn thø hai ®· cã sù thay ®æi. Ph­¬ng ph¸p c¸c bµi TN t­¬ng ®­¬ng: cho mét nhãm TS lµm hai bµi TN t­¬ng ®­¬ng råi tÝnh ®é t­¬ng quan gi÷a hai bé ®iÓm sè. SÏ g©y khã kh¨n trong viÖc so¹n th¶o c¸c ®Ò TN t­¬ng ®­¬ng thùc sù. Ph­¬ng ph¸p ph©n ®«i bµi TN: chÝnh lµ t¹o 2 bµi TN t­¬ng, mçi bµi lµ mét nöa bµi TN. §Ó hai nöa bµi thùc sù t­¬ng ®­¬ng, ng­êi ta s¾p xÕp tõng cÆp c©u ch½n lÎ t­¬ng ®­¬ng nhau ®Ó cã hai bµi TN mét gåm c¸c c©u ch½n vµ mét gåm c¸c c©u lÎ. §é tin cËy cña nöa bµi TN b»ng hÖ sè t­¬ng quan gi÷a hai bé ®iÓm cña hai nöa bµi TN, cßn ®é tin cËy cña toµn bµi TN cã thÓ thu ®­îc khi hiÖu chØnh vÒ t¨ng ®é dµi gÊp ®«i. Sù phô thuéc cña ®é tin cËy cña bµi TN vµo ®é dµi cña nã ®­îc tÝnh theo c«ng thøc tæng qu¸t Spearman-Brown: r = trong ®ã: rlµ ®é tin cËy cña bµi TN ng¾n xuÊt ph¸t, r lµ ®é tin cËy cña bµi TN cã ®é dµi gÊp n lÇn. Râ rµng ®Ó hiÖu chØnh cho tr­êng hîp bµi TN cã ®é dµi gÊp ®«i ta ph¶i dïng c«ng thøc: r = Ph­¬ng ph¸p Kuder-Richardson: ViÖc tÝnh ®é tin cËy theo ph­¬ng ph¸p nµy dùa trªn ý t­ëng xem mçi c©u trong bµi TN lµ mét bµi TN t­¬ng ®­¬ng, tøc lµ chóng cã cïng ®iÓm trung b×nh vµ cïng ph­¬ng sai. Dùa vµo ®ã chóng ta cã thÓ tÝnh ®é tin cËy cña mét bµi TN theo c«ng thøc Kuder-Richardson- 20 nh­ sau: r = (1-) Víi: k- lµ sè c©u cña bµi TN p- tØ lÖ tr­êng hîp tr¶ lêi ®óng cho mét c©u q- tØ lÖ tr­êng hîp tr¶ lêi sai cho mét c©u - ph­¬ng sai cña tæng ®iÓm mäi TS ®èi víi toµn bµi TN Nh­îc ®iÓm cña c«ng thøc K-R-20 lµ ph¶i biÕt ®é khã p cña mçi c©u TN. Nªn trong tr­êng hîp ®é khã cña c¸c c©u TN kh«ng kh¸c nhau nhiÒu th× ta cã thÓ dïng c«ng thøc sau: R = Trong ®ã M lµ gÝa trÞ trung b×nh cña ®iÓm sè bµi TN. §©y chÝnh lµ c«ng thøc Kuder-Richardson-21. 1.2.3.4.2 §é gi¸ trÞ Mét phÐp ®o l­êng bÊt k× chØ cã gi¸ trÞ khi nã ®¶m b¶o lµ phÐp ®o ®ã ®· ®o ®­îc c¸i cÇn ®o. PhÐp ®o bëi bµi TN ®¹t ®­îc môc tiªu lµ phÐp ®o cã gi¸ trÞ. Hay, ®é gi¸ trÞ cña mét bµi TN lµ ®¹i l­îng biÓu thÞ møc ®é ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra cho phÐp ®o nhê bµi TN. Nh×n tõ c¸c gãc ®é vµ s¾c th¸i kh¸c nhau ®é gi¸ trÞ th­êng ®­îc ph©n lo¹i nh­ sau: §é gi¸ trÞ tiªn ®o¸n: mét bµi TN dïng ®Ó xÐt tuyÓn th­êng cÇn cã ®é gi¸ trÞ tiªn ®o¸n, tøc lµ bé ®iÓm sè cña nã t­¬ng quan tèt víi mét bµi TN ®¸nh gi¸ hoÆc c¸c tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ theo môc tiªu. Ch¼ng h¹n, bé ®iÓm sè cña bµi TN tuyÓn sinh ®¹i häc ®èi víi mét nhãm TS nµo ph¶i t­¬ng quan tèt víi kÕt qu¶ häc tËp cuèi giai ®o¹n 1 ®¹i häc, ch¼ng h¹n theo tiªu chÝ ®iÓm trung b×nh cña giai ®o¹n 1 ®¹i häc. §Ó n©ng cao gi¸ trÞ tiªn ®o¸n ng­êi ta th­êng kh«ng chØ dïng mét bµi TN tiªn ®o¸n, mµ dïng nhiÒu bµi TN kh¸c nhau hoÆc c¸c yÕu tè kh¸c nhau kÕt hîp víi nhau ®Ó tiªn ®o¸n. §é gi¸ trÞ ®ång thêi: nãi lªn mèi quan hÖ gi÷a ®iÓm sè cña bµi TN víi mét tiªu chÝ kh¸c ®ång thêi, ®· cã s½n vµ ®­îc nhiÒu ng­êi chÊp nhËn, vÒ kh¶ n¨ng mµ bµi TN Êy muèn ®o l­êng. Tøc lµ bµi TN ®¸nh gi¸ hoÆc c¸c tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ x¶y ra ®ång thêi víi bµi TN tiªn ®o¸n. §é gi¸ trÞ néi dung: ®é gi¸ trÞ néi dung ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c môc tiªu x¸c ®Þnh cho m«n häc, bao trïm ®Çy ®ñ néi dung cña m«n häc. §Ó x©y dùng ®­îc mét bµi TN cã ®é gi¸ trÞ vÒ néi dung, cÇn ph¶i thiÕt kÕ bµi TN dùa vµo toµn bé néi dung, vµo c¸c lo¹i trÝ n¨ng mµ møc kÜ n¨ng mµ m«n häc ®ßi hái. §Ó x¸c ®Þnh ®é gi¸ trÞ vÒ néi dung kh«ng thÓ chØ dùa vµo c¸c tÝnh to¸n thèng nh­ ®é gi¸ trÞ tiªn ®o¸n hoÆc ®é gi¸ trÞ ®ång thêi, mµ ph¶i ph©n tÝch tØ mØ vµ c«ng phu bµi TN ®èi chiÕu víi môc tiªu vµ néi dung m«n häc. Mét bµi TN cã thÓ bao trïm nhiÒu néi dung m«n häc, v× cã nhiÒu c©u hái, nh­ng nã vÉn cã thÓ kÐm gi¸ trÞ v× chØ chó träng vµo mét phÇn néi dung nµo ®ã mµ bá qua c¸c phÇn quan träng kh¸c, hay bµi TN Êy xem c¸c phÇn gièng nhau kh«ng cã sù ­u tiªn cho kiÕn thøc quan träng §é gi¸ trÞ cÊu tróc: liªn quan ®Õn c¸c lo¹i trÝ n¨ng vµ møc kÜ n¨ng cÇn ®o theo c¸c môc tiªu cô thÓ cña m«n häc. §Ó cã mét bµi tr¾c nghiÖm cã gi¸ trÞ th× ®iÒu quan träng lµ ta ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc c¸i cÇn ®o vµ c¸c môc tiªu cña m«n häc. Nh­ vËy tr­íc khi kh¶o s¸t tr­íc häc sinh th× ng­êi so¹n TN ph¶i suy xÐt vµ ph¸n ®o¸n c¸c møc trÝ n¨ng, kÜ n¨ng sao cho phï hîp víi môc tiªu m«n häc… Tãm l¹i ®Ó ®¸nh gi¸ mét bµi TN chóng ta xem xÐt trªn hai yÕu tè: ®é tin cËy vµ ®é gi¸ trÞ. Mét bµi TN tèt th× nã ph¶i cã ®­îc yÕu tè tin cËy (kÕt qu¶ TN cã tÝnh v÷ng tr·i) vµ yÕu tè gi¸ trÞ (®o ®­îc c¸i cÇn ®o). Mét bµi TN cã thÓ ®¸ng tin cËy mµ kh«ng cã gi¸ trÞ, nh­ng ng­îc l¹i th× kh«ng ®óng. Nã cã thÓ cho ra nh÷ng ®iÓm sè ®¸ng tin, nh­ng kh«ng ®o l­êng ®óng lo¹i thµnh qu¶ häc tËp mµ ta muèn ®o l­êng. Tuy nhiªn mét bµi TN kh«ng tin cËy th× kh«ng thÓ nµo cã gi¸ trÞ ®­îc. Hai s¾c th¸i kh¸c nhau cña ®é tin cËy vµ ®é gi¸ trÞ lµ ë chç:®é tin cËy th× liªn quan ®Õn sù v÷ng tr·i cña ®iÓm sè, trong khi tÝnh gi¸ trÞ liªn quan ®Õn môc ®Ých cña sù ®o l­êng. 1.2.3.4.3 C¸c lo¹i ®iÓm sè TN Mét häc sinh ®¹t ®­îc 50, 45, 30 ®iÓm vÒ bµi TN to¸n, lý, ho¸ (®iÓm th«), nÕu nh­ vËy chóng ta sÏ kh«ng thÕ nµo biÕt ®­îc “häc sinh Êy” ®· ®¹t thµnh tÝch G hay kÐm vÒ m«n häc Êy. §iÓm sè nµo cña anh ta lµ trªn trung b×nh? ®iÓm nµo cao nhÊt? ®iÓm nµo thÊp nhÊt?. V× kh«ng cã chuÈn mùc nµo ®Ó so s¸nh nªn c¸c c©u hái t­¬ng tù nh­ vËy ®Òu kh«ng tr¶ lêi ®­îc. §Ó cã thÓ gi¶i thÝch c¸c ®iÓm th« trªn bµi TN, ta cÇn ph¶i cã hai c¨n b¶n nµo ®ã ®Ó so s¸nh chóng. Th«ng th­êng cã hai lèi so s¸nh: + So s¸nh víi tiªu chuÈn tuyÖt ®èi hay víi ®é khã vÒ néi dung + So s¸nh víi mét nhãm ®­îc dïng lµm chuÈn mùc. 1) So s¸nh víi tiªu chuÈn tuyÖt ®èi C¸c ®iÓm TN thuéc lo¹i nµy ®­îc ®¨t trªn c¨n b¶n so s¸nh thµnh qu¶ ®¹t ®­îc cña mçi ng­êi víi ®iÓm sè tèi ®a cã thÓ ®¹t d­îc víi bµi TN Êy. C¸c ®iÓm sè cña nh÷ng ng­êi kh¸c cïng lµm bµi TN Êy kh«ng ¶nh h­ëng g× ®Õn viÖc x¸c ®Þnh ®iÓm sè cña bÊt cø ng­êi nµo trong nhãm lµm TN Êy c¶. a. §iÓm phÇn tr¨m ®óng: §iÓm phÇn tr¨m ®óng so s¸nh ®iÓm sè cña ng­êi lµm TN víi ®iÓm sè tèi ®a cã thÓ ®¹t ®­îc, hay nãi mét c¸ch kh¸c nhau, lo¹i ®iÓm sè nµy cã thÓ xem nh­ lµ ®iÓm sè trªn 1 bµi TN víi 100 c©u hái. X=§ Trong ®ã:X: ®iÓm tÝnh theo tû lÖ % §: sè c©u TN lµm ®óng T: tæng sè c©u TN Nh­ vËy yÕu tè x¸c ®Þnh ®iÓm sè c©u TN thuéc lo¹i nµy lµ ®é khã cña néi dung bµi TN. b. §iÓm ch÷: Lµ lo¹i ®iÓm còng c¨n cø trªn tØ lÖ % sè c©u ®óng, nh­ng ®­îc biÓu thÞ b»ng c¸c mÉu tù A, B, C, D, … C¶ hai lo¹i ®iÓm trªn ®Òu bÞ chØ trÝch v× tÝnh c¸ch chñ quan vµ tuú tiÖn trong viÖc Ên ®Þnh c¸c møc ®iÓm. 2) So s¸nh víi nhãm lµm chuÈn mùc §Ó biÕt ®­îc kh¶ n¨ng cña mét ng­êi lµm TN so s¸nh víi nh÷ng ng­êi kh¸c trong nhãm lµm chuÈn mùc ta ph¶i lùa chän mét nhãm chuÈn mùc vµ thiÕt lËp c¸c thang bËc, sau ®ã tõ ®iÓm th« ta biÕn c¶i theo thang bËc trªn. Ta cã 2 lo¹i ®iÓm sau: a. §iÓm b¸ch ph©n: Lµ ®iÓm trªn thang ®iÓm sè mµ ë ®ã cã mét sè % tr­êng hîp nµo ®ã r¬i vµo chÝnh ®iÓm Êy hay ë d­íi nã. Dùa vµo ®iÓm b¸ch ph©n ta kh«ng nh÷ng xÕp h¹ng ®­îc TS tõ thÊp ®Õn cao trong mét mÉu mµ cßn tÝnh ®Õn c¶ cì cña mÉu tøc sè ng­êi trong mét mÉu. b. §iÓm tiªu chuÈn: §iÓm tiªu chuÈn ®­îc dïng ®Ó kh¾c phôc nh­îc ®iÓm cña ®iÓm b¸ch ph©n: ng­êi ta kh«ng thÓ l©ý trung b×nh cña c¸c thø h¹ng b¸ch ph©n nªn ta kh«ng thÓ tÝnh kh¶ n¨ng trung b×nh cña mét ng­êi lµm nhiÒu bµi TN kh¸c nhau, hay trung b×nh cña mét nhãm ng­êi vÒ mét bµi TN. §iÓm tiªu chuÈn ®­îc quan ®iÓm nh­ lµ mét lèi ph¸t biÓu kho¶ng c¸ch cña ®iÓm Êy tÝnh tõ trung b×nh, hay còng cã thÓ xem nh­ lµ nh÷ng ®iÓm sè ®· ®­îc g¸n cho mét trung b×nh vµ mét ®é lÖch tiªu chuÈn nµo ®ã. §©y lµ lo¹i ®iÓm ­a chuéng nhiÒu h¬n trong TN vµ nghiªn cøu. Mét sè lo¹i ®iÓm chuÈn: §iÓm Z: lµ lo¹i ®iÓm chuÈn c¨n b¶n. Nã cho ta biÕt hiÖu sè (hay kho¶ng c¸ch) gi÷a mét trÞ sè ®iÓm th« n¸o ®ã vµ ®­îc trung b×nh trong nhãm lµm bµi TN. Z= Trong ®ã: X: lµ ®iÓm th« nµo ®ã : ®iÓm th« trung b×nh trong nhãm lµm TN S: ®é lÖch tiªu chuÈn cña nhãm Nh­îc ®iÓm cña lo¹i ®iÓm Z nµy lµ: mét nöa sè ®iÓm Z mang ®iÓm sè ©m vµ tÊt c¶ c¸c ®iÓm Z ®Òu ph¶i mang mét hay nhiÒu sè lÎ. §iÓm tiªu chuÈn V VÒ c¨n b¶n, ®iÓm tiªu chuÈn V còng gièng nh­ ®iÓm Z nh­ng nã ®­îc quy vÒ ph©n bè b×nh th­êng víi trung b×nh lµ 10 vµ ®é lÖch tiªu chuÈn lµ 4 C«ng thøc: V=4*Z + 10 §iÓm chuÈn V kh¾c phôc ®­îc ®iÓm ©m §Ó phï hîp víi hÖ thèng ®iÓm 11 (tõ 0 ®Õn 10) ng­êi ta chän ®iÓm trung b×nh lµ 5 vµ ®é lÖch chuÈn lµ 2, tõ ®©y ta cã ®iÓm tiªu chuÈn míi. §iÓm V (míi) =2*Z + 5 1.2.4. Lý thuyÕt øng ®¸p c©u hái vµ m« h×nh Rasch 1.2.4.1. LÝ thuyÕt øng ®¸p c©u hái LÝ thuyÕt øng ®¸p c©u hái (Item Respone Theory hay gäi t¾t lµ IRT) cña Geog Rasch ®· m« h×nh ho¸ mèi quan hÖ gi÷a møc ®é kh¶ n¨ng cña mét ng­êi vµ ®¸p øng cña ng­êi Êy víi mét c©u hái. V× c¸c møc ®é kh¶ n¨ng lµ nh÷ng g× kh«ng thÓ quan s¸t ®­îc nªn lÝ thuyÕt øng ®¸p c©u hái (IRT) còng lµ mét trong c¸c m« h×nh ®­îc gäi lµ m« h×nh ®Æc ®iÓm tiÒm tµng. Khi x©y dùng mét m« h×nh to¸n häc nãi chung, ®Ó ®¬n gi¶n vµ kh¶ thi, bao giê ng­êi ta còng quan t©m ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ b¶n chÊt nhÊt, t­íc bá bít nh÷ng yÕu tè phøc t¹p nh­ng kh«ng b¶n chÊt. §Ó x©y dùng m« h×nh to¸n ph¶n ¸nh quan hÖ c¸c mèi t­¬ng t¸c nguyªn tè TS – CH, trong lý thuyÕt øng ®¸p CH ng­êi ta gi¶ ®Þnh sau ®©y: (1). ChØ mét thuéc tÝnh hoÆc mét n¨ng lùc ®­îc ®o bëi c¸c c©u hái t¹o nªn bµi TN. §ã lµ gi¶ ®Þnh vÒ thuéc tÝnh ®¬n thø nguyªn. Trong thùc tÕ th­êng cã nhiÒu nh©n tè ¶nh h­ëng lªn viÖc lµm TN( ®éng c¬, sù håi hép, kh¶ n¨ng lµm nhanh, xu h­íng ®ãn nhËn, kh¶ n¨ng nhËn thøc…) ngoµi n¨ng lùc chÝnh ®­îc ®o bëi bµi TN. VËy ®Ó ®¹t gi¶ ®Þnh vÒ tÝnh ®Õn thø nguyªn cÇn x©y dùng bµi TN sao cho khu biÖt ®­îc thµnh phÇn chÝnh ¶nh h­ëng lªn viÖc lµm bµi TN. Thµnh phÇn ®ã ®­îc xem lµ n¨ng lùc nµo ®ã ®­îc ®o bëi bµi TN. N¨ng lùc nµy kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i cè h÷u hoÆc kh«ng ®æi, nã cã thÓ thay ®æi theo thêi gian do häc tËp thªm, do quªn kiÕn thøc hoÆc thay ®æi do c¸c yÕu tè kh¸c. Khi gi¶ ®Þnh vÒ ®¬n thø nguyªn tho¶ m·n, còng sÏ cã tÝnh ®éc lËp ®Þa ph­¬ng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi gi÷ kh«ng ®æi n¨ng lùc ¶nh h­ëng lªn viÖc lµm bµi TN, viÖc TL cña TS ®èi víi CH. TËp hîp c¸c n¨ng lùc Êy biÓu diÔn mét kh«ng gian n¨ng lùc tiÒm Èn ®Çy ®ñ. (2). Cã mét hµm ®Æc tr­ng cña CH ( Iten Characteristic Function – ICF) ph¶n ¸nh mèi quan hÖ thùc gi÷a c¸c biÕn kh«ng quan s¸t ®­îc (n¨ng lùc) vµ c¸c biÕn quan s¸t ®­îc viÖc TLCH. §Ó x©y dùng IRT ng­êi ta thõa nhËn 2 ®Þnh ®Ò sau: 1) ViÖc tr¶ lêi cña 1 TS ®èi víi 1 CH cã thÓ dù b¸o bëi n¨ng lùc cña TS. 2) Quan hÖ gi÷a viÖc TLCH bëi TS vµ n¨ng lùc lµm c¬ së cho hµm ®Æc tr­ng CH ( ICC ). Hµm nãi trªn cã ®Æc ®iÓm lµ khi møc n¨ng lùc t¨ng x¸c suÊt ®Ó tr¶ lêi ®óng 1 CH sÏ t¨ng lªn. §­êng cong ®Æc tr­ng CH (ICC) vµ ®­êng ph©n bè n¨ng lùc cña hai mÉu TS. H×nh trªn thÓ hiÖn mét ICC ®èi víi TH khi chØ cã 1 n¨ng lùc lµm c¬ së ®Ó TLCH, cïng víi hai hµm ph©n bæ n¨ng lùc cña 2 nhãm TS. Ta thÊy r»ng: nh÷ng TS cã n¨ng lùc thÊp h¬n dï TS ®ã cã n»m ë nhãm nµo ®i n÷a. IRT cho phÐp ­íc l­îng c¸c sai sè chuÈn cña c¸c gi¸ trÞ ­íc l­îng n¨ng lùc cña 1 TS, chø kh«ng ph¶i lµ mét ­íc l­îng sai sè cho mäi TS nh­ trong lý thuyÕt cæ ®iÓn. 1.2.4.2. M« h×nh Rasch 1.2.4.2.1. Gi¶ thiÕt cña Rasch vÒ sù øng ®¸p CH Gi¶ sö ta kh¶o s¸t mét mèi quan hÖ nguyªn tè mµ trong ®ã TSv cã mét møc n¨ng lùc nµo ®ã βv nµo ®ã vÒ lùc ®o, ®øng tr­íc CHi cã mét ®é khã ci. Theo Rasch: “ Mét TS cã kh¶ n¨ng h¬n TS kh¸c ph¶i cã mét x¸c suÊt lín h¬n ®Ó tr¶ lêi ®óng mét CH bÊt kú, hay mét c©u hái khã h¬n mét CH kh¸c, ®èi víi bÊt kú mét TS nµo x¸c suÊt ®Ó TL ®óng CH sau lµ lín h¬n so víi c©u hái tr­íc. 1.2.4.2.2. Hµm øng ®¸p c©u hái theo Rasch Theo gi¶ ®Þnh cña Rasch, x¸c suÊt cña c©u tr¶ lêi CHi phô thuéc vµo ®é chªnh lÖch gi÷a n¨ng lùc βv cña TS vµ ®é khã di cña CHi, tøc lµ hiÖu sè (βv- di). Khi βv=di, râ rµng x¸c suÊt tr¶ lêi ®óng CH lµ 1/2 : cã thÓ dÔ dµng hiÓu tr¹ng th¸i nµy khi ­íc ®o¸n x¸c suÊt th¾ng cuéc cña hai ®« vËt ngang søc nhau. Khi βv>di, x¸c suÊt tr¶ lêi ®óng CH gÇn b»ng 1. Nh­ vËy hµm øng ®¸p CH t¨ng ®¬n ®iÖu tõ 0 ®Õn 1 khi βv-di biÕn ®æi tõ -∞ ®Õn +∞, qua gi¸ trÞ 1/2 khi βv-di = 0. Rasch ®· chän mét hµm gi¶i tÝch víi biÓu thøc to¸n häc ®¬n gi¶n nhÊt cã d¸ng ®iÖu biÕn ®æi nh­ vËy: Pi (bv) = Trong ®ã Pi (βv) lµ x¸c suÊt cña TS cã n¨ng lùc βv tr¶ lêi ®óng CH cã ®é khã dv, e lµ c¬ së l«garit tù nhiªn. 1 0.5 0 P(β-d) (β-d) H×nh 2 H×nh 2 biÓu diÔn ICC theo m« h×nh Rasch. M« h×nh Rasch øng víi hµm øng ®¸p CH d¹ng ®¬n gi¶n nhÊt, chØ chøa mét tham sè ®é khã. §èi víi m« h×nh mét tham sè ng­êi ta gi¶ thiÕt c¸c CH cã ®é ph©n biÖt nh­ nhau, do ®ã c¸c ICC cña c¸c CH cã d¹ng nh­ nhau, chóng chØ kh¸c nhau ë vÞ trÝ cña nã nÕu biÓu diÔn ®­êng cong theo trôc n¨ng lùc β. 1.24.2.3. TÝnh bÊt biÕn TÝnh bÊt biÕn lµ hßn ®¸ t¶ng cña IRT, biÓu hiÖn sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a IRT vµ lý thuyÕt tr¾c nghiÖm cæ ®iÓn. Néi dung cña tÝnh bÊt biÕn ®ã lµ: c¸c tham sè ®Æc tr­ng cho mét CH kh«ng phô thuéc vµo ph©n bè n¨ng lùc cña c¸c TS vµ c¸c tham sè ®Æc tr­ng cho mét TS kh«ng phô thuéc vµo bé CH cña bµI tr¾c nghiÖm. §Ó hiÓu s©u h¬n tÝnh bÊt biÕn ®ã ®ªn ®èi víi IRT, cã thÓ lËp luËn nh­ sau. §èi víi m« h×nh Rasch, tõ biÓu thøc (1) cña x¸c suÊt tr¶ lêi ®óng, ta cã thÓ x¸c ®Þnh tû sè c¸c phÇn bï(odds): P/(1-P)= e(b- d) Vµ tõ ®ã: ln[P/(1-P)] = (βv -di) NÕu xuÊt ph¸t tõ mét CH, cã ®é khã x¸c ®Þnh di, ®­êng biÓu diÔn cña hµm ln(odds)=¦(β) phô thuéc vµo n¨ng lùc β lµ mét ®­êng th¼ng c¾t trôc tung t¹i dI. Tøc lµ víi c¸c mÉu TS cã c¸c n¨ng lùc βi bÊt kú trong tæng thÓ TS, nÕu m« h×nh ICC ®ã ®­îc tho¶ m·n, gi¸ trÞ di thu ®­îc cña CHi ®ang xÐt lµ duy nhÊt. MÆt kh¸c, nÕu xuÊt ph¸t tõ mét TSv cã n¨ng lùc x¸c ®Þnh lµ βv ®­êng biÓu diÔn ln(odds) = g(d) lµ mét ®­êng th¼ng c¾t trôc tung t¹i - βv. Tøc lµ víi c¸c mÉu CH cã c¸c ®é khã di bÊt kú trong tæng thÓ CH, nÕu m« h×nh ICC ®­îc tho¶ m·n, gi¸ trÞ βv thu ®­îc cña TSv ®ang xÐt lµ duy nhÊt. Tõ lËp luËn trªn cã thÓ thÊy râ rµng tÝnh bÊt biÕn ®ang xÐt chØ ®óng khi sè liÖu thùc tÕ tho¶ m·n m« h×nh ICC. Nãi c¸ch kh¸c, tÝnh bÊt biÕn ®ång nhÊt víi tÝnh phï hîp cña sè liÖu thùc tÕ víi m« h×nh to¸n. Mét ®iÒu cÇn l­u ý n÷a lµ tÝnh bÊt biÕn ®ã lµ tÝnh chÊt cña tæng thÓ, chø kh«ng ph¶i cña mét mÉu nµo ®ã, v× ICC theo ®Þnh nghÜa lµ ®­êng håi quy cña sù tr¶ lêi CH ë mét n¨ng lùc nµo ®ã, do ®ã P lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña mäi tr¶ lêi CH trong tæng thÓ c¸c TS cã mét n¨ng lùc βv x¸c ®Þnh. §èi víi mét mÉu TS con trong tæng thÓ cã n¨ng lùc βv ch­a ch¾c gi¸ trÞ trung b×nh cña moi tr¶ lêi CH trong mÉu ®ã ®· tho¶ m·n m« h×nh ICC, hoÆc nÕu cã mét mÉu con tho¶ m·n th× c¸c mÉu kh¸c còng ch­a ch¾c ®· tho¶ m·n, do ®ã nãi chung kh«ng thÓ hy väng sù bÊt biÕn x¶y ra trong tÊt c¶ c¸c mÉu cho dï m« h×nh phï hîp víi d÷ liÖu cña c¶ tæng thÓ. Trong thùc tÕ ta cã thÓ x¸c ®Þnh møc ®é bÊt biÕn khi sö dông c¸c mÉu sè liÖu, ch¼ng h¹n xÐt sù t­¬ng quan cña n¨ng lùc x¸c ®Þnh ®­îc qua c¸c ­íc l­îng tõ hai mÉu kh¸c nhau. 1.2.4.2.4. Thang ®o n¨ng lùc vµ ®iÓm thùc Môc ®Ých cuèi cïng cña tr¾c nghiÖm lµ g¸n mét ®iÓm sè nµo ®ã cho TS, ph¶n ¸nh møc ®é ®¹t ®­îc cña TS vÒ mét n¨ng lùc nµo ®ã ®­îc ®o bëi bµi tr¾c nghiÖm. HiÓn nhiªn lµ ®iÓm ®ã ph¶i ®­îc gi¶i thÝch cÈn thËn vµ ph¶i cã gi¸ trÞ ®èi víi môc ®Ých sö dông. Trong khu«n khæ lý thuyÕt tr¾c nghiÖm cæ ®Øªn ng­êi ta th­êng g¸n sè c©u ®óng (®iÓm th«) cho TS, xem ®ã lµ ­íc l­îng ®iÓm thùc cña TS ®èi víi bµi tr¾c nghiÖm. §èi víi IRT mçi TS cã mét n¨ng lùc bªn trong β, n¨ng lùc nµy x¸c ®Þnh x¸c suÊt tr¶ lêi ®óng CH cña anh ta, vµ còng dùa trªn viÖc TS tr¶ lêi bµi tr¾c nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh n¨ng lùc cña TS. Theo IRT ng­êi ta cã thÓ ­íc l­îng ®­îc β, va ta sÏ thÊy sau nµy lµ β cã mèi quan hÖ ®¬n ®iÖu víi ®iÓm thùc nÕu d÷ liÖu thùc tÕ phï hîp víi m« h×nh. B¶n chÊt cña ®iÓm thùc Gäi ®iÓm th« cña TS lµ X, ®ã lµ ­íc l­îng cña ®iÓm thùc t. Ta ®Þnh nghÜa ®iÓm thùc lµ mét biÕn ®æi tuyÕn tÝnh cña ®iÓm th«, vµ biÓu diÔn: E(X) = t Chia X cho tæng CH sÏ ®­îc ®iÓm tû lÖ tr¶ lêi ®óng (biÕn ®æi tuyÕn tÝnh). §iÓm tû lÖ tr¶ lêi ®óng cã ý nghÜa c¶ khi chia bµi tr¾c nghiÖm ra c¸c bµi tr¾c nghiÖm con cã sè c©u kh¸c nhau ®Ó ®o c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau. Dï biÕn ®æi thÕ nµo, nh­îc ®iÓm lèn cña ®iÓm X vÉn tån t¹i: nã kh«ng ®éc lËp víi c¸c CH mµ mét TS tr¶ lêi, vµ ®iÓm biÕn ®æi kh«ng ®éc lËp víi nhãm TS liªn quan. Trong khi ®ã th× n¨ng lùc β cã tÝnh ®éc lËp võa nªu. V× cã thÓ so s¸nh c¸c TS tr¶ lêi c¸c bé CH kh¸c nhau khi dïng ®iÓm β nªn cã thÓ xem thang ®iÓm β lµ mét thang ®iÓm tuyÖt ®èi øng víi n¨ng lùc tiÒm Èn ®­îc ®o. B¶n chÊt cña thang ®o mµ trªn ®ã β ®­îc x¸c ®Þnh lµ g×? Thang X kh«ng lµ thang tû lÖ, còng kh«ng ph¶i thang kho¶ng c¸ch, mµ cã thÓ xem ®ã lµ thang thø tù. Thang ®o mµ trªn ®ã β ®­îc x¸c ®Þnh còng vËy, nh­ng ®«i khi cã thÓ gi¶i thÝch thang mµ trªn ®ã β ®­îc x¸c ®Þnh nh­ lµ mét thang tû lÖ “giíi h¹n”. ChuyÓn ®æi sang thang ®iÓm thùc ChuyÓn ®æi quan träng nhÊt cña thang ®iÓm β lµ chuyÓn sang thang ®iÓm thùc. Gäi X lµ ®iÓm th« tÝnh theo sè c©u ®óng: X = Trong ®ã Uj lµ c¸c c©u tr¶ lêi ®óng 1 vµ sai 0 cña mét TS cho CHj. NÕu biÓu diÔn ®iÓm thùc lµ t th× theo biÓu thøc (2) t =E(X) =E()= NÕu mét biÕn ngÉu nhiªn Y lÊy gi¸ ntrÞ y1 vµ y2 víi c¸c x¸c suÊt t­¬ng øng lµ P1 vµ P2 th× E(Y) = y1P1 + y2P2 V× Uj nhËn gi¸ trÞ 1 víi x¸c suÊt Pj(β) vµ gi¸ trÞ 0 víi x¸c suÊt Qj(β) nªn ta cã thÓ biÓu diÔn: E(Uj) = 1.P(β) + 0.Qj(β) = Pj (β) Cuèi cïng: t = Tøc lµ: ®iÓm thùc cña mét TS cã kh¶ n¨ng β lµ tæng cña c¸c ®­êng cong ®Æc tr­ng cña mäi CH trong bµi tr¾c nghiÖm, do ®ã ®iÓm thùc còng ®­îc gäi lµ ®­êng cong ®Æc tr­ng cña bµi tr¾c nghiÖm. CÇn mét lÇn n÷a nh¾c l¹i r»ng quan hÖ trªn chØ ®óng khi m« h×nh tr¶ lêi c©u hái phï hîp víi sè liÖu thùc tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi tõ biÕn n¨ng lùc β sang ®iÓm thùc cã t¸c dông quan träng sau: 1) lo¹i bá c¸c gi¸ trÞ ©m; 2) t¹o nªn thang ®o víi c¸c ®iÓm tõ 0 ®Õn n (hoÆc theo tû lÖ tõ 1% ®Õn 100%), dÔ gi¶i thÝch; 3) cã thÓ x¸c ®Þnh ®iÓm c¾t, tõ ®ã suy ng­îc l¹i ®iÓm c¾t trªn thang β; 4) mét t¸c dông quan träng lµ nÕu biÕt tr­íc n¨ng lùc β cña mét TS nµo ®ã th× cã thÓ tÝnh ®iÓm cña mét bµi tr¾c nghiÖm mµ TS ®ã kh«ng lµm (xem l¹i thÝ dô vÒ vËn ®éng viªn nh¶y cao ®· nªu trªn ®©y). Tõ ®ã cã thÓ tiªn ®o¸n ®iÓm thùc cña TS hoÆc t×nh tr¹ng ®¹t hoÆc kh«ng ®¹t ®èi víi mét bµi tr¾c nghiÖm míi. TÝnh chÊt nµy cån ®­îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh c¸c h»ng sè cña thang ®iÓm khi ®Æt c¸c tham sè cña hai bµi tr¾c nghiÖm trªn cïng mét thang ®o (equating). Ch­¬ng 2: LËp dµn bµi tr¾c nghiÖm 2.1. Môc ®Ých cña bµi TN Bµi kiÓm tra nµy nh»m kiÓm tra nh÷ng hiÓu biÕt tèi thiÓu vÒ phÇn Ho¸ h÷u c¬ - 11. Bªn c¹nh ®ã cßn nh»m kiÓm tra nh÷ng chç m¹nh chç yÕu cña häc sinh, gióp häc sinh ph¸t hiÖn nh÷ng kiÕn thøc ch­a ®Çy ®ñ qua mét sè c©u hái cã tÝnh chÊt ®ßi hái häc sinh ph¶i hiÓu râ vÊn ®Ò, gióp häc sinh kh¸i qu¸t ®­îc kiÕn thøc ®· häc mét c¸ch toµn diÖn. §¸nh gi¸ n¨ng lùc thùc cña häc sinh mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n. 2.2. Ph©n tÝch néi dung m«n häc Bao gåm chñ yÕu viÖc xem xÐt vµ ph©n biÖt 4 lo¹i häc tËp: (1). Nh÷ng th«ng tin mang tÝnh chÊt sù kiÖn mµ häc sinh ph¶i nhí hay nhËn ra. (2). Kh¶ n¨ng vµ ý t­ëng mµ chóng ta ph¶i gi¶i thÝch hay minh ho¹ (3). Nh÷ng ý t­ëng phøc t¹p mµ chóng ta cÇn gi¶i thÝch hay gi¶i nghi·. (4). Nh÷ng th«ng tin, ý t­ëng vµ kÜ n¨ng cÇn ®­îc øng dông hay chuyÓn dÞch sang mét t×nh huèng míi. PhÇn nµy bao gåm c¸c b­íc sau: B­íc 1. T×m ra nh÷ng ý t­ëng chÝnh yÕu cña phÇn ®ã. §Þnh nghÜa - CTTQ. §ång ®¼ng - ®ång ph©n. Danh ph¸p – cÊu t¹o. TÝnh chÊt ho¸ häc. §iÒu chÕ. B­íc 2. Lùa chän nh÷ng tõ, nhãm ch÷ vµ c¶ nh÷ng ý kiÕn (nÕu cã) mµ häc sinh sÏ ph¶i gi¶i nghÜa. Ankan, Anken, Ankin, Ankadien, Xiclo ankan. Quy t¾c thÕ vµ céng. B­íc 3. Ph©n lo¹i h¹ng th«ng tin ®­îc tr×nh bµy a) Nh÷ng th«ng tin nh»m môc ®Ých gi¶i nghÜa hay minh ho¹ - C¸c ®Þnh nghÜa. - CÊu t¹o cña mét sè chÊt c¬ b¶n. b) Nh÷ng kh¸i luËn quan träng: Quy t¾c thÕ vµo c¸c hi®rocacbon no. Quy t¾c céng ( Macopnhicop) vµo hi®rocacbon no. Quy t¾c thÕ trong vßng benzen. TÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc tr­ng cña tõng lo¹i hîp chÊt B­íc 4. Lùa chän mét sè th«ng tin vµ ý t­ëng ®ßi hái häc sinh ph¶i cã kh¶ n¨ng øng dông nh÷ng ®iÒu ®· biÕt ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trong nh÷ng t×nh huèng míi. TÝnh chÊt ho¸ häc cña tõng hîp chÊt. C¸ch ®iÒu chÕ. Tªn gäi ( danh ph¸p) ThiÕt lËp dµn bµi TN KÜ n¨ng Néi dung Nhí HiÓu ¸p dông Ph©n tÝch Tæng hîp §¸nh gi¸ (1) (2) (3) (4) (5) (6) 1. §Þnh nghÜa 2 c©u 2. CTTQ 1 c©u 1 c©u 2 c©u 3. Danh ph¸p 2 c©u 4. TÝnh chÊt ho¸ häc 2 c©u 1 c©u 2 c©u 4 c©u 1 c©u 5. §iÒu chÕ 5 c©u 1 c©u 6. CÊu t¹o 3 c©u 1 c©u 7. TØ khèi h¬i 1 c©u 2.4 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Bao gåm c¸c b­íc sau: B­íc 1: nghiªn cøu néi dung kiÕn thøc cÇn kiÓm tra (phÇn ankan, xicloankan, anken, anka®ien-caosu, ankin). LËp dµn bµi s¬ l­îc. B­íc 2: T¹o b¶ng ®Æc tr­ng hai chiÒu vµ lËp c©u hái chi tiÕt dùa theo b¶ng ®Æc tr­ng hai chiÒu trªn. B­íc 3: Liªn hÖ víi tr­êng PTTH Hai Bµ Tr­ng - Hµ Néi ®Ó lÊy mÉu kiÓm tra. B­íc 4: Tham kh¶o ý kiÕn cña GV gi¶ng d¹y bé m«n Ho¸ cïng c¸c b¹n vÒ néi dung bµi kiÓm tra tr¸nh gÆp ph¶i mét sè sai sãt (kiÕn thøc qu¸ khã hay qu¸ dÔ, ch­a tæng qu¸t…). Sau ®ã hoµn chØnh l¹i c¸c c©u hái mét c¸ch hîp lÝ h¬n. B­íc 5: M· ho¸ ®Ò thi t¹o lËp 6 ®Ò kh¸c nhau dùa trªn 29 c©u hái ®· viÕt. B­íc 6: TiÕn hµnh kiÓm tra trªn mÉu TS (c¸c líp 11E1, 11G1, 11H2), d­íi sù gióp ®ì cña c« gi¸o phô tr¸ch bé m«n: Vò ThÞ Liªn. B­íc 7: ChÊm bµi lÊy ®iÓm kiÓm tra mét tiÕt, thèng kª sè liÖu. B­íc 8: NhËp d÷ liÖu ®Ó ch¹y ch­¬ng tr×nh Quest. B­íc 9: Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thu ®­îc, t×m ra ­u nh­îc ®iÓm cña bµi kiÓm tra ®Ò ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p nh»m h¹n chÕ c¸c sai sãt. CH¦¥NG 3: PH¢N TÝch kÕt qu¶ 3.1. Ph©n tÝch bµi tn 3.1.1. Ph©n tÝch c©u TN ViÖc ph©n tÝch c¸c c©u hái dùa vµo ®é khã vµ ®é ph©n c¸ch cña tõng c©u. §é khã cña c©u hái tuú thuéc vµo c©u ®ã cã mÊy ph­¬ng ¸n lùa chän v×: §é khã pi cña c©u hái = (100 + 100/ n)/ 2 Trong ®ã n lµ sè ph­¬ng ¸n tr¶ lêi trong mét c©u hái. §é khã cho ta biÕt ®­îc mét bµi TN nªn ®Ó l¹i nh÷ng c©u nµo vµ lo¹i ®i nh÷ng c©u nµo. Ta kh«ng thÓ ®Ó l¹i nh÷ng c©u mµ hÇu hÕt häc sinh ®Òu lµm ®­îc vµ còng kh«ng thÓ ®Ó l¹i nh÷ng c©u mµ hÇu hÕt häc sinh kh«ng lµm ®­îc. Mét c©u TN tèt lµ c©u TN mµ cã ®é khã võa ph¶i, theo c«ng thøc trªn th× víi c©u hái cã 4 lùa chän th× ®é khã võa ph¶i lµ 62,5%, c©u cã 3 lùa chän lµ 66,67% vµ c©u lo¹i ®óng sai lµ 75%. §é ph©n c¸ch cña c©u hái cho ta biÕt c©u hái ®o cã ph©n biÖt ®­îc häc sinh giái vµ häc sinh kÐm. NÕu ®é ph©n c¸ch nhá h¬n 19 th× c©u cã ®é ph©n c¸ch kh«ng tèt c©u nµy kh«ng thÓ ph©n biÖt ®­îc häc sinh giái vµ häc sinh kÐm. §é ph©n c¸ch tõ 20 ®Õn 29 cã thÓ coi lµ t¹m ®­îc, ®é ph©n c¸ch tõ 30 ®Õn 39 lµ kh¸ tèt vµ ®é ph©n c¸ch tõ 40 trë lªn lµ rÊt tèt. C¸ch tÝnh ®é ph©n c¸ch vµ ®é ph©n biÖt cã thÓ ®­îc tÝnh theo môc 3 trang 24. Dùa trªn c¬ së ®ã chóng ta cã nhËp d÷ lÖu vµo vµ ch¹y theo ch­¬ng tr×nh QUEST ®Ó tÝnh ®é tin cËy vµ ®é ph©n biÖt (xem phÇn phô lôc). Qua ch­¬ng tr×nh Quest kÕt qu¶ cho ta 17 c©u cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, trong ®ã cã 4 c©u dÔ vµ 13 c©u khã vµ 12 c©u ph¶i söa ®æi hoÆc bá ®i thay b»ng c©u kh¸c. Ta sÏ ®¸nh gi¸ mét sè c©u TN ë trªn. Ta xÐt c©u 8: (c©u cã ®é ph©n biÖt cao). Ph¶n øng sau: CH2= CH- CH=CH2 + HCl (tØ lÖ 1:1) cã s¶n phÈm chÝnh lµ: C) CH2 -CH 2-CH=CH2 ê CH3-CH=CH-CH2 ï Cl A) Cl B) D) CH3-CH-CH-CH3 ú ú Cl Cl CH3-CH-CH=CH2 ï Cl PAC A B* C D STS 5 29 4 48 % 5,8 33,7 4,7 55,8 D -0,07 0,34 -0,08 -0,25 §é ph©n biÖt cña ph­¬ng ¸n ®óng lµ d­¬ng vµ cã gi¸ trÞ lín D= 0,34>0,2 rÊt tèt, cßn ®é ph©n biÖt cña c¸c ph­¬ng ¸n nhiÔu lµ ©m rÊt phï hîp. Nh­ng ®é khã cña c©u nµy c¸ch qu¸ xa so víi ®é khã trung b×nh 33,7 < 62,5. Nh­ vËy cã thÓ dïng c©u nµy trong viÖc ph©n biÖt gi÷a HS giái vµ HS kÐm. Ta xem tiÕp mét vÝ dô n÷a lµ c©u 26:(c©u tèt) Cho hai b×nh khÝ: C2H4 vµ C2H2 cã thÓ nhËn biÕt b»ng c¸ch nµo? A) dd Br2 B) dd KMnO4 C) dd AgNO3/ NH3 D) C¶ ba c¸ch trªn PAC A B C* D STS 13 7 53 25 % 13,3 7,1 54,1 25,5 D -0,19 -0,01 0,43 -0,33 §©y lµ mét ph­¬ng ¸n rÊt tèt v×: §é ph©n biÖt cña ph­¬ng ¸n ®óng d­¬ng vµ kh¸ cao 0,43 vµ ®é khã lµ 54,1 < 62,5 ®ång thêi c¸c ph­¬ng ¸n nhiÔu ®Òu cã ®é ph©n biÖt ©m, rÊt phï hîp. Gi¶ sö nh­ c©u 1:(c©u qu¸ dÔ). 1) Hi®rocacbon no lµ: A) Hi®rocacbon mµ trong ph©n tö chØ cã liªn kÕt ®¬n B) Hi®rocacbon mµ trong ph©n tö kh«ng cã liªn kÕt ®«i C) Hîp chÊt h÷u c¬ mµ trong ph©n tö chØ cã liªn kÕt ®¬n D) Hîp chÊt h÷u c¬ mµ trong ph©n tö chØ cã liªn kÕt s PAC A* B C D STS 87 0 8 4 % 87,9 0 8,1 4,0 D 0,06 NA 0,06 0,00 Nh­ vËy c©u nµy cã ®é khã qu¸ dÔ (87,9) trong khi ®é khã võa ph¶i cña c©u lµ 62,5%. ChÝnh v× thÕ ®©y còng lµ c©u cã ®é ph©n biÖt qu¸ thÊp. C¸c ph­¬ng ¸n lùa chän ë ®©y ®é nhiÔu kh«ng tèt, nh­ ph­¬ng ¸n B qu¸ dÔ nªn häc sinh ®Òu dÔ dµng tr¶ lêi ®­îc cÇn ph¶i thay ®æi l¹i c©u hái nµy. XÐt ®Õn c©u 14:(c©u kh«ng tèt) 14) H·y chän ph­¬ng tr×nh sai khi ®iÒu chÕ axetilen: A) CaC2 + 2H2O ® Ca(OH)2 + C2H2 B) 2CH4 1500oC ® C2H2 + 3H2 C) CH2Cl¾ CH2Cl kiÒm/r­îu ® C2H2 + HCl D) CaCO3 + H2O ® Ca(OH)2 + C2H2 PAC A B C D* STS 1 1 40 55 % 1,0 1,0 41,2 56,7 D - 0,15 0,09 0,03 -0,02 §é khã cña c©u lµ 56,7 so víi c©u cã 4 ph­¬ng ¸n lùa chän th× ®©y còng lµ mét c©u h¬i khã. §é ph©n biÖt cña c©u hái lµ -0,02 nh­ vËy c©u nµy khã h¬n víi TS giái vµ dÔ h¬n víi TS kÐm. Nguyªn nh©n cña c©u nµy lµ do khi ®¸nh m¸y cã s¬ suÊt trong ph­¬ng ¸n C do ®ã hÇu hÕt c¸c TS giái ®Òu chän ph­¬ng ¸n nµy vµ cã thÓ ph­¬ng ¸n C kh«ng ®­îc d¹y ë trªn líp nªn TS kh«ng biÕt vµ còng kh«ng suy ®o¸n ra. XÐt c©u 22: (kh«ng tèt) 22) Ph©n tö axetilen cã cÊu t¹o: A) 4 liªn kÕt vµ 1 liªn kÕt B) 3 liªn kÕt gi÷a 2 nguyªn tö C C) 4 nguyªn tö n»m trªn cïng mét mÆt ph¼ng D) 4 nguyªn tö n»m trªn cïng mét ®­êng th¼ng vµ cã 2 liªn kÕt gi÷a 2 nguyªn tö C. PAC A B* STS 58 37 % 61,1 38,9 D 0,07 -0,07 §©y lµ mét c©u hái cã ®é khã trung b×nh lµ 75% nh­ vËy kÕt qu¶ cho ta thÊy lµ ®é khã cña c©u nµy kh¸ thÊp, cã nghÜa lµ c©u nµy khã, nh­ng l¹i cã ®é ph©n c¸ch thÊp D= -0,07. CÇn ph¶i xem xÐt l¹i c©u 22: §©y cã thÓ lµ do trong qu¸ tr×nh gi¶ng GV kh«ng chó träng cÊu t¹o cña ph©n tö metan kh«ng ph©n tÝch râ ®Ó c¸c em ®· bÞ lõa khi ®äc qua c©u hái. Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch cho ta nh÷ng c©u tèt dïng ®Ó ®o n¨ng lùc cña HS vµ nh÷ng c©u ch­a tèt cÇn ph¶i söa hoÆc bá ®i. Qua 29 c©u trªn, ta thu ®­îc 17 c©u cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, trong ®ã cã 4 c©u dÔ (c©u: 2, 20, 25, 29) vµ 13 c©u khã (c©u: 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 16, 17, 21, 23, 26, 28); vµ 12 c©u ph¶i söa ®æi hoÆc bá ®i thay b»ng c©u kh¸c. 3.1.2. Ph©n tÝch bµi TN Hai ®¹i l­îng quan träng th­êng ®­îc dùa vµo ®Ó ®¸nh gi¸ mét bµi TN lµ ®é tin cËy vµ ®é gi¸ trÞ. Ng­êi ta th­êng sö dông hÖ sè t­¬ng quan ®Ó diÔn t¶ c¸c ®¹i l­îng trªn. Bµi TN nµy chóng ta thu ®­îc r = 0,96 chøng tá r»ng bµi kiÓm tra nµy cã ®é tin cËy kh¸ tèt. Ngoµi ra chóng ta cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o cña c¸c mÉu ®­îc chän khi tÝnh to¸n thèng kª nh­ mÉu TS hoÆc bµi TN. §èi víi bµi TN nµy ta sÏ xÐt tõng thµnh phÇn. Tr­íc hÕt lµ néi dung bµi TN, qua ch­¬ng tr×nh QUEST ta cã kÕt qu¶ sau: Trung b×nh (mean): 0,00 §é lÖch chuÈn (SD): 1,35 §é tin cËy : 0,96 Nh­ vËy ®é khã trung b×nh cña bµi TN nµy lµ 0,00 víi ®é lÖch chuÈn lµ 1,35. C¸c sè thèng kª hoµ hîp lµ: Infit mean square: 0,99 Outfit mean square: 1,00 SD : 0,08 SD : 0,14 Infit t : 0,03 Outfit t : 0,08 TiÕp theo ta xÐt ®Õn c¸c sè liÖu cña mÉu: Mean -0,33 SD 0,55 C¸c th«ng sè hoµ hîp víi m« h×nh Rasch: Infit mean square : 1,01 Outfit mean square : 1,00 SD : 0,25 SD : 0,40 Infit t : -0,01 Outfit t : 0,01 TrÞ sè k× väng cña c¸c b×nh ph­¬ng trung b×nh (mean square) xÊp xØ b»ng 1 vµ trÞ sè k× väng cña t xÊp xØ b»ng 0 (trÝch theo 3, tr 133). C¸c sè th«ng kª hoµ hîp trªn ®©y cho thÊy r»ng c¸c ®iÒu kiÖn Êy ®· ®­îc tho¶ m·n. Tõ ®å thÞ “Item Fit Map” (xem môc lôc) cho ta thÊy r»ng tÊt c¶ 29 c©u tr¾c nghiÖm trong bµi ®Òu hoµ hîp víi m« h×nh Rasch. Nh­ng theo ®å thÞ “Case Fit Map” (xem môc lôc) th× kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c thÝ sinh tham dù ®Òu hoµ hîp víi m« h×nh Rasch. Nãi chung c¸c th«ng sè vÒ mÉu vµ c©u tr¾c nghiÖm ®Òu hoµ hîp víi m« h×nh Rasch. NÕu xÐt ®Õn tõng TS ta lÊy 2 thÝ dô TS 01 vµ TS 74. §èi víi TS 01 ta cã: N¨ng lùc (ability) : 1,21 Fit : 1,62 §iÓm th« (Score) :73,08 Nh­ vËy thÝ sinh nµy cã n¨ng lùc rÊt cao nh­ng cã nh÷ng c©u kh«ng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng mµ vÉn sai nh­ c©u4, 15, 17, 19, 24, 27, 28. Nguyªn nh©n cã thÓ do khi häc bµi kh«ng kü, kh«ng chó ý khi c« gi¸o gi¶ng bµi nªn kh«ng tiÕp thu ®­îc ®Çy ®ñ th«ng tin hoÆc nh×n bµi b¹n. TS nµy kh«ng phï hîp víi m« h×nh Rasch. §èi víi TS 74 ta cã: N¨ng lùc (ability) : -0,33 Fit : 0,87 §iÓm th« (Score) :44,44 §©y lµ mét TS hoµ hîp víi m« h×nh Rasch. C¸c c©u 19, 20 lµ nh÷ng c©u d­ãi n¨ng lùc nh­ng vÉn kh«ng lµm ®­îc lµ cã thÓ v× c©u hái ch­a râ rµng, ph­¬ng ¸n tr¶ lêi ch­a tho¶ m·n víi ý cña TS hoÆc nh×n bµi b¹n. Nh×n vµo b¶ng ph©n bè gi÷a n¨ng l­c- c©u hái (Item estimates) ta thÊy møc n¨ng lùc cña TS ch­a ®­îc cao (r = 0.27), vµ sù ph©n bè c©u hái lµ tèt (bµi TN cã tÝnh æn ®Þnh cao r =0.96). §é æn ®Þnh vÒ møc n¨ng lùc cña häc sinh ch­a ®­îc cao v× TS ë líp nµy cã häc lùc kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c líp (líp 11H2 häc lùc rÊt kÐm so víi 11E1, 11G1), HS cßn bì ngì víi h×nh thøc kiÓm tra nµy. Trªn ®©y lµ mét sè ph©n tÝch vÒ c©u, mÉu vµ TS cña bµi TNKQ ®èi víi HS khèi 11(E1, G1, H2) t¹i tr­êng PTTH Hai Bµ Tr­ng Hµ Néi. Qua kiÓm tra vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ t«i xin ®­a ra mét sè ý kiÕn riªng cña b¶n th©n nh­ sau: 1) TNKQ thùc sù lµ mét ph­¬ng ph¸p khoa häc vµ cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc trong viÖc ®o l­êng thµnh qu¶ cña HS. Nã cho ta con sè kh¸ chÝnh x¸c vÒ n¨ng lùc cña HS, vÒ ®é khã vµ ®é ph©n c¸ch cña c©u TN, vÒ ®é tin cËy cña bµi TN… Tõ ®ã ta cã thÓ ®Þnh cì c©u TN vµ mÉu TS ®Ó ®¸nh gi¸ thµnh qu¶ häc tËp. 2) Víi TNKQ ta hoµn toµn cã thÓ kiÓm tra ®­îc toµn bé néi dung m«n häc, h¹n chÕ ®­îc may rñi, ®ì tèn c«ng chÊm bµi vµ hoµn toµn kh¸ch quan trong thi cö… 3) Ph­¬ng ph¸p nµy rÊt tèn thêi gian ®Ó so¹n ®Ò nh­ng nÕu cã sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ lÜnh vùc nµy (®Æc biÖt lµ c¸c phÇn mÒm ®Ó óng dông) th× sÏ kh¾c phôc ®­îc ®iÓm yÕu nµy. Mçi ph­¬ng ph¸p TN ®Òu cã ­u nh­îc ®iÓm riªng cña nã, kh«ng cã mét ph­¬ng ph¸p nµo ®­îc coi lµ hoµn h¶o mµ chØ cã c¸ch phèi hîp hiÖu qu¶ c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó t¹o nªn h×nh thøc ®¸nh gi¸ hoµn h¶o. HiÖn nay hÇu hÕt c¸c thÇy c« ë phæ th«ng ®Òu cho r»ng TNKQ cã rÊt nhiÒu nh­îc ®iÓm vµ kh«ng thÝch dïng nã ®Ó ®¸nh gÝa HS. §Ó phæ biÕn réng r·i ph­¬ng ph¸p TNKQ th× ph¶i cã nhiÒu tµi liÖu vµ h×nh thøc gi¶ng d¹y ®Ó GV thÊy ®­îc nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy mµ øng dông linh ho¹t vµo c«ng viÖc d¹y häc cña m×nh. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ph.d. NguyÔn Phông Hoµng (chñ biªn), 1996, Ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm trong kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ thµnh qu¶ häc tËp, Nhµ xuÊt b¶n GD. 2. TSKHGD. d­¬ng thiÖu tèng, 1995, Tr¾c nghiÖm vµ ®o l­êng thµnh qu¶ häc tËp, Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr­êng §H tæng hîp TPHCM. 3. TSKHGD. D­¬ng thiÖu tèng, 1998, Tr¾c nghiÖm tiªu chÝ,Nhµ xuÊt b¶n GD. 4. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o , 1994, Nh÷ng c¬ së cña kÜ thuËt Tr¾c NghiÖm, Hµ Néi. 5. GS.TSKH. L©m quang thiÖp, 2003, §o l­êng vµ ®¸nh gi¸ trong gi¸o dôc, Hµ Néi. Môc lôc