Chùa được xây dựng vào mùa đông tháng mười âm lịch năm 1049.
Chùa chỉ có một gian nằm trên một cột đá ở giữa hồ Linh Chiểu nhỏ có trồng hoa sen. Truyền thuyết kể lại rằng chùa được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông (1028-1054) và gợi ý thiết kế của nhà sư Thiền Tuệ. Vào năm 1049, nhà vua đã mơ thấy được Phật bà Quan Âm ngồi trên tòa sen dắt vua lên toà. Khi tỉnh dậy, nhà vua kể chuyện đó lại với bày tôi và được sư Thiền Tuệ khuyên dựng chùa, dựng cột đá như trong chiêm bao, làm toà sen của Phật bà Quan Âm đặt trên cột như đã thấy trong mộng và cho các nhà sư đi vòng xung quanh tụng kinh cầu kéo dài sự phù hộ, vì thế chùa mang tên Diên Hựu.
Hằng năm cứ đến ngày 8 tháng 4 Âm lịch, nhà vua lại tới chùa làm lễ tắm Phật. Các nhà sư và nhân dân kinh thành Thăng Long cùng dự lễ. Sau lễ tắm Phật là lễ phóng sinh, vua đứng trên một đài cao trước chùa thả một con chim bay đi, rồi nhân dân cùng tung chim bay theo trong tiếng reo vui của một ngày hội.
41 trang |
Chia sẻ: Dung Lona | Lượt xem: 1065 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Xây dựng website giới thiệu du lịch - Hà Nội, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
là hệ thống những đòn gỗ làm giá đỡ cho ngôi đài ở trên cột vươn cao lên khỏi mặt nước trồng toàn sen. Vẫn là kiến trúc độc đáo, gợi hình tượng một bông sen. Bên trong chùa có một bàn thờ, thờ tượng phật Quan Âm Bồ Tát, xây dựng và bảo tồn đúng như giấc mộng của vua Lý Thái Tông cách đây ngót 1000 năm trước.
Ngay bên cạnh chùa có một cây đặc biệt, đấy là cây Bồ Đề, được chiết từ gốc cây Bồ Đề mà Đức Phật Thích Ca tu thành đạo tại Ấn Độ. Tháng 2-1958, tổng thống Ấn Độ trực tiếp tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong dịp người sang thăm.
Xung quanh Chùa Một Cột là một quần thể quan trọng và thiêng liêng của quốc gia, nơi có Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hội trường Ba Đình, Phủ Chủ tịch, vườn Bách Thảo Hằng ngày, nhân dân khắp mọi miền Tổ quốc và khách quốc tế về đây thăm viếng Người nằm trong lăng, thăm nơi ở của Người và thăm chùa Một Cột, chùa đi ra từ trong giấc mộng của vua đời Lý.
II.1.3.Chùa Láng
Nằm ở phía tây kinh thành Thăng Long xưa, chùa Láng (còn gọi là Chiêu Thiền Tự, chùa Cả) hiện lên uy nghi mà thanh thoát, nhẹ nhàng giữa những thửa ruộng xanh mướt mát hiếm hoi còn được người dân làng Láng (quận Đống Đa, Hà Nội) gắng gìn giữ lại để trồng loại húng đặc trưng với mùi thơm quyến rũ không đâu có được của làng.Chùa được xây cất từ đời vua Lý Anh Tông (1138-1175) để thờ chư Phật, thiền sư Từ Đạo Hạnh và vua Lý Thần Tông. Tám thế kỷ đã trôi qua, diện mạo cũng đã thay đổi nhiều sau những lần sửa chữa, tu bổ nhưng ngôi chùa vẫn tọa lạc ở đó và bố cục nhịp nhàng, cân đối của quần thể kiến trúc vẫn giữ được những nét cơ bản. Diện mạo ngôi chùa mà chúng ta thấy ngày nay là từ lần trùng tu khoảng giữa thế kỷ XIX. Cảnh quan rộng lớn, phong phú, đẹp đẽ với các bộ phận kiến trúc mỹ thuật bắt đầu ngay từ cổng vào. Cổng vào chùa là một hàng cột bốn hoa biểu bằng gạch xây với 3 mái cong thanh thoát. Hàng cột vuông vức vươn cao, cao nhất trong quần thể, tạo ra vẻ uy nghi. Đặc biệt, 3 mái cong không phủ lên đỉnh cột mà là gắn vào sườn cột, mái giữa cao hơn hai bên kia. Qua cổng chùa, trải ra một vạt sân gạch, giữa sân là một sập đá, chỗ mà trước kia mỗi khi mở hội được dùng làm nơi chồng đòn kiệu, cuối sân là cửa tam quan. Từ đây, một đường thần đạo hai bên có tường hoa dẫn tới nhà Bát Giác là nơi đặt tượng thánh khi làm lễ dâng hoa ngày hội. Qua nhà Bát Giác là chùa chính với tiền đường, trung đường, thiêu hương và thượng điện. Ngoài ra, còn có hai dãy dải vũ, nhà chuông, nhà khách, khu thờ tổ, thờ Mẫu và vườn tháp mộ tạo nên không gian kiến trúc vừa bề thế vừa thoáng đãng, giữ cho các khối kiến trúc xây dựng có một quan hệ tương xứng, cân đối. Nhưng do mới làm lại vào giữa thế kỷ XIX nên chùa Láng không còn giữ được nhiều di vật cổ. Cách bài trí cũng không có gì đặc biệt, ngoài hai điểm đáng lưu ý là dưới mái hành lang có hai dãy động thập điện đắp khá đẹp, miêu tả những hình phạt ở âm ty để răn đe kẻ gian ác. ở hậu cung, ngoài các pho tượng Phật thông thường ra, có đặt tượng vua Lý Thần Tông và tượng thiền sư Từ Đạo Hạnh. Tượng vua bằng gỗ, tượng thiền sư bằng mây đan, ngoài có phủ sơn. Sự có mặt của hai pho tượng này bắt nguồn từ truyền thuyết về Từ Đạo Hạnh đầu thai làm con trai Sùng Hiền Hầu, em vua Lý Nhân Tông. Vua không có con nên sau truyền ngôi cho chính người con trai đó của Sùng Hiền Hầu, trở thành vua Lý Thần Tông (1116-1138). Do sự tích ấy mà con của Lý Thần Tông là Anh Tông đã cho xây cất chùa Chiêu Thiền để thờ vua cha và tiền thân của ông là thiền sư Từ Đạo Hạnh. Hàng năm, chùa tổ chức lễ thánh là ngày giỗ của thiền sư Từ Đạo Hạnh vào dịp 26-9 âm lịch và ngày hội chùa vào 7-3 âm lịch với nhiều hoạt động lễ hội, vui chơi ca hát truyền thống dân gian,... Nơi đây đã trở thành trung tâm bảo tồn và sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng văn hóa, nghệ thuật rất lâu đời và quý báu của thủ đô.
II.2.Phố cổ
Hình ảnh mái ngói chồng chéo nhau, tường rêu, các dãy cột gỗ cổ phía trước những ngôi nhà hai gian với cửa sổ trang trí hài hoà Đó chính là hồn của phố cổ Hà Nội, di sản văn hoá “ Hà Nội - một nghìn năm Thăng Long” mà các thành phố hiện đại không thể có.
Khi nói đến phố cổ Hà Nội, chúng ta phải kể đến mạng lưới không gian đô thị với hệ thống các phố nhỏ, ngõ hẹp tiếp nối những đường quanh tự nhiên được chia theo chiều thẳng đứng của thành phố. Các ngôi nhà được xây dọc hình ống với mái ngói rêu gồ ghề bao phủ với nhiều vẻ trang nhã mang đậm tính truyền thống Việt Nam. Đặc trưng tiêu biểu của phố cổ là các phố và ngõ dài được tạo giống như hình răng lược. Tất cả các ngôi nhà hai bên đường đều theo kiểu “ nhà ống” với đặc điểm là trần nhà thấp, bề ngang hẹp nhưng lại rất dài và được sắp xếp cạnh nhau, nguồn gốc của nhà ở Việt Nam. Một mặt giống như một hình ống dài và hẹp, mặt kia đối diện với phố hoặc ngõ khác. Bố cục cũng tương tự như sau: Gian ngoài là chỗ bán hàng hoặc làm hàng. Tiếp đó là một khoảng sân lộ thiên để lấy ánh sáng. Gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối vào đó là bếp và khu phụ. Phần lớn là nhà một tầng lợp bằng những viên ngói nhỏ nhắn với nét đặc trưng là hai bức tường hồi vượt lên khỏi mái, xây dật cấp như những bậc thang và đầu nóc là hai trụ đấu ngộ nghĩnh. Cũng có một số nhà xây thêm tầng gác nhưng thấp và không mấy khi trổ cửa sổ, nếu có thì rất nhỏ( vì các triều đại cũ cấm dân không được nhìn mặt vua, nhất là nhìn từ trên cao, khi vua ngự giá trên đường. Các phố được sắp xếp dựa trên những phường thủ công, phương thức sản xuất, tổ chức xã hội, thiết chế tín ngưỡng, văn hóa và thậm chí các phố còn được bố cục theo cách xây dựng, được liên kết bởi những vùng khác nhau trong cả nước nơi các phố xuất hiện sau các phường. Điều đó có nghĩa là một nhóm thợ thủ công tập hợp lại để tập trung sản xuất và thương mại trước khi phố và tên phố được hình thành. Vì vậy, đặc tính chung của nhiều phố cổ Hà Nội là các phố bắt đầu với từ tiếng Việt “ Hàng”, được gắn theo sau bởi một từ chỉ một nghề nào đó, ví dụ: Hàng Đào, Hàng Đường, Hàng Mã, Hàng Thiếc,.. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, nhiều phố với những tên bắt đầu với từ Hàng đã có những tên phố bị đổi, trong khi đó một số phố khác vẫn giữ lại được sự nguyên vẹn như một giá trị đặc biệt của Thăng Long Hà Nội cổ kính. Từ phía bắc của Hồ Hoàn Kiếm, du khách có thể tản bộ dọc Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường để tới chợ Đồng Xuân. Bên cạnh chợ Đồng Xuân là phố Hàng Mã, hàng năm cứ đến thời điểm tết Trung thu thì cả phố Hàng Mã luôn tràn ngập thị trường đồ chơi nhiều màu sắc cho trẻ em. Đi bộ từ cuối Hàng Mã thẳng đến phố Hàng Chiếu( là phố chuyên bán chiếu),đầu phố khác bắt đầu là Ô Quan Chưởng (Cổng Đông Hà) - một di tích còn tương đối nguyên vẹn của 36 phố cổ. Phố Hàng Bạc, bên trong phố cổ Hà Nội, là trung tâm của các thợ vàng bạc và thợ kim hoàn tạo ra những đồ trang sức đẹp và công phu, nổi tiếng ở trong cũng như ngoài nước.
Trong mắt của hầu hết du khách, phố cổ Hà Nội là di sản hiếm có, một thực thể sống còn sót lại qua nhiều thử thách của thời gian. Nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới đã quan sát thấy phố cổ là nét đẹp quyến rũ của Hà Nội; nếu nó không tồn tại thì Hà Nội sẽ mất đi vẻ đẹp hấp dẫn mà không nơi đâu có được.
Ở Việt Nam, ngoài Hội An, chỉ có Hà Nội là còn giữ được một số ngôi nhà cổ. Do khí hậu, thời tiết, chất liệu, nguyên vật liệu xây dựng và do cả chiến tranh, diện mạo của khu phố cổ như hiện thấy chỉ có từ cuối thế kỷ XIX. Nhưng theo các nguồn sử liệu khác nhau thì khu phố này đích thực là nhân lõi của kinh đô Thăng Long từ khi mới thành lập, tức là đã có tới gần ngàn năm tuổi.
Nói về địa giới không gian khu phố cổ thì có thể coi đó là một hình tam giác cân có đỉnh là phố Hàng Than, cạnh phía đông là đê sông Hồng, cạnh phía tây là phố Hàng Cót, Hàng Điếu, Hàng Da, còn là trục Hàng Bông - Hàng Gai - Cầu Gỗ. Trước khi người Pháp đến, các phố đều chung một dáng dấp, chi chít dọc ngang kiểu bàn cờ, phần lớn mang tên gọi của mặt hàng sản xuất hay kinh doanh tại những nơi đó: Hàng Đường, Hàng Bạc, Hàng Bồ...
Tất cả các ngôi nhà hai bên đường đều theo kiểu "nhà ống". Nhà như một cái ống, bề ngang hẹp, chiều dài sâu có khi thông ra một ngõ khác, phố khác. Bố cục cũng tương tự như sau: Gian ngoài là chỗ bán hàng hoặc làm hàng. Tiếp đó là một khoảng sân lộ thiên để lấy ánh sáng. Trên sân có bể cạn (trong có hòn non bộ, thả cá vàng), quanh sân là các cây cảnh, giàn hoa. Gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối vào đó là khu phụ. Phần lớn là nhà một tầng lợp bằng những viên ngói nhỏ nhắn, với nét đặc trưng là hai bức tường hồi vượt lên khỏi mái, xây dật cấp như những bậc thang và đầu nóc là hai trụ đấu ngộ nghĩnh. Cũng có một số nhà xây thêm tầng gác nhưng thấp và không mấy khi trổ cửa sổ, nếu có thì rất nhỏ (vì các triều đại cũ cấm dân không được nhìn mặt vua, nhất là nhìn từ trên cao, khi vua ngự giá trên đường).
Nhà ống ở khu phố cổ Hà Nội bé nhỏ, bình dị, vừa là xưởng sản xuất thủ công, vừa là nơi sinh hoạt của gia đình. Người mua kẻ bán vào mọi thời điểm, đem lại cảnh tượng tấp nập và nhà cạnh nhà, liền mái, liền tường, sum vầy nâng đỡ nhau. Cái hấp dẫn của khu phố cổ Hà Nội chính là tổng thể do người xưa đã sắp xếp thành một cơ thể đầy sống động, khăng khít, gắn bó, kề tựa mà tồn tại, sinh sôi... Bên cạnh các nhà ống còn phải kể tới các đình chùa, đền miếu rải rác trong nhiều đường phố. Những công trình này trước hết là các nơi thờ của các làng thôn phường cũ, như đình 38 Hàng Đường là của làng Đức Môn, một làng mà phố Hàng Đường chạy qua nay là chùa Huyền Thiên. 54 Hàng Khoai là chùa của làng cùng tên, nay là đất đai phố Hàng Khoai. Các công trình đó phản ánh gốc gác của cư dân kinh thành từ nhiều nơi khác về làm ăn, như đình Hoa Lộc 90 Hàng Đào là của phường nhuộm màu ở Đan Loan (Hải Hưng) lập ra, đình Tú Đình Thị 2A ngõ An Thái là nơi thờ tổ nghề thêu dân làng thêu Quất Động (Hà Tây) dựng nên...
Mặt khác, sự tồn tại của các đình miếu còn là bằng chứng về tâm linh người Hà Nội cũ. Bên cạnh sự hoà đồng với tự nhiên và cộng đồng xã hội, người Hà Nội luôn luôn tìm cách hoà đồng với một thế giới tâm linh, vì cùng với một không gian đô thị vật chất, vẫn tồn tại một không gian đô thị mang màu sắc huyền thoại, thiêng liêng, ở đó có thể giao hoà cùng với quá khứ chứa chất sức mạnh tiềm ẩn.Ngày nay, qua các biến động của lịch sử, qua sự thích ứng với đời sống xã hội, khu phố cổ có biến dạng, nơi ít nơi nhiều, song bóng dáng của thời xưa dù chỉ là của thế kỷ XIX song cũng đã là dư trăm tuổi vẫn còn lưu lại ở dăm căn nhà này, ở vài đoạn phố kia và đặc biệt ở cái không gian văn hoá vẫn đậm đà hương vị cổ. Cho nên, khu phố cổ với những ngôi nhà ống nhỏ nhắn xinh xắn, những con đường ăm ắp người đi, những đền chùa mái cong mềm mại, lại còn cả những không gian, cây xanh mượt mà và ngọt ngào hương... tất cả đã làm nên một vẻ đẹp chỉ thành phố Hà Nội mới có.Từ cuối những năm 80 thế kỷ XX, khi có chính sách đổi mới, đời sống kinh tế được cải thiện, việc buôn bán phát triển, rất nhiều nhà trong khu phố cổ bị sửa chữa và xây lại với kết cấu cột sàn bê tông ba, bốn tầng làm mất dần vẻ đẹp kiến trúc cổ kính truyền thống.Khu phố cổ Hà Nội vẫn là một "kỷ niệm" mà người xưa gửi cho người ngày nay để rồi truyền lại cho đời sau. Chính quyền thành phố đang có những dự án để bảo vệ và tôn tạo quỹ đô thị quý hiếm này.
II.2.1.Phố Hàng Gai
Ở Việt Nam, ngoài Hội An, chỉ có Hà Nội là còn giữ được một số ngôi nhà cổ. Do khí hậu, thời tiết, chất liệu, nguyên vật liệu xây dựng và do cả chiến tranh, diện mạo của khu phố cổ như hiện thấy chỉ có từ cuối thế kỷ XIX. Nhưng theo các nguồn sử liệu khác nhau thì khu phố này đích thực là nhân lõi của kinh đô Thăng Long từ khi mới thành lập, tức là đã có tới gần ngàn năm tuổi.
Nói về địa giới không gian khu phố cổ thì có thể coi đó là một hình tam giác cân có đỉnh là phố Hàng Than, cạnh phía đông là đê sông Hồng, cạnh phía tây là phố Hàng Cót, Hàng Điếu, Hàng Da, còn là trục Hàng Bông - Hàng Gai - Cầu Gỗ. Trước khi người Pháp đến, các phố đều chung một dáng dấp, chi chít dọc ngang kiểu bàn cờ, phần lớn mang tên gọi của mặt hàng sản xuất hay kinh doanh tại những nơi đó: Hàng Đường, Hàng Bạc, Hàng Bồ...
Tất cả các ngôi nhà hai bên đường đều theo kiểu "nhà ống". Nhà như một cái ống, bề ngang hẹp, chiều dài sâu có khi thông ra một ngõ khác, phố khác. Bố cục cũng tương tự như sau: Gian ngoài là chỗ bán hàng hoặc làm hàng. Tiếp đó là một khoảng sân lộ thiên để lấy ánh sáng. Trên sân có bể cạn (trong có hòn non bộ, thả cá vàng), quanh sân là các cây cảnh, giàn hoa. Gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối vào đó là khu phụ. Phần lớn là nhà một tầng lợp bằng những viên ngói nhỏ nhắn, với nét đặc trưng là hai bức tường hồi vượt lên khỏi mái, xây dật cấp như những bậc thang và đầu nóc là hai trụ đấu ngộ nghĩnh. Cũng có một số nhà xây thêm tầng gác nhưng thấp và không mấy khi trổ cửa sổ, nếu có thì rất nhỏ (vì các triều đại cũ cấm dân không được nhìn mặt vua, nhất là nhìn từ trên cao, khi vua ngự giá trên đường).
Nhà ống ở khu phố cổ Hà Nội bé nhỏ, bình dị, vừa là xưởng sản xuất thủ công, vừa là nơi sinh hoạt của gia đình. Người mua kẻ bán vào mọi thời điểm, đem lại cảnh tượng tấp nập và nhà cạnh nhà, liền mái, liền tường, sum vầy nâng đỡ nhau. Cái hấp dẫn của khu phố cổ Hà Nội chính là tổng thể do người xưa đã sắp xếp thành một cơ thể đầy sống động, khăng khít, gắn bó, kề tựa mà tồn tại, sinh sôi... Bên cạnh các nhà ống còn phải kể tới các đình chùa, đền miếu rải rác trong nhiều đường phố. Những công trình này trước hết là các nơi thờ của các làng thôn phường cũ, như đình 38 Hàng Đường là của làng Đức Môn, một làng mà phố Hàng Đường chạy qua nay là chùa Huyền Thiên. 54 Hàng Khoai là chùa của làng cùng tên, nay là đất đai phố Hàng Khoai. Các công trình đó phản ánh gốc gác của cư dân kinh thành từ nhiều nơi khác về làm ăn, như đình Hoa Lộc 90 Hàng Đào là của phường nhuộm màu ở Đan Loan (Hải Hưng) lập ra, đình Tú Đình Thị 2A ngõ An Thái là nơi thờ tổ nghề thêu dân làng thêu Quất Động (Hà Tây) dựng nên...
Mặt khác, sự tồn tại của các đình miếu còn là bằng chứng về tâm linh người Hà Nội cũ. Bên cạnh sự hoà đồng với tự nhiên và cộng đồng xã hội, người Hà Nội luôn luôn tìm cách hoà đồng với một thế giới tâm linh, vì cùng với một không gian đô thị vật chất, vẫn tồn tại một không gian đô thị mang màu sắc huyền thoại, thiêng liêng, ở đó có thể giao hoà cùng với quá khứ chứa chất sức mạnh tiềm ẩn.Ngày nay, qua các biến động của lịch sử, qua sự thích ứng với đời sống xã hội, khu phố cổ có biến dạng, nơi ít nơi nhiều, song bóng dáng của thời xưa dù chỉ là của thế kỷ XIX song cũng đã là dư trăm tuổi vẫn còn lưu lại ở dăm căn nhà này, ở vài đoạn phố kia và đặc biệt ở cái không gian văn hoá vẫn đậm đà hương vị cổ. Cho nên, khu phố cổ với những ngôi nhà ống nhỏ nhắn xinh xắn, những con đường ăm ắp người đi, những đền chùa mái cong mềm mại, lại còn cả những không gian, cây xanh mượt mà và ngọt ngào hương... tất cả đã làm nên một vẻ đẹp chỉ thành phố Hà Nội mới có.Từ cuối những năm 80 thế kỷ XX, khi có chính sách đổi mới, đời sống kinh tế được cải thiện, việc buôn bán phát triển, rất nhiều nhà trong khu phố cổ bị sửa chữa và xây lại với kết cấu cột sàn bê tông ba, bốn tầng làm mất dần vẻ đẹp kiến trúc cổ kính truyền thống.
Khu phố cổ Hà Nội vẫn là một "kỷ niệm" mà người xưa gửi cho người ngày nay để rồi truyền lại cho đời sau. Chính quyền thành phố đang có những dự án để bảo vệ và tôn tạo quỹ đô thị quý hiếm này.
II.2.2.Phố Lãn Ông
Đến nay, vẫn còn tên phố Hàng Ngang. Chưa có lời giải thích nào thật thỏa đáng về cái món "NGANG" ở phố ấy, như đồng bán ở Hàng Đồng, gạo bán ở phố Hàng Gạo, giấy bán ở phố Hàng Giấy .v.v. . . Được biết khu vực này là nơi cư trú của Hoa Kiều, người hàng bang có đoàn thể riêng, trụ sở riêng, và họ giữ gìn bản sắc vǎn hóa rất riêng, có phụ nữ Hoa Kiều bó chân, ở đấy hàng mấy chục nǎm vẫn thông hề chịu nói một câu tiếng Việt nào, và vẫn hút huốc lá bào, ǎn cà la thầu, tóc cắt ngắn và búi sau gáy...
Hàng Ngang, Hà ng Buồm phần lớn là người Quảng Đông. Còn cạnh đó cũng là phố Hoa Kiều nhưng phần lớn là dân Phúc Kiều, vì vậy mới có phố Phúc Kiến. Nhưng cái tên Phúc Kiến cũng đã chìm lãng vào thời gian để mang tên một danh y Việt Nam đáng kính Lãn Ông, tức Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.
Phố Phúc Kiến không có chú khách cởi trần hở rốn, đứng cạnh chiếc thớt chặt thịt quay đôm đốp không có hàng dãy cửa hiệu cơm tàu, cơm tám... mà là những mặt hàng khác hẳn.
Nếu có những ngày nào thanh thản, ta cứ dùng cái xe "Cǎng hải" hoặc chỉ dùng đến chiếc xe đạp là cùng, chứ chớ dùng xe máy hay ô tô, ta ung dung lang thang, dạo chơi trên những phố phường mang tên xưa cũ, cả những phố đã sinh ra gần đây, gồm trên 360 phố, gấp l0 lần khi Thạch Lam viết về Hà Nội; ta sẽ cảm nhận được không biết bao nhiêu điều, có quen có lạ, có nhớ có thương, có yêu có ghét, có vui có buồn, Từ u ám một quá khứ, thao thức một ảnh hình, nao nao một món ǎn, bâng khuâng một cảnh sắc... đến náo nức sáng lóe những ngôi nhà cao chới với kính đen đen, nhôm trắng trắng... ta càng yêu hơn Hà Nội của mình. Phúc Kiến là một trong những phố như
thế. Nhỏ thôi, ngắn tẹo, chỉ khoảng bốn cột đèn, chính xác là 180 mét, vậy
mà khi đặt bước vào đây, ta cứ thầy ngát những hương thơm, nào quế, nào cam thảo và những gì nức lên từ những vị thuốc ta không biết tên chúng là gì, chúng nằm trong bao tải, trong gói giấy xi mǎng, trong "ô thầy thuồc đang biến thành cao đan hoàn tán..."
Rất nhiều cửa hàng na ná giống nhau. Chắn ngang nhà hoặc sừng sững bên tường, là những chiếc tủ gỗ, có hàng trǎm ngǎn kéo, ngǎn nào cũng có tên thuốc bằng hai ba chữ nho lẫn vào quai kéo, lâu ngày màu véc ni đã nâu bóng. Trên mặt quầy cao ngang ngực, thế nào chẳng có con dao cầu, cái chuôi ngẩng cao, nâu xỉn, một hoặc hai cái cối bằng đồng như chiếc chuông để ngửa, thỉnh thoảng kêu lên dǎm ba tiếng choang choang nhưng bị chặn lại ngay vì cái nắp dính liền với chày để thuốc giã khỏi bắn ra ngoài. Giữa nhà là cụ Lang già, quắc thước, râu trắng như cước phất phơ , ngồi bên bộ tràng kỷ tầu, dưới gầm là chiếc thuyền tán, đúng là một con thuyền sắt, bàn chân ai đó đạp bánh xe trong lòng thuyền để tán thuốc, tiếng kêu rì rầm đầy im lặng. Cũng có thể là người phụ nữ nước da cớm nắng, đứng cân thuốc bằng cái cân tiểu ly, có cán gỗ, hoa đồng, đĩa cân đồng, quả cân khô khốc. Bàn tay nhúm từng vị thuốc mới tinh anh làm sao, thứ nào ra thứ ấy, ít khi phải thêm bớt. Tờ giấy bản rải sẵn trên mặt quầy, một thang hay mấy thang, tùy, và thoắt một cái, thang thuốc đã được gói vuông vức ngay ngắn, được buộc chồng lên nhau bằng sợi dây cói dài buộc thành bó gài bên quầy. Những thang thuốc có hình ngôi tháp hình trụ, xách toòng teng mà đi ra khỏi phố.
Dân ta có thói quen lâu đời, dễ đã nghìn nǎm, dùng thuốc Nam, thuốc Bắc. Cái siêu đất, ba hòn đầu rau, củi rào tre, (tuyệt đối không được dùng siêu kim khí và củi gỗ xoan để sắc thuốc), nước thuốc rót ra có màu nâu đậm, trông ngon như cà phê pha đặc, nhưng nồng gắt, hắc hắc và đắng chát. Thuốc đắng dã tật là thế. Nhắm mắt mà ực, rồi chiêu ngụm nước vối cho qua. Người các tỉnh xa về kinh kỳ "cắt" thuốc, đến phố Phúc Kiến - Lãn Ông - này là chính, nếu không muốn cắt ở hiệu thuốc trong chợ huyện quê nhà.
Hà Nội rải rác có nhiều hiệu thuốc bắc, nhưng tập trung nhiều nhất là phố này. Ngoài Hoa Kiều, thì dần dần, người Việt Nam cũng mua nhà tậu đất, xen kê vào đây. Có lẽ những người giàu có là họ Phó. Họ Phó là Việt hay Hoa ? cũng chẳng cần tìm hiểu. Mà chỉ biết cuối thế kỷ trước, có họ Phó giàu, vẫn không dám kê giường lên gác hai để ở, mà chỉ dùng gác hai ấy làm kho chứa thuốc, vì cho rằng nó cao quá, sợ ngủ như thế là bất kính với thần thánh được thờ bên nhà Hội Quản (số 40-42, thờ Tống Thái Hậu, thần của người Phúc Kiến). Nhớ thêm một chút, đây nguyên là đất các thôn Hậu
Đông, Hoa Môn, tổng Tả Túc huyện Thọ Xương, gần Cửa Đông, có chợ Đông Thành. Mở đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, đây là Khu Đông Thành nổi tiếng gan dạ, bắn rơi chiếc máy bay chiến đấu đầu tiên của thực dân Pháp ngay trong lòng Hà Nội.
Một thời gian rất dài, cửa nhà nào cũng có những người phụ nữ còn trẻ ngồi sau cái mẹt lèo tèo vài ba vị thuốc khô, mấy túi giấy xi mǎng cǎng phồng... ai cần mua từ một quả tò ho (thảo quả) cho vào nồi chè kho ngày Tết, đến một vài tạ quế chi, cam thảo... cũng có ngay trong nháy mắt
Những ngôi nhà hẹp lòng, sâu hút, thế kỷ trước còn bán đồng, thứ đồng khai thác từ mỏ Tụ Long. Cuối thể kỷ trước mới hình thành dần phố buôn bán thuốc Nam thuốc Bắc, thứ có can hệ đến sức khỏe của dân tứ xứ. ấy là nói từ khoảng giữa phố đến cuối phố, từ ngã tư Hàng Cân, Chả Cá đến chỗ giáp phố Hàng Vải. Còn phía đầu phố giáp với Hàng Đường, Hàng Buồm, phần lớn các hộ lại ít buôn bán thuốc. Tạp hóa, các loại giấy từ các tông, bìa cứng đến giấy bản, giấy lề, giấy viết, giấy gói, giấy in. . . và mấy nǎm gần đây, một lần nữa chuyển nghề buôn khǎn mặt, khǎn tay hàng dệt là chính. La liệt khắp mặt tiền, treo từ thấp đến cao mọi thứ khǎn để mộc hoặc in sặc sỡ. Nhà thơ Lê Đạt đang ở giữa đoạn phố này, không hiểu có phải vì mọi loại khǎn che kín mắt người, nên thơ ông cũng có đôi phần khó hiểu chǎng?
Phúc Kiến - nay là phố Lãn Ông. Người trong ngành Y, và hầu như người Việt Nam, tên "Ông già lười trên biển" đã thành quen thuộc và đầy kính trọng. Nguyên người Liêu Xá, Yên Mỹ, Hải Hưng, nhưng ông đã từ quan, về ẩn tại quê mẹ trong Hương Sơn, Hà Tĩnh. Con người ấy sinh ngày 27-12-l 724, mất ngày l 7-2- 1791 suốt một đời cứu dân độ thế, từ bỏ vinh hoa phú quí, kể cả bổng lộc, lợi danh nhà Chúa ban cho khi chữa bệnh trong Phủ Chúa, về với dân nghèo, mà ta biết, vùng Hà Tĩnh ấy là vùng nghèo nhất trong những vùng nghèo. Không những là một danh y, ông còn là một vǎn nhân, một thi sĩ, đã để lại những bài thơ khá hay trong vǎn học và cả một quyển ký sự bằng vǎn xuôi khi lên kinh chữa bệnh. Nay, ông vẫn hiện diện cùng chúng ta trên cái tên một phố tấp nập giữa lòng Hà Nội, hơn nữa lại là phố trực tiếp liên quan đến sức khỏe và sinh mệnh của hàng triệu con người, kể cả những người nghèo, không có đủ tiền để vào bệnh viện vì nhiều lôi thôi phiền phức...
Phố Lãn Ông vẫn tấp nập. Chỉ có điều ngày nay người ta hay gói thuốc bằng giấy báo, không buộc bằng cói mà bằng dây đay, và trên đường phố, ta vẫn gặp những anh xe thồ, đi bán rong những cái ấm đất Thổ Hà Hương Canh, chuyên dùng để sắc thuốc. Có thứ nọ thì đương nhiên phải có thứ kia, lệ đời đǎng đối, điều hòa. Vui thật.
Mọi người thường cho rằng dùng thuốc Tây là để cho kịp thời, như mưa rào chứa cháy. Còn muốn có tác dụng lâu dài, nhất là thuốc bổ hay ghé bổ, phải là thuốc Nam, thuốc Bắc, tuy chậm nhưng lại như mưa dầm thấm dần, ngấm lâu. Đang có "chủ trương Đông Tây Y kết hợp, có lẽ là đúng hướng, và thêm một lý do để phố Lãn Ông càng tấp nập nhộn nhịp.
Hà Nội đang có hàng nghìn cửa hàng bán thuốc Tây, tập trung như phố Vǎn Miếu, phố Quố c Tử Giám, đầu phố Tràng Thi v.v và v.v... và thuốc Nam thuốc Bắc cũng rải rác ở nhiều phố khác nhau, nhưng Đông Tây không có chuyện cạnh tranh lần át thù hằn.
Tùy hoàn cảnh, thói quen, cơ địa, mỗi người dùng thuốc theo sở thích của mình. Gẫy tay, đau ruột thừa, đương nhiên phải vào Việt Đức, bị K phải đến Viện phố Quán Sứ, bị mắt phải đến phố Trần Nhân Tông... nhưng thận yếu, hay nhức đầu có khi người ta thích dùng cái siêu để sắc thuốc mua ở phố Lãn Ông hơn.
Cũng lạ, hình như người Việt Nam rất thương người, giàu lòng từ thiện, nên ai cũng thích mách thuốc chữa bệnh cho người khác. Bà bị huyết áp cao ư ? Hãy uống thứ cỏ ấy, vị ấy... ông bị suy gan ư? Nên dùng thứ này, thứ này... bác bị chóng mặt, cháu bé bị chàm ư? Hãy đến phố ấy, hỏi ông Lang ấy mà mua thuốc ấy, tôi đã dùng rồi tôi biết, nhất định khỏi v.v. và v. v... Ai cũng thích mách thuốc. Và nhiều người cả tin, nghe theo, hoặc theo câu "có bệnh thì vái tứ phương", "còn nước còn tát"... nên nghe theo, và không ít trường hợp suýt nữa thì oan gia... Cũng là phải rút kinh nghiệm nói và nghe vậy. Dao cầu thuyền tán, ô thầy thuốc đã lụi tàn chưa ? Chưa đâu. Hà Nội có một phố Đặng Vǎn Ngữ, phố Tôn Thất Tùng, vẫn còn một phố Lãn Ông. Hài hòa giữa hiện đại và cổ truyền vẫn tạo ra sức mạnh để con người tǎng thêm sức khỏe
Để thấm sâu bao nhiêu điều của cuộc sống cho ta, từ ngàn xưa để lại hay của ngày hôm nay mới du nhập; ta cứ thử ung dung tản mạn một ngày thường, thả bộ mà rong chơi trên những con đường xanh mát bóng cây Hà Nội hay bụi bặm phố phường. Mà xem, ta được mơ màng say đắm, ta có bồi hồi xúc động, ta thêm bâng khuâng trầm tư... khi nhận thấy Hà Nội của ta đang thay đổi dữ dội, vừa giơ tay ra gìn giữ những hồn thiêng quí báu. Tâm hồn ta thêm phong phú biết bao nhiêu. Qua phố Lãn Ông... là niềm vui ấy.
II.3.Các bảo tàng
II.3.1.Bảo tàng chiến thắng B52
Bảo tàng Chiến thắng B52 là một viện bảo tàng trưng bày các loại vũ khí, khí tài, xác máy bay B52 bị bắn rơi, lưu giữ cả hình ảnh và hiện vật của
quân và dân Hà Nội trong trận Điện Biên Phủ trên không năm 1972 với không quân Hoa Kỳ. Bảo tàng này được khánh thành vào ngày 22 tháng 12 năm 1997 và đặt tại 157 phố Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội.
Nôi dung trưng bày
Trong nhà
Bảo tàng có 1.200m² diện tích trưng bày trong nhà. Nội dung trưng bày gồm các phần:
Phần giới thiệu quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng vũ trang Hà Nội qua các thời kỳ.
Phần trọng tâm về trận "Điện Biên Phủ trên không" qua 12 ngày đêm tháng 12/1972. Những tài liệu, hình ảnh, hiện vật, con số thống kê đã nói lên sự ác liệt của sự kiện: chỉ tính riêng trong 12 ngày đêm cuối tháng 12/1972, Mỹ đã sử dụng 726 lần B52, 3.120 lần máy bay chiến thuật và trút hàng chục nghìn tấn bom đạn xuống miền Bắc. Trong đó, tại Hà Nội, Mỹ đã sử dụng 444 lần B52 (chiếm 61% tổng số lần B52 tham gia cuộc tập kích), hơn 1.000 lần máy bay chiến thuật, ném hơn 1 vạn tấn bom đạn, giết hại 2.380 người và làm bị thương 1.355 người. Bảo tàng cho thấy các hình ảnh cảnh hoang tàn ở Hà Nội sau các đợt oanh tạc khủng khiếp tại các địa danh: Khâm Thiên, Bệnh viện Bạch Mai, ga Hà Nội, v.v.... Đồng thời còn trưng bày các hình ảnh về những chia sẻ cộng đồng với những mất mát đau thương cùng những hình ảnh, hiện vật sinh động về cuộc chiến chấn động địa cầu của quân dân Hà Nội đánh trả quyết liệt các cuộc không kích của Mỹ, bắn rơi 358 máy bay (trong đó có 25 chiếc B52). Tại bảo tàng này có một phòng rất thu hút khách tham quan, đó là sa bàn tổng hợp diễn biến trận "Điện Biên Phủ trên không", diện tích 200m², có không gian ba chiều (thể hiện địa hình khu vực gồm khu dân cư, các trận địa
phòng không, điểm B52 rơi...) và khi phòng này hoạt động, hệ thống ánh sáng, âm thanh, tạo khói và phim video chiếu màn ảnh lớn đã tái tạo những khoảnh khắc lịch sử của Hà Nội.
Ngoài trời
Bảo tàng còn có khu trưng bày ngoài trời có diện tích 4.000m², trong đó trưng bày các vũ khí, khí tài mà quân, dân thủ đô đã sử dụng và lập công cùng một số mảnh xác máy bay Mỹ, một xác máy bay B52 có thân dài 48,07 m, sải cánh 56,42m - bằng chứng hiện thực của Mỹ trong cuộc đánh phá miền Bắc Việt Nam và Hà Nội.Bảo tàng là nơi sinh hoạt văn hoá của nhiều đối tượng. Bảo tàng đã thu thập hồ sơ các di tích chiến thắng B52 tiêu biểu khác ở Hà Nội, như: di tích ghi dấu ấn của Mỹ ở Khâm Thiên, di tích điểm B52 rơi đầu tiên ở Phù Lỗ, huyện Sóc Sơn; di tích Sở chỉ huy phòng không nhân dân; di tích trận địa phòng không ở phường Bạch Đằng, quận Hai Bà Trưng; các trận địa tên lửa bảo vệ trong 12 ngày đêm năm 1972...
II.3.2.Bảo tàng Dân tộc học
Bảo tàng dân tộc Việt Nam có chức năng nghiên cứu khoa học về các dân tộc, sưu tầm, đánh giá, bảo quản, phục chế trưng bày, giới thiệu và khai thác những giá trị lịch sử, văn hoá của các dân tộc, đồng thời cung cấp tư liệu đào tạo cán bộ nghiệp vụ và quản lý cho loại hình bảo tàng dân tộc học. Nó vừa là một cơ sở nghiên cứu khoa học vừa là một công trình văn hoá có tính khoa học cao và tính xã hội rộng lớn.
Bảo tàng đang sưu tầm và bảo quản gần 25000 hiện vật văn hoá của tất cả 54 dân tộc Việt Nam trong đó bao gồm các hiện vật và các tư liệu nghe nhìn.Bằng sự lao động khoa học cần cù, sáng tạo của toàn thể cán bộ và nhân viên, nhất là những người làm công tác nghiên cứu, sưu tầm, bảo quản, cùng với giúp đỡ tận tình và có hiệu quả của bà Christine Hemmet, nhà dân tộc học, trưởng phòng Châu á của Bảo tàng Con người (Paris) và bà Véronique Dolffus, kiến trúc sư (Pari), Bảo tàng lần đầu tiên đã thực hiện trưng bày, giới thiệu nền văn hoá rất phong phú và đa dạng của 54 dân tộc ở Việt Nam.
II.4.Ẩm thực
Trong những năm gần đây, tour du lịch ẩm thực đang được du khách nước ngoài quan tâm và hưởng ứng nhiệt tình. Ở Hà Nội đang có ít nhất 3 nơi dạy người nước ngoài nấu các món VN: Khách sạn Sofitel Metropole, Nhà hàng Ánh Tuyết 25 Mã Mây và Nhà hàng Highway4, số 5 Hàng Tre.
Đối với khách du lịch, việc tìm hiểu ẩm thực nơi mình tới thăm là sở thích của hầu hết mọi người. Nhưng với Hà Nội, ẩm thực không đơn thuần là nghệ thuật ăn uống mà là sự kết tinh văn hóa ngàn năm lịch sử của chốn kinh kỳ. Từ lâu người Hà Nội được coi là người lịch lãm của mảnh đất ngàn năm văn hiến do đó cách thưởng thức ẩm thực rất tinh tế. Khách du lịch từ khắp các quốc gia tới không chỉ muốn thưởng thức mà muốn học, muốn đem nghệ thuật ẩm thực Hà Nội về nước họ.
Ông Stephen Simpson, nhân viên một hãng bảo hiểm nước Anh cho biết, ông đã đến khoảng 50 nước trên thế giới nhưng rất hiếm hoi mới được đi chợ theo một chương trình du lịch như thế này.
Quả thật, bên cạnh việc đi thăm các danh lam thắng cảnh, những di tích lịch sử của một dân tộc, du khách nước ngoài còn có cơ hội khám phá di tích phi vật thể của một dân tộc được lưu giữ theo thời gian - ẩm thực. Ngày nay, khi nhắc đến Phở, Nem thì rất nhiều người nước ngoài trên thế giới biết đến và lấy làm thích thú khi được thưởng thức không chỉ một lần. Như ông bà Orsborn, quốc tịch Mỹ cho biết: "Đến nước nào chúng tôi cũng thưởng thức ẩm thực vì đó là văn hóa của nơi đó" và "Tham gia chương trình dạy nấu ăn
chúng tôi còn được trực tiếp đi chợ, trực tiếp thực hành nấu khiến cho tôi thấy vô cùng thích, hơn cả đi thăm những thắng cảnh thông thường".
Bà Ánh Tuyết, nghệ nhân ẩm thực Hà thành và là chủ nhà hàng Ánh Tuyết ở phố Mã Mây chia sẻ, ẩm thực Hà Nội rất phong phú, đặc biệt là phở và nem tạo nên nét đặc trưng cho Hà Nội bởi sự tao nhã, sang trọng. Trong không gian của ngôi nhà lưu giữ được nguyên bản nét cổ Hà Nội, bà không chỉ tạo được dấu ấn cho thực khách bằng những món ăn đậm chất truyền thống của người Hà Nội xưa mà còn giúp họ khám phá sự tinh tế, hài hòa và cảm nhận được ý nghĩa sâu xa của luật âm dương trong từng loại gia vị, từng nguyên liệu chế biến để làm nên "bản hợp tấu" ẩm thực đất Hà thành. "Chúng tôi đã học được nhiều nét văn hóa thông qua các món ăn và con
người Hà Nội, một Thủ đô xinh đẹp còn lưu giữ nhiều nét văn hóa cổ truyền quý báu, đặc biệt trong lĩnh vực ẩm thực" - đó chính là cảm nhận chân thành nhất của du khách đối với hình thức tour du lịch thực nghiệm mới này. Và như ông Anthony Bourdain, một đầu bếp nổi tiếng người Mỹ nhận xét: “Nhà hàng Ánh Tuyết là một giá trị văn hoá thực sự của người Việt"
Ông Boris Cuzon - bếp trưởng khách sạn Metropole khẳng định, có thể coi Metropole là đơn vị tiên phong trong việc đưa tour du lịch ẩm thực đến với du khách. Gần 10 năm nay, chương trình đã thu hút được sự chú ý của khách du lịch cũng như những người quan tâm như nhà báo, các chuyên gia ẩm thực trên thế giới. "Nó rất thực tế và sinh động. Học viên được đi thực tế ra chợ để học cách lựa chọn thực phẩm trên những chiếc xích lô truyền thống của Việt Nam, ngắm nhìn phố phường Hà Nội với những cảnh sinh hoạt hàng ngày. Sau đó, họ trở về bếp của khách sạn để học cách chế biến 5 món ăn thuần Việt, tự tay làm món ăn và thưởng thức sản phẩm của mình."
Chương trình dạy khách du lịch nước ngoài nấu ăn theo phong tục Việt Nam là một thú vị mà các công ty du lịch đang phát triển và khai thác. Không những trực tiếp thực hiện việc chế biến món ăn, du khách còn có thể tự mình đi "khảo sát" các chợ trung tâm trong nội thành Hà Nội như chợ 19/12, chợ Hàng Bè... - những chợ nổi tiếng về sự tươi ngon của thực phẩm cũng như cung cách phục vụ khá chuyên nghiệp. Qua chuyến thực tế chợ, du khách có cơ hội tìm hiểu và phân biệt các loại rau thơm cũng như các loại gia vị đa dạng của Việt Nam. Theo chị Hoa - một hướng dẫn viên du lịch lành nghề, thì rau thơm chính là thứ tạo ra mùi vị đặc trưng cho các món ăn VN. Nhiều loại rau khiến khách ngoại quốc trầm trồ, ngạc nhiên, thích thú bởi sự đa dạng trong thế giới ẩm thực Việt và "muốn rau thơm thơm hơn, nên dùng tay vặn nó chứ không thái bằng dao!"
Sau khi được tự mình lựa chọn những thực phẩm tươi ngon nhất từ chợ, du
khách có thể bắt đầu thực hiện các công đoạn chế biến món ăn theo từng bước mà người hướng dẫn thể hiện. Chế biến xong món nào, du khách sẽ được thưởng thức luôn thành quả của mình. Chính vì sự hấp dẫn của khóa cooking class (học nấu ăn) mà ngày càng có nhiều công ty lữ hành đưa lớp học nấu ăn vào trong tour dành cho khách nước ngoài. Chị Vũ Anh, Công ty du lịch Tre Xanh, cho biết: “Hầu hết du khách nước ngoài đều hào hứng tham dự lớp học dạy nấu ăn. Thậm chí có những khách đã biết về tour này và đề nghị cho vào lịch trình của họ trong thời gian ở Hà Nội
Ông Dan Dockery, quản lý nhà hàng Highway4, tâm sự: “Người nước ngoài đến Hà Nội chưa hiểu nhiều về ẩm thực Việt Nam nên chúng tôi dạy nấu ăn để họ hiểu thêm về văn hóa Việt". Và đó cũng chính là tấm lòng của những con người đang cố gắng đưa văn hoá Việt Nam ra thế giới qua lăng kính ẩm thực, để từ đó, Việt Nam thực sự hòa nhập với thế giới nhưng vẫn giữ gìn được bản sắc cho riêng mình.
*Quà rong – một nét ẩm thực độc đáo của Hà Nội
Thời hiện đại, có những nhà hàng quảng cáo một bữa ăn trưa vài ba trăm nghìn, bằng lương hưu một tháng của người thợ, thì trên đường phố, ta vẫn luôn gặp những hàng quà rong cổ truyền, cố hữu, rẻ đến không ngờ nhưng quen thuộc thì đã từ lâu lắm: Chiếc bánh đa nướng, mấy viên lạc rang, nắm củ ấu có hai gai nhọn, mớ lạc luộc gù như chiếc bướu con lạc đà, củ khoai luộc có mật chảy ra óng ánh đầy hấp dẫn, khúc sắn dây càng nhai càng bùi, cái sơ nó làm sạch hàm răng, hoặc chiếc bánh chuối rán, chiếc bánh khúc có xôi trắng tinh làm áo loang lổ còn âm ấm cùng là trăm nghìn thứ khác mà chắc là chúng đã được sàng lọc qua bao năm tháng từ cụ kỵ chúng ta đã làm ra nó, đã ăn nó, đã mang niềm vui tưng bừng cho bao kiếp người từng lam lũ thiếu nghèo.
Không ai đi bán rong thứ bánh bích quy cao cấp hay kẹo súc cù là có đựng rượu trong mỗi chiếc kẹo, cũng không ai bán rong thứ bánh ga tô có hình hoa lá bằng kem mát tê đầu lưỡi. Nó sang trọng, đắt tiền quá chăng? Có thể.Chúng ta từng quen với quả nhót đầu mùa vào tháng hai, quả dưa chuột tháng ba, thanh kẹo lạc như quân bài tam cúc nơi nhà ga bến xe, miếng bánh đa kê lạ miệng buổi trưa hè trời hưu hưu gió.... Ta ăn món quà rong, hay ta ăn món kỷ niệm của thời thơ ấu đã xa xăm khuất lấp chìm vào tuổi bé, tuổi không bao giờ trở lại cho mỗi con người?
Ai làm ra những món quà rong rẻ tiền như thế? Cũng là người nghèo thôi, làm kiểu "nghiệp dư" thôi, để chủ yếu bán cho người nghèo, người thích lang thang, người ưa bụi bặm, người dễ tính nhưng lặng lòng với quê nhà bất kể gần xa....
Chiếc bánh đa nướng vào mâm mộc tồn đã khác. Viên lạc rang trong bữa chả cá heo heo mưa lạnh cũng đã khác. Nhưng chiếc củ ấu, củ khoai mẹ mua ngoài đường phố về cho con thì hình như vẫn mang hình hài và tâm niệm từ thuở sơ khai, từ chiếc ao làng, căn bếp đầy bồ hóng.... mà ta quên lãng đã bao năm.
Trong những món quà rong rẻ tiền đến không ngờ kia, ai đang ăn nó mỗi ngày, ai đang nhớ nó mỗi chiều.... xen vào những cao lương mỹ vị nơi lầu son gác tía.... người ấy nghĩ gì, ta không biết. Nhưng hiển nhiên là quà rong vẫn còn ngay bên ta, nó có lời nói riêng và tâm hồn riêng chăng để ta không thể nào quên một điều gì trong sâu thẳm...
II.4.1.Bánh cuốn Thanh Trì
Đã quen ăn bánh cuốn ở Hà Nội, nếu ta đi ăn bánh cuốn ở một nơi nào khác, sẽ thấy mình trở thành người khó tính từ lúc nào không biết nữa. Bởi vì dù có thiên vị hay không thì bánh cuốn Hà Nội, mà lại là bánh cuốn Thanh Trì thì không thể chê vào đâu được.
Người Hà Nội sành ăn nên ngay từ cái bánh cuốn cũng phải thật cầu kỳ chu đáo. Bột làm bánh phải làm từ thứ gạo ngon, thì bánh mới không nồng, sắc bánh mới trắng. Tráng bánh phải thật mỏng, mỡ thoa phải đều tay cho mướt mặt bánh để khi nếm vào thì thanh nhẹ, mát rượi. Phết nhân bánh cũng đòi hỏi sự khéo léo sao cho bánh không thô, nhân đều từng cái.
Trong thúng, bánh được xếp thành từng lớp gối nhau trên những tàu lá chuối xanh màu ngọc thạch, sắc trắng pha những đốm nhân màu hồng sậm của thịt và màu nâu tươi của mộc nhĩ nổi bật lên một cách hiền lành. Khi ăn, bánh được bàn tay người bán nhẹ nhàng bóc từng lớp mỏng tang rồi cuộn lại, bày lơ là trên những chiếc đĩa khiêm nhường. Bánh thơm dịu, êm êm được dầm vào trong chén nước mắm nhỏ xíu xinh xắn rồi đưa lên miệng, ta sẽ thấy cả một sự kết hợp nhịp nhàng. Mùi thơm của bánh và nhân quyện lẫn cái vị chua cay mặn ngọt của nước chấm, lại thêm vài giọt tinh cà cuống nữa thì thật là tuyệt. Với cách bán hàng như thế, chỉ một cái thúng đội trên đầu, các bà, các cô vùng Thanh Trì đi khắp các ngõ phố rao bán.
Xưa khi ăn bánh cuốn Thanh Trì người ta thường thêm vài miếng đậu rán thật nóng, thật phồng. Tuy nhiên ngày nay có thể do ăn bánh cuốn như thế thanh nhã quá nên người ta đã điểm vào một vài miếng chả rán hay thịt quay ba chỉ giòn tan. Một thứ mềm mà thanh, một thứ thì nục nạc mà giòn, ngậy, béo tạo ra một mâu thuẫn nhưng cũng cho cái vị là lạ.
Bánh cuốn Hà Nội ngày nay có nhiều loại và đã trở thành món quà sáng rẻ mà ngon. Có loại ăn nguội, có loại ăn nóng, có loại có nhân thịt, có loại không nhân... mỗi thứ cho một khẩu vị riêng. Song người ta vẫn nhắc đến bánh cuốn Thanh trì như một sản phẩm của nghệ thuật ẩm thực dân dã.
Cách làm bánh cuốn
Nguyên Liệu:
1/2 tách bột gạo
1/2 tách bột khoai
1/2 tách bột bắp , nếu thích hơi dai thì bỏ bớt 1 muỗng bột bắp, thế vào 1 muỗng bột năng
Tí xíu muối
4 tách nước lã
1 muỗng dầu ăn
Cách Làm:
Trộn 3 thứ bột, tí muối và 4 tách nước lã, khuấy tan, bỏ vào tủ lạnh để qua đêm cho bột nở . Bỏ 1 muỗng dầu ăn vào trộn đều trước khi tráng .
Bánh nếu không có bột năng thì mềm dẻo, thêm tí bột năng thì hơi dai. Công thức này làm được 20 cái bánh cuốn nhân thịt.
Thường thì bành cuốn, người ta thướng hấp, trên một miếng vải, căng trong nồi, nhưng cách làm này cần phải nhiều thì giờ và kiên nhẫn.Loại bánh cuống tráng chảo này, tuy bánh không được mềm dẽo như hấp, nhưng không tệ lắm đâu, các bạn thử làm một lần, sẽ thấy ngon, và nhanh hơn
II.4.2.Phở Gà
Phở mang tính bản sắc, đặc thù của món ăn Hà Nội bởi không thể lẫn với phở các nơi khác. Phở Hà Nội có vị ngọt chân chất của xương bò, mùi thơm của thịt vừa chín đến độ để vẫn dẻo mà lại không dai. Màu nước phở trong, bánh phở mỏng và mềm. Một nhúm bánh phở đã trần qua nước nóng mềm mại dàn đều trong bát, bên trên là những lát thịt mỏng điểm mấy ngọn hành hoa xanh nõn, mấy cọng rau thơm, đôi ba nhát gừng màu vàng chanh, lại thêm dấm ớt hoặc chanh và hạt tiêu bột.
Màu sắc đẹp mắt, dậy lên hương vị, quyện với hơi nước phở bốc lên nghi ngút, đánh thức tất thảy khả năng vị giác, khứu giác, để lại dư vị khó quên. Phở có nhiều loại: phở chín, phở tái, phở tái-chín, phở gầu, phở tái nạm, phở sốt vang, phở xào giòn, phở xào mềm, phở áp chảo
Phở Hà Nội thể hiện cái ngon của những chất liệu đời thường Việt Nam nhưng đã được bàn tay tài hoa của con người nơi đây chế biến thành món ăn đặc sắc.
Cách nấu Phở Gà
Nguyên liệu:
1 con gà mái ta tơ - 2 kg bánh phở - 100gr hành khô - 100gr tôm nõm khô - 2 củ gừng - Nước mắm ngon - 100gr hành lá - Rau ngò - Lá chanh - Giấm - Tương ớt - Gia vị - 2 trái chanh - Giá sống - Ớt trái .
Thực hiện
Xương heo rửa sạch, chặt nhỏ rồi cho vào nồi đổ ngập nước, đun thật sôi. Lấy vá vớt bỏ bọt, hạ ở lửa vừa để nồi nước chỉ sôi lăn tăn (chú ý phải vớt bỏ bọt nhiều lần để nước dùng thật trong)
2. Gà làm sạch, mổ moi rửa sạch trong bụng cho hết nước đỏ. Đổ nước cho vừa ngập gà, thêm vào chút muối, hành giã đập, gừng giã đập rồi bắt lên bếp đun sôi. Lấy vá hớt bỏ những phần bọt gà. Khi nào thấy gà nổi lên và có váng mỡ trên mặt nước là gà đã chín. Vớt gà ra, treo lên cho ráo nước trong bụng và nhanh nguội.
3. Chờ gà nguội, lọc lấy phần thịt (không nên xé thị gà miếng nhỏ quá vì sẽ nhanh khô, không ngon). Phần xương gà còn lại cho tiếp vào nồi nướng luộc lúc nãy, hầm tiếp cho ngọt nước.
4. Lọc phần nước xương heo và nước luộc gà đổ vào một nồi. Tôm nõn nướng qua, cho vào miếng vải mỏng buộc lại thả và nồi. Đua đến khi nước sôi, nêm nếm lại rồi chia phở ra tô, lấy phần thịt gà xếp lên trên với hành ngò, tưới nước lên phở.
II.5. C ác c ông vi ên H à N ội
Trùng với ngảy nghỉ cuối tuần nên dịp 2/9 năm nay các điểm vui chơi, giải trí của Hà Nội, đều hút một lượng khách rất lớn. Công viên nước Hồ Tây, Vườn thú Thủ Lệ, Công viên Thống Nhất, Tháp đôi Vincom nườm nượp người ra vào
Tin từ Sở Du lịch Hà Nội cho biết từ 29-1 đến 13-2-2005 (29 tết), tại công viên nước Hồ Tây (quận Tây Hồ) sẽ diễn ra hội hoa xuân trên diện tích 4,5ha, triển lãm và bày bán nhiều loại hoa tươi, cây cảnh (mai trắng, đào bích, đào phai, quất) của miền Bắc và mai vàng đến từ TP.HCM.
Điểm nhấn của hội sẽ là “đảo hoa” bát giác được ghép bằng hàng trăm bồn hoa tươi, chính giữa là cây đào giả cao 13m do nghệ nhân làm hoa giả nổi tiếng Mai Hạnh thiết kế. Ngoài ra, hội còn bày bán nhiều loại bánh mứt, kẹo truyền thống của ngày tết, biểu diễn nghệ thuật dân gian (chèo, ca trù), trình diễn công đoạn làm gốm sứ, tranh Đông Hồ và nhiều trò chơi giải trí.
Hội hoa mở cửa tự do, đón khách từ 9g-18g hằng ngày.
Từ 19/5/2000, công viên đã đón và phục vụ hơn 500 nghìn lượt người đến vui chơi, với tổng doanh thu hơn 30 tỷ đồng. Hiện tại đây đang xây dựng thêm nhiều công trình mới, phục vụ hoạt động vui chơi thể thao cho người dân Hà Nội và các vùng lân cận.
Ông Ngô Anh Văn, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Dịch vụ Hồ Tây, cho biết nhằm khắc phục tính mùa vụ, dự án khu biểu diễn xiếc cá heo và khu nghiên cứu bảo tồn sinh vật biển đang được xây dựng trên tổng diện tích 3.000 m2, gồm 4 phần: bể nuôi cá heo, bể biểu diễn, khu sân khấu, khu thuỷ cung và các phòng thí nghiệm với tổng số vốn đầu tư khoảng 15 tỷ đồng. Dự kiến sẽ được xây dựng xong trong năm 2001.
Ông Văn nói: "Vì Công viên nước Hồ Tây là một đơn vị kinh doanh có tính thời vụ, do vậy, chúng tôi còn tổ chức thêm nhiều hoạt động vui chơi, thể thao giải trí khác như: Công viên Vầng trăng, nhà ôtô đụng, khu vui chơi trẻ em... và sắp tới đây là hai công trình mới: tàu điện trên không (monorail) và phòng chiếu phim thực tế ảo (simulator). Ngoài ra, công ty luôn tổ chức các cuộc liên hoan văn hoá nghệ thuật, ẩm thực, văn nghệ... để thu hút mọi tầng lớp người dân thủ đô.
Đặc biệt, mùa hè năm nay, công viên sẽ khai trương khu vui chơi dưới nước dành cho thiếu nhi (dưới 5 tuổi), có bảo mẫu chăm sóc. Công viên cũng khuyến cáo: những người có bệnh về tim mạch, cột sống, phụ nữ có thai không được tham gia các đường trượt cảm giác mạnh.
Thủ đô Hà Nội có không nhiều công viên. Không tính những công viên mới, chưa định hình như Thanh Nhàn, Nghĩa Đô Hà Nội chỉ có ba công viên có tuổi đời trên năm mươi năm và là niềm tự hào của người Hà Nội.
Vườn Bách Thảo có từ thời Pháp thuộc. Nó cùng thời với Phủ toàn quyền Đông Dương nay là Phủ Chủ tịch, với cầu Long Biên và các khu phố Tây ở quận Ba Đình. Nơi có núi Nùng là chốn gặp gỡ của biết bao đôi lứa, nơi có rất nhiều cây gỗ quý đã trăm năm tuổi vì thế có tên gọi là Bách Thảo cho dù chắc chắn số loại cây không đến một trăm
Nhìn các hàng cây xơ xác trong gió đông lòng tôi xót xa. Tết sắp đến rồi, mà ngoài mấy hàng cúc dại trồng hững hờ trong các luống hoa, chẳng có gì cho thấy các công viên đang chuẩn bị đón Chúa xuân.
Thủ đô Hà Nội có không nhiều công viên. Không tính những công viên mới, chưa định hình như Thanh Nhàn, Nghĩa Đô Hà Nội chỉ có ba công viên có tuổi đời trên năm mươi năm và là niềm tự hào của người Hà Nội.
Vườn Bách Thảo có từ thời Pháp thuộc. Nó cùng thời với Phủ toàn quyền Đông Dương nay là Phủ Chủ tịch, với cầu Long Biên và các khu phố Tây ở quận Ba Đình. Nơi có núi Nùng là chốn gặp gỡ của biết bao đôi lứa, nơi có rất nhiều cây gỗ quý đã trăm năm tuổi vì thế có tên gọi là Bách Thảo cho dù chắc chắn số loại cây không đến một trăm.
Diện tích vườn Bách Thảo đến nay đã bị thu hẹp đáng kể do sự “bành trướng” của các cơ quan công quyền. Trước đây, người ta còn nuôi thú ở đây nên ngày lễ, ngày tết, ngày chủ nhật, người đến Bách Thảo còn khá đông. Nay Bách Thảo chỉ còn cây cối, núi Nùng, một cái ao nhỏ và một số pho tượng đá của một trại sáng tác quốc tế mà tác phẩm không biết bày ở đâu đành mang đến đặt dưới các gốc cây nằm im lìm cùng năm tháng.
Không có người đến tham quan, không có nhiều kinh phí duy tu bảo dưỡng, Bách Thảo dần bị quên lãng trong lòng người Hà Nội, nó không còn là nơi bà con Việt kiều hay người các tỉnh đến thăm mỗi khi có dịp về Hà Nội. Mỗi sáng chỉ thấy có ít cụ già đến tập thể dục dưỡng sinh trong sự yên tĩnh tuyệt đối của bầu không khí trong lành.
Có lẽ Hà Nội chỉ lo giữ cho mấy cây quý khỏi chết là tốt rồi chứ Hà Nội không có kế hoạch tu bổ, khai thác vườn Bách Thảo để phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí của người dân Hà Nội. Tiếc thay!
Công viên Thủ Lệ nay là vườn thú Thủ Lệ có diện tích khá lớn, có hồ nước đẹp và cây xanh tỏa bóng mát, nay là nơi đến vui chơi duy nhất của các cháu nhỏ. Bởi vì ở đây có vườn thú. Các nhà quản lý đã cố gắng hết sức để nuôi dưỡng các đàn khỉ, voi, cá sấu, đặc biệt là hổ báo. Những con thú tiêu tốn mỗi ngày cả chục triệu đồng nhưng rõ ràng là không đủ.
Nhìn những con hổ, báo gầy xác xơ, trơ cả xương sườn, có con què lết trên sàn xi măng để đến chỗ có vũng nước, bỗng nhớ đến bài thơ "Nhớ rừng" của Thế Lữ: “Ngậm một khối căm hờn trong cũi sắt. Ta nằm dài trông ngày tháng dần qua” mà thương cho số phận của lũ thú
Năm ngoái, chuyện khá ồn ã khi mấy ông chủ ở Bình Dương nuôi nhốt trái phép mấy chúa sơn lâm. Xem tivi thấy con nào con ấy béo tốt da lông mỡ màng chả bù cho mấy con hổ ở vườn thú Hà Nội. Lại nghe có vị nêu ý kiến tịch thu mấy con hổ đó giao cho vườn thú Hà Nội nuôi mà lo sợ thay. Ôi! hổ ơi, gặp hạn to rồi. Từ chỗ ăn no đủ và được tắm rửa sạch sẽ mỗi ngày mày sẽ trở về nơi hôi hám cả năm chả biết tí nước là gì, và sẽ đói rạc ra đến chết cho người ta đấu giá nấu cao thôi. May thay, còn có người thương, không cho mày đến chỗ tù đày mới - vườn thú Hà Nội - mà vẫn để cho các ông chủ tư nhân nuôi dưỡng chăm sóc.
Những người ở Hà Nội sau ngày hòa bình lập lại đều có dịp tham gia xây dựng công viên Thống Nhất. Họ tự hào đã là những người góp công sức đào hồ Bảy Mẫu, đắp nên một công viên rộng đẹp mang hoài bão thống nhất đất nước, sau đổi thành công viên Lê Nin để ghi nhớ công ơn của ông tổ Cách mạng Tháng Mười đến từ nước Nga xa xôi.
Một sớm thứ bảy cuối năm, trời se se lạnh, tôi dắt đứa cháu nhỏ vào công viên. Cả công viên rộng lớn không một bóng người. Hai ông cháu tôi đi hoài đi mãi từ cổng phiá đường Trần Nhân Tông đến cổng phía đường Giải Phóng mà không gặp một ai.
Nhìn các hàng cây xơ xác trong gió đông lòng tôi xót xa. Tết sắp đến rồi mà ngoài mấy hàng cúc dại trồng hững hờ trong các luống hoa, chẳng có gì cho thấy ở các công viên đang chuẩn bị đón Chúa xuân, rằng đây sẽ là một địa điểm bắn pháo hoa của thành phố. Tại đảo tròn nơi được coi là đẹp nhất công viên này, các hàng cây trơ trụi lá, thảm cỏ xanh biến mất, thay vào đó người ta làm một cái nhà chứa đồ nghề của người làm vườn vừa xấu, vừa vô lí làm phá vỡ hết cảnh đẹp của hòn đảo.
Một lần trò chuyện với ông giám đốc phụ trách công viên, ông than thở: “Thành phố xác định công viên này là bất khả xâm phạm, chỉ dành cho các cụ tập thể dục, muốn bán bia để cải thiện đời sống cho anh em cũng không được”. Kinh phí Nhà nước không đủ nuôi quân lấy đâu nuôi hoa, nuôi cỏ. Ông giám đốc ngồi trên đống vàng mà “bó tay.com”.
Ông cho biết nhiều cơ quan, nhiều nhà đầu tư muốn đổ của vào đây để biến nơi đây thành một Disney Land hoặc chí ít cũng thành một Đầm Sen như ở thành phố Hồ Chí Minh. Nhưng Hà Nội thà chịu mang tiếng là không chịu cởi trói, không chịu đổi mới còn hơn là bị “các cụ” phản đối. Thế là người ta bằng lòng với việc để một công viên rộng đẹp như thế bị bỏ phí, bị
Gần đây một công ty định bỏ cả chục triệu đô la để khai thác biến công viên Lê Nin thành một trung tâm văn hóa du lịch cho Hà Nội. Ý tưởng đó đã thua dư luận, thua các nhà kiến trúc sư, các nhà xã hội học bảo thủ. Cho dù dự án đó đã thất bại từ trong trứng nước, qua bài viết này tôi muốn cung cấp một thông tin để các nhà hoạch định chính sách của Hà Nội có cơ sở xem xét mà không sợ bị dư luận chi phối.
Quanh khu vực Hồ Bảy Mẫu có khoảng 5000 cụ già hưu trí sinh sống, hàng ngày có khoảng 1000 cụ tham gia tập thể dục trong công viên. Trong khi fđó Hà Nội có hơn một triệu trẻ em cần nơi vui chơi mà không có chỗ. Chúng ta nói “Trẻ em là tương lai cuả thế giới” vậy mà chúng ta đã hy sinh quyền lợi của trẻ em để phục vụ một thiểu số người già liệu có thỏa đáng.
Xin đừng bỏ phí một tài sản vô giá của Thủ đô. Các công viên Hà Nội đang “SOS”. Mong các nhà chức trách hãy vì một Thủ đô văn minh hiện đại, một Thủ đô phát triển hài hoà, mà có những quyết sách vượt lên trên mọi rào cản về tâm lí để chào đón Thăng Long - Hà Nội 1000 năm tuổi.
III.TỔNG KẾT
Qua bài báo cáo trên chúng em đã giới thiệu được những nét văn hoá nổi bật của Hà Nội.
Nh÷ng nÐt v¨n ho¸ nµy lµ tæng hîp c¸c yÕu tè giao lu vµ héi nhËp , dung hoµ, tiÕp biÕn, cëi më ®Ó t¹o nªn b¶n s¾c Th¨ng Long – Hµ Néi. Mét vïng ®Êt : “ Héi thuû, héi nh©n, vµ héi tô v¨n ho¸”. Nh÷ng vÎ ®Ñp võa gi¶n dÞ, méc m¹c, võa ®Æc thï vÒ b¶n s¾c d©n téc víi nÒn v¨n ho¸ kiÕn tróc t©m linh rÊt riªng ®îc thÓ hiÖn qua nhiÒu ®Þa bµn Hµ Néi kh¸c nhau, nhng l¹i chung mét kh«ng gian Hµ Thµnh tæng thÓ mang mét ý tëng rÊt Ên tîng nghe lµ muèn kh¸m ph¸ ngay “ Du lÞch – Hµ Néi”. §ã lµ ý tëng mµ ngµy nay mçi khi nh¾c ®Õn th× dï lµ ngêi níc ngoµi, hay ngêi trong níc ®Òu rÊt muèn kh¸m ph¸. Bëi lÏ ®Êt Hµ Thµnh ®· chøa ®ùng rÊt nhiÒu nÐt du lÞch ®Æc s¾c riªng. Nã ®¹i diÖn cho mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ x©y dùng §Êt Hµ Thµnh. Thu ®« Hµ Néi cña chóng ta.
Bài b áo c áo n ày kh ông tr ánh kh ỏi nh ững thi ếu s ót. Mong th ầy c ô thông cảm v à g óp ý th êm. . Ch úng em xin ch ân th ành c ảm ơn.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 7949.doc