Định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của tỉnh Hà Nam trong giai đoạn 2001 - 2010

Më ®Çu C¬ cÊu kinh tÕ lµ mét bé phËn quan träng cña nÒn kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ hîp lý cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ, quyÕt ®Þnh ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Sù khñng ho¶ng kinh tÕ ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc cã nhiÒu nguyªn nh©n, song cã mét nguyªn nh©n chung kh¸ quan träng b¾t nguån tõ chÝnh s¸ch c¬ cÊu. Do ®ã vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ cña bÊt cø quèc gia nµo nÕu kh«ng muèn ®øng vµo danh s¸ch c¸c n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi. Qua h¬n 10 n¨m ®æi míi, chóng ta ®¸nh gi¸ cao kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ViÖt nam nãi chung vµ cña tØnh Hµ nam nãi riªng, song còng ph¶i thõa nhËn r»ng chóng ta ch­a khai th¸c ®­îc hÕt c¸c nguån lîi thÕ ®ã v× vËy hµng lo¹t c¸c gi¶i ph¸p cña chÝnh phñ ®­îc ®­a ra nh»m ®Þnh d¹ng l¹i c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mét c¸ch hîp lý cho tõng ngµnh, tõng ®Þa ph­¬ng. Víi Hµ nam, mét tØnh nghÌo l¹i míi ®­îc t¸i lËp, nguån lùc tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi thay ®æi nªn c¬ cÊu kinh tÕ cò cÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay, viÖc ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi tØnh. §ã còng chÝnh lµ c¬ së ®Ó chóng t«i lùa chän tØnh Hµ nam lµm ®èi t­îng nghiªn cøu. C¬ cÊu kinh tÕ lµ mét ph¹m trï réng, víi kh¶ n¨ng cho phÐp chóng t«i chØ tËp trung ®i s©u nghiªn cøu vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam. Th«ng qua viÖc thu thËp, xö lý vµ ph©n tÝch sè liÖu thùc tiÔn, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc lý luËn ®· ®­îc häc vµ ®­îc ®äc, chóng t«i mong muèn ®­a ra ®Þnh h­íng vµ mét sè gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam. §ã còng chÝnh lµ lý do ra ®êi ®Ò tµi “ §Þnh h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ Nam trong giai ®o¹n 2001 - 2010 “. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, néi dung chÝnh sÏ ®­îc tr×nh bÇy trong 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ tØnh Hµ Nam nãi riªng. Trong ch­¬ng nµy chóng t«i sÏ tr×nh bµy nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, vai trß cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tõ ®ã nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ tØnh Hµ Nam nãi riªng. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña Hµ Nam ®o¹n 1995 - 1999. §Ó nghiªn cøu qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ Nam thêi gian qua, tr­íc hÕt chóng t«i ®Ò cËp s¬ qua mét vµi nÐt vÒ ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ x· héi cña tØnh, tiÕp ®ã lµ phÇn thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nãi chung vµ chuyÓn dÞch trong néi bé tõng ngµnh cña tØnh Hµ Nam giai ®o¹n 1995-1999, cuèi cïng lµ phÇn ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc vµ nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ tØnh Hµ Nam giai ®o¹n 1995-1999. Ch­¬ng III: §Þnh h­íng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña Hµ Nam giai ®o¹n 2001 - 2010. Ch­¬ng nµy sÏ tËp trung vµo hai phÇn lín: Mét lµ ®­a ra ph­¬ng h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cho tØnh Hµ Nam giai ®o¹n 2001-2010. Hai lµ hÖ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh giai ®o¹n 2001-2010. Ch­¬ng I Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ tØnh Hµ Nam nãi riªng I. lý luËn cña vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ 1. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ C¬ cÊu kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan do sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi. C¬ cÊu kinh tÕ lu«n lu«n biÕn ®æi theo h­íng ngµy cµng hoµn thiÖn vµ viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh. Cã hai d¹ng c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¬ cÊu kinh tÕ ®ãng vµ c¬ cÊu kinh tÕ më trong ®ã c¬ cÊu kinh tÕ më ®­îc vËn dông réng r·i ë c¸c n­íc v× nh÷ng ­u ®iÓm cña nã Ba bé phËn c¬ b¶n hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu l·nh thæ vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. NÕu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt th× c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ l¹i ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ viÖc bè trÝ s¶n xuÊt theo kh«ng gian ®Þa lý, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ h×nh thµnh dùa trªn chÕ ®é së h÷u. Trong c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, v× vËy ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mµ râ h¬n lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ tæng hîp c¸c ngµnh kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh vµ mèi quan hÖ cña c¸c ngµnh ®ã víi nhau biÓu thÞ b»ng vÞ trÝ, sù t¸c ®éng qua l¹i vµ tû träng cña mçi ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ c¸c gãc ®é k¸c nhau c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua c¸c chØ tiªu nh­: C¬ cÊu ngµnh theo gi¸ trÞ s¶n l­îng, c¬ cÊu ngµnh theo s¶n phÈm cuèi cïng, c¬ cÊu ngµnh theo quy m« vèn ®Çu t­ vµ c¬ cÊu ngµnh theo lao ®éng. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¬ cÊu ngµnh chØ mang tÝnh thêi ®iÓm v× c¬ cÊu ngµnh lu«n lu«n biÕn ®æi ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. 2. Mét sè lý thuyÕt vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ Lý thuyÕt ph©n kú ph¸t triÓn cña Rostow. Rostow cho r»ng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña bÊt cø quèc gia nµo còng tr¶i qua n¨m giai ®o¹n: X· héi truyÒn thèng -> ChuÈn bÞ cÊt c¸nh ->CÊt c¸nh ->Tr­ëng thµnh -> Tiªu dïng cao. Cã thÓ nãi r»ng lý thuyÕt ph©n kú ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt cã ý nghÜa ®èi víi vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay. Nã ®Æt ra nhiÖm vô mµ nh÷ng n­íc nµy cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ cña n­íc m×nh sang giai ®o¹n cÊt c¸nh. Lý thuyÕt nhÞ nguyªn. Trong lý thuyÕt nµy, A.Lewis nhËn ®Þnh ®Ó cã thÓ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn cÇn b»ng mäi c¸ch më réng khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i mµ kh«ng cÇn quan t©m ®Õn khu vùc n«ng nghiÖp truyÒn thèng v× tù nã sÏ rót lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp sang vµ biÕn nÒn s¶n xuÊt x· héi tõ tr¹ng th¸i nhÞ nguyªn sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.. Cã thÓ nãi r»ng lý thuyÕt nhÞ nguyªn ®· g©y ®­îc Ên t­îng m¹nh mÏ ®èi víi c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn muèn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ trªn thùc tÕ c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ vµ c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy ®· Ýt nhiÒu chÞu ¶nh h­ëng cña lý thuyÕt nhÞ nguyªn. Lý thuyÕt c©n ®èi liªn ngµnh Theo lý thuyÕt nµy, tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn nhau trong chu tr×nh “®Çu ra” cña ngµnh nµy lµ “®Çu vµo“ cña ngµnh kia v× vËy ph¶i ph¸t triÓn c©n ®èi c¸c ngµnh. Tuy nhiªn, lý thuyÕt nµy còng béc lé nh÷ng yÕu ®iÓm lín ®ã lµ ®­a nÒn kinh tÕ ®Õn chç khÐp kÝn, t¸ch biÖt h¼n víi thÕ giíi bªn ngoµi vµ n­íc ®ang ph¸t triÓn th× kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó vËn dông nh÷ng lý thuyÕt trªn. Lý thuyÕt c¬ cÊu ngµnh kh«ng c©n ®èi hay “cùc t¨ng tr­ëng” Lý thuyÕt nµy cho r»ng nªn duy tr× mét c¬ cÊu kh«ng c©n ®èi v× nã sÏ g©y nªn ¸p lùc kÝch thÝch ®Çu t­, h¬n n÷a nã sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng khan hiÕm nguån lùc khi chØ ph¶i tËp trung nguån lùc cho mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh. Víi nh÷ng ­u ®iÓm cña m×nh lý thuyÕt ®· ®­îc ¸p dông réng r·i ë nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn tõ ®Çu thËp niªn 80 trë l¹i ®©y. Víi Hµ nam, mét tØnh míi ®­îc t¸ch lËp l¹i, nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, nguån lùc h¹n hÑp nhÊt lµ nguån lùc vÒ vèn. V× vËy, Hµ nam nªn ¸p dông m« h×nh “cùc t¨ng tr­ëng” cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña m×nh, tËp trung vµo mét vµi ngµnh, lÜnh vùc ®Çu tÇu l«i kÐo toµn bé nÒn kinh tÕ cña tØnh ph¸t triÓn. 3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè, do ®ã viÖc ph©n tÝch c¸c nh©n tè nµy sÏ cho phÐp t×m ra mét c¬ cÊu ngµnh hîp lý. Cã hai nhãm nh©n tè chÝnh ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ : Nhãm nh©n tè ®Þa lý, tù nhiªn: vÞ trÝ ®Þa lý, khÝ hËu, ®Êt ®ai, tµi nguyªn. Nhãm nh÷ng nh©n tè trªn ¶nh h­ëng lín tíi viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ. Bëi v× nguyªn t¾c cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ ph¶i t¹o ra ®­îc mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trªn c¬ së sö dông ®­îc hiÖu qu¶ mäi lîi thÕ so s¸nh. Víi mçi ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, khÝ hËu, ®Êt ®ai, tµi nguyªn th× sÏ cã mét c¸ch lùa chän c¬ cÊu kinh tÕ kh¸c nhau. VÝ dô nh­ tØnh Hµ Nam cã nguån tµi nguyªn ®¸ v«i rÊt phong phó, v× vËy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë Hµ Nam sÏ theo h­íng tËp trung ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai th¸c vµ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ®Ó tËn dông ®­îc lîi thÕ vÒ nguån tµi nguyªn nµy. Nhãm nh©n tè kinh tÕ, x· héi: d©n sè vµ nguån lao ®éng, truyÒn thèng lÞch sö, thÞ tr­êng, khoa häc c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch Còng nh­ nh©n tè ®Þa lý tù nhiªn, nhãm nh©n tè nµy còng t¸c ®éng trùc tiÕp tíi viÖc h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Víi nguån lao ®éng dåi dµo, nh©n c«ng rÎ sÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ngµnh thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng, vèn ®Çu t­ Ýt; cÇu vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ; ngoµi ra kÕt cÊu h¹ tÇng ph¸t triÓn, an ninh chÝnh trÞ æn ®Þnh, c¬ chÕ chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. II. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña n­íc ta nãi chung vµ tØnh Hµ Nam nãi riªng. 1. Vai trß cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ mét néi dung quan träng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NÕu x¸c ®Þnh ®­îc ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch ®óng sÏ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao trong sù ph¸t triÓn. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã mét vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ v×: Thø nhÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nh»m khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ, vïng hoÆc ®Þa ph­¬ng. C¸c yÕu tè ®ã lµ nguån lùc tµi nguyªn, lao ®éng... yÕu tè lîi thÕ so s¸nh nh­ chi phÝ s¶n xuÊt. Th«ng qua qu¸ tr×nh tæ chøc khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè lîi thÕ, trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ sÏ t×m ra c¸c ngµnh mòi nhän t¹o kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng m¹nh cho ®Êt n­íc, vïng hoÆc ®Þa ph­¬ng ®ång thêi gi¶i quyÕt mèi quan hÖ bÒn v÷ng gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn, víi ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Thø hai, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ sÏ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tr­íc hÕt chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh nh»m n©ng cao vai trß vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh víi nhau, t¹o ®µ cho c¸c ngµnh cïng nhau t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh gióp c¸c ngµnh cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh sÏ n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ vµ më réng qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c vïng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. Thø ba, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ t¹o ra sù thay ®æi trong c¬ cÊu x· héi. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ kh«ng chØ cã t¸c ®éng ®Õn thay ®æi c¬ cÊu d©n c­ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao tr×nh ®é ng­êi lao ®éng vµ møc sèng d©n c­, tõ ®ã còng lµm thay ®æi c¬ cÊu tiªu dïng cña d©n c­. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng n«ng nghiÖp. ViÖc ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng nh­ dÖt may, da giµy, ®iÖn, ®iÖn tö... ®· thu hót mét lùc l­îng lín lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Bªn c¹nh ®ã, møc thu nhËp cña d©n c­ ë khu vùc thµnh thÞ th­êng cao h¬n ë n«ng th«n dÉn tíi mét bé phËn d©n c­ di chuyÓn tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ lµm thay ®æi c¬ cÊu d©n c­. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®èi víi khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt theo h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp, g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n lµm cho thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng trong khu vùc nµy ®­îc c¶i thiÖn, do ®ã c¬ cÊu tiªu dïng cña ng­êi d©n còng thay ®æi. NÕu tr­íc ®©y ng­êi d©n chØ tiªu dïng nh÷ng hµng ho¸ th«ng th­êng th× ngµy nay khi thu nhËp t¨ng lªn ng­êi ta sÏ chuyÓn sang tiªu dïng hµng ho¸ xa xØ, hµng ho¸ thø cÊp. Nh­ vËy, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã vai trß hÕt søc quan trong ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÒn kinh tÕ x· héi mçi quèc gia.V× vËy, vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Cã nhiÒu nguyªn nh©n khiÕn ph¶i ®Æt vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, trong ®ã cã ba nguyªn nh©n chñ yÕu: Thø nhÊt, kh¸i niÖm “C¬ cÊu ngµnh” lµ mét kh¸i niÖm “®éng”. Kh«ng cã mét khu«n mÉu c¬ cÊu ngµnh chung, æn ®Þnh cho mäi thêi kú ph¸t triÓn. C¬ cÊu ngµnh ®­îc h×nh thµnh dùa trªn sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi cïng víi tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ. V× ph©n c«ng lao ®éng x· héi lu«n thay ®æi, khoa häc c«ng nghÖ tiÕn bé kh«ng ngõng do ®ã c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lu«n n»m trong t×nh tr¹ng ph¶i biÕn ®æi ®Ó cã thÓ phï hîp víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ t¹o ra ®­îc mét c¬ cÊu ngµnh hîp lý. §ã lµ mét c¬ cÊu ngµnh ph¶i t¹o ra sù æn ®Þnh, t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ x· héi. Thø hai, kinh nghiÖm thµnh c«ng cña mét sè n­íc trong viÖc lùa chän c¬ cÊu ngµnh hîp lý. Næi bËt lµ tr­êng hîp cña NhËt B¶n, lµ n­íc thµnh c«ng trong viÖc lùa chän chiÕn l­îc ph¸t triÓn h­íng néi, v× vËy nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn thÇn kú vµ ®· trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Mét ®iÓn h×nh thµnh c«ng n÷a trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ tr­êng hîp cña c¸c n­íc NIC vµ ASEAN víi viÖc thùc thi chiÕn l­îc h­íng ngo¹i. §µi Loan thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tËp trung ph¸t triÓn n«ng nghiÖp b»ng con ®­êng hiÖn ®¹i ho¸, th©m canh ho¸, ho¸ häc ho¸, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn, ®iÖn tö, hµng tiªu dïng th«ng th­êng vµ hµng tiªu dïng cao cÊp do ®ã §µi Loan ®· ph¸t triÓn ®Òu c¶ vÒ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. Singapore cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Æc biÖt m¹nh d¹n. Lóc ®Çu, kinh tÕ Singapore chñ yÕu dùa vµo th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ dÞch vô. Kho¶ng 15 n¨m trë l¹i ®©y nhµ n­íc Singapore quyÕt ®Þnh x©y dùng nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt t¹o nªn søc m¹nh kinh tÕ cña m×nh. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã chÊt l­îng cao nh­ c«ng nghiÖp ®iÖn tö, dông cô y tÕ, ho¸ dÇu, vËn t¶i biÓn, du lÞch ®­îc ®­a vµo c¬ cÊu kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, ngµnh dÞch vô còng ®­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ cã mét vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu kinh tÕ cña Singapore. Nh­ vËy, tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn hiÖn nay, kÓ c¶ nh÷ng n­íc l¸ng giÒng mµ tr­íc ®©y cã ®iÓm xuÊt ph¸t t­¬ng tù ®· cho ta bµi häc bæ Ých vµ tõ ®ã thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Thø ba, yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ph¶i thay ®æi c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Ó t¹o ra ®éng lùc cho t¨ng tr­ëng. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ph¶i thay ®æi c¨n b¶n c¬ cÊu C«ng nghiÖp vµ N«ng nghiÖp, trong ®ã vai trß cña C«ng nghiÖp ®­îc t¨ng c­êng, gi¶m m¹nh tû trong N«ng nghiÖp trong c¬ cÊu GDP. Do ®ã vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt ph¶i ®Æt ra. §èi víi Hµ Nam, mét tØnh míi ®­îc t¸i lËp vµo n¨m 1997, xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ kinh tÕ rÊt thÊp. VÒ c¬ b¶n, Hµ Nam vÉn lµ mét tØnh thuÇn n«ng víi nh÷ng khã kh¨n cña ®Þa bµn vïng chiªm tròng, c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng l¹c hËu, nhá bÐ, th­¬ng m¹i xuÊt khÈu, du lÞch, dÞch vô ch­a ph¸t triÓn. KÕt cÊu h¹ tÇng ë thÞ x· Phñ Lý bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nhiÒu lÇn vµ ch­a ®­îc ®Çu t­ x©y dùng, v× vËy, gÇn nh­ ph¶i x©y dùng tõ ®Çu. Trong khi ®ã, nguån thu ng©n s¸ch rÊt h¹n hÑp, ch­a cã thu chñ lùc, ®êi sèng nh©n d©n cßn ë møc thÊp so víi vïng §ång b»ng S«ng Hång vµ víi c¶ n­íc. Nh÷ng khã kh¨n ®ã ®Æt ra cho §¶ng bé vµ nh©n d©n tØnh mét nhiÖm vô nÆng nÒ, ph¶i t×m ra h­íng ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n, ®­a nÒn kinh tÕ cña tØnh tiÕn lªn ngang tÇm so víi c¸c tØnh kh¸c. Mét trong nh÷ng h­íng gi¶i quyÕt ®ã lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña tØnh, cô thÓ lµ ph¶i tËp trung ph¸t triÓn ngµnh C«ng nghiÖp cña tØnh thµnh ngµnh mòi nhän, lµm ®ßn bÈy cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Muèn vËy, tØnh Hµ Nam ph¶i thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ t¨ng tû träng ngµnh C«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng N«ng nghiÖp trong c¬ cÊu GDP. Nh­ vËy, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ cÇn thiÕt ®èi víi tØnh Hµ Nam. ChØ cã chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ míi t¹o ra cho Hµ Nam mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, míi sö dông hÕt tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn vµ nh©n lùc cña tØnh, ®­a nÒn kinh tÕ cña tØnh héi nhËp víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ Nam giai ®o¹n 1995- 1999 I. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ x· héi cña tØnh Hµ Nam ¶nh h­ëng ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. §Æc ®iÓm tù nhiªn kinh tÕ x· héi lµ nh÷ng nh©n tè quan träng ¶nh h­ëng tíi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ Nam nãi riªng. ChÝnh v× vËy ®Ó nghiªn cøu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ Nam th× tr­íc hÕt ph¶i xem xÐt nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n do ®Æc ®iÓm tù nhiªn kinh tÕ x· héi ®em l¹i. 1- §iÒu kiÖn tù nhiªn. VÒ vÞ trÝ ®Þa lý, Hµ Nam lµ mét tØnh thuéc ®ång b»ng B¾c bé, c¸ch thñ ®« Hµ néi gÇn 60 km vÒ phÝa nam, t­¬ng lai sÏ trë thµnh thµnh phè vÖ tinh cña thñ ®«. TØnh Hµ nam cã thuËn lîi lín v× n»m trªn tuyÕn giao th«ng chÝnh quèc lé 1A vµ ®­êng s¾t xuyªn B¾c- Nam. Trong t­¬ng lai khi tuyÕn hµnh lang kinh tÕ ®­êng 21 nèi S¬n T©y- Hoµ L¹c- Xu©n Mai h×nh thµnh, cÇu Yªn LÖnh th«ng sang H­ng Yªn, tuyÕn xa lé B¾c Nam ®­îc x©y dùng sÏ cµng t¹o nhiÒu kh¶ n¨ng giao l­u hîp t¸c gi÷a Hµ nam vµ c¸c trung t©m kinh tÕ lín trong c¶ n­íc. Kh«ng chØ cã lîi thÕ vÒ tuyÕn ®­êng bé, ®­êng s¾t, tØnh Hµ nam cßn cã mét hÖ thèng ®­êng thuû v« cïng tiÖn lîi. C¸c con s«ng lín ch¶y qua tØnh bao gåm s«ng Hång, s«ng §¸y, s«ng Ch©u vµ s«ng NhuÖ kh«ng nh÷ng t¹o thuËn lîi cho giao th«ng ®­êng thuû mµ cßn ®¾c lùc phôc vô t­íi tiªu thuû lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. TØnh Hµ nam n»m gi¸p víi c¸c tØnh Hµ T©y ë phÝa B¾c, H­ng Yªn, Th¸i B×nh ë phÝa §«ng, Nam §Þnh á phÝa §«ng Nam, Ninh B×nh ë phÝa Nam vµ Hoµ B×nh ë phÝa T©y. Nh×n chung c¸c tØnh nµy cã cÇu rÊt lín vÒ xi m¨ng, ®¸, vËt liÖu x©y dùng,... mµ kh«ng cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Hµ nam cã thÓ ®¸p øng vµ tËn dông thÞ tr­êng réng lín nµy ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng cña tØnh nhµ. Hµ nam n»m tiÕp gi¸p víi vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c bé Hµ Néi- H¶i Phßng- Qu¶ng Ninh. T×nh h×nh ®ã ®· ®Æt Hµ nam vµo vÞ trÝ ®èi ®Çu vµ c¹nh tranh gay g¾t, ®ßi hái tØnh ph¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ s¸nh ngang víi c¸c tØnh kh¸c trong khu vùc. VÒ §Þa h×nh, khÝ hËu, thuû v¨n, TØnh Hµ nam cã quy m« t­¬ng ®èi nhá víi diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 84.000 ha, cã 6 ®¬n vÞ hµnh chÝnh gåm 5 huyÖn lµ Kim B¶ng, Duy Tiªn, Thanh Liªm, Lý Nh©n, B×nh Lôc vµ mét thÞ x· Phñ Lý víi 114 x·, ph­êng, thÞ trÊn. VÒ cÊu t¹o ®Þa h×nh, tØnh Hµ nam ®­îc chia thµnh hai vïng chÝnh, vïng ®åi nói phÝa T©y cã nhiÒu ®¸ v«i ®Çy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng vµ c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, bªn c¹nh ®ã vïng ®ång b»ng ven s«ng Hång vµ s«ng Ch©u cã ®Êt ®ai mµu mì thÝch hîp víi ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng, phong phó, t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Còng nh­ c¸c tØnh thuéc ®ång b»ng s«ng Hång, Hµ nam cã ®Æc ®iÓm khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa.. L­îng m­a trung b×nh mçi n¨m tõ 1.700 ®Õn 2.200 mm. NhiÖt ®é trung b×nh n¨m lµ 23 ®é C, ®é Èm t­¬ng ®èi lµ 84%. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c c©y l­¬ng thùc ng¾n ngµy còng nh­ dµi ngµy. Hµ nam cã mét quü ®Êt kh¸ ®a d¹ng, lµ tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng nh­ ®Ó më réng c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn tØnh. Víi hÖ thèng bèn con s«ng ch¶y qua lµm cho ®Êt ®ai thªm mµu mì vµ t¹o mét nguån n­íc dåi dµo cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ phôc vô ®êi sèng d©n c­. Nh­ vËy, víi nguån ®Êt cã ®é ph× trung b×nh, hai lo¹i ®Þa h×nh lµ ®ång b»ng vµ ®åi nói t¹o cho Hµ nam cã thÓ bè trÝ ®­îc nhiÒu lo¹i c©y trång thuéc nhãm c©y l­¬ng thùc, c©y thùc phÈm, c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c©y rõng ®a t¸c dông víi hÖ thèng canh t¸c cã t­íi hoÆc kh«ng t­íi. §©y lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó Hµ nam cã thÓ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ phôc vô thÞ tr­êng trong n­íc nhÊt lµ khu ®« thÞ, khu c«ng nghiÖp vµ xuÊt khÈu. Vïng ®åi vµ ven quèc lé t­¬ng ®èi thuËn lîi cho bè trÝ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng, chÕ biÕn thùc phÈm, gia c«ng xuÊt khÈu. VÒ Tµi nguyªn, tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®Æc biÖt lµ nguån ®¸ v«i, sÐt ®­îc ph©n bè tËp trung ë phÝa T©y s«ng §¸y thuéc hai huyÖn Kim B¶ng vµ Thanh Liªm rÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, nhÊt lµ xi m¨ng, ®¸, g¹ch. §¸ v«i cã hµm l­îng canxi tõ 95-100% vµ ®«l«mit 0-5% dïng ®Ó s¶n xuÊt xi m¨ng vµ s¶n xuÊt bét nhÑ, cßn ®¸ v«i cã hµm l­îng ng­îc l¹i canxi tõ 0-5% vµ ®«l«mit tõ 95-100% dïng lµm ®¸ x©y dùng, vËt liÖu ®én hoÆc ®Ó s¶n xuÊt ho¸ chÊt manhª. Ngoµi ra ®¸ v«i cßn lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra ®Êt ®Ìn dïng trong c«ng nghiÖp khÝ hµn, c«ng nghiÖp tæng hîp h÷u c¬, s¶n xuÊt sîi vinylon. Nguån sÐt Hµ nam ®­îc kiÕn t¹o tõ hai nguån gèc lµ gèc trÇm tÝch vµ gèc phong ho¸. SÐt gèc phong ho¸ lµ lo¹i sÐt tèt, ®­îc dïng lµm phô liÖu cho s¶n xuÊt xi m¨ng trong tØnh. SÐt gèc trÇm tÝch dïng lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt g¹ch ngãi. Nh­ vËy, Hµ nam cã nguån ®¸ v«i vµ sÐt ®ñ kh¶ n¨ng cho c«ng nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng víi tr÷ l­îng 3-5 triÖu tÊn/ n¨m trong nhiÒu n¨m. ChÊt l­îng ®¸ v«i vµ sÐt kh¸ tèt l¹i ph©n bè gÇn trôc giao th«ng, dÔ khai th¸c, gÇn n¬i tiªu thô lín. Ngoµi ra, Hµ nam cßn cã nguån than bïn ®­îc ph¸t hiÖn t¹i Tam Chóc, thuéc huyÖn Kim B¶ng, cã thÓ dïng lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt ph©n h÷u c¬ vi sinh. VÒ Tµi nguyªn du lÞch, Hµ nam lµ mét tØnh cã tµi nguyªn du lÞch kh¸ phong phó, c¶ vÒ tµi nguyªn du lÞch thiªn nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n. Hµ nam cã c¸c di vËt kh¶o cæ nh­ trèng ®ång, c«ng cô b»ng ®ång, c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt, ®iªu kh¾c mang dÊu Ên cña thêi ®¹i lÞch sö. Hµ nam cã ®Òn TrÇn Th­¬ng ë Lý Nh©n thê §øc Th¸nh TrÇn, ®×nh thê Lª §¹i Hµnh ë Thanh Liªm, ®Òn L¶nh ë Duy Tiªn, chïa Bµ §anh, Ngò §éng S¬n ë Kim B¶ng, chïa Tiªn, KÏm Trèng ë Thanh Liªm, ®Òn thê NguyÔn KhuyÕn ë B×nh Lôc, v­ên t­ëng niÖm nhµ v¨n Nam Cao ë Lý Nh©n,..H¬n n÷a, Hµ nam lµ mét vïng quª giµu c¸c lÔ héi d©n gian tuyÒn thèng, víi 56 lÔ héi ®­îc tæ chøc trong n¨m trong ®ã cã 20 lÔ héi mang di tÝch lÞch sö, 16 lÔ héi mang tÝnh tÝn ng­ìng vµ 20 lÔ héi mang tÝnh lÔ tôc d©n gian. C¸c nguån tµi nguyªn du lÞch cña Hµ nam ®­îc ph©n bè t­¬ng ®èi tËp trung l¹i n»m trong khu vùc nèi víi c¸c vïng phô cËn nh­ chïa H­¬ng, Hoa L­, Tam Cèc BÝch §éng, rõng quèc gia Cóc Ph­¬ng, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh,...®©y lµ mét ®iÓm thuËn lîi ®Ó h×nh thµnh nh÷ng côm du lÞch lín cã søc thu hót kh¸ch cao. Tãm l¹i, Hµ nam cã mét ®iÒu kiÖn kh¸ thuËn lîi c¶ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, thuû v¨n vµ tµi nguyªn ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 2- §Æc ®iÓm kinh tÕ- x· héi. Hµ nam lµ mét tØnh míi ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 01/01/1997. Víi kho¶ng thêi gian ng¾n l¹i ph¶i tr¶i qua nhiÒu khã kh¨n thö th¸ch do míi chia t¸ch, nh­ng tØnh ®· nç lùc phÊn ®Êu thùc hiÖn th¾ng lîi nghÞ quyÕt cña §¶ng bé tØnh vÒ nh÷ng nhiÖm vô träng t©m tr­íc m¾t, tËp trung kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n to lín cña mét tØnh míi chia t¸ch, gãp phÇn lµm cho t×nh h×nh kinh tÕ -x· héi cña tØnh cã nh÷ng chuyÓn biÕn tiÕn bé trªn mét sè mÆt vµ ®ang ®i vµo thÕ æn ®Þnh. NÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng kh¸, GDP giao thêi t¸ch tØnh 1996-1998 t¨ng b×nh qu©n 7,4%/n¨m ( c¶ n­íc t¨ng 8,5%/ n¨m trong cïng thêi kú). HiÖn nay, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña Hµ Nam lµ 14,34% vµ dù kiÕn n¨m 2000 lµ 10,85%. GDP/ng­êi ®· ®¹t 2.685 ngh×n ®ång/ ng­êi vµ dù kiÕn ®Õn n¨m 2000 ®¹t 3.000 ngh×n ®ång/ ng­êi theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994. Do nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng kh¸, thùc hiÖn tèt c¸c ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, khuyÕn khÝch c¸ nh©n vµ gia ®×nh s¶n xuÊt kinh doanh giái nªn ®êi sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­ ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn. Tû lÖ hé ®ãi nghÌo gi¶m chØ cßn 11% n¨m 1999. C¸c ch­¬ng tr×nh v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ ®­îc triÓn khai gãp phÇn quan träng thóc ®Èy c¸c mÆt ho¹t ®éng x· héi ph¸t triÓn lµnh m¹nh. Hµ nam lµ mét tØnh dÉn ®Çu vÒ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, c¸c c¬ së y tÕ ®­îc n©ng cÊp, y t¸, b¸c sü ®­îc bæ sung, an ninh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi ®­îc gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng, c¸c tÖ n¹n x· héi ngµy cµng gi¶m. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ Hµ nam vÉn cßn mang tÝnh thuÇn n«ng, n«ng nghiÖp chiÕm 44% GDP, c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng nhá bÐ, th­¬ng m¹i dÞch vô ph¸t triÓn chËm, thu ng©n s¸ch míi ®¸p øng ®­îc 40% chi, ch­a cã ®Çu t­ n­íc ngoµi. §iÒu ®ã ®Æt ra cho Hµ nam mét th¸ch thøc ®ßi hái tØnh ph¶i nhanh chãng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn ngang víi c¸c tØnh kh¸c trong khu vùc. VÒ d©n sè vµ nguån nh©n lùc, nguån nh©n lùc ®­îc xem nh­ lµ mét lîi thÕ ph¸t triÓn quan träng. Quy m« vµ tèc ®é t¨ng cña nguån nh©n lùc phô thuéc vµo quy m« vµ tèc ®é t¨ng d©n sè. Theo sè liÖu ®iÒu tra gÇn ®©y nhÊt, d©n sè Hµ nam n¨m 1999 ®· lµ 791.614 ng­êi, trong ®ã d©n sè ë tuæi lao ®éng lµ 426.673 ng­êi, chiÕm 53,9% d©n sè toµn tØnh. Sè lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n lµ 380.890 ng­êi, chiÕm 89,27% vµ ë thµnh thÞ lµ 45.783 ng­êi, chØ chiÕm 10,73%. Lµ mét tØnh mµ thu nhËp cßn nÆng vÒ n«ng nghiÖp, c¬ së vËt chÊt yÕu kÐm, víi nguån lao ®éng nh­ trªn ®ang g©y søc Ðp vÒ viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng. MÆt kh¸c, lao ®éng n«ng nghiÖp cã 287.253 ng­êi chiÕm xÊp xØ 70%, lao ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cã 126.087 ng­êi chiÕm 30%, trong ®ã sè ®­îc ®µo t¹o ngµnh nghÒ lµ 58.008 ng­êi, chiÕm 13,5%, nh­ vËy sè lao ®éng ë n«ng th«n thiÕu viÖc lµm ®ang ®i ®Õn c¸c khu vùc kh¸c lµm dÞch vô lµ rÊt lín, chiÕm gÇn 20% lao ®éng n«ng th«n. ë n«ng th«n, thêi gian nhµn rçi cßn nhiÒu mµ c¬ héi gia t¨ng viÖc lµm ë khu vùc n«ng nghiÖp hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ, cã ch¨ng chØ lµ r¶i r¸c ë nh÷ng n¬i cã ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, víi tay nghÒ gia truyÒn lµ chÝnh, kh«ng ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n. H¬n n÷a, lao ®éng trong n«ng nghiÖp víi tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cßn l¹c hËu, ng­êi lao ®éng sö dông c¬ b¾p vµ søc sóc vËt kÐo lµ chÝnh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®· ®Ò cËp ë trªn cho thÊy tr×nh ®é lao ®éng cña tØnh nãi chung cßn thÊp, vµ thùc tÕ Hµ nam cã nguån lao ®éng kh¸ dåi dµo nh­ng lao ®éng phæ th«ng ch­a ®­îc ®µo t¹o nghÒ lµ phæ biÕn vµ thiÕu lao ®éng ®­îc ®µo t¹o kü thuËt, nhÊt lµ lao ®éng cã kü thuËt cao. Trong thêi gian tíi ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, Hµ nam ph¶i nhanh chãng ®µo t¹o ®ång bé, n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. VÒ c¬ së vËt chÊt, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ, c¬ së vËt chÊt kü thuËt nh×n chung cßn yÕu kÐm, c¸c trang thiÕt bÞ cò vµ l¹c hËu do ®ã kh¶ n¨ng ¸p dông kü thuËt tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp lµ rÊt h¹n chÕ. KÕt cÊu h¹ tÇng thiÕu ®ång bé, hÖ thèng ®­êng giao th«ng, ®­êng s¾t, ®­êng bé ®­îc x©y dùng tõ l©u ®Õn nay qua sö dông l©u dµi ch­a ®­îc ®Çu t­ n©ng cÊp kÞp thêi nªn chÊt l­îng thÊp, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. HiÖn nay, hÖ thèng thuû lîi, ®­êng giao th«ng liªn huyÖn liªn x· ®ang ®­îc ®Çu t­ n©ng cÊp, qu¸ tr×nh ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n ®ang ®­îc ®Èy m¹nh. II. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam giai ®o¹n 1995-1999. 1- Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña Hµ nam giai ®o¹n 1995-1999. Kinh tÕ Hµ nam sau 3 n¨m t¸i lËp ®· cã sù chuyÓn biÕn râ nÐt. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n mçi n¨m thêi kú 1995-1999 lµ 10,71%, cao h¬n tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña c¶ n­íc(7,74%). C¸c sè liÖu d­íi ®©y chøng tá ®iÒu ®ã. BiÓu 1. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Hµ nam so víi c¶ n­íc. §¬n vÞ : % Tèc ®é t¨ng GDP  1995  1996  1997  1998  1999   C¶ n­íc  9,94  9,34  8,80  5,80  4,80   Hµ nam  20,0  4,0  9,15  9,06  11,34   Nguån : Côc thèng kª tØnh Hµ nam. Nh­ vËy trong 3 n¨m 1997, 1998, 1999 tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña Hµ nam ®Òu v­ît cao h¬n so víi c¶ n­íc, nhÊt lµ vµo n¨m 1999. Cïng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi còng t¨ng kh¸: 2,77% n¨m 1996 7,97% n¨m 1997, 7,82% n¨m 1998 vµ 10,02% n¨m 1999, b×nh qu©n thêi kú 1996-1999 mçi n¨m t¨ng 7,1%, nÕu tÝnh gi¸ thùc tÕ th× GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi thêi kú 1995-1999 lµ 2223 ngh×n ®ång VN/ n¨m t­¬ng ®­¬ng 158,8 USD. Tuy GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña Hµ nam t¨ng qua c¸c n¨m nh­ng cßn ë møc thÊp, chØ b»ng 60% so víi c¶ n­íc vµ 57,7% so víi vïng ®ång b»ng s«ng Hång. H¬n n÷a tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nh÷ng n¨m qua cao, chñ yÕu lµ do nhµ n­íc tËp trung x©y dùng khu trung t©m kinh tÕ chÝnh trÞ cña tØnh míi, ®ång thêi tõ quý III n¨m 1998, c«ng ty xi m¨ng Bót S¬n ®· ®i vµo s¶n xuÊt, gi¸ trÞ t¨ng thªm cña c«ng ty n¨m 1998 kho¶ng 24 tû ®ång, n¨m 1999 kho¶ng 139 tû ®ång. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm nµy th× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1998 vµ 1999 cu¶ tØnh chØ ®¹t kho¶ng 7% vµ 3,9%. Trong thêi gian qua, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam theo c¸c h­íng sau: §èi víi c«ng nghiÖp, ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh nghÒ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, t¹o gi¸ trÞ lín, cã thÞ tr­êng tiªu thô vµ ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu. ¦u tiªn nh÷ng ngµnh nghÒ khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng tµi nguyªn, t¹o ra nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm phong phó, gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu viÖc lµm cho d©n. §èi víi n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong kh¶ n¨ng cho phÐp ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc vµ t¹o c¬ së nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸. §èi víi dÞch vô, ph¸t triÓn m¹nh ngµnh th­¬ng m¹i, ®Èy nhanh ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña tØnh, ph¸t triÓn du lÞch trªn c¬ së khai th¸c ®ång thêi ph¸t triÓn nh÷ng lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c nh­ tµi chÝnh ng©n hµng, th«ng tin viÔn th«ng, giao th«ng vËn t¶i,.. C¶i t¹o vµ n©ng cÊp hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng, ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n, thùc hiÖn kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng, n©ng cÊp hÖ thèng ®­êng giao th«ng n«ng th«n, nh÷ng tuyÕn giao th«ng huyÕt m¹ch cña tØnh, x©y dùng c¸c trô së lµm viÖc cho tØnh míi t¸ch, n©ng cÊp hÖ thèng th«ng tin b­u ®iÖn,... nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh. XuÊt ph¸t tõ ®Þnh h­íng trªn, trong thêi gian qua c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc vµ tiÕn bé. Thø nhÊt trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo GDP: BiÓu2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo GDP thêi kú 1995- 1999. §¬n vÞ : %. Ngµnh  1995  1996  1997  1998  1999   Tæng GDP  100  100  100  100  100   C«ng nghiÖp  16,26  18,83  19,11  20,06  25,54   N«ng nghiÖp  52,64  49,58  48,29  48,04  44,03   DÞch vô  31,10  31,59  32,60  31,90  30,43   Nguån : Côc thèng kª tØnh Hµ nam. Tû träng ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng ®¸ng kÓ qua c¸c n¨m tõ 16,26% n¨m 1995 lªn 25,54% n¨m 1999 vµ dù kiÕn ®¹t kho¶ng 26,7% vµo n¨m 2000. Nh­ vËy cã thÓ thÊy r»ng ngµnh c«ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t huy h¬n n÷a vai trß ®Çu tµu cña m×nh ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña tØnh, næi bËt lªn trong c«ng nghiÖp lµ sù t¨ng nhanh cña c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm. Tuy nhiªn, víi tû träng 25,54% trong c¬ cÊu GDP th× c«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû träng nhá vµ cÇn ph¶i ®­îc n©ng lªn trong thêi gian tíi ®Ó gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ cña tØnh. Tû träng cña ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m t­¬ng ®èi trong giai ®o¹n 1995-1999 tõ 52,64% vµo n¨m 1995 xuèng cßn 44,03% vµo n¨m 1999, ®©y còng lµ xu thÕ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Tuy vËy, víi tû träng 44,03% th× n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû träng kh¸ cao, g©y trë ng¹i cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña tØnh. Tû träng c¸c ngµnh dÞch vô trong c¬ cÊu GDP giai ®o¹n 1995-1999 cã sù thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ tõ 31,1% n¨m 1995 xuèng cßn 30,43% n¨m 1999. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ ngµnh nµy kh«ng t¨ng tr­ëng, tr¸i l¹i GDP cña ngµnh nµy liªn tôc t¨ng m¹nh qua c¸c n¨m nhÊt lµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ c¸c dÞch vô vËn t¶i, kh¸ch s¹n nhµ hµng, b­u chÝnh viÔn th«ng,...Bëi v× cïng víi sù ®i lªn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp th× c¸c ngµnh thuéc khèi dÞch vô còng cã b­íc ph¸t triÓn theo vµ nã sÏ lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh. Tãm l¹i, c¬ cÊu tæng s¶n phÈm trong tØnh thêi kú 1995-1999 cã sù chuyÓn dÞch theo xu h­íng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng n«ng nghiÖp. Sau 5 n¨m tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng 8,61% . §©y lµ xu h­íng tÝch cùc cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tuy vËy, c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam n¨m 1999 vÉn lµ c¬ cÊu N«ng nghiÖp- C«ng nghiÖp- DÞch vô. Thø hai, trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo vèn ®Çu t­. Vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n thùc hiÖn trªn l·nh thæ tØnh phÇn lín lµ nguån vèn tÝn dông, b×nh qu©n thêi kú 1995-1999 lµ 59,2% tæng vèn ®Çu t­. Sè vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc chiÕm tû träng rÊt nhá, b×nh qu©n c¶ thêi kú 1995-1999 kho¶ng 20,8% tæng vèn ®Çu t­. PhÇn vèn do d©n ®ãng gãp chiÕm 15,7%. ViÖc huy ®éng vµ sö dông vèn qua c¸c n¨m t­¬ng ®èi phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh. Nguån vèn tõ ng©n s¸ch vµ nh©n d©n ®ãng gãp chñ yÕu sö dông vµo viÖc c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi kÕt cÊu h¹ tÇng, nhÊt lµ giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn th«ng tin, thuû lîi, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng, trô së lµm viÖc, c¸c së ban ngµnh...Nguån vèn tÝn dông chñ yÕu ®Çu t­ vµo khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, x©y dùng. Vèn ®Çu t­ lµ yÕu tè hµng ®Çu thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nã ®¶m b¶o cho khai th¸c lîi thÕ ¸p dông khoa häc kü thuËt, ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ. §i liÒn víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh th× c¬ cÊu vèn ®Çu t­ còng cã sù thay ®æi t­¬ng øng. BiÓu 3. Thùc tr¹ng c¬ cÊu vèn ®Çu t­ trªn ®Þa bµn tØnh Hµ nam giai ®o¹n 1995-1999. §¬n vÞ : %.  1995  1996  1997  1998  1999  Tû träng BQ 95-99   Tæng vèn ®Çu t­  100  100  100  100  100  100   1.C«ng nghiÖp  62,11  69,48  69,46  70,54  47,23  63,76   2.N«ng nghiÖp  4,95  4,75  6,57  10,65  21,33  9,65   3.DÞch vô  32,94  25,77  23,97  18,81  31,44  26,59   Nguån : Côc thèng kª tØnh Hµ nam Nh­ vËy cã thÓ thÊy r»ng trong giai ®o¹n 1995- 1999 vèn ®Çu t­ chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp, chiÕm 63,76% tæng vèn ®Çu t­. §ã lµ v× §¶ng bé vµ nh©n d©n trong tØnh nhËn thøc râ vai trß cña c«ng nghiÖp ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña toµn tØnh . Trong c«ng nghiÖp, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm vµ c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng ®­îc ­u tiªn ®Çu t­ lín nhÊt råi ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c . Tû träng vèn ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp cã t¨ng qua c¸c n¨m, n¨m 1995 lµ 4,95%, n¨m 1999 tû träng nµy t¨ng lªn ®Õn 21,33% ®iÒu ®ã cho thÊy ngµnh n«ng nghiÖp còng ®­îc quan t©m tho¶ ®¸ng v× ®¹i bé phËn ng­êi d©n Hµ nam cã cuéc sèng g¾n bã víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Trong n«ng nghiÖp, phÇn lín vèn ®Çu t­ tËp trung cho viÖc kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng, ®Çu t­ cho m¸y mãc, c©y con gièng. Tû träng ®Çu t­ cho dÞch vô b×nh qu©n giai ®o¹n 1995-1999 chØ ®¹t 26,59%, qua c¸c n¨m tû träng nµy dao ®éng kh«ng nhiÒu vµ trong ngµnh dÞch vô, vèn ®Çu t­ chñ yÕu tËp trung cho ngµnh vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c, tiÕp ®Õn lµ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸ gi¸o dôc, tµi chÝnh tÝn dông, kh¸ch s¹n nhµ hµng,... Tãm l¹i, trong nh÷ng n¨m qua , ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu vèn ®Çu t­, nã cho thÊy c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cã sù thay ®æi ®óng h­íng phï hîp víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, lµm cho bé mÆt kinh tÕ x· héi cña tØnh tõ trung t©m thÞ x· Phñ Lý ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng ngµy mét khang trang, ®æi míi. Thø ba, trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo lao ®éng. BiÓu 4. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ. §¬n vÞ: %. Ngµnh  1995  1996  1997  1998  1999   Tæng sè  100  100  100  100  100   1.C«ng nghiÖp  12,5  12,4  10,8  10,9  11,2   2.N«ng nghiÖp  79,9  79,7  81,2  81,2  80,8   3.DÞch vô  7,6  7,9  8,0  7,9  8,0   Nguån : Côc thèng kª tØnh Hµ nam. Theo c¸c sè liÖu trªn ®©y cho thÊy trong mÊy n¨m qua sè lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc c«ng nghiÖp cña Hµ nam kh«ng ®­îc æn ®Þnh. Tû lÖ lao ®éng trong c«ng nghiÖp gi¶m thÊp nhÊt vµo nh÷ng n¨m 1997-1998 vµ n¨m 1999 tiÕp tôc t¨ng lªn ®¹t 11,2%. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ c«ng nghiÖp Hµ nam ch­a thùc sù ph¸t triÓn, tû lÖ lao ®éng trong c«ng nghiÖp cßn rÊt thÊp so víi toµn bé lao ®éng lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ cña tØnh. Lao ®éng trong ngµnh dÞch vô cã t¨ng nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ, tõ 7,6% n¨m 1995 lªn 8,0% vµo n¨m 1999. Lao ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû lÖ cao lµ 80,8%. §iÒu ®ã cho thÊy hai ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ph¸t triÓn ch­a m¹nh ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc lùc l­îng lao ®éng d­ thõa trong n«ng nghiÖp sang ho¹t ®éng trong hai ngµnh nµy. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng diÔn ra chËm vµ lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ ch­a æn ®Þnh. Tãm l¹i, trong giai ®o¹n 1995-1999 nÒn kinh tÕ Hµ nam ®· cã b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m. MÆc dï tû träng cña n«ng nghiÖp vÉn cßn cao trong c¬ cÊu kinh tÕ nh­ng vÒ c¬ b¶n c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam ®· cã b­íc chuyÓn dÞch ®óng h­íng. Trong néi bé c¸c ngµnh th× vÞ trÝ cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh, tuy nhiªn ngµnh n«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû träng lín v× tr­íc m¾t nã lµ ngµnh nu«i sèng phÇn lín d©n c­. Cïng víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu chung, tõng ngµnh còng cã sù chuyÓn dÞch trong néi bé. §Ó nghiªn cøu râ h¬n vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh Hµ nam cã thÓ xem xÐt thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong tõng ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô giai ®o¹n 1995-1999. 2. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu mét sè ngµnh C«ng nghiÖp, N«ng nghiÖp, DÞch vô giai ®o¹n 1995-1999. a. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh C«ng nghiÖp. Trong giai ®o¹n 1995-1999, cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña tØnh, c«ng nghiÖp Hµ nam ®· cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng mõng. XÐt tõ khÝa c¹nh ph©n ngµnh c«ng nghiÖp th× thÊy c¬ cÊu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn ®æi nhÊt ®Þnh. BiÓu 5. C¬ cÊu ph©n ngµnh trong c«ng nghiÖp. §¬n vÞ : %.  1995  1996  1997  1998  1999   C«ng nghiÖp  100  100  100  100  100   1.VËt liÖu x©y dùng  39,66  41,73  43,73  48,35  60,7   2.ChÕ biÕn LT- TP  13,36  15,5  15,75  15,42  16,0   3.DÖt may, da giµy  18,76  18,27  16,69  17,5  14,8   4.C¬ kim khÝ,®iÖn tö  7,01  2,99  2,91  4,03  3,12   5.Ho¸ chÊt,ph©n bãn  1,27  1,53  1,37  1,14  0,06   6.CN kh¸c  19,94  19,98  19,55  13,56  5,32   Nguån: Côc thèng kª tØnh Hµ nam. ChiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña tØnh Hµ nam lµ c«ng nghiÖp VËt liÖu x©y dùng. Trong nh÷ng n¨m qua Hµ nam ®· biÕt tËn dông lîi thÕ vÒ tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó cña tØnh nhµ lµ ®Êt sÐt vµ ®¸ v«i ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng. V× vËy ®· ®­a ®­îc gi¸ trÞ cña ngµnh nµy t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m nhÊt lµ vµo nh÷ng n¨m 1998, 1999 khi mµ c«ng ty xi m¨ng Bót S¬n ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng.VÞ trÝ cña ngµnh vËt liÖu x©y dùng ®­îc kh¼ng ®Þnh nhê tû träng cña ngµnh nµy trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp liªn tôc t¨ng tõ 39,66% n¨m 1995 lªn 60,7% vµo n¨m 1999. Cïng víi ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng, ngµnh chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm, ®å uèng còng cã gi¸ trÞ t¨ng m¹nh qua c¸c n¨m, n©ng tû träng cña ngµnh nµy tõ 13,36% n¨m 1995 lªn 16% vµo n¨m 1999. HiÖn nay trªn ®Þa bµn tØnh Hµ nam cã 6 ®¬n vÞ doanh nghiÖp quèc doanh ho¹t ®éng trong ngµnh chÕ biÕn thùc phÈm:C«ng ty chÕ biÕn thùc phÈm VÜnh Hµ, C«ng ty Bia n­íc gi¶i kh¸t Phñ Lý, XÝ nghiÖp thùc phÈm c«ng nghiÖp Phñ Lý, XÝ nghiÖp bia B×nh Hµ, XÝ nghiÖp thùc phÈm xuÊt khÈu Duy Tiªn. Trong t­¬ng lai, nh÷ng doanh nghiÖp nµy sÏ ®­îc më réng c¶ vÒ quy m« vµ sè l­îng ®Ó cã thÓ ®¸p øng xu h­íng ph¸t triÓn chung cña tØnh còng nh­ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may, da giµy, c¬ khÝ ®iÖn tö, ho¸ chÊt ph©n bãn ch­a ®­îc më réng s¶n xuÊt do ®ã gi¸ trÞ t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. Trong khi ®ã vµo nh÷ng n¨m 1998,1999 ngµnh vËt liÖu x©y dùng cã gi¸ trÞ t¨ng lín v× vËy ®· lµm cho tû träng cña nh÷ng ngµnh nµy gi¶m xuèng. b. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh N«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m qua tuy tû träng n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu GDP gi¶m dÇn nh­ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vÉn ®¹t nhÞp ®é ph¸t triÓn kh¸. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã b­íc ph¸t triÓn toµn diÖn theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, t¨ng gi¸ trÞ trªn mét diÖn tÝch, t¨ng thu nhËp cho hé n«ng d©n. gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n thêi kú 1995-1999 cña ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t 4,26%, trong ®ã ngµnh trång trät t¨ng 4,96%, ngµnh ch¨n nu«i t¨ng 2,45%, dÞch vô n«ng nghiÖp t¨ng0,98%.. Cïng víi t¨ng tr­ëng, c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn nhÊt ®Þnh. B¶ng 6. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp giai ®o¹n 1995-1999. §¬n vÞ : %.  1995  1996  1997  1998  1999   Ngµnh N«ng nghiÖp  100  100  100  100  100   -Trång trät  74,5  74,9  74,2  77,6  77,5   -Ch¨n nu«i  24,5  24,1  24,8  21,5  21,6   -DÞch vô NN  1,0  1,0  1,0  0,9  0,9   Nguån:Côc thèng kª tØnh Hµ nam. Trong c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp, tû träng ngµnh ch¨n nu«i tuy cã gi¶m vµo n¨m 1998, nh­ng vÒ c¬ b¶n ngµnh nµy vÉn ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ vµ cã xu h­íng t¨ng tû träng vµo nh÷ng n¨m 1999, 2000 mÆc dï sù chuyÓn dÞch lµ rÊt chËm. Gi¸ trÞ cña khu vùc dÞch vô t¨ng lªn hµng n¨m nh­ng ch­a ®¸ng kÓ, nhÊt lµ ch­a t¨ng vÒ tû träng so víi ngµnh n«ng nghiÖp. Ngµnh trång trät vÉn chiÕm mét tû träng cao trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc toµn diÖn h¬n ngµnh n«ng nghiÖp cÇn ®i s©u nghiªn cøu sù chuyÓn dÞch trong tõng ngµnh cô thÓ: Ngµnh trång trät. Trong giai ®o¹n 1995-1999 ngµnh trång trät cña tØnh Hµ nam ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸, t¨ng b×nh qu©n 4,96%/ n¨m. §¹t ®­îc tèc ®é nh­ vËy lµ do c¬ cÊu c©y trång cña Hµ nam ®· cã sù thay ®æi phï hîp, biÓu hiÖn lµ sù thay ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt. BiÓu 7. Thùc tr¹ng c¬ cÊu sö dông ®Êt trong ngµnh trång trät giai ®o¹n 1995-1999. §¬n vÞ: %.  1995  1996  1997  1998  1999   Tæng sè  100  100  100  100  100   C©y l­¬ng thùc  86,07  85,44  87,8  85,29  85,28   C©y thùc phÈm  7,18  6,71  5,58  6,75  6,1   C©y ¨n qu¶  1,88  1,89  2,06  2,89  3,55   C©y c«ng nghiÖp  3,56  3,71  3,39  3,64  4,07   C©y kh¸c  1,31  2,25  1,17  1,43  1,0   Nguån : Côc thèng kª tØnh Hµ nam. Nh­ vËy, c¬ cÊu sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®· cã sù thay ®æi theo h­íng t¨ng diÖn tÝch ®Êt trång c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp vµ gi¶m diÖn tÝch trång c©y l­¬ng thùc. Cô thÓ lµ diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ tõ 1,88% n¨m 1995 t¨ng lªn ®Õn 3,55% n¨m 1999, diÖn tÝch c©y c«ng nghiÖp t¨ng tõ 3,56% n¨m 1995 lªn 4,07% vµo n¨m 1999. C©y l­¬ng thùc cã diÖn tÝch gi¶m tõ 86,07% n¨m 1995 xuèng cßn 85,28% vµo n¨m 1999. Tuy diÖn tÝch c©y l­¬ng thùc cã gi¶m nh­ng do ®Þa ph­¬ng tÝch cùc ®æi míi c¬ cÊu gièng vµ mïa vô nªn s¶n l­îng vµ n¨ng suÊt c©y l­¬ng thùc t¨ng kh¸, b×nh qu©n thêi kú 1996-1999 s¶n l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t 481 kg/ n¨m, t¨ng 33,6% so víi b×nh qu©n mét n¨m thêi kú 1991-1995; n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n mét vô trong n¨m thêi kú 1996-1999 lµ 46,1 t¹/ ha t¨ng 36% so víi thêi kú 1991-1995. Cô thÓ: BiÓu 8. N¨ng suÊt vµ s¶n l­îng c¸c c©y l­¬ng thùc thêi kú 1995-1999  §¬n vÞ  1995  1996  1997  1998  1999   Tæng s¶n l­îng LT quy thãc  TÊn  354.714  325.707  371.450  399.743  424.356   Lóa N¨ng suÊt  TÊn T¹/ha  318.814 44,02  287.665 40,53  343.336 46,62  363.431 48,89  383.453 51,1   Ng« N¨ng suÊt  TÊn T¹/ha  22.908 25,78  23.132 26,0  15.811 26,31  23.613 29,92  25.750 32,0   Khoai lang N¨ng suÊt  TÊn T¹/ha  29.259 66,48  42.383 79,79  25.710 68,44  26.886 75,78  30.685 80,5   S¾n N¨ng suÊt  TÊn T¹/ha  7.952 86,43  915 30,0  9.560 104,1  8.852 100,0  12.989 136,5   Nguån: Côc thèng kª tØnh Hµ nam. C©y ¨n qu¶ cña Hµ nam gåm cã cam, quýt, b­ëi, nh·n v¶i, xoµi. DiÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ chØ chiÕm mét tû lÖ nhá trong diÖn tÝch ®Êt trång trät, tuy vËy nh÷ng n¨m gÇn ®©y do nhËn thøc ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cña viÖc trång c©y ¨n qu¶ gÊp 3-4 lÇn trång lóa, gÊp kho¶ng 2 lÇn trång c©y thùc phÈm xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp nªn ng­êi d©n ®· c¶i t¹o v­ên t¹p, quy ho¹ch c¸c vïng trång c©y ¨n qu¶ tËp trung, khai th¸c vïng ®Êt ®åi, ®Êt b·i ven s«ng ®Ó trång c©y ¨n qu¶ v× vËy diÖn tÝch vµ s¶n l­îng c©y ¨n qu¶ t¨ng nhanh qua c¸c n¨m, nhÊt lµ nh÷ng c©y nh·n, v¶i. C©y c«ng nghiÖp còng lµ lo¹i c©y ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao. V× vËy trong thêi gian qua, nh©n d©n Hµ nam ®· më réng diÖn tÝch trång c©y c«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ c©y l¹c, c©y ®ay vµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy lµ c©y chÌ. Do ®ã ®êi sèng cña nh©n d©n còng ®­îc c¶i thiÖn h¬n Tãm l¹i, trong giai ®o¹n 1995-1999, Ngµnh trång trät cña tØnh Hµ nam ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng diÖn tÝch c¸c c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp, gi¶m diÖn tÝch c©y l­¬ng thùc, ®ã lµ mét h­íng chuyÓn dÞch tÝch cùc ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña tØnh nãi chung. Ngµnh Ch¨n nu«i. Trong giai ®o¹n 1995-1999, c¬ cÊu vËt nu«i cña Hµ nam chuyÓn dÞch theo h­íng tËp trung ph¸t triÓn nh÷ng con vËt nu«i chÝnh lµ bß vµ gia cÇm. §µn tr©u gi¶m tõ 10,9 ngh×n con n¨m 1995 xuèng cßn 6,5 ngh×n con n¨m 1999, do m¸y cµy thay tr©u lµm ®Êt ngµy cµng nhiÒu v× vËy tr©u ®­îc chuyÓn dÇn sang môc tiªu nu«i lÊy thÞt. §µn bß cã sè l­îng t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ , tõ 22,9 ngh×n con n¨m 1995 t¨ng lªn 24,9 ngh×n con vµo n¨m 1999, mét phÇn lµ do nhu cÇu thùc phÈm ngµy cµng t¨ng nªn ®µn bß giÕt thÞt ngµy cµng lín. §µn lîn cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸, tõ 225,9 ngh×n con n¨m 1995 ®· t¨ng lªn 268,2 ngh×n con n¨m 1999, t¨ng b×nh qu©n 4,39%/ n¨m, tû lÖ lîn n¹c cao, s¶n l­îng thÞt lîn xuÊt chuång ®¹t 19.436 tÊn vµo n¨m 1999. Cïng víi ph¸t triÓn gia sóc, ®µn gia cÇm cña tØnh còng ®­îc ®Çu t­ vÒ gièng, thay ®æi ph­¬ng thøc nu«i th¶ nªn cã tèc ®é t¨ng tr­ëng lín, b×nh qu©n thêi kú 1995-1999 lµ 4,85%/ n¨m vµ tæng ®µn gia cÇm ®¹t 2.311,6 ngh×n con vµo n¨m 1999, trong ®ã chñ yÕu lµ ®µn gµ. BiÓu 9. Thùc tr¹ng ch¨n nu«i cña tØnh Hµ nam thêi kú 1995-1999.  §¬n vÞ  1995  1996  1997  1998  1999  Tèc ®é t¨ng BQ 95-99   1. §µn Tr©u  Ngh×n con  10,9  10,17  8,8  7,8  6.,5  -12,04 %   2. §µn Bß  ,,  22,9  23,8  23,9  23,3  24,9  2,16 %   3.§µn Lîn -S/l­îng lînthÞt  ,, TÊn  225,9 15.456  229,0 16.856  245,9 17.943  251,6 18.321  268,2 19.463  4,39 %   4. §µn gia cÇm  Ngh×n con  1.934,5  1.788,3  1.966,7  2.033,4  2.311,6  4,85 %   Nguån :Côc thèng kª tØnh Hµ nam. Tãm l¹i, ngµnh ch¨n nu«i cña tØnh Hµ nam ®ang ®­îc chó träng ph¸t triÓn ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gãp phÇn vµo chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ chung cña tØnh . c. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh DÞch vô. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng, ngµnh dÞch vô còng cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Gi¸ trÞ gia t¨ng cña khu vùc dÞch vô thêi kú 1995-1999 t¨ng kho¶ng 11%/n¨m. Sù ph¸t triÓn cña khu vùc dÞch vô ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ kÝch thÝch khu vùc s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Nh­ng nh×n chung, ho¹t ®éng dÞch vô trªn ®Þa bµn cßn nhá bÐ c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ tû träng so víi toµn bé nÒn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. Sè l­îng lao ®éng trong khu vùc dÞch vô chiÕm tû lÖ thÊp, kho¶ng 8,0% n¨m 1999 trong tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc. Tû lÖ lao ®éng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu x· héi vµ ®êi sèng nh©n d©n. C©n ®èi lao ®éng trªn ®Þa bµn míi cã 380 lao ®éng dÞch vô / 1 v¹n d©n, trong khi ®ã tû lÖ b×nh qu©n c¶ n­íc lµ 630 lao ®éng dÞch vô/ 1 v¹n d©n, khu vùc ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm B¾c bé lµ 2.300 lao ®éng dÞch vô / 1 v¹n d©n.Thùc tÕ nµy cho thÊy c¸c ngµnh dÞch vô trªn ®Þa bµn tØnh Hµ nam ch­a ph¸t triÓn m¹nh. §Ó nghiªn cøu râ h¬n vÒ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong ngµnh dÞch vô, cã thÓ xem xÐt tõng ngµnh cô thÓ. Ngµnh Th­¬ng m¹i. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i bao gåm kinh doanh trong n­íc vµ xuÊt nhËp khÈu. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh th­¬ng m¹i còng cã nhÞp ®é ph¸t triÓn kh¸ nhanh. NhÞp ®é ph¸t triÓn thêi kú 1991-1995 kho¶ng 12,7%/ n¨m, thêi kú 1996-1998 ®¹t 12,5%/ n¨m. N¨m 1998, ngµnh th­¬ng m¹i ®· ®ãng gãp cho kinh tÕ ®Þa ph­¬ng kho¶ng 6,6% tæng GDP toµn tØnh. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. NÕu tr­íc ®©y quèc doanh th­¬ng m¹i chiÕm lÜnh hÇu hÕt thÞ tr­êng th× nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû träng cña quèc doanh th­¬ng m¹i ®· gi¶m xuèng nhanh chãng tõ 37,2% n¨m 1990 xuèng cßn 18,6% n¨m 1995 vµ 16,6% n¨m 1998. §Æc biÖt khu vùc th­¬ng m¹i tËp thÓ ch­a phôc håi ®­îc, tû träng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng gi¶m tõ 6,8% n¨m 1990 xuèng cßn 0,7% n¨m 1995 vµ ®Õn nay gÇn nh­ kh«ng cã vai trß g× trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i.Th­¬ng nghiÖp c¸ thÓ vµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ, ®· trë thµnh lùc l­îng quan träng ®¸p øng cÇu vÒ hµng ho¸ thiÕt yÕu.