Định lượng đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc alaxan, protamol, andolxan và tatanol extra theo phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử - Mai Xuân Trường

58 ĐỊNH LƢỢNG ĐỒNG THỜI PARACETAMOL VÀ IBUPROFEN TRONG THUỐC ALAXAN, PROTAMOL, ANDOLXAN VÀ TATANOL EXTRA THEO PHƢƠNG PHÁP QUANG PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ Đến tòa soạn 10 - 08 - 2016 Mai Xuân Trƣờng Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên Vũ Trọng Lƣơng Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang SUMMARRY SIMULTANEOUS DETERMINATION OF PARACETAMOL AND IBUPROFEN IN ALAXAN, PROTAMOL, ANDOLXAN AND TATANOL EXTRA TABLETS BY ABSORPTION SPECTROMETRY METHOD In this paper we publish the results of simultaneous determination of paracetamol and ibuprofen in ALAXAN, PROTAMOL, ANDOLXAN and TATANOL EXTRA tablets using optical absorption spectrum measurement results of paracetamol and ibuprofen overlaping each other in wavelength of about 210-300nm. Identified paracetamol and ibuprofen in ALAXAN, PROTAMOL, ANDOLXAN and TATANOL EXTRA tablets with high accuracy and level of paracetamol recovered from 99.69% to 100.22% and ibuprofen recovered from 99.88% to 100.17%. Keywords: paracetamol, ibuprofen, spectrophotometry. 1 MỞ ĐẦU Trong những năm gần đ y việc xác định đồng thời các chất trong các chế phẩm ƣợc ụng theo phƣơng pháp trắc quang đang đƣợc nhiều nh khoa học quan t m Phƣơng pháp quang phổ hấp thụ ph n tử sử ụng thuật toán lọc Kalman có ƣu điểm l có thể lọc ỏ các “nhiễu đo” mắc phải trong quá trình đo quang, o vậy các kết quả tính toán chính xác hơn so v i các phƣơng pháp đ có [2]. Tuy nhiên số Hình 1: Phổ hấp thụ quang phân tử của PRC (1) và IBU (2) Tạp chí phân tích Hóa, Lý và Sinh học - Tập 21, Số 4/2016 59 c ng trình nghiên cứu xác định đồng thời các chất trong các chế phẩm ƣợc theo phƣơng pháp n y chƣa nhiều Chính vì vậy trong i áo n y ch ng t i th ng áo kết quả định lƣợng đồng thời paracetamol (PRC) v i uprofen (IBU) trong thuốc viên nén ALAXAN (ALA), PROTAMOL (PRO), ANDOLXAN (AND) và TATANOL EXTRA (TAT) sử ụng kết quả đo quang kết hợp áp ụng thuật toán lọc Kalman [1, 2, 3 2 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN Khảo sát sơ phổ hấp thụ ph n tử của paracetamol v i uprofen (đƣợc pha từ ống chuẩn o Viện kiểm nghiệm Dƣợc sản xuất) trong các ung ịch axit HCl, HNO3 và H2SO4, ở các điều kiện pH, nhiệt đ , thời gian khác nhau cho thấy paracetamol v i uprofen hấp thụ quang l n nhất v ổn định trong ung ịch HCl có pH=1; thời gian đo quang là 25-50 ph t sau khi pha, ở khoảng nhiệt đ 25oC-35oC Quét phổ trong khoảng ƣ c sóng từ 200nm đến 900nm trên máy quang phổ UV-Vis Spectrophotometer UV- 1700 SHIMADZU (Nhật Bản) Trong khoảng ƣ c sóng 300900 nm paracetamol và i uprofen gần nhƣ kh ng hấp thụ ánh sáng Kết quả khảo sát cho thấy paracetamol có đ hấp thụ quang cực đ i t i 244 nm c n i uprofen có đ hấp thụ quang cực đ i t i ƣ c sóng 220 nm (hình 1) Từ hình 1 nhận thấy phổ hấp thụ quang ph n tử của paracetamol v i uprofen xen phủ nhau nhiều o đó việc xác định ằng phƣơng pháp trắc quang th ng thƣờng g p nhiều khó khăn Khảo sát sự ảnh hƣởng của tinh t đến đ hấp thụ quang của paracetamol v i uprofen cho thấy tinh t có ảnh hƣởng nhƣng kh ng đáng kể Khảo sát tính chất c ng tính của paracetamol v i uprofen trong khoảng ƣ c sóng 210300nm cho thấy sự c ng tính đ hấp thụ quang của h n hợp tƣơng đối tốt (sai số < 5%) Trên cơ sở kết quả khảo sát các điều kiện tối ƣu, ch ng t i lựa chọn m i trƣờng HCl (pH=1) l m ung m i, thời gian đo quang sau khi pha chế l 30 ph t, ở nhiệt đ 300C10C, đo đ hấp thụ quang của ung ịch ở ƣ c sóng 210300 nm; cứ 0,5 nm ghi số liệu 1 lần Khảo sát sự tu n theo định luật Bughe-Lăm e-Bia của paracetamol ở ƣ c sóng cực đ i 244 nm v i uprofen ở ƣ c sóng cực đ i 220 nm Kết quả cho thấy trong khoảng nồng đ khảo sát của paracetamol từ 0,5µg/mL đến 25µg/mL có sự phụ thu c tuyến tính c n i uprofen trong khoảng nồng đ từ 0,3µg/mL đến 40µg/mL có sự phụ thu c tuyến tính v i hệ số tƣơng quan mẫu R=0,999. Khảo sát v i mẫu tự pha chế: Tiến h nh pha m t y các ung ịch h n hợp chứa paracetamol và ibuprofen trong đó tỷ lệ nồng đ paracetamol/ nồng đ i uprofen lần lƣợt từ 1/50 cho đến 50/1 Các tỷ lệ nồng đ paracetamol/ nồng đ i uprofen trong các mẫu đƣợc ghi ở ảng 1. Tiến h nh đo đ hấp thụ quang các h n hợp trong khoảng ƣ c sóng 210-300 nm. Từ kết quả đo quang tiến h nh tính h m lƣợng paracetamol và ibuprofen theo chƣơng trình lọc Kalman [2] Kết quả đƣợc trình y ở ảng 1 60 Bảng 1: Hàm lượng paracetamol và ibuprofen (μg/mL) trong một số mẫu Mẫu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Paracetamol C 0(μg/mL) 0,10 0,15 0,30 0,80 1,00 10,00 5,00 8,00 9,00 9,00 9,00 C(μg/mL) 0,12 0,17 0,33 0,89 1,81 10,02 8,98 8,02 9,01 8,99 8,93 RE% 15,53 12,56 11,30 10,57 0,31 0,18 -0,19 0,19 0,14 -0,15 -0,80 Ibuprofen C 0(μg/mL) 9,00 9,00 9,00 8,00 5,00 10,00 1,00 0,80 0,30 0,15 0,10 C(μg/mL) 8,99 8,97 8,98 7,99 8,96 9,96 1,81 0,76 0,31 0,16 0,12 RE% -0,11 -0,31 -0,26 -0,04 -0,44 -0,42 0,77 -5,13 4,33 7,12 19,28 Trong đó: C0(μg/mL) l h m lƣợng paracetamol (PRC) và ibuprofen (IBU) pha chế C (μg/mL) l h m lƣợng paracetamol (PRC) và ibuprofen (IBU) xác định đƣợc RE% l sai số phép xác định h m lƣợng paracetamol (PRC) và ibuprofen (IBU). Xác định paracetamol và ibuprofen trong thuốc viên nén ALAXAN (ALA) do c ng ty TNHH Unite Pharma sản xuất ng y 21/6/2012; l số: VD-11370-10; h n sử ụng: 20/6/2015; PROTAMOL (PRO) o c ng ty cổ phần hóa - ƣợc phẩm Mekophar sản xuất ng y 28/4/2012; l số: VD-6991-09; h n sử ụng: 28/4/2015; ANDOLXAN (AND) o c ng ty cổ phần ƣợc L m Đồng - La ophar sản xuất ng y 30/8/2012; l số: VD-5740-08; h n sử ụng: 30/8/2015; TATANOL EXTRA (TAT) o c ng ty cổ phần Pymepharco sản xuất ng y 22/6/2012; l số: VD-9698-09; h n sử ụng: 22/6/2015 Th nh phần theo c ng ố l 325mg PRC/viên v 200mg IBU/viên Cân 10 viên nén: Tính khối lƣợng trung ình của m i viên thuốc tƣơng ứng Nghiền nhỏ, tr n đều, c n lấy m t lƣợng thuốc t h a tan v định mức th nh 100mL ằng ung ịch HCl 0,1M; sau đó tiến h nh lọc ung ịch ( ỏ khoảng 20mL ung ịch đầu v 20mL ung ịch cuối) ta đƣợc ung ịch thuốc, lấy ung ịch thu đƣợc pha lo ng trong HCl 0,1M th nh các ung ịch có nồng đ paracetamol từ 6,0 đến 12,0µg/mL, nồng đ ibuprofen tƣơng ứng l 3,69 đến 7,39µg/mL Đo đ hấp thụ quang trên máy UV-Vis 1700 SHIMADZU trong khoảng ƣ c sóng từ 210300nm; cứ 0,5nm đọc số liệu 1 lần Từ kết quả đo quang tính toán theo chƣơng trình lọc Kalman Kết quả đƣợc trình y ở ảng 2 61 Bảng 2: Hàm lượng paracetamol và ibuprofen (mg/viên) trong các loại thuốc Mẫu ALA PRO AND TAT H m lƣợng PRC (mg/ viên) 1 325,27 325,05 324,73 324,40 2 325,12 324,92 323,86 325,04 3 325,49 324,45 322,89 324,84 4 325,24 324,86 324,86 325,19 TB 325,28 324,82 324,09 324,87 Sai số 0,09% -0,05% -0,28% -0,04% H m lƣợng IBU (mg/ viên) 1 196,52 197,11 197,76 196,35 2 195,49 199,39 193,05 197,03 3 192,40 196,46 194,09 189,25 4 193,37 197,46 196,92 197,52 TB 194,45 197,61 195,46 195,04 Sai số -2,78% -1,20% -2,27% -2,49% Kết quả xác định paracetamol và ibuprofen ở ảng 2 cho thấy h m lƣợng paracetamol và ibuprofen trung bình trong thuốc ALAXAN PROTAMOL, ANDOLXAN v TATANOL EXTRA đáp ứng đƣợc các tiêu chuẩn ƣợc ụng của Việt Nam So sánh v i kết quả xác định ằng phƣơng pháp HPLC m các Trung t m kiểm nghiệm Dƣợc ng để xác định, ch ng t i thấy rằng sai số của phép xác định l tƣơng đƣơng nhƣng phƣơng pháp lọc Kalman đơn giản v nhanh hơn rất nhiều Để đánh giá đ đ ng của phép xác định paracetamol và ibuprofen, ch ng t i tiến h nh theo phƣơng pháp thêm chuẩn: Thêm v o các mẫu thuốc ALAXAN (ALA), PROTAMOL (PRO), ANDOLXAN (AND) v TATANOL EXTRA (TAT) m t lƣợng chính xác các chất chuẩn paracetamol và ibuprofen Pha chế v đo đ hấp thụ quang v tính h m lƣợng paracetamol và ibuprofen cũng nhƣ đ thu hồi của phƣơng pháp Kết quả đƣợc chỉ ra ở ảng 3 Bảng 3: Độ thu hồi paracetamol và ibuprofen trong các mẫu thuốc Mẫu ALA PRO AND TAT Đ thu hồi của PRC 1 99,90 100,70 99,97 99,91 2 99,35 100,50 100,25 101,52 3 99,55 99,92 99,94 99,93 4 99,78 99,75 99,96 99,87 5 99,88 99,89 99,93 99,89 TB 99,69 100,15 100,01 100,22 Đ thu hồi của IBU 1 100,85 99,77 99,87 99,83 2 99,82 99,72 99,85 99,89 3 99,78 99,88 99,91 101,25 4 99,50 99,48 99,95 99,97 5 99,75 101,30 99,82 99,92 TB 99,94 100,03 99,88 100,17 62 Từ kết quả ở ảng 3 cho thấy đ thu hồi của paracetamol trong viên nén ALAXAN từ 99,35% đến 99,90% ; trong viên nén PROTAMOL từ 99,75% đến 100,70% ; trong viên nén ANDOLXAN từ 99,93% đến 100,25% v trong viên nén TATANOL EXTRA từ 99,87% đến 101,52% Đ thu hồi của ibuprofen trong viên nén ALAXAN từ 99,50% đến 100,85% ; trong viên nén PROTAMOL từ 99,48% đến 101,30% ; trong viên nén ANDOLXAN từ 99,82% đến 99,91% v trong viên nén TATANOL EXTRA từ 99,83% đến 101,25% Chứng tỏ phƣơng pháp có đ đ ng tốt v i cả paracetamol và ibuprofen. Kết quả xác định paracetamol v i uprofen trong viên nén ALAXAN, PROTAMOL, ANDOLXAN và TATANOL EXTRA cho thấy các kết quả thu đƣợc có đ chính xác v đ đ ng cao Điều đó chứng tỏ thuật toán lọc Kalman kết hợp v i phƣơng pháp đo quang trong việc xác định các chế phẩm paracetamol và ibuprofen có thể đƣợc sử ụng ở những trung t m chỉ có máy đo quang m kh ng có thiết ị HPLC Tuy nhiên cần có thêm những nghiên cứu tổng quát hơn nữa 4. KẾT LUẬN Đ khảo sát các điều kiện tối ƣu cho phép đo quang paracetamol và ibuprofen cho thấy điều kiện đo quang tốt nhất l trong m i trƣờng HCl 0,1M, thời gian đo quang sau khi pha chế l 30 ph t nhiệt đ 300C 10C, ƣ c sóng khảo sát 210-300 nm v i max của paracetamol l 244nm v max của i uprofen l 220 nm. Đ xác định đồng thời paracetamol v i uprofen trong các mẫu pha chế v trong viên nén ALAXAN, PROTAMOL, ANDOLXAN v TATANOL EXTRA các kết quả cho thấy việc xác định đồng thời paracetamol và ibuprofen có đ chính xác cao v i đ thu hồi trung ình của paracetamol từ 99,69% đến 100,22%; đ thu hồi trung ình của i uprofen từ 99,88% đến 100,17% TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Mai Xu n Trƣờng (2014), Nghiên cứu phương pháp xác định đồng thời paracetamol và các chất đi kèm trong một số loại thuốc cảm cúm, ứng dụng để kiểm nghiệm dược phẩm, T p chí Ph n tích, Hóa, Lý v Sinh học, Tập 19, số 2, tr 52 - 58 2 Mai Xu n Trƣờng (2008), Nghiên cứu phương pháp hấp thụ quang phân tử xác định đồng thời các chất có phổ hấp thụ xen phủ nhau dựa trên thuật toán lọc Kalman, Luận án tiến sĩ hóa học, Trƣờng ĐH Quốc Gia H N i 3. Dinc, C. Yucesoy and F. Onur (2012), Simultaneous spectrophotometric determination of mefenamic acid and paraxetamol in a pharmaceutical preparation using ratio spectra derivative spectrophotometry and chemometric methods, Journal of pharmaceutical and biomedical analysis. Vol 28(6), pp. 1091-1100.