Đồ án Giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

Öp võa vµ nhá: 3.1. ChiÕn l­îc thÞ tr­êng: ThÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó mçi doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn bao gåm thÞ tr­êng ®Çu vµo vµ thÞ tr­êng ®Çu ra. Trong ®ã thÞ tr­êng ®Çu ra, thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm lµ yÕu tè quan träng bËc nhÊt quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i, ph¸t triÓn thÞnh v­îng hay thua lç cña c¸c doanh nghiÖp. Víi ®Æc ®iÓm vµ c¸c ­u thÕ cña m×nh, ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ng¾n h¹n, tr­íc m¾t cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu lµ tËp trung vµo c¸c thÞ tr­êng ng¸ch, nhá lÎ v.v. vµ ®Æt träng t©m vµo nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa cã gi¸ b¸n thÊp. Bªn c¹nh ®ã, do ­u thÕ cña qu¸ tr×nh héi nhËp, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn më réng thÞ tr­êng ra n­íc ngoµi ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm chÊt l­îng cao nhÊt cña m×nh vµ ®¶m b¶o yªu cÇu cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Qua tæng hîp c¸c phiÕu ®iÒu tra, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá xuÊt khÈu ®· x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc thÞ tr­êng vµ ph©n phèi s¶n phÈm nh­ng thùc chÊt vÉn chØ lµ c¸c kÕ ho¹ch riªng rÏ tõng n¨m, tõng bé phËn ch­a ph¶i lµ tæng hoµ c¸c kÕ ho¹ch mang tÝnh chiÕn l­îc tæng thÓ. §a sè c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Òu kh«ng cã thÞ tr­êng tiªu thô æn ®Þnh, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu h¹n chÕ. Cho ®Õn nay hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng cña 140 n­íc vµ khu vùc song vÉn tËp trung vµo 10 thÞ tr­êng lín nhÊt nh­ NhËt B¶n, Céng hoµ Liªn bang §øc, Ph¸p, Th¸i Lan, Hång C«ng, Nga, Hµn Quèc, Singapore, Trung Quèc, §µi Loan. ChiÕn l­îc thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ b­íc ®Çu tËp trung vµo gi÷ v÷ng thÞ tr­êng hiÖn cã, lËp kÕ ho¹ch th©m nhËp thÞ tr­êng tiÒm n¨ng, thÞ tr­êng môc tiªu, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc chó ý song ch­a æn ®Þnh, ngay c¶ víi 10 thÞ tr­êng lín, xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm lÜnh thÞ phÇn rÊt nhá so víi thÞ phÇn hµng cïng lo¹i cña khu vùc. Sau ®©y lµ vµi vÝ dô vÒ chiÕn l­îc thÞ tr­êng: ThÞ tr­êng dÖt may: Ngµnh dÖt may ®ang chiÕm lÜnh thÞ tr­êng trªn nhiÒu n­íc, vµ cã xu h­íng më réng thÞ tr­êng do hµng ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc ­a chuéng. Ngµnh dÖt may kh«ng chØ chiÕm lÜnh phÇn lín thÞ tr­êng trong n­íc mµ c¶ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Mét sè doanh nghiÖp nhá míi ®i vµo ho¹t ®éng còng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn häc hái kinh nghiÖm vµ cã uy tÝn do t©m lý vÒ hµng dÖt may ViÖt Nam chÊt l­îng cao. Ch¼ng h¹n mét doanh nghiÖp nhá míi ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc vµi n¨m nh­ C«ng ty may Tiªn TiÕn ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 10 triÖu USD, cã kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng æn ®Þnh hµng n¨m kho¶ng 20% trë lªn. Nh×n chung nhiÒu c«ng ty dÖt may võa vµ nhá ®· cã chiÕn l­îc ®Ó gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng cña m×nh nh­ng víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu phô thuéc vµo chiÕn l­îc thÞ tr­êng cña c¸c h·ng thuª gia c«ng. ThÞ tr­êng hµng da giµy: HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung, doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thÞ tr­êng EU, chiÕm 80% kim ng¹ch mÆt hµng nµy. Cã nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng Mü vµ NhËt B¶n lµ c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng vµ môc tiªu trong nh÷ng n¨m tíi do viÖc thùc thi chiÕn l­îc thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp nµy cßn thô ®éng gièng nh­ t×nh tr¹ng cña hµng dÖt may ViÖt Nam. ThÞ tr­êng g¹o: HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tham gia kinh doanh mÆt hµng g¹o víi gÇn 20 n­íc b¹n hµng nh­ng chñ yÕu vÉn lµ nh÷ng b¹n hµng sau: B¶ng 10: thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n¨m 2001, 2002. ThÞ tr­êng Tû träng n¨m 2001 Tû träng n¨m 2002 In®«nªxia Philipin Singapo Thuþ sü Irac Hµ Lan Mü Malaysia Hång C«ng Anh 1.8 8.1 8.9 22.5 7.2 9.4 8.6 5.6 5.6 2.7 25.3 13.2 11.3 10.5 8.2 4.2 4.1 3.7 3.1 1.6 Nguån: Vô kÕ ho¹ch thèng kª- Bé Th­¬ng m¹i Nh×n vµo biÓu trªn ta thÊy sù thiÕu v¾ng cña b¹n hµng ch©u Phi, mÆc dï ®©y lµ khu vùc tiªu thô g¹o lín, ®Æc biÖt lµ g¹o phÈm cÊp thÊp. §iÓm yÕu cña c¸c doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cung cÊp tÝn dông cho c¸c b¹n hµng, tr­íc m¾t vÉn ph¶i dùa vµo c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc cung cÊp, viÖn trî cho ch©u Phi. - HiÖn nay c¬ héi thÞ tr­êng ®ang ®­îc më ra cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, Sea Games 22 ®­îc tæ chøc t¹i ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá xuÊt khÈu t¹i chç vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh ®Õn thÞ tr­êng quèc tÕ. Trong c¶ n­íc cã gÇn 40 doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn sö dông biÓu t­îng chim L¹c vµ Tr©u vµng cña Sea Games 22. Trong ®ã cã nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá, vÝ dô nh­ doanh nghiÖp Toµn cÇu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn sö dông biÓu t­îng nµy tõ ®Çu th¸ng 7- 2003, linh vËt Tr©u vµng b»ng gç, thÐp cña doanh nghiÖp ®· b¾t ®Çu b¸n ra thÞ tr­êng, chØ sau hai tuÇn b¸n ®­îc h¬n 1000 s¶n phÈm, doanh thu tõ 20- 30 triÖu ®ång. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong sè nh÷ng doanh nghiÖp ®· biÕt n¾m b¾t thÞ tr­êng mét c¸ch nhanh nh¹y. 3.2. M¹ng l­íi ph©n phèi: So víi nhiÒu c«ng cô c¹nh tranh kh¸c, hÖ thèng kªnh ph©n phèi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá Ýt ®­îc quan t©m nhÊt. C¸c kªnh ph©n phèi th­êng ®­îc tæ chøc theo kiÓu trao ®æi h¬n (bªn mua vµ bªn b¸n chØ quan hÖ víi nhau mét lÇn) hoÆc tæ chøc theo kiÓu tù nhiªn, kh«ng hÒ cã t¸c ®éng qu¶n lý theo h­íng cã môc tiªu. - ë trong n­íc, kªnh ph©n phèi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hoµn chØnh h¬n nh­ng cßn nhiÒu tån t¹i: + PhÇn lín c¸c hÖ thèng kªnh ph©n phèi ®­îc tæ chøc vµ thiÕt kÕ theo kiÓu ngÉu nhiªn dùa trªn c¸c mèi quan hÖ cã s½n víi c¸c ®èi t¸c, kh«ng cã môc tiªu ph©n phèi râ rµng hoÆc c¸c môc tiªu ph©n phèi kh«ng b¸m s¸t víi môc tiªu chiÕn l­îc chung vµ kh«ng ®Æt trong mèi quan hÖ tæng thÓ t¸c ®éng qua l¹i víi c¸c c«ng cô s¶n phÈm, gi¸ c¶, xóc tiÕn hçn hîp. + Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ kªnh kh«ng tÝnh ®Õn t¸c ®éng tæng hîp vµ toµn diÖn cña c¸c yÕu tè m«i tr­êng, ®Æt biÖt lµ yÕu tè thÞ tr­êng kh¸ch hµng, vµ yÕu tè kh¸c thuéc m«i tr­êng vÜ m«. C¸c kªnh ph©n phèi ®­îc lËp chñ yÕu dùa vµo ®iÒu kiÖn néi t¹i cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. + ViÖc tuyÓn chän thµnh viªn kªnh kh«ng ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch bµi b¶n vµ kü l­ìng. NhiÒu thµnh viªn kªnh ®­îc kÕt n¹p mµ kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng b¸n hµng, kh¶ n¨ng bao phñ thÞ tr­êng. Cßn t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn cña nhau, lîi dông s¬ hë cña nhau ®Ó chiÕm ®o¹t tiÒn, hµng. + Ng­êi qu¶n lý kªnh th­êng lµ nhµ s¶n xuÊt kh«ng cã n¨ng lùc bao qu¸t tæng thÓ kªnh, chØ qu¶n lý mét cÊp trùc tiÕp liÒn kÒ sau ®ã, c¸c cÊp kh¸c bÞ bu«ng tr«i. C¸c c«ng cô qu¶n lý kªnh ®­îc sö dông thiÕu c¨n cø, kh«ng ®­îc tÝnh to¸n chÆt chÏ vµ sö dông rÊt Ýt c«ng cô nh­: chiÕt khÊu, gi¶m gi¸, khuyÕn m·i hoÆc biÖn ph¸p trõng ph¹t. Nh÷ng c«ng cô vµ biÖn ph¸p nµy chØ cã t¸c ®éng rÊt ng¾n h¹n, kh«ng t¹o nªn sù g¾n kÕt bÒn v÷ng cña toµn bé kªnh vµ Ýt cã t¸c dông ®éng viªn, khuyÕn khÝch c¸c thµnh viªn. + HÖ qu¶ tÊt yÕu lµ mét mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn kªnh rÊt rêi r¹c, mçi thµnh viªn chØ lo lîi Ých cña b¶n th©n m×nh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ gi¸ hµng hãa sau mçi lÇn vËn ®éng qua mét cÊp cña kªnh l¹i bÞ ®Èy lªn cao vµ khi hµng hãa ®Õn tay ng­êi tiªu dïng th× gi¸ v­ît xa dù ®Þnh ban ®Çu cña nhµ s¶n xuÊt. - VÒ ph©n phèi s¶n phÈm xuÊt khÈu: Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trùc tiÕp tû lÖ hµng hãa xuÊt khÈu trùc tiÕp rÊt cao (trªn 80% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp). Cßn l¹i 15- 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu qua trung gian, do sè doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®¹i lý ë n­íc ngoµi rÊt Ýt 19,4%. XuÊt khÈu qua trung gian cã nh­îc ®iÓm lµ gi¸ h¹ vµ kh«ng ®­îc h­ëng lîi tõ ­u ®·i thuÕ quan dµnh cho ViÖt Nam nªn hµng hãa qua trung gian cµng mÊt lîi thÕ c¹nh tranh so víi mÆt hµng cïng lo¹i. MÆt kh¸c, kªnh ph©n phèi trùc tiÕp mµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tiÕn hµnh l©u nay chñ yÕu chØ lµ trùc tiÕp ®Õn nhµ nhËp khÈu ë thÞ tr­êng cuèi cïng, ch­a x©y dùng ®­îc m¹ng l­íi ph©n phèi ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. Do vËy, thÞ phÇn cña hµng hãa c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá phô thuéc rÊt lín vµo kh¶ n¨ng ph©n phèi cña thÞ tr­êng ®ã. §iÒu nµy ph¶n ¸nh n¨ng lùc ph¸t triÓn vµ khèng chÕ thÞ phÇn hµng hãa xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. B¶ng 11: tû lÖ hµng xuÊt khÈu trùc tiÕp so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n¨m 1997-2001 (®¬n vÞ %). MÆt hµng 1997 1998 1999 2000 2001 Cµ phª ChÌ DÇu th« Hµng dÖt may Thñ c«ng mü nghÖ H¹t tiªu 73.5 93 74 77 92 58 76 83 66 74 85 58 80 94 45.4 73 87 57 88 96 73 79 90 61 90 93 86 81 92 64 Nguån: Bé th­¬ng m¹i th¸ng 8/2002 Nh×n chung hÖ thèng kªnh ph©n phèi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngµy cµng ®­îc chó träng h¬n. Qua mét cuéc ®iÒu tra míi ®©y cho thÊy cã kho¶ng trªn 50% c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi ®Ó xóc tiÕn xuÊt khÈu, trªn 40% doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh xuÊt nhËp khÈu tr¶ lêi lµ cã kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu. 3.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh b»ng x©y dùng th­¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp: Theo b¸o c¸o cña Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam (ngµy 25/10/2001) vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· chó ý ®Õn x©y dùng th­¬ng hiÖu, b¶n quyÒn nh­ G¹ch §ång T©m, v.v. song nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang an t©m víi c¸ch lµm gia c«ng cho c¸c h·ng n­íc ngoµi nhÊt lµ trong ngµnh may mÆc vµ da giµy lµm cho doanh nghiÖp kh«ng cã th­¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng riªng. §Õn nay vÊn ®Ò th­¬ng hiÖu cµng trë nªn nãng báng vµ ®­îc rÊt nhiÒu doanh nh©n, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, c¸c héi doanh nghiÖp vµ c¶ toµn x· héi quan t©m. NhiÒu th­¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung, doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng bÞ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®¨ng ký trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Néi dung cña th­¬ng hiÖu bao gåm: nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø, chØ dÉn ®Þa lý, tªn th­¬ng m¹i. §iÒu ®¸ng mõng lµ ®Õn n¨m 2003, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu ®¹t 57%, chñ yÕu thuéc khu vùc miÒn trung ®¹t 62%. Sè l­îng th­¬ng hiÖu hµng hãa ®­îc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¨ng ký b¶o hé trong hai n¨m qua t¨ng kho¶ng 2 lÇn, ®Õn n¨m 2001 cã 3025 th­¬ng hiÖu trong tæng sè 8.518 th­¬ng hiÖu ®¨ng ký chiÕm 48,7%, n¨m 2002 lªn ®Õn 6.304 th­¬ng hiÖu trong tæng sè 8.518 th­¬ng hiÖu ®¨ng ký b¶o hé chiÕm 74%. §iÒu ®¸ng lo ng¹i ë ®©y lµ trong tæng sè 80.000 th­¬ng hiÖu hµng hãa cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®¨ng ký b¶o hé trong n­íc chØ cã 15% lµ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Theo kh¶o s¸t t¹i 500 doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ cã 70% sè doanh nghiÖp ®Çu t­ d­íi 5% chi phÝ cho th­¬ng hiÖu. Tõ khi LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc ngµy 01/01/2000 ®· cã h¬n 40.000 doanh nghiÖp võa vµ nhá thµnh lËp, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp trong sè nµy ch­a cã chiÕn l­îc x©y dùng th­¬ng hiÖu ngay tõ ®Çu do h¹n chÕ vÒ vèn, thiÕu kinh nghiÖm vµ thiÕu kiÕn thøc kinh doanh hiÖn ®¹i, mét sè kh¸c cho r»ng cø s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao lµ ®­îc ng­êi tiªu dïng biÕt ®Õn nghÜa lµ cã th­¬ng hiÖu. Trªn thùc tÕ, ngay tõ khi míi thµnh lËp, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam kh«ng cã ®ñ vèn, c«ng nghÖ vµ nh©n lùc… ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm chÊt l­îng cao. §iÒu nµy lµm gi¶m rÊt nhiÒu n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 3.4. ChiÕn l­îc qu¶n trÞ marketing: §a sè c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a cã mét tÇm nh×n dµi h¹n cho chiÕn l­îc nµy. Môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp nµy mang tÝnh nhÊt thêi, nãng véi, chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ®iÓm sau: - §¸nh ®ång ho¹t ®éng marketing víi ho¹t ®éng b¸n hµng. - NhÊn m¹nh viÖc thu tãm cµng nhiÒu kh¸ch hµng cµng tèt h¬n lµ chó träng phôc vô kh¸ch hµng. - V× lîi nhuËn mµ kh«ng quan t©m ®Õn lîi Ých cña kh¸ch hµng mét c¸ch ®Çy ®ñ. - §Þnh gi¸ dùa trªn viÖc tÝnh to¸n chi phÝ ph¶i thu håi h¬n lµ ®Þnh gi¸ h­íng vµo kh¸ch hµng. - ChØ cÇn b¸n s¶n phÈm h¬n lµ cè g¾ng hiÓu vµ ®¸p øng nhu cÇu mong muèn cña kh¸ch hµng. - Sö dông nhiÒu c«ng cô chiªu thÞ mét c¸ch riªng rÏ, c« lËp h¬n lµ kÕt hîp hîp lý nhiÒu c«ng cô chiªu thÞ. Nh­ vËy kh«ng cã g× ng¹c nhiªn khi c¸c nhµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp võa vµ nhá than phiÒn r»ng ho¹t ®éng marketing cña m×nh kh«ng cã hiÖu qu¶. §ã lµ ch­a kÓ c¸c hµnh ®éng tiªu cùc nh­ lõa dèi kh¸ch hµng g©y mÊt lßng tin. HiÖn nay quan ®iÓm marketing míi xuÊt hiÖn trong mét vµi doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ã lµ biÕt h­íng vµo kh¸ch hµng x¸c ®Þnh nhu cÇu, mong muèn cña kh¸ch hµng sau ®ã míi thiÕt kÕ s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu ®ã. Ho¹t ®éng marketing ®¶m b¶o sù kÕt hîp chÆt chÏ, ®ång thêi 3 yÕu tè: lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, sù tho¶ m·n cña kh¸ch hµng vµ lîi Ých cña x· héi. 3.5. Ch­a cËp nhËt th«ng tin vÒ héi nhËp trong giai ®o¹n hiÖn nay: Nh×n tæng thÓ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vÉn ch­a nhËn thøc hÕt khã kh¨n, th¸ch thøc, tÝnh c¹nh tranh gay g¾t do tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc t¹o ra, ch­a cã nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó phï hîp víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu tõ ASEAN, ®ång thêi còng ch­a tËn dông, khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c thuËn lîi do triÓn khai AFTA ®em l¹i. KÕt qu¶ ®iÒu tra gÇn ®©y cho thÊy, gÇn mét nöa sè doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a cã bé phËn triÓn khai nghiªn cøu ®Ó xóc tiÕn xuÊt khÈu, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay ch­a cã hÖ thèng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, vÒ ®èi thñ c¹nh tranh quèc tÕ nãi chung vµ ë khu vùc ASEAN nãi riªng, ®a sè c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a cã mét ch­¬ng tr×nh cô thÓ vÒ qu¶ng c¸o s¶n phÈm hoÆc c¸c ho¹t ®éng t×m hiÓu c¬ héi vµ ®èi t¸c ®Çu t­ sang c¸c n­íc ASEAN vµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng ch­a sö dông mÉu form D ®Ó h­ëng ­u ®·i theo CEPT, cßn rÊt Ýt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá quan t©m ®Õn c¸c h×nh thøc liªn kÕt kh¸c nh­ ®Çu t­ néi bé ASEAN (AIA) vµ hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO). Bëi v× theo tho¶ thuËn 6 n­íc thµnh viªn cò trong ASEAN sÏ h¹ thuÕ suÊt xuèng 0- 5% tr­íc ViÖt Nam 3 n¨m. MÆt kh¸c, ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c thµnh viªn míi vµ cò, 6 n­íc thµnh viªn cò sÏ dµnh hÖ thèng ­u ®·i héi nhËp ASEAN (AISP) cho c¸c n­íc míi gia nhËp trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hµng ViÖt Nam ph¶i cã giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O form D) vµ ®¶m b¶o hµm l­îng néi ®Þa ho¸ tõ 40% trë lªn. Ngoµi ra, ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp (AICO) còng t¹o ra sù hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc. Doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu tõ c¸c n­íc ASEN cã gi¸ rÎ h¬n ®Ó lµm hµng xuÊt khÈu ®i c¸c n­íc EU, Mü… mµ vÉn ®­îc tÝnh vµo tû lÖ néi ®Þa hãa ®Ó h­ëng ­u ®·i thuÕ quan GSP. Nh­ng thËt ®¸ng tiÕc, cho ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vÉn ch­a tËn dông ®­îc c¸c c¬ héi ®ã. 3.6. XuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng trong mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tham gia ngµy cµng nhiÒu trong lÜnh vùc xuÊt khÈu. VÒ mÆt sè l­îng cã thÓ nãi doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. §Æc biÖt LuËt th­¬ng m¹i ban hµnh n¨m 1997 vµ NghÞ ®Þnh 57/1998N§-CP h­íng dÉn thùc hiÖn LuËt th­¬ng m¹i ®· thóc ®Èy më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho mäi lo¹i doanh nghiÖp kÓ c¶ doanh nghiÖp võa vµ nhá. LuËt doanh nghiÖp míi cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01- 01- 2000 khuyÕn khÝch nhiÒu doanh nghiÖp míi ra ®êi tham gia xuÊt khÈu. Theo Bé th­¬ng m¹i, ®Õn cuèi n¨m 2000, sè ®¬n vÞ ®¨ng ký kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ kho¶ng 13.000 doanh nghiÖp, gÊp h¬n 3 lÇn sè doanh nghiÖp trùc tiÕp tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ tr­íc khi cã NghÞ ®Þnh 57 (kho¶ng 4.000 doanh nghiÖp). Trong sè c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hiÖn nay cã kho¶ng 80- 85% lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. §èi víi mÆt hµng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, xuÊt khÈu chiÕm xÊp xØ 29% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam n¨m 2000. §èi víi nhãm hµng nµy, vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ rÊt quan träng víi nghÜa xuÊt khÈu gi¸n tiÕp, ch­a kÓ nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá cña khu vùc nµy xuÊt khÈu trùc tiÕp. §i vµo chi tiÕt h¬n, xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ lµ thuéc khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá víi nghÜa lµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng dÖt may vµ giµy dÐp còng thuéc khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. §èi víi nhãm s¶n phÈm n«ng- l©m- ng­- nghiÖp, nhiÒu doanh nghiÖp lín trùc tiÕp xuÊt khÈu nh­ Tæng c«ng ty cµ- phª ViÖt Nam Vinacafe, Tæng c«ng ty thuû s¶n ViÖt Nam (SEA PRODEX), VinaFood, VinaTea… RÊt nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn phô thuéc cña c¸c doanh nghiÖp nµy lµ c¸c doanh nghiÖp nhá. TÝnh ë gãc ®é nguån gèc s¶n phÈm xuÊt khÈu th× ®©y lµ s¶n phÈm cña khu vùc s¶n xuÊt nhá. V× vËy xuÊt khÈu hµng n«ng- l©m- thñy s¶n n¨m 2000 chiÕm 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc lµ cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam víi nghÜa lµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp. XuÊt khÈu trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam hiÖn nay chØ chiÕm kho¶ng 12- 15% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung. Tû lÖ tham gia xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam so víi c¸c n­íc mµ ITC ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra lµ thÊp h¬n ®¸ng kÓ ë 4 n­íc do ITC ®iÒu tra, 75- 80% thu nhËp xuÊt khÈu lµ phÇn ®ãng gãp cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®ã 30- 45% lµ xuÊt khÈu trùc tiÕp. Thùc tÕ n¨m 2000, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ­íc ®¹t 16,5 tû USD trong ®ã xuÊt khÈu hµng hãa lµ 14,3 tû USD v­ît 11% so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra (12,8 tû USD) vµ t¨ng 23,9% so víi n¨m 1999. Ngo¹i trõ xuÊt khÈu dÇu má vµ hµng ®iÖn tö, tin häc cña khu vùc doanh nghiÖp lín cã møc t¨ng tr­ëng cao, c¸c s¶n phÈm cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¹t ®­îc nhÞp ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ngo¹n môc lµ rau qu¶ t¨ng 90%, thuû s¶n t¨ng 51,1%, thñ c«ng mü nghÖ t¨ng 40%… XÐt c¶ giai ®o¹n 1996- 2000, th× xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng thuéc khu vùc s¶n xuÊt nhá ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng rÊt cao (hµng thñ c«ng mü nghÖ t¨ng 29%, rau qu¶ t¨ng 30,6%, giµy dÐp t¨ng 30,6%…) gÊp kho¶ng 1,4- 1,5 lÇn nhÞp ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m cña xuÊt khÈu hµng hãa nãi chung (21,1%)… Theo nh÷ng sè liÖu trªn ®©y sù n¨ng ®éng trong xuÊt khÈu cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam lµ ®éng lùc quan träng thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn vµo nöa cuèi nh÷ng n¨m 1990. 4. Thùc tr¹ng thÞ phÇn quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam : Nh×n chung thÞ phÇn hµng hãa xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam trªn thÕ giíi cßn ®ang ë møc qu¸ nhá. Hµng hãa ViÖt Nam ®ang cã xu h­íng chiÕm gi÷ thÞ phÇn quèc tÕ ngµy cµng réng, do ®ã c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t h¬n, nhiÒu h·ng n­íc ngoµi ®ang quan t©m ®Õn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ t×m c¸ch chèng ®èi. NÕu doanh nghiÖp kh«ng biÕt gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn th× cã thÓ dÉn ®Õn nguy c¬ lµ mÊt hoÆc kh«ng ph¸t triÓn ®­îc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. B¶ng 12: ThÞ phÇn quèc tÕ cña mét sè mÆt hµng ViÖt Nam (n¨m 2000) MÆt hµng ThÞ phÇn % Gi¸ trÞ (triÖu USD) Cµ phª ChÌ Cao xu thiªn nhiªn §iÒu nh©n H¹t tiªu ®en L¹c nh©n Thuû s¶n Hµng ®iÖn tö 13.76 4.40 5.8 17.1 20.3 4.75 2.7 0.08 501.5 69.6 166.0 167.3 145.7 41.0 1487.6 782.7 Nguån: ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i. Nh×n vµo b¶ng trªn ta thÊy mét sè mÆt hµng n«ng s¶n, gia c«ng cña ta míi chiÕm ®­îc thÞ phÇn nhá thÞ phÇn quèc tÕ. MÆt hµng ®ßi hái c«ng nghÖ cao chiÕm mét thÞ phÇn kh«ng ®¸ng kÓ. Nh­ vËy, hµng hãa cña ta phô thuéc vµo qu¸ nhiÒu yÕu tè thiªn nhiªn, thêi vô, n¨ng lùc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy cßn qu¸ yÕu kÐm. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. I. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp: Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, ngoµi lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý lµ nh÷ng lîi thÕ do thiªn nhiªn ban tÆng, chóng ta chØ cã mét yÕu tè ®­îc coi lµ lîi thÕ so s¸nh ®ã lµ lao ®éng rÎ. Tuy nhiªn, lao ®éng rÎ cña ta bÞ c¹nh tranh gay g¾t tõ phÝa Trung Quèc mÆt kh¸c trong nh÷ng n¨m tíi, lao ®éng cã tr×nh ®é cao míi lµ lo¹i lao ®éng mµ nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ®Õn. Do vËy, rÎ vµ ®«ng trong lùc l­îng lao ®éng kh«ng cßn lîi thÕ cña chóng ta n÷a. VÊn ®Ò doanh nghiÖp ®Æt ra lµ ta ph¶i tù t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh cho m×nh. Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy lµ ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ ®èi víi DNVVN. C¸c gi¶i ph¸p cÇn ®­îc ®­a ra tõ nh÷ng khã kh¨n, yÕu kÐm cña DNVVN. Thø nhÊt, tr­íc khi t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cÇn ph¶i hiÓu r»ng mét DNVVN kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®­îc trong mét nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. C¸c DNVVN cÇn cè g¾ng ch¹y nhanh h¬n ®ång ®éi, ®ång thêi còng ph¶i hç trî nhau khi cÇn thiÕt. Lµm ®­îc ®iÒu nµy chóng ta sÏ tËn dông ®­îc hai ­u ®iÓm cña c¹nh tranh vµ hîp t¸c: C¹nh tranh ®Ó cã s¶n phÈm tèt nhÊt vµ h¹ gi¸ nhÊt, hîp t¸c ®Ó t¹o nªn sù ph¸t triÓn chung cña hÖ thèng Doanh nghiÖp. Thø hai, ®Çu t­ cho chiÕn l­îc l©u chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña DNVVN ph¶i chó ý ®Õn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ­u tiªn ®èi víi c¸c DNVVN, ®Æc biÖt lµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt khÈu thêi kú 2001-2010 ®­îc nªu ra trong ®¹i héi IX cña §¶ng. Nç lùc t¨ng tèc ®é xuÊt khÈu (ph¶i ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n tõ 15% trë lªn)... Cuèi cïng, lµ ®i vµo gi¶i quyÕt tõng v­íng m¾c cô thÓ cña c¸c DNVVN. 1. Gi¶m chi phÝ: H¹ thÊp chi phÝ lµ mét chiÕn l­îc mµ hiÖn nay ®­îc rÊt nhiÒu doanh nghiệp quan t©m. Mét nghiÖp cã chi phÝ thÊp cã thÓ b¸n víi gi¸ thÊp nh­ng vÉn thu doanh nghiệp ®­îc lîi nhuËn. Trong tr­êng hîp c¹nh tranh trë nªn gay g¾t, c¸c ®èi thñ b¾t ®Çu c¹nh tranh vÒ gi¸ th× doanh nghiệp nµo ®øng ®Çu vÒ gi¸ c¶ sÏ chiÕn th¾ng. C¸c kh©u c¬ b¶n ®Ó cã thÓ gi¶m gi¸ ®ã lµ: TiÕp thÞ, s¶n xuÊt, qu¶n lý vËt t­,… 1.1. Gi¶m chi phÝ trong kh©u tiÕp thÞ: ChiÕn l­îc dÉn ®Çu víi chi phÝ thÊp th­êng ¸p dông chiÕn l­îc tiÕp thÞ kh«ng ph©n biÖt. Doanh nghiÖp cã thÓ kh«ng cÇn biÕt ®Õn c¸c nhãm kh¸ch hµng kh¸c nhau víi nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau mµ chØ cÇn ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p phôc vô kh¸ch hµng trung b×nh kh¸ nh¹y c¶m víi gÝa c¶ cña s¶n phÈm. C¸c DNVVN kh«ng cÇn quan t©m ®Õn sù kh¸c nhau gi÷a c¸c khóc thÞ tr­êng, chØ cÇn ®­a ra mét lo¹i s¶n phÈm dïng chung cho mäi kh¸ch hµng víi nhu cÇu t­¬ng ®èi ®ßng nhÊt, cã t¸c dông gi¶m chi phÝ trªn tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm . 1.2. Kh©u s¶n xuÊt: §©y lµ qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh cña DNVVN, chÕ t¹o ra s¶n phÈm. Trong kh©u nµy cã hai con ®­êng chÝnh ®Ó gi¶m chi phÝ ®ã lµ häc hái kinh nghiÖm vµ sù phï hîp cña cÊu tróc s¶n phÈm víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Kinh nghiÖm ®­îc tÝch luü th«ng qua häc hái vµ th«ng më réng quy m« s¶n xuÊt. Quy m« cµng lín th× DNVVN cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ lao ®éng theo h­íng ph©n c«ng, chuyªn biÖt ho¸ do ®ã n¨ng xuÊt cao vµ chi phÝ gi¶m. CÊu tróc s¶n phÈm phï hîp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ gióp cho DNVVN gi¶m chi phÝ thÊp nhÊt.Trong sè danh s¸ch c¸c s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu kh¸ch hµng cÇn chó ý h¬n nh÷ng s¶n phÈm phï hîp víi n¨ng lùc, tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng vµ d©y truyÒn s¶n xuÊt. 1.3. Qu¶n lý vËt t­: C¸c ph­¬ng tiÖn c¬ b¶n cña qu¶n lý vËt t­ ®ã lµ thu mua, s¶n xuÊt, ph©n phèi ®­îc nh×n nhËn mét c¸ch tæng hîp. Sù phèi vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ luång vËt t­ cho phÐp mét DNVVN tiÕt kiÖm chi phÝ, gi¶m hµng tån kho, vµ nh÷ng c¬ héi ®Ó c¶i thiÖn hiÖu n¨ng. Trong ®ã, qu¶n lý hÖ thèng hµng tån kho ®óng thêi gian vµ sè l­îng lµ cã t¸c dông rÊt lín. 1.4. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c vµ viÖc c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt: - §Çu t­ c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®Ó t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm ®Þnh møc tiªu hao vËt t­ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, gi¶i ph¸p nµy ®ang ®­îc c¸c DNVVN ¸p dông b»ng c¸c dù ¸n ®Çu t­ chiÒu s©u vµ më réng s¶n xuÊt. - Bé phËn chøc n¨ng R&D nghiªn cøu c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ quy tr×nh s¶n xuÊt ®Ó tiÕt kiÖm thêi gian. - Sù cè g¾ng c¾t gi¶m chi phÝ ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc sÏ ®¸nh gi¸ xem liÖu cã bÊt kú sù l·ng phÝ nµo, t×nh tr¹ng d­ thõa nµo hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶ trong qu¶n lý thiÕt bÞ; liÖu cã c¸c nguån lùc cã thÓ lo¹i trõ hoÆc ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n. 2. ChiÕn l­îc s¶n phÈm: ChiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n phÈm bao gåm viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi ®Ó tiªu thô trªn thÞ tr­êng hiÖn t¹i hoÆc b¸n cho c¸c kh¸ch hµng hiÖn t¹i. ChiÕn l­îc nµy cã thÓ nh»m vµo c¸c s¶n phÈm riªng biÖt hoÆc toµn bé c¸c mÆt hµng cña doanh nghiÖp. Cã bèn c¸ch ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm riªng biÖt nh­ sau: - C¶i tiÕn tÝnh n¨ng cña s¶n phÈm: Cã thÓ t¹o ra c¸c s¶n phÈm míi b»ng c¸ch söa ®æi, bæ sung thªm c¸c tÝnh n¨ng cho s¶n phÈm cò. Ph¶i ®¶m b¶o c¶i tiÕn s¶n phÈm b»ng c¸ch më réng tÝnh n¨ng, c«ng dông vµ tiÖn lîi cña s¶n phÈm. C¸ch nµy cã ­u thÕ lµ thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng vµ g©y ®­îc lßng nhiÖt t×nh cña ng­êi b¸n hµng, c¸c ®¹i lý vµ kh¸ch hµng. - C¶i tiÕn chÊt l­îng: Môc ®Ých cña c¸ch lµm nµy lµ t¨ng ®é tin cËy, tèc ®é, ®é bÒn hay c¸c tÝnh n¨ng kh¸c cña s¶n phÈm. Còng cã thÓ ph¸t triÓn c¸c phiªn b¶n kh¸c nhau cña s¶n phÈm víi chÊt l­îng kh¸c nhau. - C¶i tiÕn h×nh d¸ng, mÇu s¾c, bao b×, kÕt cÊu s¶n phÈm hîp lý h¬n. - Thªm mÉu m·: ph¸t triÓn thªm c¸c mÉu m· vµ kÝch th­íc s¶n phÈm kh¸c nhau. KÕt qu¶ cña c¸c ph­¬ng ¸n trªn lµ t¹o ra mét s¶n phÈm míi. Bªn c¹nh ®ã c¸c s¶n phÈm míi cßn ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch xem xÐt l¹i toµn bé c¬ cÊu mÆt hµng: Thø nhÊt, khi c¬ cÊu ngµnh hµng cña DNVVN ë ®Ønh ®iÓm cña thÞ tr­êng, cÇn xem xÐt viÖc t¨ng thªm c¸c mÆt hµng nhÊt ®Þnh nh»m kÐo gi·n s¶n phÈm sang hai phÝa: Khi kÐo xuèng phÝa d­íi lµ nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu cÊp thÊp h¬n ®Ó c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng cã c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng. KÐo gi·n lªn phÝa trªn lµ bæ xung c¸c s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu cao h¬n, ®©y chØ lµ h×nh thøc c¶i tiÕn vÒ chÊt l­îng vµ tÝnh n¨ng, nh­ng nã gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n v× ph¶i c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm chÊt l­îng cao kh¸c vµ kh¸ch hµng ch­a tin vµo s¶n phÈm míi. Thø hai, khi quyÕt ®Þnh lÊp kÝn c¬ cÊu mÆt hµng tøc lµ t¨ng thªm mét sè mÆt hµng trong c¬ cÊu mÆt hµng hiÖn t¹i, ph¶i ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng thùc sù thÊy ®­îc sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm. -Thø ba, kÐo dµi c¬ cÊu mÆt hµng ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi hoÆc øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt c«ng nghÖ. §èi víi tõng giai ®o¹n kh¸c nhau l¹i cÇn cã chiÕn l­îc s¶n phÈm kh¸c nhau. Trong giai ®o¹n ®­a s¶n phÈm vµo thÞ tr­êng th­êng ®Þnh gi¸ cao, t¨ng c­êng khuyÕn m·i. Trong giai ®o¹n t¨ng tr­ëng cÇn më réng thÞ tr­êng vµ ®¶m b¶o c¸c nguån lùc ®Ó t¨ng tr­ëng cïng víi thÞ tr­êng. Trong giai ®o¹n suy tho¸i, l­îng hµng ho¸ b¸n ra gi¶m, cÇn t×m nguyªn nh©n vµ ph­¬ng phÊp c¶i tiÕn s¶n phÈm hoÆc cã thÓ lo¹i bá s¶n phÈm ra khái quy tr×nh s¶n xuÊt. 3. ChiÕn l­îc Marketing: §Ó ho¹t ®éng marketing trong giai ®o¹n hiÖn nay cã hiÖu qu¶ ng­êi ta sö dông ®ång thêi 5 ph­¬ng ph¸p sau: - Tr­íc hÕt ph¶i nhËn d¹ng, ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch c¸c c¬ héi Marketing th«ng qua viÖc nguyªn cøu m«i tr­êng Marketing ®Æc biÖt lµ nguyªn cøu thÞ tr­êng. Cã hai lo¹i m«i tr­êng Marketing ®ã lµ m«i tr­êng bªn ngµi vµ bªn trong. M«i tr­êng bªn ngoµi lµ c¸c nh©n tè vµ t¸c nh©n mang tÝnh chÊt vi m« vµ vÜ m« cã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNVVN vÒ mÆt c¬ héi vµ th¸ch thøc; m«i tr­êng bªn trong nãi nªn ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña doanh nghiÖp. Nghiªn cøu thÞ tr­êng tËp trung vµo viÖc kh¶o s¸t kh¸ch hµng, ®èi thñ c¹nh tranh vµ t×nh h×nh cung cÇu trªn thÞ tr­êng. - Ph©n khóc thÞ tr­êng, lùa chän thÞ tr­êng môc tiªu, ®Þnh vÞ s¶n phÈm: ë nhãm gi¶i ph¸p nµy, DNVVN x¸c ®Þnh thÞ tr­êng môc tiªu th«ng qua viÖc thùc hiÖn 3 c«ng viÖc lín: (1). Ph©n khóc thÞ tr­êng. (2). Lùa chän thÞ tr­êng môc tiªu (nhãm kh¸ch hµng môc riªu). (3). §Þnh vÞ s¶n phÈm cho phï hîp víi thÞ tr­êng môc tiªu ®· lùa chän. - Nhãm gi¶i ph¸p tiÕp theo lµ dùa vµo hai nhãm gi¶i ph¸p nªu trªn, ®Æc biÖt lµ ph©n tÝch nhu cÇu thÞ tr­êng môc tiªu, ph©n tÝch ®é hÊp dÉn cña thÞ tr­êng ®· lùa chän, ®¸nh gi¸ lîi thÕ c¹nh tranh cña DNVNN. - DNVVN cÇn tæ chøc c¸c nguån lùc Marketing, cô thÓ ho¸ c¸c kÕ ho¹ch marketing thµnh nh÷ng nhiÖm vô, hµnh déng. - TiÕn hµnh kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng marketing, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng sinh lêi vµ hiÖu suÊt cña ho¹t ®éng cña marketing. Tr­íc ®©y chñ ch­¬ng cña §¶ng cho r»ng cã thÓ c«ng nghiÖp ®Êt n­íc b»ng nh÷ng x©y dùng c¸c nhµ m¸y lín. ThËt ra kh«ng ph¶i nh­ thÕ, chØ cã mét m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ sù am hiÓu vÒ thÞ tr­êng míi cã thÓ c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc. §èi víi c¸c DNVVN kh«ng n»m ngoµi quy luËt chung Êy. 4. Th­¬ng hiÖu: Kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng nhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ tÇm quan träng cña th­¬ng hiÖu nhÊt lµ c¸c DNVVN. Trªn thùc tÕ th­¬ng hiÖu ®ang lµ vÊn ®Ò ph¶i tranh c·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lín, tiÕp theo sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c DNVVN. Theo em cã mét sè gi¶i ph¸p sau: - VÊn ®Ò lÊy c¾p th­¬ng hiÖu ®· diÔn ra tõ l©u nh­ng trong nhËn thøc cña c¸c DNVVN th× vÉn cßn míi mÎ, mét sè doanh nghiÖp cßn kh«ng quan t©m ®Õn nã. CÇn xem xÐt l¹i, nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ th­¬ng hiÖu, xem th­¬ng hiÖu nh­ lµ tµi s¶n quý cÇn b¶o vÖ, qu¶ng b¸ vµ ph¸t triÓn nã, coi ®©y lµ viÖc sèng cßn, ®éng lùc mang tÝnh chiÕn l­îc cña c¸c DNVVN. - Kh«ng ngõng ®Çu t­ n©ng cÊp ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶ trªn ph©n khóc thÞ tr­êng nh»m t¹o ra h×nh ¶nh ®Ñp vÒ th­¬ng hiÖu s¶n phÈm. Khi ®· t¹o ®­îc th­¬ng hiÖu råi cÇn ®¨ng ký ngay th­¬ng hiÖu ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ, c¶ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng mµ doanh nghiÖp s¾p h­íng tíi. - §µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia vÒ x©y dùng th­¬ng hiÖu, giái vÒ kinh doanh vµ kiÕn thøc, vÒ së h÷u c«ng nghiÖp, cã ãc thÈm mü trong thiÕt kÕ nh·n hiÖu. - TÝch cùc qu¶ng b¸ s¶n phÈm cña m×nh ®Õn ng­êi tiªu dïng b»ng tham gia c¸c héi chî th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc, kh«ng ngõng më réng m¹ng l­íi b¸n hµng, b¶o vÖ vµ n©ng cao uy tÝn th­¬ng hiÖu. - ViÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu suÊt ph¸t tõ nghiªn cøu thÞ tr­êng, chiÕn l­îc th­¬ng hiÖu cÇn ®Æt trong chiÕn l­îc kinh doanh tæng thÓ cña doanh nghiÖp. Theo em ®Çu t­ vµo th­¬ng hiÖu lµ ®Çu t­ vµo tÇm nh×n l©u dµi, gióp doanh nghiÖp cã thÓ ®øng v÷ng trong t­¬ng lai, trong hiÖn t¹i Ýt thÓ hiÖn t¸c dông h¬n, ®©y lµ lý do chÝnh mµ nhiÒu DNVVN kh«ng quan t©m ®Õn th­¬ng hiÖu. 5. ChÊt l­îng hµng ho¸: §Ó chÊt l­îng hµng ho¸ cao, ai còng biÕt r»ng ph¶i chó träng ho¹t ®éng nghiªn cøu s¶n phÈm vµ nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c n÷a…Nh­ng tr­íc khi nghiªn cøu s¶n phÈm th× ph¶i nhËn thøc vÒ s¶n phÈm mét c¸ch ®óng ®¾n. Gi¶i ph¸p thiÕt thùc nhÊt cho vÊn ®Ò hiÖn nay lµ chóng ta ph¶i nghiªm tóc nh×n th¼ng vµo sù thËt ®Ó b×nh luËn, ®¸nh gi¸, c¶m nhËn thËt s©u s¾c nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ mµ chóng ta ch­a thÓ v­ît qua, ®ång thêi ph¸t ®éng cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt thùc sù, ®Ò cao h¬n n÷a viÖc lÊy hiÖu qu¶, thùc chÊt c«ng viÖc lµm th­íc ®o ®¸nh gi¸ phÈm chÊt, n¨ng lùc cña con ng­êi nh­ kinh nghiÖm cña mét sè n­íc nh­ Hµn quèc, NhËt b¶n, Trung Quèc… H¹n chÕ viÖc ®¸nh gi¸ tr×nh ®é, n¨ng lùc cña con ng­êi qua lêi nãi, bµi ph¸t biÓu nh÷ng h« hµo vÒ mÆt h×nh thøc lµ tèt ®Ñp nh­ng kh«ng thËt sù cÇu thÞ; ph¶i t¨ng c­êng kh¶ n¨ng qu¶n lý, gi¸m s¸t mét c¸ch chÆt chÏ, khoa häc, nh­ng còng kh«ng v× sù t¨ng c­êng nµy mµ lµm cho ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc; chó träng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cho ng­êi ®ang thùc thi c«ng viÖc. Song song víi viÖc nµy, ph¶i xö lý thËt nghiªm kh¾c ng­êi thùc thi c«ng viÖc nÕu cã nh÷ng sai ph¹m, nh÷ng tiªu cùc, kh«ng ®Ó x¶y ra hiÖn t­îng “gi¬ cao ®¸nh khÏ” th× c«ng cô c¶i c¸ch nµy míi thËt sù cã hiÖu qu¶. 6. X©y dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu: Thø nhÊt, c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c DNVVN cÇn n©ng cao h¬n n÷a nhËn thøc vµ c«ng t¸c x©y dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, c¹nh tranh nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng ®·, ®ang vµ sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu doanh nghiÖp lín trªn thÕ giíi vµ c¸c doanh nghiÖp nhá kh¸c. V× vËy, x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc xuÊt khÈu cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi c¸c DNVVN hiÖn nay, viÖc n©ng cao nhËn thøc cña c¸c nhµ kinh doanh lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh toµn diÖn. Thø hai, n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o cña c¸c nhµ qu¶n lý trong c¸c DNVVN xuÊt khÈu. §Ó n©ng cao n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña ng­êi l·nh ®¹o cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p, trong ®ã gi¶i ph¸p m¹nh lµ b¶n th©n c¸c nhµ l·nh ®¹o ph¶i biÕt ®­îc ®iÓm yÕu cña m×nh, ®Êu tanh víi b¶n th©n ®Ó ph¸t huy nh÷ng tè chÊt m¹nh vµ lo¹i bá nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña b¶n th©n. Do vËy, ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o vµ tù ®µo t¹o. Thø ba, x¸c ®Þnh vµ x©y dùng ­u thÕ canh tranh cña riªng m×nh. C¸c nhµ l·nh ®¹o DNVVN xuÊt khÈu ph¶i biÕt t¹o dùng cho doanh nghiÖp cña m×nh nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia còng nh­ cña doanh ngiÖp. §ång thêi, cÇn t×m ra nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm cña c¸c DNVVN ®Ó kh¾c phôc mét c¸ch nhanh nhÊt, tr¸nh ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Thø t­, ph¶i x¸c ®Þnh râ h­íng chiÕn l­îc kinh doanh xuÊt khÈu cña DNVVN, cÇn x¸c ®Þnh râ môc tiªu ®Þnh h­íng chiÕn l­îc kinh doanh xuÊt khÈu ®Õn giai ®o¹n 2006, tÇm nh×n nh×n ®Õn n¨m 2010. Thø n¨m, lùa chän ph­¬ng ¸n chiÕn l­îc phï hîp. ChiÕn l­îc ®­îc lùa chän ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña m«i tr­êng kinh tÕ chung, phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô, tr×nh ®é mäi mÆt cña DNVVN, chñ yÕu lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNVVN ®­îc ®¸nh gi¸ ë møc ®é nµo… 7. BiÖn ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh h©n phèi: Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë Ch­¬ng II, cã thÓ kÕt luËn r»ng: kªnh ph©n phèi cña c¸c DNVVN cßn yÕu kÐm. Hoµn thiÖn hÖ thèng nµy ®Ó cã ®­îc mét c«ng cô c¹nh tranh h÷u hiÖu lµ vÊn ®Ò ®Æt ra hÕt søc cÊp b¸ch. VÊn ®Ò cÇn ®­îc gi¶i quyÕt nh­ sau: Thø nhÊt, vÒ ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh ph©n phèi ph¶i ®­îc ®Æt ra hµng ®Çu hoÆc ngang hµng vµ trong thÕ ®ång bé, liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸c c«ng cô kh¸c cña hÖ thèng marketing-mix cña DNVVN (nh­ s¶n phÈm, gi¸ c¶, xóc tiÕn hçn hîp). NhiÖm vô ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh ph©n phèi cÇn ®­îc ®Çu t­ vÒ vËt chÊt, tiÒn b¹c t­¬ng xøng víi môc tiªu ®ã. Thø hai, vÒ ®æi míi t­ duy trong tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ph©n phèi cÇn kiªn quyÕt lo¹i tõ nh÷ng c¸ch thøc tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ®· l¹c hËu vµ lçi thêi, thay b»ng kiÓu tæ chøc kªnh “marketing däc”. §©y lµ kiÓu tæ chøc kªnh rÊt hiÖu qu¶ vµ ®­îc ¸p dông phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trªn thÕ giíi, hÖ thèng kªnh ph©n phèi däc ®· ®¶m nhiÖm tíi 64% khèi l­îng hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. T­ t­ëng c¬ b¶n cña hÖ thèng kªnh marketing däc lµ: - Trong kªnh gåm cã nhiÒu thµnh viªn kh¸c nhau. C¸c thµnh viªn liªn kÕt víi nhau thµnh mét hÖ thèng nhÊt . - Trong kªnh ph¶i cã mét tæ chøc gi÷ vai trß ng­êi chØ huy. Qu¶n lý gi÷a c¸c tæ chøc hay thµnh viªn kªnh ph¶i ®¶m b¶o chÆt chÏ tíi møc t¹o ra mét sù lu©n chuyÓn th«ng suÊt cña hµng ho¸ vµ c¸c dßng ch¶y kh¸c trong kªnh tõ nhµ s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng cuèi cïng vµ ng­îc l¹i. - Thèng nhÊt vµ liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c thµnh viªn kªnh ®­îc ®¶m b¶o b»ng sù hîp t¸c toµn diÖn vµ dùa trªn nÒn t¶ng thèng nhÊt lîi Ých toµn bé hÖ thèng kªnh vµ cña tõng thµnh viªn kªnh. Thø ba, ®Ó t¹o lËp ®­îc mét kªnh hÖ thèng ph©n phèi däc, cÇn quan t©m ®Õn mét sè ho¹t ®éng cô thÓ sau: - §Çu t­ xøng ®¸ng cho viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng kªnh hoµn h¶o, t¹o ra mét c¬ cÊu kªnh ph©n phèi tèi ­u vÒ chiÒu dµi, chiÒu réng, sè l­îng kªnh ®­îc sö dông vµ tû träng hµng ho¸ ®­îc ph©n phèi vµo mçi kªnh. Muèn vËy ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch toµn diÖn c¸c yÕu tè néi t¹i cña doanh nghiÖp, c¸c yÕu tè thuéc vÒ trung gian ph©n phèi, thÞ tr­êng kh¸ch hµng vµ c¸c yÕu tè thuéc vÒ m«i tr­êng vÜ m« cña kinh doanh. - Sau khi thiÕt kÕ ®­îc mét kªnh ph©n phèi tèi ­u, cÇn ph¶i biÕn m« h×nh nµy thµnh hiÖn thùc, nghÜa lµ ph¸t triÓn hÖ thèng ph©n phèi vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®iÒu khiÓn, qu¶n lý nã. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh cÇn khai th¸c nh÷ng khÝa c¹nh v¨n ho¸, tËp qu¸n, truyÒn thèng cña d©n téc. - CÇn xö lý kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ c¸c m©u thuÉn, xung ®ét ngay tõ khi míi ph¸t sinh. Muèn vËy, ph¶i thùc hiÖn ph©n lo¹i chóng. Víi mçi lo¹i xung ®ét cã biÖn ph¸p thÝch hîp xö lý: Tho¶ thuËn vÒ môc tiªu c¬ b¶n; thµnh lËp héi ®ång ph©n phèi; sö dông biÖn ph¸p ngo¹i giao, trung gian hoµ gi¶i hay träng tµi ph¸n xö. - Cuèi cïng, cÇn th­êng xuyªn ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn kªnh ®Ó cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng kªnh cã c¨n cø vµ kÞp thêi. 8. X©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn dµi h¹n h÷u hiÖu: Mét lµ, lùa chän h­íng vµ mÆt hµng ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc. Doanh nghiÖp cÇn ®¹t ra môc tiªu c¹nh tranh b»ng viÖc chuyÓn lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ hay tµi nguyªn dåi dµo sang cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm cã ­u thÕ c¬ b¶n vÒ chi phÝ vµ gi¸ trÞ cho kh¸ch hµng, t¹o ra ­u thÕ vÒ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm, ­u thÕ vÒ tiÕp thÞ tæ chøc tiªu thô… Hai lµ, cÇn chó ý ®Õn vÊn ®Ò nh­ ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña DNVVN trong t­¬ng quan víi c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ chñ chèt nh­ thÞ tr­êng, thÞ phÇn, c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng, kh¸ch hµng, c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm, quy m« tèi ­u s¶n l­îng; x¸c ®Þnh c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn thay ®æi c«ng nghÖ, ph­¬ng thøc kinh doanh, xu h­íng tiªu dïng cña thÞ tr­êng. Ba lµ, tæ chøc nghiªn cøu dù b¸o t×nh h×nh vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi. II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá: MÆc dï c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ lîi thÕ nhÊt ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn trong giai ®o¹n hiÖn nay song vÉn cã nhiÒu khã kh¨n mµ Nhµ n­íc ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®ã. ViÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i ®i tõ thùc tÕ th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c cña nh÷ng doanh nghiÖp nh­ vèn, lao ®éng, khoa häc c«ng nghÖ… Hay nh÷ng vÊn ®Ò doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a nhËn thøc ®­îc ®óng ®¾n nh­ th­¬ng hiÖu… Nh­ng mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt cÇn gióp c¸c doanh nghiÖp nãi chung, doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng ®ã lµ t¹o nªn m«i tr­êng kinh tÕ x· héi thuËn lîi æn ®Þnh cho viªc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp . 1. X©y dùng m«i tr­êng kinh tÕ, m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp: 1.1. H×nh thµnh chÝnh s¸ch míi: TiÕp tôc n©ng cao nhËn thøc ®æi míi t­ duy h×nh thµnh chÝnh s¸ch míi, ®ång bé vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Thµnh c«ng cña ®æi míi lµ do chÊp nhËn kinh tÕ hµng ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sau khi chuyÓn ®æi thµnh c«ng th× giai ®o¹n míi ®ßi hái ph¶i cã mét quyÕt s¸ch míi ®Èy nhanh viÖc x©y dùng ®Çy ®ñ ®ång bé nªn kinh tÕ thÞ tr­êng . 1.2. X©y dùng thÓ chÕ: §Èy m¹nh x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o dùng thÓ chÕ cho thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Quan t©m ®Çy ®ñ c¶ 5 chøc n¨ng c¬ b¶n cña thÓ chÕ ®ã lµ x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, tæ chøc thùc hiÖn, gi¸m s¸t vµ xö lý tranh chÊp, b¶o ®¶m cho thÓ chÕ cã hiÖu lùc thùc sù vµ ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc. 1.3. T¹o lËp m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng: KhuyÕn khÝch më réng c¹nh tranh theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. CÇn cã luËt ph¸p kiÓm so¸t ®i tíi xo¸ bá ®éc quyÒn, më réng c¹nh tranh. CÇn tiÕn hµnh rµ so¸t lo¹i bá c¸c yÕu tè, c¸c kh©u ®éc quyÒn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¹nh tranh ph¸t triÓn. NhÊt qu¸n quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, t¹o lËp m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ c¶ th¸i ®é øng xö cña c«ng chøc lóc thõa hµnh c«ng vô. 1.4. Ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp: Hç trî Doanh nghiÖp chñ yÕu b»ng chÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi, tèi tiÓu ho¸ nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn, ­u ®·i. Cµng ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i cµng t¹o ra m«i tr­êng khËp khiÔng, nhµ n­íc hao tæn tµi lùc, doanh nghiÖp tèn c«ng ch¹y chät, tiªu cùc vµ tham nhòng cã ®Êt ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng lµ chÝnh s¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, thµnh c«ng nhÊt trong qu¸ tr×nh ®æi míi. Qu¶n lý nhµ n­íc cÇn t×m nh÷ng chÝnh s¸ch th¸o gì c¶n trë, v­íng m¾c cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi, ph¸t triÓn hÕt n¨ng lùc cña m×nh. T¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tù chñ kinh doanh, lùa chän chiÕn l­îc, ph­¬ng ¸n n©ng cao chÊt l­îng, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm n©ng cao n¨ng lùc thÞ tr­êng nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh s¶n phÈm cña m×nh. 2. Gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt hiÖn nay cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: MÆc dï c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhiÒu khã kh¨n yÕu kÐm, song kh«ng ph¶i trong lÜnh vùc nµo nhµ n­íc còng cã thÓ tham gia mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Trong ph¹m vi ng¾n cña ®Ò ¸n m«n häc em xin tr×nh bÇy mét sè lÜnh vùc mµ nhµ n­íc thÓ hiÖn vai trß quan träng nhÊt. 2.1 Nguån vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: Vèn lµ vÊn ®Ò nan gi¶i, bøc thiÕt nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Nhµ n­íc cÇn sím quy ho¹ch cµ ®Þnh h­íng chiÕn l­îc cho sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §iÒu nµy lµ rÊt quan träng trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c chñ doanh nghiÖp bá vèn kinh doanh. ChÝnh phñ cÇn n¾m b¾t kÞp thêi thùc tr¹ng doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ n¾m b¾t c¸c ho¹t ®éng hç trî cña c¸c ®oµn thÓ, tæ chøc quèc tÕ tõ ®ã quy c¸c nguån vèn nµy vµo mét ®Çu mèi ®Ó qu¶n lý, doanh nghiÖp dÔ tiÕp cËn khi cÇn vay vèn. Trªn thùc tÕ, hiÖn nay chØ cã kho¶ng 2 quü hç trî ph¸t triÓn thùc sù cã hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (ODA, FDI,…). - §èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông: Trong ®iÒu kiÖn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c ng©n hµng nhµ n­íc thõa vèn nh­ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i thiÕu vèn, ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt phï hîp. C¸c ng©n hµng nªn thay ®æi vµ bæ xung qu¸ tr×nh xÐt duyÖt cho vay, kh«ng nªn qu¸ coi träng tµi s¶n thÕ chÊp, v× trong nh÷ng n¨m qua tµi s¶n thÕ chÊp ®· chøng tá nã kh«ng ph¶i lµ vËt b¶o ®¶m tiÒn vay phï hîp vµ duy nhÊt. Nªn cho vay dùa vµo thùc tr¹ng doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cho vay cÇn chó ý ®Õn kh¶ n¨ng, nhu cÇu, thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó cã tÝn dông phï hîp víi hä. - Nªn thµnh lËp c¸c quü b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, quü nµy ®ãng vai trß nh­ mét tæ chøc trung gian gi÷a ng©n hµng víi c¸c doanh nghiÖp, lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi lîi nhuËn n»m trong hÖ thèng ng©n hµng vµ sù gi¸m s¸t cña ng©n hµng Nhµ n­íc. - Thµnh lËp c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ ®Ò nghÞ c¸c c«ng ty nµy cho thuª tµi s¶n vµ bÊt ®éng s¶n mµ hä dù kiÕn, ký hîp ®ång víi c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ cã sù høa hÑn vÒ b¸n tµi s¶n tuú theo t×nh h×nh. §©y lµ mét c¸ch thøc cung cÊp vèn rÊt kh¶ thi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ngay c¶ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. 2.2. Gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam b¶o vÖ th­¬ng hiÖu: §Ó x©y dùng ph¸t triÓn vµ tr¸nh tranh chÊp vÒ th­¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc trong thêi gian tíi nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng t¸c ®éng sau: - CÇn cã chiÕn l­îc còng nh­ biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó tuyªn truyÒn, gi¸c ngé cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÓu râ tÇm quan träng còng nh­ lîi Ých cña viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu. - Phæ biÕn c¸c vÊn ®Ò chung vÒ së h÷u c«ng nghiÖp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ c¸nh thøc thñ tôc ®Ó ®¨ng ký b¶o hé së h÷u c«ng nghiÖp, vÊn ®Ò qu¶n trÞ së h÷u c«ng nghiÖp vµ ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ cã nh÷ng chØ dÉn riªng cho tõng ®èi t­îng. - Ph¸t ®éng ch­¬ng tr×nh x©y dùng, qu¶ng b¸, b¶o vÖ th­¬ng hiÖu trªn m¹ng, phèi hîp víi c¸c ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng ®Ó x©y dùng danh môc s¶n phÈm cÇn cã chØ dÉn xuÊt xø vµ ®Þa lý. - Hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®µo t¹o, huÊn luyÖn, cung cÊp th«ng tin, t­ vÊn cho doanh nghiÖp vÒ x©y dùng vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu. - Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¨ng ký qu¶n lý, vµ b¶o vÖ th­¬ng hiÖu ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc, tr­íc hÕt lµ ®èi víi nh÷ng th­¬ng hiÖu ®· cã vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng. - Níi láng biÖn ph¸p tµi chÝnh cho doanh nghiÖp võa vµ nhá b»ng c¸ch kh«ng nªn giíi h¹n vÒ chi phÝ cho qu¶ng c¸o s¶n phÈm ë møc d­íi 5% so víi tæng chi phÝ nh­ hiÖn nay. - Bæ xung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vÒ së h÷u c«ng nghiÖp nãi chung vµ th­¬ng hiÖu nãi riªng, cÇn xö ph¹t nghiªm minh ®èi víi tr­êng hîp ¨n c¾p, sö dông tr¸i phÐp th­¬ng hiÖu, tiÕn tíi thµnh lËp nh÷ng lùc l­îng “c¶nh s¸t th­¬ng hiÖu”, “c«ng an th­¬ng hiÖu” chuyªn xö lý hµnh vi vi ph¹m quyÒn së h÷u th­¬ng hiÖu hµng ho¸. KÕt luËn Sù nhËn thøc ch­a ®óng ®¾n vÒ vai trß vµ tÇm quan träng cña c¸c DNVVN trong nh÷ng n¨m gi¶i phãng ®Êt n­íc ®· chøng minh ®­îc b»ng thùc tiÔn víi sù thôt lïi vÒ kinh tÕ. Nh­ng kh«ng ph¶i qu¸ muén ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã khi §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta ®ang cè g¾ng thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nhê cã sù ®æi míi c¬ chÕ nµy cïng sù hç chî cña Nhµ n­íc, tuy cßn rÊt nhá bÐ song còng phÇn nµo thóc ®Èy cho c¸c DNVVN ph¸t triÓn, ®ãng gãp kh«ng nhá cho sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc. Giê ®©y kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn vai trß cña DNVVN ®èi víi nÒn kinh tÕ, mµ nhÊt lµ trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa cña n­íc ta th× lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cµng trë nªn cÇn thiÕt nh»m khai th¸c vµ huy ®éng mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc. Tuy cã nhiÒu thuËn lîi, song c¸c DNVVN l¹i gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cho nªn c¸c doanh nghiÖp nµy vÉn cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ trong n¨ng lùc c¹nh tranh. Nh­ng ®©y l¹i lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã vai trß quyÕt ®Þnh kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nªn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNVVN kh«ng chØ lµ nhiÖm vô sèng cßn cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp mµ cßn lµ mét môc tiªu cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh qu¶n lý nÒn kinh tÕ. V× thÕ, trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, c¸c DNVVN víi n¨ng lùc c¹nh tranh cß ë tr×nh ®é rÊt thÊp cÇn nç lùc h¬n n÷a ®Ó kh«ng bÞ thôt lïi l¹i ë ®»ng sau so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. §ång thêi, Nhµ n­íc víi vai trß ®iÒu hµnh cña nÒn kinh tÕ cÇn t¹o ra mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c DNVVN cã thÓ ph¸t huy hÕt ®­îc ­u thÕ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Hy väng b»ng chÝnh sù nç lùc cña m×nh cïng víi sù hç trî cña Nhµ n­íc, c¸c DNVVN sÏ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh kh«ng chØ trªn thÞ tr­êng néi ®Þa mµ c¶ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Cã nh­ thÕ, DNVVN míi thËt sù trë thµnh mét nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ n¨ng lùc nªn bµi viÕt nµy sÏ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em mong nhËn ®­îc sù gãp ý, nhËn xÐt vµ chØ b¶o cña thÇy c«. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Lª ThÞ Anh V©n ®· h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. §oµn NhËt Dòng: N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh – vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia AFTA ( nghiªn cøu kinh tÕ sè 281- th¸ng 10/ 2001). 2. Vò B¸ §Þnh: ChiÕn L­îc s¶n phÈm cña doanh nghiÖp (Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 11/2002). 3. Vò V©n §×nh: Doanh nghiÖp tr­íc ng­ìng cöa cña x· héi (NXB lao ®éng vµ x· héi – 2003). 4. NguyÔn §×nh H­ëng: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 5. TrÇn Quang L©m: Héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam ASEAN nh÷ng ®Æc tr­ng, kinh nghiÖm vµ gi¶i ph¸p ( nhµ xuÊt b¶n thèng kª Hµ néi- 1999). 6. H÷u Minh: chÊt l­îng hµng ViÖt Nam tr­íc thÒm AFTA (Th­¬ng m¹i sè 16/2003). 7. NguyÔn V¨n Nam: §Ó hµng ho¸ vµ dÞch vô ViÖt Nam ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. 8. NguyÔn V¨n Nam: Mét sè t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ( Th­¬ng m¹i, sè 17/2003). 9. Michaele Porter: ChiÕn l­îc c¹nh tranh. Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 2 I. Héi nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi 2 1. Sù cÇn thiÕt cña héi nhËp 2 1.1. Kh¸i niÖm héi nhËp 2 1.2. Xu thÕ thÕ giíi 2 1.3. TÇm quan träng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®­îc kiÓm nghiÖm qua thùc tÕ, thÓ hiÖn ë sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam 3 2. C¬ héi vµ th¸ch thøc khi ViÖt Nam ra nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi 4 2.1. C¬ héi 4 2.2. Th¸ch thøc 6 II. Doanh nghiÖp võa vµ nhá 7 1. Kh¸i niÖm 7 2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 9 3. Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 10 III. C¹nh tranh trong giai ®o¹n hiÖn nay 11 1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¹nh tranh 11 1.1. Kh¸i niÖm 11 1.2. Ph©n lo¹i c¹nh tranh 12 2. Søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ c¸c cÊp ®é cña n¨ng lùc c¹nh tranh 14 2.1. Kh¸i niÖm vÒ søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh 14 2.2. C¸c cÊp ®é cña n¨ng lùc c¹nh tranh 14 3. Vai trß cña c¹nh tranh 16 4. C¸c chiÕn l­îc c¹nh tranh c¬ b¶n 17 5. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng 19 5.1. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ®èi thñ hiÖn t¹i trong ngµnh 19 5.2. Nguy c¬ ®e do¹ nhËp ngµnh tõ c¸c ®èi thñ tiÒm Èn 20 5.3. QuyÒn lùc th­¬ng l­îng hay kh¶ n¨ng Ðp gi¸ cña ng­êi mua 20 5.4. QuyÒn lùc th­¬ng l­îng hay kh¶ n¨ng Ðp gi¸ cña ng­êi cung øng 21 5.5. Nguy c¬ ®e do¹ tõ c¸c s¶n phÈm thay thÕ 21 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh trnah cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay 22 I. §¸nh gi¸ tæng qu¸t t×nh h×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam 22 1. M«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ cña ViÖt Nam 22 2. M«i tr­êng kinh doanh, c¹nh tranh trong n­íc 23 II. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 27 1. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 27 1.1. Chi phÝ 27 1.2. C¹nh tranh vÒ gi¸ 29 1.3. ChÊt l­îng 32 2. Thùc tr¹ng vÒ c¸c yÕu tè nguån lùc cÊu thµnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 34 2.1. Khoa häc vµ c«ng nghÖ 34 2.2. Vèn 34 2.3. Nguån nh©n lùc 37 3. N¨ng lùc qu¶n trÞ chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 40 3.1. ChiÕn l­îc thÞ tr­êng 40 3.2. M¹ng l­íi ph©n phèi 43 3.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh b»ng x©y dùng th­¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp 45 3.4. ChiÕn l­îc qu¶n trÞ marketing 46 3.5. Ch­a cËp nhËt th«ng tin vÒ héi nhËp trong giai ®o¹n hiÖn nay 47 3.6. XuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 48 4. Thùc tr¹ng thÞ phÇn quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam 50 Ch­¬ng III. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 52 I. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp 52 1. Gi¶m chi phÝ 53 1.1. Gi¶m chi phÝ trong kh©u tiÕp thÞ 53 1.2. Kh©u s¶n xuÊt 53 1.3. Qu¶n lý vËt t­ 54 1.4. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c vÒ viÖc c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt 54 2. ChiÕn l­îc s¶n phÈm 54 3. ChiÕn l­îc marketing 56 4. Th­¬ng hiÖu 57 5. ChÊt l­îng hµng ho¸ 58 6. X©y dùng chiÕn l­îc 58 7. BiÖn ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ph©n phèi 59 8. X©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn dµi h¹nh h÷u hiÖu 61 II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá 62 1. X©y dùng m«i tr­êng kinh tÕ, m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp 62 1.2. X©y dùng thÓ chÕ 62 1.3. T¹o lËp m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng 63 1.4. Ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp 63 2. Gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt hiÖn nay cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 63 2.1. Nguån vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 64 2.2. Gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam b¶o vÖ th­¬ng hiÖu 65 KÕt luËn 66 Tµi liÖu tham kh¶o 68