Đồng tháp: hiệu quả của mô hình hội quán trong thực hiện chương trình xây dựng ntm gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp

Với quan điểm trên, Tỉnh đã và đang triển khai thực hiện nhiều mô hình cộng đồng chung sức quản lý, thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới, tái cơ cấu nông nghiệp, như mô hình cộng đồng dân cư quản lý xây dựng nông thôn mới theo phương châm “3 biết”1, mô hình thực hiện cơ chế nhà nước cấp vật tư, người dân đóng góp ngày công lao động trong xây dựng các công trình nông thôn gắn với nhu cầu sản xuất, dân sinh, tổ nhân dân tự quản, hội quán,, trong đó sự ra đời của mô hình Hội quán được xem là bước đột phá, tạo sinh khí mới cho nông thôn mới và tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Hội quán là hình thức liên kết tự nguyện của nông dân nhằm chia sẻ những “chuyện làng, chuyện xóm” và hỗ trợ nhau trong sản xuất, kinh doanh. Đặc trưng của mô hình là sự tự nguyện tham gia của người dân, không biên chế, không ngân sách, hoạt động đơn thuần là hướng đến sự thay đổi nếp nghĩ, cách làm của bà con. Không gian hội họp của các hội quán cũng chỉ là mái hiên của một thành viên có căn nhà rộng rãi, sân một ngôi miếu, một nhà văn hóa ấp chứ không phải là những hội trường trang nghiêm, long trọng. Thời gian sinh hoạt của Hội quán rất linh hoạt, tùy theo điều kiện, các thành viên tự thỏa thuận sao không ảnh hưởng đến việc sinh kế, mùa màng, ruộng vườn, chăm lo gia đình.... Từ hội quán đầu tiên được thành lập tại huyện Châu Thành vào tháng 7/20162, đến nay, toàn tỉnh Đồng Tháp đã có 58 Hội quán được thành lập với trên 3.000 thành viên. Trong thời gian qua, nhằm tạo điều kiện cho các hội quán hoạt động tốt Chính quyền các cấp đã chỉ đạo các ngành chuyên môn tập huấn công nghệ thông tin, ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, cung cấp thông tin về thị trường và hỗ trợ máy vi tính, đường truyền cáp quang, tivi, máy chiếu (đã hỗ trợ 35 máy tính; 28 wifi; 20 tivi/máy chiếu; 37 điện thoại thông minh; xây dựng website; có 26/56 hội quán cơ bản đáp ứng điều kiện thiết bị để kết nối hội nghị trực tuyến), giúp các hội quán kết nối nhanh về ứng dụng khoa học công nghệ, áp dụng vào sản Đoàn kiểm tra, giám sát của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, làm việc với Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG xây dựng NTM và Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Đồng Tháp (tháng10/2017) ĐỒNG THÁP: HIỆU QUẢ CỦA MÔ HÌNH HỘI QUÁN TRONG THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NTM GẮN VỚI TÁI CƠ CẤU NGÀNH NÔNG NGHIỆP Xác định tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới là 2 chương trình có mối quan hệ hữu cơ, tác động thúc đẩy cùng phát triển, Đồng Tháp đã thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới và Tái cơ cấu ngành nông nghiệp giai đoạn 2016 - 2020 trên cơ sở sáp nhập Ban Chỉ đạo của 2 Chương trình này. Để thực hiện đồng thời những mục tiêu to lớn trong tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, Đồng Tháp đã, đang và sẽ tiếp tục tuyên truyền, vận động xây dựng ý thức tự lực, tự chủ, sáng tạo, đặc biệt là tinh thần cộng đồng, liên kết của người dân nông thôn trong tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, giữ gìn an ninh trật tự. ĐIỂM SÁNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 90 xuất, tiêu thụ nông sản, hoạt động chuyên nghiệp, năng động, hiệu quả và tự tin hơn trong trong liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị gắn với xây dựng nông thôn mới3. Qua thực tiễn hoạt động, cho thấy mô hình Hội Quán đã phát huy hiệu quả tích cực trong thực hiện Chương trình xây dưng NTM gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, thể hiện ở một điểm nổi bật như sau: - Một là, góp phần phát triển kinh tế: Thông qua Hội quán tạo điều kiện cho các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, các nhà khoa học, chuyên gia về nông nghiệp đến trao đổi với nông dân về những kỹ thuật sản xuất mới, cách kinh doanh hiệu quả, nâng cao chất lượng, liên kết với các doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm.... từ đó người dân thay đổi dần quy trình sản xuất truyền thống, hàng hóa sản xuất không thương hiệu, giá cả không ổn định; hội quán đã giúp chuyển biến nhận thức của nông dân sản xuất theo hướng công nghệ cao, theo quy trình hữu cơ sinh học, xây dựng quy hoạch, có sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp phân phối, chế biến với các nhà sản xuất, hộ nông dân, giúp kinh tế của Tỉnh ngày càng phát triển. - Hai là, phát triển các loại hình hợp tác: Hội quán là kênh liên kết giữa người nông dân với doanh nghiệp thu mua nông sản. Để phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập người dân nông thôn, việc thúc đẩy liên kết sản xuất giữa những người nông dân chính là một vấn đề cốt lõi. Bởi lẻ, nếu chưa giải xong bài toán hợp tác giữa những người nông dân với nhau thì việc giải bài toán liên kết giữa người nông dân và doanh nghiệp là “vô vọng”. Chỉ khi các hộ nông dân tìm được tiếng nói chung thì mới không bị xé lẻ, thao túng bởi thương lái và có thể đảm bảo được vùng nguyên liệu lớn hơn cho các doanh nghiệp, hướng tới hợp tác sản xuất lớn. Bước đầu các hội quán đã ký kết với các công ty trong việc tiêu thụ sản phẩm thông qua việc ký kết đã nâng cao ý thức cho người dân trong sản xuất phải bảo đảm các yêu cầu, tiêu chuẩn về chất lượng, an toàn thực phẩm. Hiện tại, đã có rất nhiều thành viên tham gia mô hình sản xuất theo yêu cầu của đối tác tiêu thụ4. Ngoài ra, mô hình trở thành nền tảng hình thành và phát triển các hợp tác xã mới, đến nay, đã có 06 hợp tác xã nông sản an toàn được thành lập trên cơ sở các hội quán nông dân5 mở ra hướng đi mới, phù hợp định hướng tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới của Tỉnh. - Ba là, phát huy tính tự quản cộng đồng: Trong hoạt động của Hội quán, ngoài chuyện sản xuất và làm ăn, còn là nơi bàn chuyện đời sống, giải quyết các vấn đề chung của xã hội, làm đường, xây cầu, nhà ở, vệ sinh môi trường, an ninh trật tự,.... Từ đó thay đổi dần quan điểm, cách sống người dân trong giải quyết vấn đề cộng đồng, từng bước xác định “chuyện chung của xã hội là chuyện chung của từng người, từng gia đình, mọi người đều có trách nhiệm tham gia thực hiện”; huy động nguồn lực xã hội để xây dựng nông thôn mới của địa phương. Điển hình, tại Đồng Tâm Hội quán, xã Tịnh Thới vận động 10 suất học bổng, xây 02 cầu bê tông, xây 02 nhà tình thương tổng trị giá 573 triệu đồng; Thuận Tân Hội quán xã Tân Thuận Tây đã vận động nhân dân hiến đất và vật kiến trúc thực hiện tuyến đường đal tổ 5, ấp Tân Dân chiều dài là 400m, kinh phí đầu tư 90 triệu, sư thầy Thích Thiện Xuân đã ủng hộ hội quán hơn 03 tỷ đồng để xây một cây cầu và đoạn đường nhựa 220 m; Canh Tân Hội quán, xã An Nhơn, huyện Châu Thành đã vận động nhân dân tham gia xây dựng gần 7.000m đường nông thôn, xây 05 cây cầu, với số tiền trên 02 tỷ đồng,... - Bốn là, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp: Thông qua mô hình hội quán đã dần xuất hiện tư duy lớn cho mô hình kinh tế tập thể; từ tư duy sản xuất nông nghiệp đã chuyển sang tư duy kinh tế nông nghiệp thị trường, hàng hóa, lấy chất lượng là tiên phong; người dân hiểu được họ đang cần gì và sẽ làm những gì, không còn tư tưởng trông chờ cấp uỷ, chính quyền nghĩ thay và ấn định; từng thành viên biết tận dụng, chia sẻ cùng phát triển, tạo ra một thương hiệu, thích ứng với thị trường, mang lại hiệu quả kinh tế cao; thông qua sinh hoạt hội quán giữa các thành viên đã có niềm tin và tất cả vì lợi ích chung. - Năm là, phát huy tính chủ động, sáng tạo, cách làm hay trong sản xuất, trong đời sống ở cơ sở: Qua hội quán đã xuất hiện nhiều cách làm sáng tạo, điển hình như: mô hình “Cây xoài nhà tôi” xã Mỹ Xương, huyện Cao Lãnh, đã bán được 224 cây xoài các loại với số thành viên tham gia mô hình là 27 thành viện, tổng số tiền trên 830 triệu đồng, có 32 đoàn khách đến tham quan để cùng thu hoạch và giao lưu với các nhà vườn, với mỗi cây xoài nhà vườn có lợi nhuận ít nhất 10% hay mô hình “Cây cam vườn tôi” của Đông Tân Hội quán, xã Tân Thuận Đông, thành phố Cao Lãnh, đến nay đã bán được 40 cây, với số tiền là 400 triệu đồng; thông qua mô hình giúp cho nhà vườn, hợp tác xã quảng bá thương hiệu Xoài Cao Lãnh, Cam thành phố Cao Lãnh, không cần tốn phí thông qua khách tham quan. Bên cạnh đó, khách đến tham quan các nhà vườn được thưởng thức các món ăn ngon làm từ xoài cũng như tham gia các hoạt động giải trí câu cá, hái rau, đổ bánh xèo, qua khách tham quan, nhà vườn học hỏi nhiều về các mặt, tìm hiểu được nhu cầu thực tế của khách để cải thiện hơn dịch vụ của mình, góp phần thúc đẩy mô hình phát triển du lịch cộng đồng. - Sáu là, công tác phối hợp để tuyên truyền chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, rút ngắn khoảng cách người dân và nhà nước: Điều này dễ dàng thấy khi các hội quán đã phối hợp với các đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương lồng ghép tuyên truyền, thông tin các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đặc biệt Chương trình xây dựng nông thôn mới gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Bên cạnh đó, mô hình giúp người nông dân xóa bớt dần cảm giác về khoảng cách mỗi khi phải trình bày các “kiến nghị”, các hội quán đã kết nối với các cấp lãnh đạo, doanh nghiệp, các chuyên gia bàn chuyện làm ăn từ chiếc điện thoại thông minh và có thể gửi thư ĐIỂM SÁNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 91 trực tiếp cho cả đồng chí Bí thư Tỉnh ủy hoặc lãnh đạo, chính quyền địa phương. Để đạt được kết quả phấn khởi nêu trên, khẳng định là thành quả chung với sự tham gia vào cuộc đồng bộ của cấp ủy, chính quyền địa phương, đồng hành, hỗ trợ của các danh nhân, doanh nghiệp và nhất là sự hưởng ứng, tham gia tích cực của người dân. Bên cạnh những kết quả đáng tự hào trên, thì mô hình Hội quán còn đang gặp một số hạn chế: Một số thành viên ban chủ nhiệm hội quán thiếu tự tin trong tổ chức, điều hành; còn lúng túng trong việc chọn nội dung để triển khai thực hiện; vẫn còn một thành viên chưa thật sự có niềm tin trong liên kết, hợp tác sản xuất; một số ít hội quán không duy trì được việc sinh hoạt đinh kỳ; nội dung và hình thức sinh hoạt có lúc chưa gắn với lợi ích thiết thực của hội viên; nội dung tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật sản xuất của các ngành chức năng còn dàn trải, chưa đi vào trọng tâm; việc liên kết giữa thành viên hội quán với doanh nghiệp trong sản xuất chưa nhiều và chưa mang tính ổn định, nhất là việc liên kết tạo đầu ra sản phẩm. Nhằm góp phần hoàn thành kế hoạch thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới trong thời gian sắp tới, cũng như duy trì tinh thần tự lực, hợp tác của cộng đồng dân cư, mô hình Hội quán. Văn phòng Điều phối xây dựng nông thôn mới Tỉnh đề xuất tỉnh cần quan tâm hơn nữa các nội dung sau: + Tiếp tục tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng tổ chức, điều hành cho Ban Chủ nhiệm Hội quán vì họ đều là những nông dân sản xuất giỏi, kinh doanh hiệu quả, có tâm huyết, kinh nghiệm, có uy tín với cộng đồng dân cư nơi sinh sống, có tư duy “dám nghĩ, dám làm”, không trông chờ, ỷ lại sự “hà hơi tiếp sức” của chính quyền. Chỉ cần cung cấp thêm cho họ một số kỹ năng cần thiết, họ sẽ điều hành tốt Hội quán. + Tiếp tục phát huy cách tiếp cận “từ dưới lên”, tức là chính quyền khuyến khích người dân tự thành lập các hội quán, sau đó chỉ là “cầu nối” để các hội quán tiếp xúc với doanh nghiệp và các chuyên gia tư vấn về kỹ thuật và quản trị sản xuất hoặc phát triển cộng đồng chứ không “nghĩ thay”, “làm thay” hay “chỉ đạo” hoạt động của các hội quán. + Tiếp tục cùng đồng hành, phối hợp chặt chẽ với các ngành, các cấp ủy, chính quyền các cấp nghiên cứu nội dung tập huấn sao ngắn gọn, đi vào trọng tâm (khi tập huấn tốt nhất nên dùng từ ngữ địa phương sao cho dễ hiểu). Dù mới bước đầu phát triển nhưng mô hình Hội quán đã phát huy được vai trò tập hợp, gắn kết cộng đồng dân cư nông thôn, từng bước khắc phục tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, phát huy tinh thần đoàn kết, tính tự nguyện, tự chủ, tự quản của người dân trong sản xuất, trong giải quyết các vấn đề của cộng đồng. Hội quán là một mảnh ghép cần thiết vào bức tranh thay đổi thiết chế dân cư theo mô hình tự quản, tự nguyện. Đây là một mô hình mở, linh hoạt, hướng đến sự thay đổi của người dân, đổi mới phương thức vận hành của chính quyền (chính quyền đóng vai trò là người cung cấp thông tin, định hướng chứ không làm thay người dân), là nơi kết nối thông tin, phản hồi nhanh những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Và Tỉnh ta phải phấn đấu theo đúng phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng “Hội quán nông dân là sáng kiến mới của Đồng Tháp. Mong tỉnh tiếp tục thực hiện mở rộng và có tổng kết đánh giá để có thể trở thành chủ trương chung của cả nước”./. ___________________ (1) Phương châm “3 biết” gồm: (1) Biết để tự lực, tự chủ; (2) Biết để hợp tác; (3) Biết để vận dụng thực hiện. (2) Canh Tân Hội quán là Hội quán đầu tiên của tỉnh Đồng Tháp được thành lập ngày 03/07/2016 ở xã An Nhơn huyện Châu Thành, hiện có 105 thành viên là những nhà vườn trồng nhãn, tăng hơn gấp đôi số lượng thành viên ban đầu. (3) Trong tháng 3/2018, Sở Nông nghiệp & PTNT Đồng Tháp đã phối hợp với Trường Cán bộ Quản lý và PTNT 2 tổ chức tập huấn, tham quan và trao đổi thực tế, trao đổi thông tin về thị trường nông sản cho Ban Chủ nhiệm 38 Hội quán. (4) Hội quán Chanh huyện Cao Lãnh đã ký kết với Công ty VinEco trong việc tiêu thụ sản phẩm và được bán vào hệ thống siêu thị Vincom, Vinmart của Tập đoàn Vingroup với hối lượng bình quân 2 tấn/tuần; Hội quán Thành Tâm, huyện Lai Vung ký kết hợp đồng cung cấp quýt đường và cam xoàn cho Công ty VinEco và đã hợp đồng bao tiêu sản phẩm, thu nhập của các nhà vườn tăng từ 15 - 25%; Duy Tân Hội quán xã Hoà An cùng với Tổ hợp tác xoài Hòa Long ý hợp đồng với Công ty TNHH Long Uyên tiêu thụ 400 tấn, Tân Quê, Tân Tâm, Đồng Tâm, Thuận Tân, Duy Tân,đã ký kết hợp đồng với các Công ty cung ứng vật liệu nông nghiệp, tiêu thụ sản phẩm xoài, gạo, phân bón, hỗ trợ vốn vay, phát triển du lịch.; Minh Tân Hội quán, xã Mỹ Hội, huyện Cao Lãnh phối hợp công ty TNHH Long Uyên sản xuất theo quy trình Vietgap”; “Canh Tân Hội quán” xã An Nhơn, huyện Châu Thành liên kết với Công ty Việt Đức sản xuất và xuất hẩu cây ăn trái chất lượng cao; Đồng Tâm Hội quán phối hợp với Viện cây ăn quả triển hai 42 ha sản xuất xoài đủ điều iện xuất hẩu 03 nước (Mỹ, Malaysia, Trung Quốc), mô hình xoài rãi vụ 36,7 ha, liên kết với Công ty phân bón hữu cơ vi sinh Hiệp Thắng cung cấp cho thành viên trả 04 tháng hông tính lãi; ngoài ra, Siêu thị Coopmart, Công ty trách nhiệm hữu hạn Công nghệ thực phẩm Việt Đức, đã đến tìm hiểu, trao đổi hợp tác làm ăn với nông dân các hội quán về tiêu thụ nông sản.(5) Gồm HTX sản xuất và dịch vụ nông nghiệp Hòa An từ Tân Lang Hội quán, HTX nông sản an toàn An Hòa từ Canh Tân Hội quán, HTX nông sản an toàn Vĩnh Thới từ Thành Tâm Hội quán, HTX Thanh Long Phong Hòa từ Hòa Tâm Hội quán, HTX Thanh Long Hội quán từ Thanh Long Hội quán, HTX DVNN Bình Hàng Tây từ Minh Long Hội quán. ĐIỂM SÁNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 92