Du lịch thành phố Hồ Chí Minh, nguồn lực và thực trạng phát triển

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC XAÕ HOÄI SOÁ 5(177)-201322 DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NGUỒN LỰC VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGUYỄN LAN HƯƠNG TÓM TẮT Với những thuận lợi về vị trí địa lý, cơ sở hạ tầng, vốn và nhân lực, du lịch TPHCM đã có những đóng góp quan trọng trong sự phát triển của du lịch Việt Nam. Bài viết phân tích các nguồn lực tạo nên sự phát triển, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp đảm bảo sự phát triển bền vững của du lịch TPHCM. TPHCM có những lợi thế về vị trí địa lý, khí hậu, lại là một trung tâm văn hóa, giáo dục, thương mại, giao thông của cả nước nên đã trở thành một trong những thành phố đi đầu trong du lịch Việt Nam. Trong giai đoạn 2006-2011, Thành phố đã đón khoảng 60% lượng khách quốc tế đến Việt Nam. Doanh thu du lịch của Thành phố chiếm 43% doanh thu du lịch cả nước và đóng góp 11% vào GDP của Thành phố (Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, 2011). 1. THỰC TRẠNG CÁC NGUỒN LỰC TẠO NÊN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 1.1. Tài nguyên du lịch TPHCM nằm ở tọa độ địa lý 10º22'13"- 11º22'17" vĩ độ Bắc và 106º01'25"- 107º01'10" kinh độ Đông, phía Bắc giáp Tây Ninh, Bình Dương, phía đông giáp Đồng Nai, phía Nam giáp biển Đông và Tiền Giang, phía Tây giáp Long An. Vị trí này là một trong những yếu tố giúp Thành phố trở thành trung tâm trung chuyển giữa các tỉnh trong vùng và kết nối vùng với thế giới. Khí hậu Thành phố có hai mùa rõ rệt. Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11. Mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Thành phố thuộc vùng không có gió bão. Nhiệt độ trung bình năm 27,55ºC. Đây là khí hậu lý tưởng để khai thác du lịch quanh năm. Thành phố có hàng trăm sông ngòi, kênh rạch; có rừng ngập mặn Cần Giờ với 15km bờ biển và 69 cù lao lớn nhỏ chứa đựng các hệ sinh thái mang tính đa dạng sinh học cao; có vườn cò Thủ Đức mà lúc cao điểm lên tới 2.000 con, v.v. Tuy nhiên, có lẽ do đầu tư phát triển và quảng bá chưa tương xứng mà những tài nguyên thiên nhiên này vẫn chưa thực sự thu hút đối với du khách trong và ngoài nước. Bên cạnh các địa điểm du lịch thiên nhiên, Thành phố đã kết hợp với các nhà đầu tư xây dựng những công viên, khu sinh thái như Thảo Cầm Viên, Suối Tiên, Công viên Văn hóa Đầm Sen, Khu Du lịch Bình Quới- Thanh Đa, Khu Du lịch Văn Thánh. Tuy số lượng công viên và khu sinh thái của Thành phố nhiều nhất nước nhưng do sự cũ kỹ, thiếu đầu tư cải tạo lớn theo xu hướng mới nên các công viên và khu sinh thái tuy vẫn hấp dẫn đối với du khách các tỉnh nhưng đã trở nên nhàm chán đối với Nguyễn Lan Hương. Thạc sĩ. Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ. Nghiên cứu sinh Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 23 Biểu đồ 1. Tỷ lệ khách quốc tế đánh giá ấn tượng tốt về phong cảnh đẹp tại địa phương 46.50% 48.10% 75.90% 50.60% 32% 59.40% 57.90% 32.90% 0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00% 70.00% 80.00% TP.Hà Nội Hải Phòng Quảng Ninh Huế Đà Nẵng Quảng Nam Khánh Hòa TP.HCM người dân Thành phố và cũng không hấp dẫn đối với khách du lịch quốc tế. Cùng với Địa đạo Củ Chi, hệ thống 11 bảo tàng, các công trình kiến trúc tôn giáo như nhà thờ Đức Bà và chùa Ngọc Hoàng, các kiến trúc công cộng trước thập niên 1970 như Chợ Bến Thành, Ủy ban Nhân dân Thành phố, Dinh Độc Lập, và các công trình kiến trúc hiện đại như khu đô thị Phú Mỹ Hưng, hầm Thủ Thiêm, tháp Tài chính, v.v. đang là những điểm đến yêu thích của du khách trong và ngoài nước. Biểu đồ 1 cho thấy trong 8 thành phố thì lượng khách trả lời “một trong những lý do khiến khách nước ngoài đến du lịch TPHCM vì phong cảnh đẹp” chỉ chiếm 32,9%, cao hơn Đà Nẵng và thấp hơn 6 tỉnh thành được nghiên cứu. Như vậy, cảnh quan không phải là thế mạnh của du lịch Thành phố. Bên cạnh việc thăm viếng cảnh quan thiên nhiên và các công trình văn hóa thì sự hiện hữu của các trung tâm mua sắm cao cấp như Vincom, Diamon Plaza, Parkson Plaza; hệ thống siêu thị như Coopmart, Big C; hệ thống chợ bình dân ở khắp các quận huyện; hệ thống các cửa hàng thời trang, đồ lưu niệm trải khắp các cung đường; các phòng trà ca nhạc, quán bar, vũ trường, sân khấu; hệ thống các nhà hàng, quán ăn đã làm thỏa mãn nhu cầu mua sắm và vui chơi giải trí của khách du lịch đến Thành phố. Để tạo thêm những điểm nhấn văn hóa cho riêng mình, chính quyền Thành phố đã tổ chức các chương trình giao lưu văn hóa như Ngày hội Du lịch, Lễ hội Trái cây Nam Bộ, Liên hoan Món ngon các nước; Chương trình “Thành phố Hồ Chí Minh - 100 điều thú vị”, Đường hoa Nguyễn Huệ. Điều đáng tiếc đối với du lịch Thành phố là mặc dầu có 52/54 dân tộc của Việt Nam đang cư trú tại đây, nhưng du lịch Thành phố vẫn chưa đầu tư, khai thác hiệu quả sự phong phú và đa đạng của các lễ hội, cũng như các công trình kiến trúc, phong tục tập quán, văn hóa ẩm thực của các dân tộc. 1.2. Nhân lực du lịch Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TPHCM, năm 2009, số cán bộ, nhân viên có trình độ đại học của du lịch Thành phố là 7.425 người, chiếm 21,63% lao động trong ngành du lịch của Thành phố. Trong đó chỉ có khoảng 825 người được đào tạo chuyên ngành du lịch. Nguồn: Tổng cục Thống kê, 2010. NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH24 Đến cuối năm 2010, trong khi Hà Nội có 1.534 hướng dẫn viên được cấp thẻ thì Thành phố có 1.650 người được cấp thẻ hướng dẫn viên quốc tế. Tuy nhiên, theo điều tra mới đây của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TPHCM thì hơn 70% các doanh nghiệp trong ngành du lịch của Thành phố thiếu hụt lao động chất lượng cao. 30% doanh nghiệp cho rằng ngoại ngữ kém là nguyên nhân làm giảm sút tính cạnh tranh của ngành du lịch Thành phố. 1.3. Cơ sở hạ tầng du lịch Năm 2001, toàn Thành phố có 187 doanh nghiệp lữ hành đăng ký hoạt động thì đến năm 2010 đã tăng thêm thành 655 doanh nghiệp. Trong đó lữ hành quốc tế là 337 doanh nghiệp (chiếm 42,1% so với cả nước) và lữ hành nội địa là 318 doanh nghiệp (chiếm 38%) (Nguyễn Cao Trí, 2011). Trong 20 doanh nghiệp lữ hành hàng đầu Việt Nam năm 2011 thì đã có đến 7 doanh nghiệp lữ hành quốc tế và 5 doanh nghiệp lữ hành nội địa đóng tại Thành phố. Việc Thành phố dẫn đầu cả nước về số lượng doanh nghiệp lữ hành quốc tế, đứng đầu về số doanh nghiệp được vinh danh hàng năm cộng với số lượng khách quốc tế đến Thành phố hàng năm lên tới trên 60% lượng khách đến Việt Nam đã nói lên chất lượng và khả năng phục vụ của các doanh nghiệp lữ hành Thành phố. Để phục vụ được lượng khách du lịch đông đảo, các doanh nghiệp Thành phố đã đầu tư rất nhiều vào cơ sở lưu trú (Xem Bảng 1). Số liệu thống kê cho thấy số cơ sở lưu trú và số buồng lưu trú của TPHCM luôn dẫn đầu cả nước và lớn hơn 45% so với Hà nội (Hà Nội là thành phố có năng lực lưu trú đứng nhì cả nước). Để thỏa mãn nhu cầu lưu trú của mọi loại khách, các doanh nghiệp Thành phố đã xây dựng hệ thống khách sạn từ 1 đến 5 sao nhiều nhất nước (Xem Bảng 2). Mặc dù tổng số lượng khách đến TPHCM đứng sau Hà Nội nhưng khả năng cung cấp phòng tất cả các hạng đều lớn hơn Hà Nội từ 0,7 đến 10 lần. Trong danh sách khách sạn 4 và 5 sao đoạt giải thưởng du lịch Việt Nam thì đã có trên 50% đóng tại TPHCM. Số liệu trên đã thể hiện sự đi đầu về chất lượng cũng như số lượng trong cơ sở vật chất du lịch của Thành phố. Các khách sạn lớn như Renaissance Riverside, Ommi, Legend, Sofitel Plaza, Saigon Prince, New World, Sheraton, Hyatt Park đều có hệ thống đặt phòng toàn cầu, trang thiết bị hiện đại, dịch vụ phong phú, đa dạng, có khả năng tổ chức những hội nghị, hội thảo lớn. Tuy nhiên, hầu hết Bảng 1. Cơ sở lưu trú – Buồng lưu trú của Việt Nam và TPHCM giai đoạn 2005-2008 Năm Cơ sở lưu trú Buồng lưu trú của cả nước Cả nước TPHCM Hà Nội Cả nước TPHCM Hà Nội 2005 7.603 641 352 150.105 18.323 10.281 2006 8.516 641 352 150.105 18.323 10.281 2007 9.633 980 643 189.436 25.000 13.392 2008 10.638 1.350 779 205.979 32.500 17.360 Nguồn: Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, 2012. NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 25 các khách sạn này đều có vốn của các tập đoàn nổi tiếng của thế giới như Accor của Pháp, Metric của Singapore, Norfolk của Australia, v.v. Đối với khách sạn từ 3 sao trở xuống, cách đây 4 đến 5 năm thì chất lượng chưa đều, một số khách sạn có trang thiết bị lâu đời, dịch vụ và phong cách phục vụ chưa tốt. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây khách sạn 3 sao của Thành phố đã có nhiều chuyển biến. Bên cạnh hệ thống khách sạn được xếp loại thì hệ thống khách sạn chưa xếp loại hoạt động nhiều khởi sắc. Chất lượng phong phú, giá cả đa dạng. Tuy nhiên hệ thống đặt phòng qua mạng chưa thật sự phát triển. 1.4. Giao thông vận tải Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi và hệ thống sân bay, đường sắt, đường thủy, đường bộ phát triển nên Thành phố trở thành đầu mối giao thông của cả miền Nam và là một trong hai thành phố có lượng khách quốc tế trung chuyển lớn nhất nước. Giao thông đường không. Thành phố có sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất là phi trường lớn nhất Việt Nam về cả diện tích và công suất nhà ga. Tuy nhiên, so với các sân bay quốc tế trong khu vực thì sân bay Tân Sơn Nhất vẫn còn nhiều yếu kém. Hệ thống cơ sở vật chất của sân bay tuy đã được từng bước hiện đại hóa nhưng chưa đồng bộ và ngày càng xuống cấp; trình độ và tính kỷ luật của bộ phận không lưu còn yếu nên ảnh hưởng đến sự an toàn của các chuyến bay; sự lộn xộn trong công tác sắp xếp đưa đón khách đã làm cho Sân bay Tân Sơn Nhất chưa tạo được ấn tượng tốt trong lòng du khách. Giao thông đường sắt. Thành phố có hệ thống đường sắt kết nối giao thông từ Nam ra Bắc. Trong Thành phố có hai nhà ga chính là Sóng Thần, Sài Gòn và một số nhà ga nhỏ như Thủ Đức, Bình Triệu. Tiện lợi là vậy, thế nhưng do hệ thống đường sắt cũ kỹ, không được nâng cấp (không gian sử dụng chật hẹp, trang thiết bị cũ kỹ, điều kiện vệ sinh hạn chế), thời gian di chuyển lâu, giá thành cao v.v. đã làm cho phương tiện đường sắt không thể thu hút khách du lịch. Hiện tại, giao thông đường sắt TPHCM chỉ chuyên chở khoảng 0,6% khối lượng hành khách. Giao thông đường bộ. Thành phố có 6 bến xe khách liên tỉnh được phân bố ở các cửa ngõ ra vào. Hiện nay, doanh thu vận Bảng 2. Khách sạn của TPHCM và cả nước năm 2008 Hạng khách sạn Số khách sạn Số buồng khách sạn Cả nước TPHCM Hà Nội Cả nước TPHCM Hà Nội Khách sạn 5 sao 31 13 9 8.196 3.972 2.829 Khách sạn 4 sao 90 8 6 10.950 1.260 113 Khách sạn 3 sao 175 32 21 12.524 2.466 1.782 Số khách sạn từ 3 đến 5 sao 296 53 36 31.670 7.698 4.724 Số khách sạn 1 đến 2 sao và chưa xếp hạng 10.104 935 176 175.344 17.353 4.128 Tổng số 10.400 988 212 207.014 25.051 8.852 Nguồn: Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, 2012; Tổng cục Du lịch, 2011. NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH26 chuyển hành khách bằng đường bộ đang chiếm 99% lượng khách vận chuyển của các phương tiện. Tuy nhiên, cũng như nhiều tỉnh thành trong cả nước, sự xuống cấp của các bến xe, tình trạng sang khách, đón khách bừa bãi đang là vấn đề lớn của ngành giao thông vận tải. Hệ thống đường bộ của Thành phố có nhiều cải tiến trong những năm gần đây. Vỉa hè, hệ thống tín hiệu, bảng báo, camera và các chương trình điều tiết giao thông đang ngày càng phát huy tác dụng trong điều hành giao thông. Tuy nhiên với mật độ dân số đông, sự tăng trưởng dân số nhanh, công tác qui hoạch yếu thì dường như hệ thống đường bộ đang phải chịu quá tải. Hiện tượng tắc nghẽn giao thông hàng giờ tại khu vực nội thành và các tuyến đường quốc lộ chính đang là vấn đề bức xúc không chỉ cho ngành du lịch mà cả người dân Thành phố. Để giải quyết vấn đề giao thông đô thị, Thành phố đang đầu tư cho hệ thống giao thông công cộng như mạng lưới xe buýt, dự án tàu điện ngầm. 1.5. Vốn Theo Niên giám thống kê Việt Nam và TPHCM, trong khi tổng vốn đầu tư của cả nước năm 2010 là 830.278 tỷ đồng thì vốn đầu tư xây dựng cơ bản của Thành phố gần 142.101 tỷ đồng, bằng 17,1% cả nước. Trong khi cả nước có tỷ lệ huy động vốn nội địa của các tổ chức, doanh nghiệp ngoài nhà nước là 35,2% thì Thành phố lại có tỷ lệ huy động đến 43,4%. Đối với vốn đầu tư nước ngoài thì tỷ lệ huy động cũng xấp xỉ so với cả nước, hơn 18%. Như vậy, lượng vốn thu hút đầu tư nhiều nhất nước đã cho thấy thế mạnh về vốn của Thành phố. Tỷ lệ vốn đầu tư của các loại hình doanh nghiệp của Thành phố đã cho thấy thực tế đáng mừng là kinh tế Thành phố không bị lệ thuộc bởi các nhà đầu tư nước ngoài và cũng không phụ thuộc nhiều vào ngân sách quốc gia. Tuy nhiên, đối với ngành du lịch thì dường như các nhà đầu tư nội địa cũng không thể hiện được rõ sức mạnh về vốn của mình. Hầu hết các khách sạn 4 và 5 sao của Thành phố đều thuộc các tập đoàn lớn của nước ngoài. Điều này tuy nói lên được sức hấp dẫn của du lịch Thành phố nhưng cũng thể hiện khả năng hạn chế của các doanh nghiệp nội địa. Các khách sạn 3 sao thì đa số có sự tham gia cổ phần của Nhà nước. Các doanh nghiệp ngoài nhà nước mới chỉ giữ vai chủ đạo trong hệ thống nhà nghỉ và khách sạn từ 3 sao trở xuống. Như vậy, phân tích nguồn lực phát triển du lịch TPHCM đã cho thấy Thành phố đang có rất nhiều lợi thế để phát triển du lịch. Tuy nhiên, hầu như các lợi thế này đều chứa đựng tính thiếu ổn định và chưa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của du lịch trong tương lai. 2. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2.1. Lượt khách đến TPHCM Với những lợi thế đặc thù, Thành phố hiện đang thu hút lượng khách quốc tế nhiều nhất nước (Xem Bảng 3). Mặc dù số lượng khách vẫn gia tăng hằng năm và tỷ trọng khách quốc tế đến Thành phố luôn lớn hơn 57% của cả nước, nhưng sự tăng trưởng lượt khách của Thành phố chậm hơn so với cả nước. Trong giai đoạn 2005-2011, du khách quốc tế của cả nước tăng trưởng 10,54% trong khi Thành phố chỉ tăng trưởng 10,09%. Nếu như năm NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 27 Bảng 3. Lượt khách quốc tế đến Việt Nam và TPHCM giai đoạn 2005-2011 Năm Lượt khách đến Việt Nam (triệu lượt) Tỷ lệ tăng trưởng khách đến Việt Nam (%) Lượt khách đến TPHCM (triệu lượt) Tỷ lệ tăng trưởng khách đến TPHCM (%) Tỷ lệ khách đến TPHCM so với khách đến Việt Nam (%) 2005 3,48 2,00 57,51 2006 3,58 3,05 2,35 17,50 65,58 2007 4,23 18,03 2,70 14,89 63,84 2008 4,24 0,15 2,80 3,70 66,10 2009 3,77 -10,94 2,66 -5,00 70,51 2010 5,05 33,86 3,10 16,54 61,39 2011 6,01 19,09 3,50 12,90 58,20 Tăng trưởng bình quân (%) 10,54 10,09 Nguồn: Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch (2012) và tính toán của tác giả. 2009 lượt du khách đến TPHCM chiếm 70% cả nước thì đến năm 2011 chỉ chiếm 58,2% cả nước. Sự sút giảm này báo hiệu sự vươn lên vượt bậc của một số tỉnh thành trong phát triển du lịch nhưng cũng là dấu hiệu cảnh báo về sự mất dần lợi thế của Thành phố nếu không tạo ra được “vật hấp dẫn du lịch” đặc thù (Xem Bảng 4). Khách nội địa đến TPHCM chiếm 22,68% của cả nước và mức tăng trưởng bình quân là 17,52% đã cho thấy sức hấp dẫn của TPHCM. Tuy nhiên nếu so sánh với lượt khách của Hà Nội và tốc độ tăng trưởng của Hà Nội thì khả năng thu hút khách nội địa của Thành phố có phần yếu hơn. Tuy nhiên, cũng phải lưu ý rằng với vai trò là Thủ đô, là trung tâm chính trị của một nước, Hà Nội sẽ có nhiều lợi thế hơn Thành phố trong việc thu hút khách du lịch hội họp. Lượng cầu đa dạng, phong phú, cùng với lượng khách có thu nhập cao chiếm tỷ trọng lớn đã góp phần thúc ép các doanh nghiệp du lịch Thành phố nâng cao chất Bảng 4. Lượt khách nội địa của Việt Nam và TPHCM giai đoạn 2005-2009 Năm Lượt khách đến Việt Nam (triệu lượt) Tỷ lệ tăng trưởng (%) Lượt khách đến Hà Nội (triệu lượt) Tỷ lệ tăng trưởng (%) Lượt khách đến TPHCM (triệu lượt) Tỷ lệ tăng trưởng (%) Tỷ lệ lượt khách của TPHCM so với cả nước (%) 2005 16,0 4,23 3,00 18,75 2006 17,5 9,38 4,90 15,83 3,80 26,67 21,71 2007 19,2 9,71 5,40 10,20 4,55 19,74 23,70 2008 20,5 6,77 7,67 42,03 5,40 18,68 26,34 2009 25,0 21,95 9,20 19,95 5,67 5,00 22,68 Tăng trưởng bình quân (%) 11,95 22,07 17,52 Nguồn: Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch ( 2012) và tính toán của tác giả. NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH28 Bảng 5. Thu nhập du lịch của Việt Nam và TPHCM giai đoạn 2005-2009, tỷ đồng Năm Thu nhập du lịch của Việt Nam Tỷ lệ tăng trưởng của Việt Nam (%) Thu nhập du lịch của Hà Nội Tỷ lệ tăng trưởng của Hà Nội (%) Thu nhập du lịch của TPHCM Tỷ lệ tăng trưởng của TPHCM (%) Tỷ lệ thu nhập của TPHCM so với Việt Nam (%) 2005 30.000 11.248 13.350 44,50 2006 51.000 70,00 13.950 24,02 16.200 21,35 31,76 2007 56.000 9,80 15.000 7,53 24.000 48,15 42,86 2008 64.000 14,29 23.800 58,67 31.000 29,17 48,44 2009 70.000 9,38 31.000 30,25 30.000 -3,23 42,86 Tăng trưởng bình quân (%) 25,87 30,12 23,86 Nguồn: Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch ( 2012) và tính toán của tác giả. Bảng 6. Chi tiêu bình quân một ngày khách du lịch quốc tế xếp theo khoản chi, USD Bình quân chung Tổng số Thuê phòng Ăn uống Đi lại tại Việt Nam Tham quan Mua hàng Vui chơi Y tế Chi khác Hà Nội 155,8 57,1 28,5 27 8 25,7 5 0,3 4,4 Đà Nẵng 110,29 32,16 22,39 28,65 5,11 14,64 1,98 1,02 4,34 Quảng Nam 134,31 30,84 23,79 10,77 12,8 43,2 6,57 3,51 2,82 TPHCM 145,89 47,53 29,98 13,14 9,28 27,24 5,08 1,34 12,29 Nguồn: Tổng cục Thống kê, 2010. lượng để đáp ứng nhu cầu. Chất lượng dịch vụ của du lịch Thành phố luôn là tấm gương để so sánh với dịch vụ du lịch của các tỉnh thành. Có lẽ đó cũng là lý do mà trong 10 doanh nghiệp lữ hành tốt nhất của Việt Nam thì đã có 7 doanh nghiệp thuộc về Thành phố. 2.2. Thu nhập du lịch của TPHCM Hàng năm Thành phố đón trên 60% lượt khách quốc tế và 23% lượt khách nội địa của Việt Nam. Hà Nội chỉ đón gần 32% lượt khách quốc tế và 32% lượt khách nội địa. Thế nhưng năm 2009, thu nhập tạo nên từ du lịch của Thành phố lại đứng sau Hà Nội và tỷ lệ tăng trưởng bình quân của thu nhập từ du lịch Thành phố cũng thấp hơn Hà Nội và cả nước. Phải chăng khả năng kích thích khách tiêu xài của Thành phố kém hơn Hà Nội hay Thành phố đang bỏ quên một nguồn thu lớn từ nhu cầu đông đảo của du lịch nội địa? Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2010, nghiên cứu trên 9.287 lượt khách quốc tế tại 13 tỉnh thành có du lịch phát triển của Việt Nam, chi tiêu để thuê phòng bình quân một ngày ở Thành phố rẻ hơn Hà Nội, trong khi các khoản chi để mua sắm, vui chơi, tham quan, ăn uống trong một ngày lại nhiều hơn Hà Nội. Điều đó chứng tỏ về tổng quan đối với khách quốc tế thì Thành phố vẫn có sự hấp dẫn chi tiêu hơn Hà Nội. Như vậy sự thua kém về thu nhập của Thành phố so với Hà Nội rất có thể bắt nguồn từ sự thua kém về lượng khách nội địa mặc dù chi tiêu bình quân của khách nội địa chưa cao (Xem Bảng 5, Bảng 6). NGUYỄN LAN HƯƠNG – DU LỊCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 29 Bảng thống kê chung đã cho thấy có lẽ do sự phong phú về chủng loại phòng mà chi phí cho thuê phòng ở TPHCM khá cao. Chỉ thấp hơn so với Hà Nội nhưng lại nhỉnh hơn so với các tỉnh được nghiên cứu. Chi phí đi lại ở Thành phố khá rẻ. Chi phí mua hàng tuy cao nhưng lại thấp hơn nhiều so với Quảng Nam. Thành phố cần tìm hiểu thêm hoạt động mua sắm của khách du lịch khi đến Quảng Nam để tìm ra bài học cho mình. Theo quan điểm của các chuyên gia du lịch, hoạt động mua hàng của khách không những đóng góp vào nguồn thu của quốc gia mà còn là công cụ tiếp thị hàng hóa, tiếp thị du lịch rất mạnh mẽ. Như vậy, các phân tích trên đã cho thấy du lịch TPHCM đang giữ vai trò then chốt trong sự phát triển của du lịch Việt Nam. Tuy nhiên kết quả trên cũng cho thấy Thành phố đang mất dần lợi thế và dường như đã bỏ quên nguồn thu lớn từ lượng khách nội địa, Thành phố cần xây dựng những sản phẩm du lịch đặc thù và tìm hiểu thêm về hoạt động mua sắm của khách du lịch tại các tỉnh thành. KẾT LUẬN Được hỗ trợ bởi những lợi thế về điều kiện tự nhiên, về nguồn nhân lực, về vốn và kết cấu hạ tầng, du lịch TPHCM đã và đang giữ vai trò then chốt trong sự phát triển của du lịch Việt Nam. Tuy nhiên để du lịch Thành phố phát triển bền vững thì Thành phố phải quan tâm đến các vấn đề như đầu tư xây dựng mới và đầu tư nâng cấp các tài nguyên du lịch hiện có; xây dựng vật hấp dẫn du lịch đặc thù; nâng cao chất lượng và số lượng nhân lực du lịch; xây dựng cơ chế thu hút vốn đầu tư hiệu quả của mọi thành phần kinh tế đặc biệt là kinh tế ngoài nhà nước; đầu tư, sắp xếp, nâng cấp cơ sở hạ tầng giao thông vận tải; học hỏi các mô hình mua sắm hiệu quả.  TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh. 2012. Niên giám thống kê. www.pso.hochiminhcity.gov.vn. 2. Nguyễn Cao Trí. 2011. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp du lịch TPHCM đến năm 2020. Trường Đại học Kinh tế. 3. Tổng cục Thống kê. 2010. Kết quả điều tra chi tiêu của khách du lịch năm 2009. www.gso.gov.vn. 4. Tổng cục Thống kê. 2012. Niên giám thống kê. www.gso.gov.vn. 5. Tổng cục Du lịch. 2011. Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. www.itdr.org.vn. 6. Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch. 2012. 7. World Economic Forum. 2011. The Travel & Tourism Competitiveness Report 2011. www.weforum.org. 8. www.hochiminhcity.gov.vn/.