Duy trì và bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn mũi Cà Mau trong bối cảnh biến đổi khí hậu – thực trạng và giải pháp

DUY TRÌ VÀ BẢO VỆ HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN MŨI CÀ MAU TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Ngô Văn Tổng1, Võ Văn Chỉ1 1Học viện Chính trị khu vực IV Thông tin chung: Ngày nhận bài: 07/10/2014 Ngày nhận kết quả bình duyệt: 12/08/2015 Ngày chấp nhận đăng: 12/2016 Title: Maintaining and protecting the ecological systems of mangrove forests of Ca Mau Cape in the current context of climate change - challenges and solutions Keywords: Ca Mau Cape, climate change, ecological, mangrove forests Từ khóa: Mũi Cà Mau, rừng ngập mặn, biến đổi khí hậu, thích ứng với biến đổi khí hậu ABSTRACT Ca Mau Cape is the only place on the mainland that people can see the sunrise over the East Sea in the morning and the sunset over the West Sea in the late afternoon. Surrounding Ca Mau Cape are shallow waters, unique mangrove ecosystems with a very high level of biodiversity. This area is where two sea currents, the North - South and the South – West, are adjacent with two modes of diurnal and semi-diurnal tides, making up the sedimentation area (Bai Boi), which covers tens of thousands of hectares located along the Southwestern coast of Ca Mau province. However, within threats caused by human activities, Ca Mau would be continuously affected by the phenomenon of climate change and the rising sea levels, which leaves a huge impact on mangrove ecosystems in Ca Mau Cape. This article points out the current situation and proposes some solutions to effectively maintain and protect the ecological systems of mangrove forests of Ca Mau Cape in the present context of climate change. TÓM TẮT  Mũi Cà Mau là nơi duy nhất trên đất liền có thể ngắm được mặt trời mọc lên từ mặt biển Đông vào buổi sáng và lặn xuống mặt biển Tây vào buổi chiều. Xung quanh Mũi Cà Mau là vùng biển cạn, hệ sinh thái rừng ngập mặn độc đáo với tính đa dạng sinh học rất cao. Đây là nơi tiếp giáp 2 dòng hải lưu Bắc – Nam và Tây – Nam, với 2 chế độ nhật triều và bán nhật triều, tạo nên vùng lắng đọng phù sa (Bãi Bồi) rộng hàng chục ngàn hécta nằm dọc theo bờ biển Tây – Nam tỉnh Cà Mau. Tuy nhiên, hiện nay ngoài những mối đe dọa từ hoạt động của con người, Mũi Cà Mau đang và sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề của hiện tượng biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng, điều này làm ảnh hưởng rất lớn đến hệ sinh thái rừng ngập mặn ở Mũi Cà Mau. Bài viết sẽ dẫn ra một số thực trạng và đề xuất một số giải pháp để duy trì và bảo vệ hiệu quả hệ sinh thái rừng ngập mặn Mũi Cà Mau trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay. MỞ ĐẦU Khu vực Mũi Cà Mau (MCM) là một trong các địa phương chịu ảnh hưởng bất lợi bởi hiện tượng thiên tai, biến đổi khí hậu và nước biển dâng của tỉnh Cà Mau do đặc điểm vị trí địa lý nằm trong vùng chịu ảnh hưởng của khí hậu gió mùa, là nơi tiếp giáp trực tiếp các tác động của thủy triều biển Đông và biển Tây. Bên cạnh đó, việc tàn phá môi trường thiên nhiên của con người vùng MCM đã và đang làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái ngập mặn nơi đây. Việc thích ứng với biến đổi khí hậu của cư dân vùng MCM còn chậm, các chương trình, mục tiêu quốc gia về ngăn ngừa, hạn chế biến đổi khí hậu tuy đã được triển khai nhưng thực tế vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế hiện tại. Vì vậy, hạn chế sự tác động của biến đổi khí hậu, sự tàn phá của con người, bảo tồn và duy trì đa dạng sinh học hệ sinh thái rừng ngập mặn vùng MCM trong điều kiện hiện nay là rất cần thiết và cấp bách. TỔNG QUAN VỀ HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN MŨI CÀ MAU Cà Mau là tỉnh ven biển ở cực Nam của Việt Nam, một vùng đất “trẻ”, mới được khai phá khoảng trên 300 năm, nằm trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Phần đất liền của tỉnh Cà Mau có diện tích 5.294,87 km2, xếp thứ 2 và bằng 12,97% diện tích khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, chiếm 1,58% diện tích cả nước. Trong đó, diện tích đất nuôi trồng thủy sản trên 266.735 ha, đất trồng lúa 129.204ha, đất lâm nghiệp 103.723 ha. Tỉnh Cà Mau nằm ở 8034’ đến 9033’ vĩ độ Bắc và 104043’ đến 105025’ kinh độ Đông, cách Thành phố Hồ Chí Minh 370 km, cách Thành phố Cần Thơ 180 km về phía Nam. Theo đường chim bay, từ Bắc tới Nam dài 100 km. Phía Bắc giáp tỉnh Kiên Giang, phía Đông Bắc giáp tỉnh Bạc Liêu, phía Đông và Đông Nam giáp biển Đông và phía Tây giáp Vịnh Thái Lan. Cà Mau nằm trên bán đảo, có vị trí địa lý khá đặc biệt, với ba mặt tiếp giáp biển. Cà Mau nằm ở vùng biển các nước Đông Nam Á nên rất thuận lợi giao lưu, hợp tác kinh tế với các nước trong khu vực. Vùng biển và thềm lục địa thuộc chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam do tỉnh Cà Mau quản lý có diện tích 71.000 km2. Trong đó, có đảo Hòn Khoai, Hòn Chuối, Hòn Buông và Hòn Đá Bạc (Cục Thống kê tỉnh Cà Mau, 2013). Đây là một vùng đất ngập mặn có hệ sinh thái rất đa dạng, với quần hợp thực vật chiếm ưu thế là cây đước, sú, vẹt, mắm phát triển mạnh mẽ, cung cấp nhiều sản vật từ rừng (Lê Anh Tuấn, 2013, tr. 4). Đồng thời rừng ngập mặn còn là nơi bảo tồn các loài động vật quý hiếm. Trong đó có rất nhiều loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam và sách đỏ của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) như khỉ đuôi dài và cà khu (Quốc Tuấn, 2013). Ngoài ra có nhiều loài chim di trú từ các nơi trên thế giới về đây, trong đó có nhiều loài thuộc loại quý hiếm như chim sen, chẳng bè, sếu, Hệ sinh thái rừng ngập mặn ở đây là bức tường tiên phong chặn gió bão, kiên trì giữ đất và là khu bể chứa carbon khổng lồ thông qua sinh khối rừng dày đặc, cung cấp oxygen tạo nên bầu không khí trong lành cho khu vực. Ngoài ra, MCM còn là nguồn cung cấp dịch vụ cho những sản phẩm phi vật chất như giá trị nghiên cứu, tham quan du lịch, cảm hứng cho văn chương, thi ca, hưởng thụ văn hóa hoặc các giá trị lịch sử khác. Về mặt môi trường, rừng ngập mặn MCM đóng một vai trò to lớn trong việc góp phần cân bằng nước, điều hòa khí hậu và hạn chế tác hại của thiên tai. Năm 2009, MCM đã được Ủy ban Điều phối quốc tế chương trình Con người và Sinh quyển (MAB) công nhận là khu Dự trữ sinh quyển thế giới. Phần đất Vườn Quốc gia (VQG) MCM ở huyện Ngọc Hiển vừa được công nhận là khu Ramsar thứ năm của Việt Nam. Rừng ngập mặn của bán đảo Cà Mau được xem là lớn nhất nước. Đến năm 2012, Cà Mau có tổng diện tích rừng khoảng 103.723 ha, chiếm 77% rừng của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, chủ yếu là rừng ngập nước. Trong đó, rừng tự nhiên 9.179 ha, rừng trồng 94.544 ha. Rừng ngập mặn Cà Mau có hệ sinh thái độc đáo và đa dạng, đứng thứ 2 trên thế giới, sau rừng Amazôn ở Nam Mỹ (Cục Thống kê tỉnh Cà Mau, 2013). Chính điều này đã tạo nên một hệ sinh thái rừng ngập mặn có giá trị vô cùng phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, MCM cũng đang chịu một áp lực rất lớn từ vấn đề biến đổi khí hậu và nước biển dâng (Nguyên Linh, 2015). Bên cạnh đó, người dân ở nơi đây cũng góp phần làm suy giảm hệ sinh thái rừng ngập mặn MCM khi họ tự ý khai thác, phá rừng để lấy lâm sản; mở rộng diện tích nuôi tôm; phá rừng để mở rộng diện tích đất canh tác. THỰC TRẠNG BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TÁC ĐỘNG LÊN HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN MŨI CÀ MAU Cà Mau được phỏng đoán là tỉnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi mực nước biển dâng do địa hình thấp, vùng ven biển dài 254 km và ảnh hưởng của hai chế độ thủy triều của biển Tây và biển Đông (Nguyên Linh, 2015). Hệ sinh thái rừng ngập mặn là hệ thống hở và cũng dễ bị tổn thương do sự xuất hiện của thiên tai bất thường, tác động biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Theo báo cáo của Ban chỉ huy Phòng chống lụt bão tỉnh Cà Mau (2011), trong giai đoạn 1997-2010, thiên tai, bao gồm cả lốc xoáy, bão và xói lở đất đã gây ra một tổn thất toàn bộ của Tỉnh 200 triệu USD (Lê Anh Tuấn, 2013, tr. 4). Trong những năm gần đây, tình hình thời tiết tại vùng bán đảo Cà Mau diễn ra khá thất thường. Lốc xoáy thường xuyên xảy ra với cường độ ngày càng phức tạp, lượng mưa đầu mùa và cuối mùa có sự chênh lệch. Cà Mau cũng là nơi chịu nhiều thiệt hại từ những cơn bão điển hình như bão số 5 (1997) và nhiều cơn bão bất thường khác trong những năm 2000, 2004, 2006, 2012, 2013. Có thể nói do vị trí đặc biệt của Cà Mau nên vùng này là nơi chịu nhiều cơn bão nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Bờ biển vùng mũi Cà Mau đang bị xâm thực Tại hội thảo công bố giai đoạn 1 dự án “Sự sụt lún đất của bán đảo Cà Mau” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển phối hợp với Viện Địa kỹ thuật Hoàng gia Na Uy (NGI) tổ chức ngày 17/06/2013 tại Thành phố Cần Thơ, NGI đã tiến hành khảo sát và đánh giá thực trạng mất đất ở bờ biển tỉnh Cà Mau cũng như những vấn đề liên quan đến việc mất rừng ngập mặn và xâm nhập nước mặn vào kênh rạch trong khu vực. NGI đã kết luận rằng miền Nam Việt Nam có thể bị sụt lún nghiêm trọng trên bề mặt do hoạt động bơm nước ngầm liên tục. Vì diện tích đất ở khắp Cà Mau đều cao hơn mực nước biển 1 m, nên sụt lún có thể là nguyên nhân chính của tất cả mọi vấn đề ở Cà Mau, bao gồm cả việc mất đất liên tục, thiệt hại của rừng ngập mặn ven biển và sự xâm nhập mạnh của nước biển vào sông ngòi. Dữ liệu thu được từ vệ tinh cho thấy bờ biển bị thụt vào từ 100 đến 1.400 m trong 20 năm qua (Gia Bách, Tiến Trình, Chí Nhân, 2014). Đánh giá sơ bộ cho thấy sụt lún có thể đã lên đến từ 30 đến 70 cm ở nhiều nơi. Theo tính toán của NGI nếu không hạn chế hoặc dừng việc bơm nước ngầm thì toàn bộ tỉnh Cà Mau có thể biến mất hoàn toàn trong vài thập niên tới. Nhiều công trình bị ngập Trong những năm gần đây, không riêng gì vùng MCM, bán đảo Cà Mau mà cả Đồng bằng sông Cửu Long, một số nơi khác ở Việt Nam và nhiều nước khác trong khu vực cũng sụt lún. Vì vùng đất này mới hình thành do phù sa bồi lắng, đất chưa ổn định nên bán đảo Cà Mau có thể lún, chìm nhanh hơn những khu vực khác. Do áp lực dân số tăng, nhu cầu sản xuất nhiều, công trình nhiều làm tăng gia tải trọng trên nền đất yếu, lại thêm nguồn nước ngầm bị khai thác quá mức làm cho đất bị lún. Các chuyên gia dự báo, mực nước biển vùng Nam Bộ đến năm 2020 có thể dâng thêm 0,3 m. “Biến đổi khí hậu là nguy cơ lớn nhất ảnh hưởng tới Khu dự trữ sinh quyển Mũi Cà Mau. Dự báo, vùng Nam Bộ đến năm 2020, mực nước biển sẽ dâng thêm 0,3 m. Theo tính toán, nếu nước biển dâng đến 0,7 m thì diện tích tỉnh Cà Mau sẽ bị ngập tới 28%, tập trung tại các vùng trũng thuộc khu dự trữ sinh quyển này” (Gia Bách, Tiến Trình, Chí Nhân, 2014). Trên thực tế những năm gần đây, khu dự trữ sinh quyển MCM đã bị “tàn phá” bởi nhiệt độ tăng, nước biển dâng, xâm nhập mặn. Ngoài ra, trên 170.000 cư dân sông nước sống ở MCM, nếu không có ý thức bảo vệ thiên nhiên cũng sẽ gây hại đến khu dự trữ sinh quyển này. Chỉ riêng 2.000 hộ là dân di cư tự do ở đê biển Tây do thiếu việc làm, thiếu ổn định, vẫn sống nhờ khai thác các nguồn lợi tự nhiên cũng làm tăng thêm mối nguy cho sự xâm hại khu Dự trữ sinh quyển. Chính những nguyên nhân trên đã làm cho hệ sinh thái rừng ngập mặn MCM đang đứng trước một nguy cơ lớn là đang chìm dần và tốc độ có vẻ nhanh hơn mực nước biển dâng do hiện tượng ấm lên toàn cầu. Theo số liệu sơ khảo ban đầu của điểm quan trắc lún mặt đất thì chỉ trong 8 tháng từ 6/2011 đến 2/2012, MCM đã lún xuống khoảng 45 mm (Lê Anh Tuấn, 2013, tr. 5). Bên cạnh những nguyên nhân khách quan do tự nhiên gây ra, việc sụp, lún, suy giảm hệ sinh thái ngập mặn MCM thì nguyên nhân chính là con người. Người dân Cà Mau có cụm từ “cây mắm đi trước cây đước theo sau” để chỉ quá trình lấn ra biển của vùng đất bồi lắng. Cây mắm giữ vai trò tiên phong lấn ra biển. Rễ mắm bám chặt vào đất, giữ phù sa, bồi lắng, tích tụ lâu ngày trở thành vùng đất mới. Khi cây mắm hoàn thành sứ mệnh thì đến lượt cây đước theo sau để “khẳng định chủ quyền” của đất liền. Tuy nhiên, hiện nay, rừng phòng hộ ven biển đã bị xâm phạm nghiêm trọng. Thêm vào đó, khi xây dựng khu du lịch, người ta đã đưa cơ giới vào đào xới, lấy cát từ các bãi bồi lắng. Điều này đã tác động xấu vào tiến trình diễn thế của tự nhiên, gây sạt lở. Tuy sau đó những người có trách nhiệm cho xây dựng bờ kè giữ đất, giữ rừng nhưng do xây dựng không đúng kỹ thuật nên các bờ kè chỉ “làm mồi” cho sóng biển. MỘT SỐ GIẢI PHÁP DUY TRÌ, BẢO VỆ HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN MŨI CÀ MAU TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU HIỆN NAY Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, trên thế giới có khoảng 60% hệ sinh thái đã bị chính con người khai thác, sử dụng không bền vững (Lê Anh Tuấn, 2013, tr. 5). Ở Việt Nam thì vùng MCM có địa hình gần như thấp, trũng nhất nước nên thường xuyên bị ảnh hưởng bởi tình trạng triều cường dâng cao trong mùa mưa lũ, nhưng thiếu nước ngọt nghiêm trọng do sự xâm nhập mặn vào mùa khô. Mặt khác, đời sống người dân ở vùng đất MCM phụ thuộc vào tài nguyên đất, tài nguyên nước, tài nguyên rừng. Vấn đề đáng quan tâm nữa là việc người dân chặt phá cây rừng, khai thác thực vật và động vật theo cách hủy diệt nên cần có biện pháp tích cực hơn trong việc bảo tồn đa dạng sinh học. Trước tình trạng trên, để duy trì hệ sinh thái rừng ngập mặn MCM trước những tiêu cực của biến đổi khí hậu, thì ngay bây giờ phải có những chiến lược và sách lược để bảo vệ hệ sinh thái ngập mặn quý giá này. Về chính sách Chiến lược đầu tiên là phải hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý khu bảo tồn, cơ sở bảo tồn và hành lang đa dạng sinh học. Nghiên cứu xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân, đặc biệt là cộng đồng dân cư tham gia vào quy hoạch bảo tồn thông qua việc bảo vệ có hiệu quả các khu bảo tồn hiện có (vườn Quốc gia, khu Ramsar,) bảo vệ các hành lang đa dạng sinh học phù hợp với quy hoạch bảo tồn của cả nước. Nghiên cứu xây dựng cơ chế phát triển, đa dạng hóa các loại hình du lịch sinh thái gắn với xóa đói giảm nghèo; bảo đảm cuộc sống cho hộ gia đình, cá nhân sinh sống hợp pháp trong khu bảo tồn. Kiên quyết chặn đứng tình trạng phá rừng ngập mặn để nuôi tôm. Khuyến khích người dân trong vùng nuôi tôm sinh thái; xem việc bảo vệ rừng như là một phần công tác bảo vệ an ninh quốc phòng cho miền cực Nam Tổ quốc. Đồng thời tăng cường hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về đa dạng sinh học, theo hướng phân định rõ chức năng quản lý. Trong đó chú trọng thực hiện quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học; xây dựng kế hoạch đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực quản lý của đội ngũ làm công tác bảo tồn từ Trung ương đến địa phương trong hệ thống các khu bảo tồn, cơ sở bảo tồn và hành lang đa dạng sinh học. Bên cạnh đó, cũng cần điều tra, xác định các vùng hệ sinh thái tự nhiên quan trọng, nhạy cảm, dễ bị tổn thương, suy thoái để có kế hoạch bảo vệ và phục hồi. Tập trung các vùng có tiềm năng cung cấp các dịch vụ sinh thái. Chú trọng nghiên cứu sử dụng các phương pháp, công cụ và áp dụng các mô hình mới. Đặc biệt là phương pháp tiếp cận dựa vào hệ sinh thái trong công tác quản lý các khu bảo tồn, cơ sở bảo tồn và hành lang đa dạng sinh học.Tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học trong và ngoài nước có những chương trình nghiên cứu sâu về chức năng và dịch vụ hệ sinh thái MCM. Về kinh tế Xây dựng mô hình bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên rừng, kết hợp với du lịch sinh thái, tạo việc làm, xây dựng cơ cấu quản lý rừng bền vững có sự tham gia của người dân. Thực hiện các chứng chỉ carbon từ diện tích rừng để tăng nguồn thu cho công tác duy trì dịch vụ hệ sinh thái. Cần nghiên cứu, thực hiện việc chi trả dịch vụ hệ sinh thái, xem đây là một chiến lược tạo cơ chế tài chính cho bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, góp phần xóa đói giảm nghèo cho người dân trong vùng.  Về xã hội Hiện đời sống của hàng ngàn hộ dân ở MCM vẫn khó khăn, chưa có việc làm ổn định cho nên nhiều hộ mưu sinh bằng cách lén lút chặt phá cây rừng để hầm than hoặc khai thác thực vật, động vật và các loài thủy sản tại khu Ramsar thuộc VQGMCM. Do vậy, thời gian tới, tỉnh Cà Mau cần tiếp tục nghiên cứu, xây dựng và triển khai mô hình lồng ghép các dịch vụ dựa vào cộng đồng cũng như mô hình bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên rừng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ tài nguyên rừng ngập mặn MCM gắn với việc giải quyết sinh kế, ổn định đời sống người dân. Ổn định và nâng cao đời sống cho cư dân trong vùng để giúp họ tránh được các hành vi phá rừng bất hợp pháp. Hạn chế các dòng di dân thiếu kiểm soát, xâm lấn vào vùng bảo vệ nghiêm ngặt của VQGMCM. Cung cấp và hỗ trợ cơ sở hạ tầng nông thôn (điện, nước, đường giao thông, trường học, trạm xá, mạng thông tin,) cho cư dân địa phương. Thường xuyên giáo dục ý thức cộng đồng trong bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn. Tổ chức đối thoại giữa người quản lý tài nguyên thiên nhiên và người dân trong cộng đồng để có tiếng nói chung trong việc bảo vệ và khai thác bền vững tài nguyên đất, nước, rừng và sinh vật ở MCM. Về sinh thái Chú trọng nghiên cứu sử dụng các phương pháp, công cụ và áp dụng các mô hình mới. Đặc biệt là phương pháp tiếp cận dựa vào hệ sinh thái trong công tác quản lý các khu bảo tồn, cơ sở bảo tồn và hành lang đa dạng sinh học. Kiểm kê và đánh giá sự hiện hữu của các loài thực và động vật trong vùng MCM. Xác định sơ đồ chuỗi thực phẩm trong hệ sinh thái rừng ngập mặn ở đây. Có kế hoạch duy trì các nguồn gen thực vật và động vật quý hiếm và đặc trưng vùng ngập triều. Bảo vệ đa dạng sinh học của các hệ sinh thái rừng ngập mặn. Lập kế hoạch phục hồi và trồng mới rừng ngập mặn, xác định địa điểm phù hợp và phương thức phục hồi hiệu quả. Lồng ghép các dịch vụ hệ sinh thái dựa vào các công cụ đánh giá khoa học trong việc ra quyết định duy trì và khai thác nguồn lợi tự nhiên một cách bền vững. Đánh giá nguy cơ và có biện pháp hữu hiệu chặn tình trạng xói lở bờ biển và khai thác nước ngầm thiếu kiểm soát trong khu vực. KẾT LUẬN Mũi Cà Mau, mảnh đất nhỏ bé và vô cùng thiêng liêng của Tổ quốc “mấy trăm đời lấn luôn ra biển” đang chịu áp lực nặng nề bởi biến đổi khí hậu và sự tác động, xâm hại quá vô tình của con người. Mũi Cà Mau trước nguy cơ mất đi nếu thiếu những giải pháp bảo vệ đồng bộ kịp thời. Vì vậy, trong thời gian tới tỉnh Cà Mau và các ngành chức năng, cần triển khai đồng bộ những giải pháp về chính sách, kinh tế, xã hội và sinh thái để ngăn chặn và hạn chế tình trạng trên. TÀI LIỆU THAM KHẢO Ban Chủ nhiệm Địa chí – Cục thống kê Cà Mau. (Ngày 01 tháng 12, 2013). Vị trí địa lý, giới hạn lãnh thổ; Rừng Cà Mau. Cổng thông tin điện tử Cà Mau. Truy cập từ Ban Chủ nhiệm Địa chí – Cục thống kê Cà Mau. (Ngày 01 tháng 12, 2013). Rừng Cà Mau. Cổng thông tin điện tử Cà Mau. Truy cập từ Gia Bách, Tiến Trình, Chí Nhân. (Ngày 19 tháng 6, 2013). Cà Mau sẽ biến mất?. Thanh niên. Truy cập từ Nguyên Linh. (Ngày 23 tháng 01, 2015). Tìm giải pháp hữu hiệu chống xâm thực vùng Đất Mũi. Cổng thông tin điện tử Chính phủ. Truy cập từ Lê Anh Tuấn. (Ngày 12 tháng 4, 2013). Duy trì dịch vụ hệ sinh thái Mũi Cà Mau trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Diễn đàn khoa học Bảo tồn Thiên nhiên và Văn hóa vì sự phát triển bền vững ở Ban Nghiên cứu Hệ sinh thái Rừng ngập mặn (MERD), Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường (CRES), Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU) Đồng bằng sông Cửu Long, TP. Cà Mau. Quốc Tuấn. (Ngày 24 tháng 6, 2013). Bảo tồn đa dạng sinh học Vườn quốc gia Mũi Cà Mau. Vietnam+. Truy cập từ