Ebook Tổng hợp về cổ phiếu

March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 1 Kinh Doanh Là Văn Minh March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 2 Cổ phiếu toàn tập Hướng dẫn về tiền tệ và ñầu tư của tạp chí Wall Street Cổ phiếu: Tham gia sở hữu công ty Cổ phần là các tỷ lệ sở hữu của một công ty. Khi bạn mua cổ phần công ty, hoặc là các cổ phiếu, bạn sở hữu một phần của công ty ñó. Mua cổ phần là ñầu tư vào vốn góp chủ sỡ hữu của công ty. Nếu bạn mua cổ phần của công ty bạn sẽ nắm cổ phiếu xác ñịnh quyền sở hữu ñối với công ty ñó, và người ta gọi bạn là cổ ñông. Bạn mua cổ phần vì bạn kỳ vọng rằng giá trị cổ phần bạn sở hữu sẽ tăng lên, hoặc vì bạn kỳ vọng rằng công ty ñó sẽ trả bạn khoản thu nhập cổ tức, hay cũng chính là một phần trong tổng số lãi của công ty. Trên thực tế, nhiều cổ phần tạo cả cơ hội tăng trưởng lẫn thu nhập (cổ tức). Khi một công ty phát hành cổ phiếu, công ty này sẽ thu ñược tiền từ lần bán ñầu tiên. Sau ñó, các cổ phiếu thuộc cổ phần sẽ ñược kinh doanh, hay chính là mua và bán giữa các nhà ñầu tư, nhưng công ty sẽ không có ñược một khoản thu nhập nào thêm cả từ các hoạt ñộng kinh doanh này. Giá của cổ phiếu tăng lên hay giảm ñi tuỳ thuộc vào bạn và các nhà ñầu tư khác sẵn sàng chấp nhận mua cổ phiếu ở mức giá nào tại thời ñiểm giao dịch. Cổ phần phổ thông Hầu hết cổ phiếu ở Mỹ là thuộc loại cổ phần phổ thông. Nếu bạn mua cổ phần phổ thông, sẽ chẳng có ñảm bảo nào rằng bạn sẽ kiếm ra tiền trên ñó. Bạn chấp nhận rủi ro nếu cổ phần của bạn không tăng lên về giá trị hoặc không ñem lại cho bạn cổ tức. Trên thực tế, hoàn toàn có khả năng giá cổ phiếu sẽ giảm, và bạn có thể thua thiệt một chút hoặc toàn bộ khoản ñầu tư nếu bạn bán vào thời ñiểm thiệt hại. ðể ñổi lại yếu tố rủi ro bạn phải gánh chịu, bạn lại có March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 3 thể thu ñược nhiều lợi nhuận nếu công ty bạn ñầu tư vào phát triển thịnh vượng-nhiều khi là lợi nhuận rất lớn. Thời gian trôi qua, các cổ phiếu nói chung, mặc dù là không phải là với mọi cổ phiếu, có xu hướng tăng lên về giá trị. Cổ phiếu Marconi Wireless Telegraph Company, Hoa Kỳ, phát hành 1913 Cổ phần ưu ñãi Các cổ phần ưu ñãi cũng là các cổ phiếu sở hữu phát hành bởi một công ty và ñược các nhà ñầu tư mua bán. Các cổ phiếu này khác cổ phiếu phổ thông ở chỗ chúng giảm bớt rủi ro của nhà ñầu tư-nhưng chúng cũng lại có thể hạn chế bớt phần lợi ích của họ. Khoản lợi tức của cổ phiếu ưu ñãi mang lại ñược ñảm bảo và ñược trả trước khi cổ tức của cổ phiếu phổ thông ñược trả. Ngoài ra, cổ ñông nắm giữ cổ phần ưu ñãi có nhiều khả năng hơn lấy lại một phần vốn ñầu tư của mình trong trường hợp công ty phá sản. Nhưng cổ tức lại không tăng lên nếu công ty tạo ra nhiều lợi nhuận, và giá của cổ phiếu ưu ñãi tăng chậm hơn cổ phiếu phổ thông. Các nhóm cổ phiếu Các công ty có thể phát hành nhiều nhóm cổ phiếu khác nhau, ñặt tên chúng khác nhau và niêm yết chúng trên các thị trường cổ phiếu khác nhau. ðôi lúc một nhóm cổ phiếu chỉ rõ quyền sở hữu ñối với một bộ phận cụ thể hoặc một công ty con (thuộc sở hữu) của công ty. Nhiều trường hợp khác, một nhóm cổ phiếu còn chỉ rõ các cổ phiếu bán ở các mức giá thị trường khác nhau, có các chính sách cổ tức khác nhau, hoặc ấn ñịnh các ñiều kiện hạn chế về phương thức bán hoặc quyền biểu quyết trên số sở hữu. Tách cổ phiếu March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 4 Khi giá của cổ phiếu tăng khá lớn, bạn hay các nhà ñầu tư khác rất ngại mua bán, hoặc bởi vì bạn nghĩ giá ñã lên tới ñỉnh ñiểm hoặc bởi vì giá như vậy mua rất ñắt. Các công ty có một lựa chọn tách cổ phiếu ñể giảm giá xuống, và bằng cách này họ kỳ vọng hâm nóng hoạt ñộng mua bán. Khi một cổ phiếu tách nhỏ, số lượng cổ phiếu ñưa vào giao dịch tăng lên, nhưng tổng giá trị thị trường vẫn không ñổi. Lấy ví dụ cổ phần của một công ty ñược giao dịch ở mức giá 100 ñô-la một cổ phiếu. Nếu công ty thông báo tách cổ phiếu hai-lấy-một, bạn sẽ có 2 cổ phiếu mới cho mỗi cổ phiếu bạn ñang nắm giữ. Cùng thời ñiểm này giá giảm còn 50 ñô-la một cổ phiếu. Nếu bạn ñang sở hữu 300 cổ phiếu bán ở thị giá 100 ñô-la/cổ phiếu, thì khi tách cổ phiếu bạn sẽ sở hữu 600 cổ phiếu mới tách ở giá 50 ñô-la/cổ phiếu. Ảnh hưởng ñầu tiên của một vụ tách cổ phiếu không khác gì so với việc ñổi tiền. Nhưng có khả năng giá cổ phiếu sẽ tăng tiếp tới tận mức trước khi tách, và như vậy làm tăng tổng giá trị thị trường của cổ phần của bạn. Tỷ lệ tách cổ phiếu có thể là hai-lấy-một, ba-lấy-hai, mười-lấy-một, hoặc một tỷ lệ kết hợp nào ñó. Gộp cổ phiếu Trong một hoạt ñộng gộp cổ phiếu công ty ñổi một số lượng cổ phiếu lớn hơn lấy một số lượng nhỏ hơn-chẳng hạn 10 cổ phiếu gộp thành 5-nhằm ñẩy giá lên tương ứng. ðiển hình của ñộng cơ cho loại tác nghiệp này là nhằm ñưa giá cổ phiếu lên cao nhằm thoả mãn một trong số các ñiều kiện niêm yết bắt buộc tối thiểu hoặc ñể cổ phiếu có mức giá hấp dẫn với các nhà ñầu tư tổ chức (quy mô lớn), bao gồm các quỹ ñầu tư tương hỗ và quỹ lương hưu, những nhà ñầu tư thuộc loại này thường không mua các cổ phiếu có mức giá rất thấp. Blue chips Blue chips là thuật ngữ vay mượn từ loại chơi bài poker. Trong một ván bài như thế blue chips là có giá trị tính bằng tiền cao nhất. Trên thị trường cổ phiếu, blue chips nhằm chỉ cố phiếu các công ty lớn nhất, và có khả năng sinh lợi ổn ñịnh nhất. Tuy nhiên danh sách các cổ phiếu thuộc nhóm blue chip không có tính chất chính thức, và danh sách này vẫn có thay ñổi. Ví dụ cổ phần công ty AT&T (Công ty ñiện tín và ñiện thoại Mỹ) Công ty AT&T nắm giữ kỷ lục về số lượng cổ phiếu phổ thông lớn nhất. Vào thời ñiểm 31/3/1999 AT&T có 2.098.000.000 cổ phiếu và 3.500.000 cổ ñông. Sở hữu cổ phần công ty trao cho bạn quyền ñược biểu quyết trong các vấn ñề và chính sách quan trọng của công ty. Với tư cách cổ ñông, bạn có quyền biểu quyết trong các quyết ñịnh chính sách quan trọng, chẳng hạn liệu công ty có nên phát hành thêm cổ phiếu, bán công ty cho người mua bên ngoài hoặc thay ñổi hội ñồng quản trị. Nói chung, càng nắm giữ nhiều cổ phần công ty, tiếng nói của bạn càng có trọng lượng trong các quyết ñịnh của công ty. Nhưng nếu bạn nắm giữ cổ phiếu trên một năm, bạn có quyền ñề xuất ñược tham gia ứng cử hội ñồng quản trị, miễn là ñề xuất của bạn ñáp ứng ñược yêu cầu của Uỷ ban Sở giao dịch chứng khoán (SEC). Các cổ phần không bằng nhau Thông thường, một cổ phiếu cho bạn một phiếu bầu. Tuy vậy, một số công ty phát hành các nhóm cổ phần khác nhau với các ñặc quyền biểu quyết khác nhau. Khi cổ phiếu có quyền biểu quyết lớn hơn, sẽ có tình hình một nhóm cổ ñông nhỏ có thể kiểm soát quyền ñiều hành một công ty trong khi họ sở hữu ít hơn 50% tổng số cổ phiếu công ty. Cách biểu quyết Bạn có thể dự ñại hội cổ ñông thường niên công ty và tự mình biểu quyết. Hoặc, bạn cũng có thể biểu quyết bằng phiếu của mình qua thư bưu ñiện sử dụng hòm phiếu gọi là thay thế, biểu quyết qua ñiện thoại hoặc ñôi lúc trực tuyến qua mạng Internet. Trước kỳ họp hội ñồng cổ ñông, bạn nhận ñược một thông báo thay ñổi, một loại văn bản pháp lý cung cấp thông tin về các thay ñổi ñược dự kiến về hoạt ñộng quản lý công ty cần ñược sự phê chuẩn của March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 5 các cổ ñông. Theo luật ñịnh, văn bản này còn cần trình bày trước cổ ñông các ñề xuất, thậm chí ngay cả khi quy ñịnh của công ty không yêu cầu ñiều này. Thông báo này cũng phải chỉ rõ những người ñược ñề cử vào hội ñồng quản trị, và cả danh sách các cổ ñông lớn của công ty. Các quy ñịnh mới của SEC yêu cầu các bản thông báo thay ñổi phải cung cấp bằng sơ ñồ/hình vẽ tổng chi phí của 5 vị thành viên hội ñồng quản trị có trách nhiệm cao nhất. Thông báo này cũng phải báo cáo ñầy ñủ về tình hình giá cổ phiếu của công ty trong tương quan với các công ty khác thuộc loại tương ñương trong cùng một ngành công nghiệp và tương quan với chỉ số S&P 500. Bản thông báo này sẽ ñề nghị các cổ ñông bầu một hội ñồng quản trị mới và biểu quyết một số vấn ñề của công ty. Các thành viên hội ñồng quản trị sẽ giám sát hoạt ñộng của công ty và ñặt các mục tiêu phát triển dài hạn. Bạn có thể ủng hộ toàn bộ kế hoạch, biểu quyết không ủng hộ một số mục tiêu, hoặc ủng hộ một số mục tiêu và phản ñối một số khác. Bản thông báo này trao quyền cho cổ ñông biểu quyết “ñồng ý” hoặc “không ñồng ý” hoặc rút lại các kiến nghị ñề xuất và các vấn ñề khác có ảnh hưởng ñến hoạt ñộng của công ty. Các thành viên hội ñồng quản trị thường muốn cổ ñông biểu quyết ủng hộ các vấn ñề họ ñề xuất và không ủng hộ các vấn ñề họ không thích. Nếu bạn không nộp lại ý kiến biểu quyết của mình, phiếu của bạn sẽ không ñược tính. Thái ñộ thay ñổi Các nhà ñầu tư tổ chức (lớn) vốn dĩ ñầu tư vào các khoản cổ phiếu lớn càng lúc càng ñòi hỏi quyền có ý kiến trong các công việc ñiều hành của công ty. Lấy ví dụ, họ có thể bày tỏ sự lo lắng về tính hiệu quả của công tác lập kế hoạch của hội ñồng quản trị và cách họ giám sát hiệu quả hoạt ñộng của vị tổng giám ñốc. Các nhà ñầu tư này còn muốn ñược xác nhận rằng các phương thức hoạt ñộng kinh doanh hiện tại có khả năng sinh lợi ở mức chấp nhận ñược. Một cách tương tự, các cổ ñông ñơn lẻ quan tâm nhiều tới vấn ñề xã hội và môi trường ngày càng tích cực tham gia vào quá trình biểu quyết. ðiển hình là họ muốn biết nhiều hơn thông tin về các chính sách công ty ñụng chạm ñến những vấn ñề như ảnh hưởng môi trường sinh ra từ hoạt ñộng của công ty, ñiều kiện làm việc của người lao ñộng và các nhà cung cấp, cùng với những mối quan tâm ñạo ñức khác. Mặc dù các cá nhân ñơn lẻ có thể thấy khó khăn ñể có thể gây áp lực lên chính sách công ty một cách trực tiếp, nhưng các yêu cầu của họ cũng như những ñề xuất cổ ñông khác có thể buộc công ty phải giải thích và ñôi lúc sửa ñổi cả phương thức thực hành trong kinh doanh. Biểu quyết luỹ kế Nếu là cổ ñông, bạn thường ñiển hình nhận ñược một phiếu biểu quyết cho một cổ phiếu sở hữu. Nhưng khi bạn biểu quyết về hội ñồng quản trị của một số công ty, bạn có thể ñược quyền và có cơ hội biểu quyết bằng phiếu theo cách không giống như truyền thống. Theo cách truyền thống, gọi là biểu quyết luật ñịnh, bạn biểu quyết cùng số phiếu cho từng thành viên quản trị ñiều hành công ty. Nhưng mặt khác, theo cách biểu quyết luỹ kế, bạn có thể gộp số phiếu biểu quyết và chia số phiếu biểu quyết lệch nhau cho các ứng viên khác nhau. Ví dụ, nếu bạn sở hữu 100 cổ phiếu và có 8 thành viên ñược chọn tham gia cuộc bầu chọn, theo cách truyền thống bạn bỏ phiếu cho mỗi người là 100 phiếu, và tổng số là 800 phiếu bầu. Theo cách luỹ kế, bạn vẫn có thể theo cách này, hoặc có thể dồn 800 phiếu biểu quyết chỉ cho một vài ứng viên, và không bầu phiếu nào cho các ứng viên khác. Thậm chí, bạn có thể dồn số phiếu luỹ kế toàn bộ là 800 cho ñúng một ứng viên. Mục ñích của biểu quyết luỹ kế là ñem lại tiếng nói trọng lượng hơn cho các cổ ñông nhỏ trong hoạt ñộng quản chế công ty. Giá trị của cổ phiếu thay ñổi theo thời gian, tuỳ thuộc vào ñiều kiện thị trường, quan niệm của nhà ñầu tư, và một loạt các vấn ñề khác. Một cổ phiếu không có giá trị cố ñịnh, và ñược ño bằng giá của nó trên thị trường. Khi các nhà ñầu tư nhiệt tình mua cổ phiếu vì họ tin rằng ñó là cách ñầu tư tốt, giá trị cổ phiếu sẽ tăng lên. Nhưng nếu họ nghĩ rằng triển vọng công ty không sáng sủa, và phương án là không ñầu tư thêm hoặc bán bớt các cổ phiếu họ ñang sở hữu, giá trị cổ phiếu sẽ sụt giảm. Nhưng giá cũng chỉ là một thước ño của giá trị cổ phiếu. Lãi trên ñầu tư (ROI), tức là khoản tiền bạn thu ñược từ cổ phần nắm giữ, là một thước ño khác. ðể ñánh giá khả năng sinh lãi tốt trong tương lai, bạn có thể quan sát lại lịch sử hiệu quả tốt của công ty cũng như tốc ñộ tăng trưởng vững vàng. Các cổ phiếu có tính chu kỳ March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 6 Không phải tất cả các cổ phiếu ñều có hành vi giống nhau. Một ñiểm khác biệt quan trọng là mức liên hệ gần gũi của hoạt ñộng kinh doanh của công ty với ñiều kiện phát triển của nền kinh tế. Các cổ phiếu chu kỳ là cổ phiếu của các công ty có tính lệ thuộc cao vào trạng thái của nền kinh tế. Khi mọi hoạt ñộng giảm nhịp ñộ, lợi nhuận công ty giảm xuống nhanh, và giá cổ phiếu cũng vậy. Nhưng khi nền kinh tế phục hồi, thu nhập tăng lên và giá cổ phiếu tăng. Cổ phiếu hàng không và khách sạn có tính chu kỳ ñiển hình: Mọi người có xu hướng cắt giảm chi phí ñi lại và nghỉ ngơi khi nền khi tế chậm phát triển. Ngược lại, giá cổ phiếu các công ty cung cấp các dịch vụ cơ bản và hàng hoá thiết yếu, chẳng hạn thực phẩm, lại có xu hướng ñứng tương ñối ổn ñịnh. Chọn ñúng thời ñiểm Bài toán ñố sinh lợi nhuận, dĩ nhiên, là mua cổ phiếu trước khi người khác ñổ xô vào mua và bán chúng trước khi người ta quyết ñịnh tháo khoán. Quyết ñịnh chọn ñúng thời ñiểm ñồng nghĩa với việc bạn buộc phải chú ý tới các yếu tổ: • Tốc ñộ tăng trưởng của lợi nhuận của công ty; • Tính cạnh tranh của sản phẩm và dịch của công ty; • Sự tồn tại/xuất hiện của các thị trường mới; • Sức mạnh quản lý và các nhược ñiểm; • Môi trường kinh tế tổng thể mà công ty hoạt ñộng trong ñó. ðánh cược bằng xác suất ðầu tư là một vụ ñánh cược, nhưng ñánh cược cách này không giống cá cược ñua ngựa. Trên thị trường cổ phiếu, “ñánh cược” tự bản thân ñã ảnh hưởng ñến kết quả. Nếu rất nhiều người ñánh cược trên cổ phiếu Atlas, giá Atlas sẽ tăng. Cổ phiếu trở nên có giá trị khi nhiều nhà ñầu tư muốn sở hữu nó. ðiều ngược lại cũng ñúng: Nếu các nhà ñầu tư bán cổ phiếu Zenon, giá trị của nó sẽ giảm ñi. Giá mà càng giảm, các nhà ñầu tư càng muốn bán ra. Tìm kiếm lợi nhuận từ cổ phiếu Bạn có thể tạo ra lợi nhuận bằng cách bán cổ phiếu ở mức giá cao hơn mức giá khi bạn mua chúng, hoặc bằng cách thu về các khoản cổ tức trên cổ phiếu, hoặc cả 2 cách. Lượng lợi nhuận bạn kiếm ñược từ việc bán cổ phần nắm giữ ñược gọi là lãi vốn. ðương nhiên, có thể bạn không ñược hưởng toàn bộ số này, vì có thể bạn phải trả thuế trên phần lãi vốn này nhưng nếu bạn sở hữu cổ phần của bạn một năm hoặc lâu hơn nữa, nó có thể sẽ trở thành một thứ lãi dài hạn. ðiều này có nghĩa là bạn có thể hưởng mức thuế suất thấp hơn, ở một số quốc gia, so với mức bạn trả lãi của cổ tức hay các phương án ñầu tư khác ngắn hạn hơn. Cổ tức là một phần lợi nhuận công ty thu ñược và dành ra ñể trả cho cổ ñông công ty. Hội ñồng quản trị công ty sẽ quyết ñịnh mức cổ tức bao nhiêu ñể trả, hoặc liệu công ty có nên trả cổ tức không. Thông thường, chỉ các công ty lớn và ñã trưởng thành mới trả cổ tức, trong khi ñó các công ty bé hơn thường tái ñầu tư lợi nhuận ñể tiếp tục phát triển. Các cổ phiếu có trả cổ tức thường ñược gọi là cổ phiếu thu nhập, trong khi ñó các cổ phiếu trả rất ít cổ tức hoặc không trả cổ tức mà dùng lợi nhuận ñể tái ñầu tư ñược gọi là cổ phiếu tăng trưởng. Với chứng khoán, các chứng chỉ sở hữu cổ phần là loại giấy tờ ghi chép truyền thống, và thường rất tỉ mỉ, về quyền sở hữu cổ phần-nhưng ngày nay chúng càng lúc càng hiếm thấy. Trước kỷ nguyên hệ thống dữ liệu ñiện tử, các bằng chứng ghi chép, ñược gọi là chứng khoán, rất cần thiết cho công việc theo dõi việc ñầu tư. Ngày nay, ta thường không cầm các chứng chỉ hiện vật – trên thực tế, một số công ty môi giới còn yêu cầu trả phí ñể phát hành các chứng chỉ này. Thay vì các chứng chỉ, ngày nay thông tin ñược lưu trữ trên các tệp tin của máy tính. Giống như nhiều nhà ñầu tư, bạn có thể lựa chọn ñể cổ phiếu của mình ñược ñăng ký dưới tên các công ty môi giới chứng khoán. Cách này khiến cho việc bán cổ phiếu dễ dàng hơn, vì bạn không cần phải mang các chứng chỉ tới người môi giới nữa. Cũng có nghĩa là an toàn hơn. Hàng tỷ ñô-la giá trị chứng khoán nằm trên các chứng chỉ như thế bị thất lạc hoặc bị mất cắp mỗi năm. Tuy nhiên, chứng chỉ chứng khoán vẫn có sự quyến rũ của nó, và thay vì từ bỏ các chứng chỉ vì tính lỗi thời, nhiều công ty ñang thiết kế lại chúng ñể có hình ảnh March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 7 mới về tính hiện diện. Mỗi chứng chỉ sở hữu cổ phần công ty có dấu hiệu riêng biệt, nhưng ñều cùng mang một số nhất ñịnh ñặc tính hiện diện chung. Số ñăng ký ñược gán cho các chứng chỉ sở hữu cổ phần do Ủy ban quản lý sở giao dịch chứng khoán (SEC) cung cấp là một cách ñể xác lập hợp lệ và quyền sở hữu. Các chứng chỉ cổ phiếu có thể chiết khấu lấy tiền mặt, nhưng vẫn có một số cách ñể theo dõi và hạn chế khiến cho việc mua bán các cổ phiếu ñánh cắp rất khó khăn. Dấu công ty của nhà phát hành, có ngày và ñịa chỉ thành lập, ñược in dọc theo ñáy của chứng chỉ. Các chứng chỉ ñược thiết kế có các mảng màu sẫm trên loại giấy sản xuất theo qui trình ñặc biệt ñể ñảm bảo rất khó làm giả. Các hoạ tiết hình học phức tạp bao quanh hình thành nên viền bao quanh ñược tạo ra bởi các máy ñã lập trình theo các sơ ñồ riêng biệt khiến cho việc sao chép rất khó khăn. Chúng cũng ñược in ra từ các loại khuôn intaglio nên hình ảnh in ra có cảm giác nổi lên. Tên người nắm giữ cổ phiếu (cổ ñông) ñược ghi rõ trên bề mặt của chứng chỉ. ðể thực hiện sửa ñổi về quyền sở hữu hoặc ñể mua bán cổ phiếu, người ta phải ký hậu vào mặt sau của chứng chỉ này và nộp lên cho công ty phát hành hoặc nhà môi giới. Số CUSIP là một số nhận dạng gồm 9 chữ số ñược gán cho từng cổ phiếu ở Mỹ. Một uỷ ban có tên là Ủy ban về các thủ tục nhận dạng chứng khoán thống nhất ñược Hiệp hội các nhà ngân hàng Mỹ thành lập ñể trở thành một phương thức bảo vệ và theo dõi tất cả các chứng khoán ñược giao dịch. Mặc dù giá danh ñịnh của một cổ phiếu thuộc cổ phần ñã có một thời gắn với giá trị ñầu tư, ngày nay công ty phát hành chứng khoán chỉ ấn ñịnh một con số, ñiển hình từ 25 cent tới 1 ñô-la trên một cổ phiếu, hoàn toàn chỉ ñể phục vụ chức năng và mục ñích ghi chép kế toán. Ngược lại, giá danh ñịnh của trái phiếu, còn gọi là mệnh giá, là một khoản tiền ghi nhận sẽ ñược trả khi ñáo hạn. Khoản tiền lãi mà trái phiếu mang lại cho người ñầu tư là một tỷ lệ phần trăm của mệnh giá ñó. Trên chứng chỉ sở hữu chứng khoán, tên của công ty phát hành ñược in rất rõ ràng. Một hình chân dung người với các ñặc tính khuôn mặt nhận dạng rõ rệt bắt buộc phải xuất hiện ít nhất ¾ của trang mặt của cổ phiếu ñang giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán New York . Những hình này và các hình ảnh xung quanh hoặc phía sau ñược bổ sung sửa ñổi ñể tạo dựng hình ảnh mới cho một số công ty. Các ống khói nhả khói chẳng hạn ngày nay biến mất. Sự thay ñổi này nhấn mạnh vào trách nhiệm môi trường hoặc thay ñổi trong ñời sống hiện tại. Số cổ phiếu mà chứng chỉ cổ phần ñại diện ñược xuất hiện vài lần trên tờ chứng chỉ. Lần ñầu tiên một công ty phát hành cổ phiếu ñược gọi là bán ra công chúng (going public). Quá trình bán ra công chúng, hay còn gọi là chuyển công ty thành ñại chúng, có nghĩa là tạo ñiều kiện ñể người ngoài công ty có thể mua cổ phần của công ty. ðể chào bán ra công chúng, ban giám ñốc ñăng ký cổ phần với Ủy ban chứng khoán và giao dịch (SEC) và thực hiện phát hành lần ñầu ra công chúng, thường gọi là IPO. Từ sở hữu tư nhân ñến sở hữu ñại chúng Con ñường ñi tới tính sở hữu ñại chúng thường bắt ñầu từ việc người khởi sự doanh nghiệp (entrepreneur) mang sẵn một ý tưởng kinh doanh một sản phẩm hay dịch vụ và vay mượn tiền ñủ ñể khởi sự công việc kinh doanh. Nếu công ty tăng trưởng, người kinh doanh này có thể thu hút thêm nguồn tiền ñể mở rộng kinh doanh từ thị trường vốn tư nhân. Tại ñây, các nhà ñầu tư giàu có, các công ty ñầu tư và các ngân hàng tập trung tiền vốn lại – gọi là vốn mạo hiểm – và họ sẵn sàng chịu rủi ro ñầu tư vào một doanh nghiệp mới ñể ñổi lấy vai trò tác ñộng lên cách thức ñiều hành doanh nghiệp này và cùng chia xẻ lợi nhuận thu ñược. Phát hành ra công chúng March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 8 Nếu một công ty nhỏ cảm nhận rằng dịch vụ và sản phẩm của mình thu hút ñược nhu cầu lớn, hoạt ñộng công ty có thể nhanh chóng vượt quá khả năng ñầu tư của các nhà ñầu tư rủi ro có thể cung cấp tài chính cho quá trình tăng trưởng mạnh. ðó là lúc công ty quyết ñịnh phát hành ra công chúng. ðầu tiên, ban giám ñốc tới gặp gỡ các ngân hàng ñầu tư có khả năng ñồng ý bảo lãnh cho quá trình phát hành cổ phiếu; nghĩa là ñồng ý mua tất cả các cổ phiếu ở mức giá ñã thống nhất và sau ñó bán lại chúng cho số ñông công chúng, hy vọng là ở mức giá có lãi. Nhà bảo lãnh giúp công ty soạn thảo bản cáo bạch (prospectus), tức là một bản phân tích chi tiết về lịch sử tài chính của công ty, các sản phẩm hoặc dịch vụ, trình ñộ và kinh nghiệm của ban giám ñốc ñiều hành. Bản cáo bạch cũng ñánh giá các loại rủi ro khác nhau mà công ty phải ñối mặt. Thu hút nhà ñầu tư Việc bán cổ phần dự kiến sẽ ñược thông báo trên báo chí tài chính. Các quảng cáo thường ñược gọi là bia ñá vì cách thức người ta in phần quảng cáo trong khung viền ñen và in ñậm. Các công ty bảo lãnh phát hành cũng có thể tổ chức các cuộc họp giữa ban giám ñốc công ty và các nhà ñầu tư tổ chức lớn, như người quản lý quỹ hưu trí, các quỹ ñầu tư tương hỗ. Trước ngày thực tế bán cổ phần, các nhà bảo lãnh sẽ ñịnh giá phát hành, hoặc xác lập mức giá mà chính họ sẽ trả cho mỗi cổ phiếu. Khi cổ phần bắt ñầu ñược mua bán ngày hôm sau, giá có thể tăng lên hoặc giảm xuống, tuỳ thuộc vào tình hình liệu nhà ñầu tư có nhất trí hay không ñồng ý với cách ñánh giá của nhà bảo lãnh phát hành cho công ty mới này. Bán trực tiếp Một số công ty chọn cách ñi ñường tắt ñể thực hiện IPO bằng cách chào bán trực tiếp tới các nhà ñầu tư, hoặc bán cổ phiếu trên Internet thông qua một công ty môi giới ñiện tử. Loại hình chào bán tự mình làm lấy này tiết kiệm ñược tiền bằng cách loại bỏ bớt các khoản chi phí phải trả cho nhà bảo lãnh. Tuy vậy, công ty vẫn phải ñảm bảo thoả mãn các quy ñịnh hồ sơ lưu của SEC. Một nhược ñiểm quan trọng của chào bán trực tiếp các cổ phiếu chưa niêm yết chính thức trên một sở giao dịch chứng khoán hoặc không ñược giám sát bởi các phân tích viên thị trường là thường việc giao dịch xẩy ra ở quy mô rất bé, hoặc không thường xuyên. ðiều này có thể hạn chế sự hứng thú của nhà ñầu tư vào chính cổ phiếu ñó. Bán thứ cấp Nếu một công ty ñã phát hành cổ phiếu, nhưng muốn tiếp tục tăng vốn thêm nữa thông qua bán thêm cổ phần, quá trình ñó ñược gọi là bán thứ cấp. Các công ty thường tỏ ra lo lắng ñối với việc phát hành thêm cổ phiếu, vì lý do càng nhiều lượng cung cổ phiếu, giá trị từng cổ phiếu ñơn ñã phát hành sẽ nhỏ ñi. Chính vì lý do này, một công ty trong trường hợp ñiển hình chỉ phát hành thêm cổ phiếu nếu giá cổ phiếu của công ty ñang cao. ðể gọi thêm nguồn tiền, công ty có thể quyết ñịnh phát hành trái phiếu, hoặc ñôi lúc là các trái phiếu chuyển ñổi hay cổ phiếu ưu ñãi. Một công ty nhận ñược tiền chỉ khi cổ phiếu của nó ñược phát hành lần ñầu. Tất cả các giao dịch tiếp theo chỉ có ý nghĩa lãi hay lỗ cho cổ ñông (người nắm giữ cổ phiếu) chứ không có liên quan gì tới công ty phát hành cổ phiếu ñó. Tất cả các nhà ñầu tư mua cổ phần vì cùng một nguyên nhân: tìm kiếm lợi nhuận. Nhưng thực tế là họ tiến hành mua rất khác nhau. Con số ước lượng là khoảng 43% công dân Mỹ sở hữu cổ phần, gần như gấp ñôi con số ñầu tư vào cổ phần vào năm 1990. Họ sở hữu khoảng 80% tổng số cổ phần trên thị trường Mỹ, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các quỹ ñầu tư tương hỗ. Và họ cũng tham gia tới 45% tổng lượng giao dịch do họ mua và bán các cổ phiếu do chính họ nắm giữ. Khoảng 60% nhận ñịnh rằng khoản ñầu tư của mình có giá trị ít nhất 10.000 ñô-la, hoặc ñầu tư vào cổ phiếu của họ chiếm hơn 20% của tổng các khoản ñầu tư cá nhân, so với con số 10% vào năm 1990. Và với con số ngày càng tăng, tổng giá trị danh mục ñầu tư (portfolio) của họ ñã vượt qua con số tổng giá trị nhà ở, làm ñảo ngược cả một xu hướng dài hạn. March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 9 Các nhà ñầu tư tổ chức Một nhà ñầu tư tổ chức là một tổ chức mang tài sản của chính tổ chức ñó hoặc ñược người khác uỷ thác ñể ñầu tư. Các nhà ñầu tư tổ chức ñiển hình là các công ty ñầu tư (bao gồm cả quỹ ñầu tư tương hỗ), các hệ thống quỹ lương hưu, công ty bảo hiểm, các trường ñại học và ngân hàng. Lấy ví dụ, CalPERS là một quỹ lương hưu ñại chúng của California, có 93 tỷ ñô-la tương ñương 67% tổng tài sản nằm ở dạng cổ phần, tính vào thời ñiểm ñầu năm 1999. Vì lý do nhà ñầu tư tổ chức thường nắm rất nhiều tiền ñể ñầu tư và cam kết ñầu tư sinh lợi, do ñó họ tham gia giao dịch thường xuyên và ở quy mô rất lớn. Một lệnh mua hay bán cần ñạt số lượng 10.000 cổ phiếu hoặc nhiều hơn nữa ñể ñược xếp vào loại giao dịch tổ chức-thực chất là con số khiêm tốn so với một quỹ ñầu tư tương hỗ lớn ñang háo hức ñưa ñồng tiền của nhà ñầu tư vào họat ñộng. Kinh doanh theo chương trình là gì? Một số các nhà ñầu tư tổ chức ñẩy nhanh quá trình giao dịch sử dụng các chương trình máy tính ñể mua và bán số lượng lớn cổ phiếu. Các chương trình ñôi lúc tự ñộng thực hiện lệnh giao dịch khi các mức giá chạm tới các mức ñã xác ñịnh trước. Việc mua bán theo chương trình ñột ngột như vậy có thể gây ra các thay ñổi giá chứng khoán bất thường hoặc có thể làm sinh ra những dịch chuyển ñột biến trên toàn thị trường chứng khoán. Vụ sụp ñổ thị trường chứng khoán năm 1987 ở Mỹ xẩy ra ít nhất có một phần nguyên nhân là do giao dịch theo chương trình thực hiện do giá sụt xuống. Kể từ ñó, các thị trường cổ phiếu ñã ñưa vào sử dụng hệ thống an toàn-gọi là cầu chì-ñể giảm thiểu hoạt ñộng mua bán hoặc dừng hẳn kinh doanh cổ phiếu lại trong trường hợp thị trường rơi quá nhiều và quá nhanh. Cách thức mua Nếu bạn có quan ñiểm ñầu tư dài hạn, bạn có thể mua một cổ phần và giữ cho tới khi cổ phần ñó ñạt ñến một mức giá trị tăng ñáng kể - trong một số trường hợp có thể tính bằng năm. Hoặc bạn có thể tìm kiếm lợi nhuận nhanh chóng qua cổ phiếu với các loại cổ phiếu mà bạn kỳ vọng sẽ có mức giá tăng ñột biến trong vòng một thời gian ngắn. Khi giá cổ phiếu tăng, bạn sẽ bán và mua các loại tài sản khác. Hướng kinh doanh này gọi là giao dịch ngày hoặc ñịnh thời thị trường. Các nhà ñầu tư tổ chức và các nhà kinh doanh cổ phiếu chuyên nghiệp, tận dụng các chương trình phân tích phức tạp, ñã thực hành kinh doanh theo cách ñịnh thời lượng thị trường ñã nhiều năm. Nhưng gần ñây, các nhà kinh doanh không chuyên có khả năng truy cập tới các luồng thông tin lớn về giá trên cơ chế trực tuyến, chẳng hạn qua Internet, bắt ñầu tham gia loại hoạt ñộng này. Hoạt ñộng giao dịch ngày tăng lên ñang tạo ra một số thay ñổi nhanh chóng trên thị trường, mà một trong những thay ñổi ñó là tăng nhanh mức dao ñộng, vì ngày càng nhiều các nhà ñầu tư ñộc lập nhảy ra nhảy vào thị trường trong một nỗ lực tìm kiếm lợi nhuận nhanh chóng. Nhiều chuyên gia lo lắng rằng sự dễ dàng thao tác giao dịch trực tuyến thu hút nhiều nhà ñầu tư còn bỡ ngỡ lao vào thử loại kinh doanh này. Các chuyện gia cảnh báo rằng ñể thực hiện kinh doanh thành công luôn luôn khó khăn kể cả trong trường hợp tốt ñẹp nhất, và nó luôn làm tăng cơ hội thua thiệt về tài chính. Câu lạc bộ ñầu tư Nếu bạn muốn tham gia vào thị trường cổ phiếu nhưng ngần ngại phải tự mình bắt ñầu mọi thứ, bạn có thể tham gia một trong số 37.000 câu lạc bộ ñầu tư tại Mỹ hoặc tổ chức riêng câu lạc bộ của bạn. Trong khi câu lạc bộ ñầu tư có rất nhiều lợi thế - trong số ñó là tạo dựng sự tin cậy, chia xẻ gánh nặng chi phí nghiên cứu ñầu tư và có thể xây dựng một danh mục ñầu tư phân tán rủi ro – thì việc tham gia một câu lạc bộ không nhất thiết ñảm bảo lợi nhuận vượt trội. Một trong các vấn ñề tồn tại là quá trình ra quyết ñịnh thường phải dựa trên nguyên tắc nhất trí. ðiều này cũng ñồng nghĩa với việc ñôi lúc phải nhất trí mua và bán theo các quyết ñịnh ngược March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 10 với khả năng nhận ñịnh của bạn mà có thể là tốt hơn. Một nhược ñiểm khác nữa là nhiều câu lạc bộ mua các lô nhỏ cổ phần, khiến cho chi phí hoa hồng giao dịch tăng lên tương ñối. Hầu hết các câu lạc tuân thủ các hướng dẫn của Hiệp hội quốc gia của các câu lạc bộ ñầu tư (NAIC). Nếu bạn quan tâm, có thể tham khảo web site www.better-investing.org Quy mô tạo nên sự khác biệt Quy mô một công ty, hoặc còn goi là tổng giá trị thị trường, là một tác nhân quan trọng ñể cân nhắc khi bạn quyết ñịnh mua cổ phiếu nào. Giá trị thị trường ñược tính bằng cách nhân tổng số cổ phiếu có thể lưu thông với thị giá hiện tại của cổ phiếu. Ví dụ, một công ty có 100 triệu cổ phiếu ñang lưu thông với mức thị giá hiện tại là 25 ñô-la một cổ phiếu sẽ có tổng giá trị thị trường là 25 tỷ ñô-la. Sơ ñồ dưới ñây tóm tắt lại những khác biệt cơ bản giữa các công ty có tổng giá trị thị trường lớn, vừa và nhỏ. Mua cổ phần không khó, nhưng quá trình này có quy tắc riêng của nó, có ngôn ngữ riêng và ñặc tính riêng. ðể mua hoặc bán một lượng cổ phần, bạn thường phải thông qua một nhà môi giới, là một loại công ty ñầu tư thành viên của sở giao dịch cổ phiếu. Doanh vụ của bạn ñược gửi vào tay một người môi giới, người này ñã vượt qua một kỳ thi về luật chứng khoán và ñã ñược ñăng ký với Ủy ban Chứng khoán và Sở giao dịch (SEC). Bạn cũng có thể mua cổ phần trực tiếp từ công ty phát hành thông qua kế hoạch tái ñầu tư cổ tức (DRIP). Một số lượng lớn các công ty ñề xuất loại kế hoạch này và chỉ yêu cầu nột một khoản phí nhỏ ñể xử lý giao dịch của bạn. Nếu bạn ñăng ký tham gia, cổ tức của bạn tự ñộng ñược tái ñầu tư ñể mua nhiều cổ phiếu hơn, và bạn có thể thực hiện cả việc mua thêm bằng tiền mặt nữa. Tên gọi nói lên ñiều gì? Mặc dù bạn có thể sử dụng thuật ngữ nhà môi giới ñể mô tả những người chuyên nghiệp làm việc mua và bán cổ phiếu, nhưng thị trường tài chính lại sử dụng các thuật ngữ khác, những tên gọi ít sử dụng rộng rãi ñể mô tả cách thức thực hiện trao ñổi chứng khoán như sau. Người môi giới(broker) xử lý các lệnh mua và bán chứng khoán do các khách hàng tổ chức hoặc tư nhân ñưa ra, và họ làm ñể nhận hoa hồng. Xa xưa ban ñầu, broker – người môi giới – là người bán rượu. Họ vận chuyển, bê vác và mở các thùng rượu. Ngày nay broker không còn làm việc với các chất lỏng nữa mà là các công việc thú vị của một ñại lý tài chính. Người kinh doanh (dealer) mua và bán chứng khoán trên tài khoản của mình hoặc tài khoản công ty mà họ làm việc, chứ không thực hiện cho khác hàng. Người kinh doanh kiếm tiền dựa trên mức chênh lệch giữa phần tiền họ mua chứng khoán và phần thu lại ñược khi bán chứng khoán. Người kinh doanh chứng khoán có thể còn ñược gọi là broker-dealer, vì thực tế họ làm cả 2 loại việc. March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 11 Người giao dịch(trader) còn gọi là nhà giao dịch tác nghiệp có ñăng ký hay cạnh tranh, mua và bán các chứng khoán cho portfolio của mình. Thuật ngữ trader cũng mô tả nhân viên của người kinh doanh loại broker-dealer, thao tác và xử lý công việc giao dịch chứng khoán của các công ty. Sơ ñồ hành trình kinh doanh chứng khoán Khách hàng ñưa lệnh mua và bán Khi bạn yêu cầu broker mua hoặc bán cổ phần ở mức thị giá hiện tại, bạn ñang thực hiện lệnh cho thị trường. Giá bạn trả (hoặc thu về) thường là giống như hoặc gần bằng với mức chào bạn nhận ñược khi ñặt lệnh, tuỳ thuộc vào tốc ñộ xử lý và mức ñộ sôi nổi của loại cổ phần giao dịch. Nếu bạn nghĩ giá cổ phiếu bạn muốn giao dịch sắp thay ñổi, bạn có thể ñặt lệnh giới hạn. Loại lệnh này yêu cầu người môi giới mua hay bán chỉ khi nào cổ phiếu ñạt mức giá bạn chỉ ñịnh, hoặc mức giá tốt hơn. Lệnh dừng yêu cầu người môi giới mua hoặc bán ở thị giá một khi giá cổ phiếu ñã chạm tới mức giá nhắm tới ñã ñược chỉ ñịnh rõ, gọi là giá dừng. Các lệnh dừng thông thường ñược ñặt ra ñể giới hạn mức thua lỗ hoặc ñể bảo vệ lợi nhuận. Mặt tiêu cực của lệnh này là chúng có thể ñược thực hiện ở mức giá cao hơn hoặc thấp hơn giá dừng (vì lý do cổ phiếu giao dịch ở mức thị giá sau khi chạm giá dừng). Khi bạn ñưa ra lệnh dừng hoặc lệnh giới hạn, người môi giới của bạn sẽ hỏi liệu bạn có muốn dùng lệnh GTC (Good ‘til canceled, tức là có giá trị cho tới khi bị huỷ bỏ) hoặc lệnh ngày (day order). Lệnh GTC luôn có hiệu lực cho tới khi nó ñược hoàn thành hoàn toàn hoặc chính bạn huỷ bỏ nó. Lệnh ngày ñược huỷ bỏ tự ñộng nếu không thực hiện ñược toàn bộ lệnh vào cuối ngày giao dịch. Công ty môi giới xử lý giao dịch Một số người môi giới, thường gọi là người môi giới dịch vụ tổng thể, cung cấp hàng loạt dịch vụ ngoài chức năng chỉ thực hiện các lệnh mua và bán cho khách hàng. Các dịch vụ khác có thể bao gồm: nghiên cứu ñầu tư, xây dựng mục tiêu ñầu tư ngắn hạn và dài hạn. Người môi giới chiết khấu (discount broker) thực hiện các giao dịch cho khách hàng, nhưng ñiển hình họ chỉ cung cấp thêm một số loại dịch vụ hạn chế. Mức phí của họ thường thấp hơn nhiều so với môi giới dịch vụ tổng thể. Và ñối với các nhà ñầu tư nhiều kinh nghiệm, những người giao dịch thường xuyên và trên khối lượng cổ phiếu lớn, còn có loại môi giới chiết khấu nhiều (deep-discount broker). Những người môi giới loại này thu phí còn thấp nữa. Phương pháp giao dịch cổ phiếu chi phí thấp nhất, tuy nhiên lại là qua các công ty môi giới trực tuyến (online brokerage). Nhiều công ty môi giới chiết khấu và dịch vụ tổng thể có vai vế ngày nay còn chiết khấu chi phí ñáng kể ñối với các khách hàng mua và bán qua mạng (trực tuyến). Lô chẵn: Thông thường bạn mua và bán cổ phần theo các khối cổ phiếu, với số lượng 100 cổ phiếu một khối (hay còn gọi là lô). Lô 100 cổ phiếu như vậy gọi là lô chẵn (round lot). Các nhà ñầu tư nhỏ có thể mua chỉ 1 cổ phiếu, hoặc số lượng cổ phiếu nào mà họ ñủ tiền trả. Số lượng nhỏ không thuộc lô chẵn như vậy gọi là lô lẻ. Các nhà môi giới thường thu phí cao hơn với các lệnh ñặt mua bán lô lẻ. Thị trường cổ phiếu phản ánh hoạt ñộng Thông tin cập nhật là dòng máu nuôi sống hoạt ñộng giao dịch. Thông tin không chỉ phản ánh các quyết ñịnh ñầu tư hiện tại mà còn ảnh hưởng ñến những gì sẽ xẩy ra ở giờ hoặc các phiên giao dịch tiếp theo. March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 12 Hoạt ñộng giao dịch của các cổ phần ñơn lẻ và của toàn thị trường tổng thể ñược cập nhật liên tục trên mạng internet, trên ñài và ti-vi, và còn ñược tóm tắt trên các tờ báo tài chính hàng ngày, chẳng hạn tờ Nhật báo Phố Wall (Wall Street Journal). Chuyển ñộng chung toàn thị trường thường ñược theo dõi bởi các chỉ số và một số ñại lượng trung bình, chẳng hạn Trung bình công nghiệp Dow Jones (DJIA) hay chỉ số S&P 500 cổ phiếu. Truy cập vào các thông tin trực tuyến ñang thay ñổi một cách ngoạn mục phương thức ñầu tư của các cá nhân. Chỉ cần tham gia thực hành một chút, bạn ñã có thể nghiên cứu lịch sử tài chính của một công ty cụ thể, tận dụng các phần mềm sử dụng trực tuyến ñể giúp bạn lựa chọn loại cổ phiếu phù hợp hoặc truy cập tới các trang cung cấp thông tin báo giá trực tuyến. Các nhà ñầu tư cũng có thể sử dụng thông tin này ñể phân tích ảnh hưởng các quyết ñịnh mua và bán tới các portfolio riêng của mình cũng như lập kế hoạch cho các giao dịch về sau. Tiền phí hoa hồng chảy vào ñâu Tiền phí bạn trả ñể mua và bán cổ phiếu ñược chia theo hợp ñồng dàn xếp từ trước giữa người môi giới của bạn và công ty môi giới. Tiền hoa hồng và bất kỳ khoản phí nào ñều do công ty môi giới ñặt ra, nhưng người môi giới của bạn có thể tạo ñiều kiện ñể thay ñổi mức phí nếu bạn thường xuyên tham gia giao dịch và giao dịch với khối lượng lớn. Nói chung, phí càng cao thì càng nhiều cơ hội ñể bạn thương thảo và mặc cả. Một số nhà ñầu tư cổ phiếu chấp nhận mức rủi ro cao hơn bình thường kỳ vọng mức lợi nhuận cao hơn. Không phải tất cả các giao dịch cổ phiếu ñều là hành vi mua và bán ñơn thuần. Có nhiều chiến lược có thể sử dụng ñể tăng thêm mức lợi nhuận, mặc dù chúng cũng góp phần làm tăng thêm rủi ro làm mất tiền của bạn. Các chiến lược này bao gồm cả bán khống (selling short) và mua chứng quyền (warrant). Cả 2 phương thức ñầu tư này ñều dựa trên tính toán xác suất xảy ra những thay ñổi về giá của một loại cổ phiếu nhất ñịnh, hoặc là giảm rất nhanh về giá (với trường hợp sử dụng selling short) hoặc là giá tăng lên ñáng kể với trường hợp mua chứng quyền. Bán khống hoạt ñộng như thế nào Trong khi phần ñông các nhà ñầu tư khi mua cổ phiếu kỳ vọng rằng giá cổ phiếu sẽ tăng lên, một số khác lại ñầu tư khi họ nghĩ rằng giá cổ phiếu sẽ giảm xuống nhanh chóng, có thể ở mức ñáng kể. Hành vi ñầu tư của họ ñược mô tả là selling short, hay tạm gọi là bán khống. ðể thực hiện selling short, bạn có thể vay một lượng cổ phiếu nào ñó từ nhà môi giới, và dĩ nhiên bạn không sở hữu số cổ phiếu này, rồi ra lệnh bán chúng ñi thu tiền mặt về. Sau ñó, bạn ñợi tình huống giá rơi xuống xảy ra. Nếu ñúng là giá suy giảm nhanh chóng, bạn sẽ có cơ hội mua lại các cổ phiếu ñó ở mức giá thấp hơn ñáng kể, và hoàn trả lại cho người môi giới số cổ phiếu mà bạn vay (cộng thêm với tiền lãi phải trả và phí môi giới) và hưởng toàn bộ phần chênh lệch. Chẳng hạn, bạn có thể sell short 100 cổ phiếu ở mức giá 10 ñô-la một cổ phiếu. Khi giá cổ phiếu này rơi, bạn có dịp mua lại ở mức giá 7.5 ñô-la và mua với số lượng 100 cổ phiếu. Sau khi trừ khỏi 2.5 ñô-la chênh lệch tiền phí môi giới, bạn sẽ hưởng phần còn lại. Khi bạn mua cổ phiếu trở lại trong chu trình này, hành vi ñó ñược gọi là khoá sổ trạng thái short. Mua tín dụng cho phép các nhà ñầu tư vay một số lượng tiền nhất ñịnh họ cần ñể mua cổ phần. Nếu bạn muốn tăng lượng lợi nhuận trong tương lai ñối với khoản ñầu tư vào cổ phần, bạn có thể “bẩy” khoản mua cổ phiếu của bạn bằng phương pháp mua tín dụng. ðiều này có nghĩa là có thể vay tới khoảng 50% thị giá cổ phiếu từ chính broker. Nếu bạn có thể bán cổ phiếu ở mức giá cao hơn mức giá khi mua, bạn có khả năng thanh toán khoản nợ, thêm vào ñó là cả phí hoa hồng lẫn lãi của phần vay, và hưởng phần lợi nhuận chênh lệch. Tuy vậy, nếu giá cổ phiếu giảm, bạn vẫn có trách nhiệm phải thanh toán khoản nợ. Và nếu bạn buộc phải bán cổ phiếu ở mức giá thấp hơn mức khi mua, khoản thua lỗ của bạn có thể lớn hơn nhiều so với trường hợp bạn sở hữu cổ phiếu ngay từ ñầu. Tài khoản mua tín dụng March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 13 ðể có thể mua tín dụng, bạn phải mở một tài khoản mua tín dụng (gọi là margin account) với người môi giới và chuyển vào ñó một lượng tiền mặt tối thiểu theo yêu cầu, hoặc là một lượng chứng khoán. Sau ñó, bạn có thể vay tới 50% của giá trị thị trường của một lượng cổ phần rồi mua cổ phiếu thị trường với các nguồn tiền kết hợp. Lấy ví dụ, nếu bạn mua 1.000 cổ phiếu ở mức giá 10 ñô-la/cổ phiếu, tổng số tiền phải thanh toán là 10.000 ñô-la. Nhưng nếu mua tín dụng, bạn sẽ bỏ ra 5.000 ñô-la và vay phần còn thiếu là 5.000 ñô-la. Nếu bạn bán khi giá cổ phiếu tăng tới 15 ñô-la, bạn thu về tổng gộp là 15.000 ñô-la. Bạn phải trả lại 5.000 ñô-la ñi vay và giữ lại 10.000 ñô-la (sau ñó trừ tiếp lãi phải trả và các khoản phí hoa hồng dịch vụ). Như vậy, hầu như 100% là lợi nhuận. Nếu bạn phải trả toàn bộ 10.000 ñô-la bằng tiền túi, lãi suất giới hạn ở khoảng 50%, hoặc là 5.000 ñô-la. “Bẩy” giá trị ñầu tư “Bẩy” ñược hiểu là “ñầu cơ” (theo nghĩa rộng và kỹ thuật). Nó có nghĩa là ñầu tư bằng một khoản tài chính ñi vay ở mức lãi suất cố ñịnh, kỳ vọng thu ñược lợi suất lớn hơn. Giống như cái tay ñòn, một loại công cụ ñơn giản có cái tên cũng ñơn giản, “bẩy” giá trị cho phép người sử dụng công cụ tài chính tận dụng sức mạnh tài chính với một lượng tiền mặt khá nhỏ. Các công ty sử dụng “bẩy” - ñược gọi là kinh doanh trên vốn – khi các công ty phát hành cả cổ phiếu lẫn trái phiếu. Thu nhập tính trên cổ phiếu có thể tăng bởi vì quy mô hoạt ñộng ñược mở rộng tương ứng với phần tiền huy ñộng vào thông qua trái phiếu. Tuy nhiên, các công ty sau ñó phải dùng một phần khoản thu ñược ñể thanh toán lãi của trái phiếu. Xử lý số dư tín dụng Bất kể sự hứa hẹn tiềm tàng về lãi, mua cổ phần bằng tín dụng chứa ñựng nhiều rủi ro. Chẳng hạn, giá trị cổ phiếu bạn mua có thể giảm xuống tới mức có bán toàn bộ cổ phiếu ñi chưa chắc ñã ñủ ñể trả khoản vay. ðể bảo vệ cho các công ty môi giới chứng khoán khỏi bị lỗ nặng nề, Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE) và Hiệp hội quốc gia các nhà kinh doanh chứng khoán (NASD) yêu cầu các nhà ñầu tư dùng phương thức mua tín dụng phải duy trì lượng số dư ở mức 75% của tổng giá trị cổ phiếu phải thanh toán, tức là thêm 25% nữa so với mức 50% bạn có thể vay ñược. Các công ty cá biệt còn yêu cầu mức số dư cao hơn, nhưng hầu như không bao giờ thấp hơn mức này. Nếu giá trị thị trường của cổ phiếu giảm xuống dưới mức yêu cầu tối thiểu, công ty phát hành yêu cầu xử lý số dư tín dụng (margin call). Bạn buộc phải hoặc ñáp ứng yêu cầu bằng cách chuyển thêm tiền vào tài khoản của bạn ñể ñưa nó lên mức yêu cầu tối thiểu, hoặc bán bớt hoặc toàn bộ cổ phiếu, thanh toán cho người môi giới toàn bộ và chấp nhận khoản lỗ. Ví dụ, nếu số cổ phần bạn mua giá trị 10.000 ñô-la giảm giá trị xuống còn 6.500 ñô-la, số cổ phần này chỉ còn giá trị bằng 65% so với khi mua. Nếu nhà môi giới của bạn yêu cầu số dư bắt buộc là 75%, bạn sẽ phải chuyển thêm vào tài khoản 1.000 ñô-la nữa ñể giá trị tài khoản tín dụng của bạn ñạt mức tối thiểu 7.500 ñô-la, hay là 75% của 10.000 ñô-la khoản phải thanh toán. Trong quá trình sụp ñổ thị trường, hoặc những cú sụt giảm ñột biến, các nhà ñầu tư “sử dụng bẩy tài chính mạnh” do mua nhiều tín dụng trên loại tài khoản này không có khả năng ñáp ứng yêu cầu xử lý số dư tín dụng (margin call). Kết quả là việc bán cổ phiếu trong trạng thái hoảng loạn ñể thu hồi tiền mặt về và tiếp tục làm thị trường sụt giảm. ðây là một trong các lý do khiến cho Uỷ ban quản lý sở giao dịch chứng khoán yêu cầu thực hiện Quy tắc T, theo ñó giới hạn tỷ lệ vay mua chứng khoán theo phương pháp mua tín dụng như trên tối ña là mức 50%. Lượng tối thiểu ðể mở tài khoản mua tín dụng, bạn buộc phải gửi vào ñó một lượng tiền ban ñầu tối thiểu là 2.000 ñô-la tiền mặt hoặc loại chứng khoán hợp lệ nào ñó (nghĩa là loại chứng khoán mà người môi giới ñồng ý là có giá trị tương ứng). March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 14 Các giao dịch tín dụng buộc phải ñược thực hiện qua tài khoản này, kết hợp giữa tiền mặt bạn ñang có và phần tiền bạn vay ñược từ nhà môi giới. ðóng cửa hàng Thường thì chính phủ và các cơ quan thực thi luật hoạt ñộng hiệu quả trong công tác tìm ra các phương án phòng ngừa thảm hoạ tài chính-sau khi chúng ñã xảy ra. Các quy tắc và quy ñịnh quản chế hoạt ñộng mua bán chứng khoán ñược thiết kế trong bối cảnh cân nhắc tới 2 ñợt sụp ñổ lớn của thị trường cổ phiếu. Thông tin cập nhật là dòng máu nuôi sống hoạt ñộng kinh doanh chứng khoán. Những thông tin báo cáo thuở xưa ñược dán bằng băng dính, ngày nay ñã hoàn toàn biến thành dữ liệu ñiện tử. Các nhà ñầu tư, dù là cá nhân hay tổ chức lớn, ñều có thể theo dõi các diễn biến lên xuống của thị trường chứng khoán, và những thay ñổi theo từng phút của thị giá chứng khoán trong suốt cả ngày giao dịch nếu họ muốn. Những thông tin loại này ñược ñăng tải trên hàng chục chương trình phát thanh, truyền hình, truyền hình cáp và ngày càng mở rộng hoạt ñộng thông qua các trang web tương tác trên ñó người ta có thể kết hợp màu sắc, hình ảnh, âm thanh ñồ hoạ. Trong khi thông tin hoạt ñộng mua bán hiện tại chỉ là một phần của lượng thông tin cần thiết ñể ñưa ra quyết ñịnh ñầu tư dài hạn, ñó là một ví dụ về ñộ mở và khả năng truy cập tới các thị trường của Mỹ. Nghiên cứu qua mạng Internet Phần lớn lượng thông tin mà bạn cần ñể phục quá trình ra quyết ñịnh ñầu tư của mình ñều có thể tìm ñược trên Internet, một phần có thể ñược cung cấp miễn phí, một phần có thể ñược cung cấp khi bạn sử dụng dịch vụ của nhà môi giới. Ngày nay hàng ngàn trang chủ Internet tài chính và công ty, thư thông báo, FAQs (hay các thông báo ở dạng hỏi- ñáp), và các diễn ñàn công khai trên Internet cung cấp ñầy ñủ lượng thông tin, từ các báo cáo căn bản về hầu hết các loại cổ phiếu ñược mua bán rộng rãi trong công chúng cho ñến các phân tích kinh tế và các ñại lượng thống kê quan trọng của thị trường. Nhiều nhà xuất bản tài chính thậm chí còn gửi các thư thông báo theo ñúng yêu cầu cụ thể và mối quan tâm riêng của bạn, dù bạn muốn biết thông tin về một số công ty cụ thể, một số chỉ số ñặc thù thị trường, hoặc các tin gần nhất có ảnh hưởng lớn tới các loại cổ phiếu trong portfolio của bạn. Một trong những nguồn thông tin ñáng tin cậy nhất ñối với người ñầu tư chứng khoán là trang Internet của SEC, ở Mỹ là www.sec.gov. Ngoài ra, các thông tin về hồ sơ niêm yết theo yêu cầu của SEC cho từng công ty ñã niêm yết có thể truy cập ñược từ cơ sở dữ liệu hệ thống thông tin trực tuyến có tên gọi tắt là EDGAR (Electronic Data Gathering, Analysis and Retrieval System, Hệ thống Truy cập, Phân tích và Tập hợp Số liệu ðiện tử). Vào năm 1998, hoạt ñộng mua bán qua Internet chiếm 10% tổng số lượng cổ phần ñược kinh doanh-cả với người ñầu tư cá thể và tổ chức. Tới giữa năm 1999, tỷ lệ này ñã tăng lên tới 25% và ngày càng tiếp tục tăng nhanh chóng. Vai trò của Uỷ ban quản lý các sở giao dịch và chứng khoán (SEC) Trong bối cảnh cuộc ðại Suy thoái kinh tế (1929-33) và các vụ bê bối lớn về tài chính, chứng khoán, chính phủ liên bang Mỹ thiết lập cơ quan ñiều hành SEC (Securities and Exchange Commission) vào năm 1934. Nhiệm vụ của Uỷ ban này là quản lý các thị trường chứng khoán. Khi cần thiết, SEC ra các quy ñịnh bắt buộc về chứng khoán với nhiều biện pháp trừng phạt, từ phạt tiền tới truy tố. Nói một cách ñơn giản, vai trò của SEC là vai trò kép sau: ðảm bảo rằng người ñầu tư vào chứng khoán ñược thông tin ñầy ñủ về các chứng khoán ñang ñược chào bán trên thị trường; March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 15 Phòng ngừa tối ña các bản trình bày, tường trình thông báo không trung thực, sự lừa dối và các loại lừa ñảo khác trong các hoạt ñộng giao dịch chứng khoán. Ủy ban này cũng giám sát các hành vi buôn bán nội gián (insider trading), thường xảy ra khi các cán bộ, nhân viên của các công ty mua hoặc bán cổ phần của chính công ty mình. Các quyết ñịnh ñầu tư của họ bị ảnh hưởng bởi lượng thông tin họ có về chính công ty, về các sự kiện diễn ra bên trong công ty và triển vọng của công ty ñó. Việc nhân viên, công chức các công ty mua và bán các cổ phiếu này là hoàn toàn hợp pháp, miễn là họ tuân thủ theo các quy tắc và thông báo công khai về hoạt ñộng mua bán của họ. Trên thực tế, việc theo sát hành vi mua bán hợp lệ của những người nằm bên trong công ty có thể là một dấu hiệu rất có giá trị, có thể cung cấp nhận biết về xu hướng của giá cả trong một tương lai nào ñó. Nhưng các công chức công ty-hoặc các cố vấn tài chính, pháp lý của họ-có thể nhận biết các vấn ñề khó khăn nội bộ hoặc các sự kiện có thể dẫn tới ảnh hưởng mạnh lên giá cổ phiếu của công ty. Nếu họ tìm cách “thao túng, ñiều khiển” hoạt ñộng kinh doanh ñể trục lợi từ khối lượng thông tin trước khi cổ phiếu ñược giao dịch trong công chúng, hoạt ñộng kinh doanh loại ñó hoàn toàn là phi pháp. Tương tự vậy, việc che dấu hoạt ñộng mua bán giao dịch với một bên thứ 3-chẳng hạn người nhà, người thân-cũng hoàn toàn bất hợp pháp. Trên băng giấy dính Trước khi có sự phát triển mạnh mẽ về hệ thống báo chí thông tin ñiện tử và các máy tính cá nhân, băng giấy dính là một phần cuộc ñời của các nhà môi giới. ðó là dải băng ñánh máy ghi các ký hiệu cổ phiếu, và các thông tin liên quan. Lần ñầu tiên người ta sử dụng nó là năm 1867 và thuê máy in với giá 6 ñô-la một tuần. Trên băng giấy có ghi các mức giá cập nhật nhất và quy mô của từng giao dịch với từng cổ phiếu trên Phố Wall, hầu như ngay lập tức khi lệnh khớp và giá thay ñổi. Ngày nay, rất khó có thể còn tìm thấy loại băng giấy dính chứa thông tin loại này trên Phố Wall-hoặc ở bất kỳ ñâu trên thế giới, bởi lẽ các thông tin ñược cung cấp qua các hệ thống ñiện tử. Thậm chí khi có cung cấp các băng này ở ñâu ñó cuối khu Manhattan của New York, thì vẫn có những ñám ñông cầm trên tay các mẩu tin ñã cắt từ chính máy tính ñiện tử. Sưu tầm www.saga.vn March 25, 2007 Tổng Hợp về Cổ Phiếu Saga Comunitication | 16 Kinh Doanh Là Văn Minh