Giải pháp cho đổi mới công nghệ tại Việt Nam

ñeán Mitsubishi nöõa. Tieáp ñoù, oâng ñi Ñöùc ñeå thöông löôïng vôùi Wolsvagen, vaø khi trôû veà, thoâng baùo raèng oâng ñaõ thaûo luaän raát thuù vò vôùi coâng ty xe hôi naøy. Chæ hai tuaàn sau chuyeán ñi cuûa oâng Mahathir, chính chuû tòch Mitsubishi ñaõ quyeát ñònh chuyeån giao coâng ngheä cho ñoái taùc Malaysia trong lieân doanh Proton. Caàn coù moät chieán löôïc coâng ngheä: Vieäc löïa choïn ñöôïc coâng ngheä thích hôïp môùi laø ñieàu quan troïng, chöù khoâng nhaát thieát phaûi laø coâng ngheä tieân tieán, hieän ñaïi nhöng laïi khoâng thích hôïp vôùi trình ñoä nôi tieáp nhaän, chöa keå phaûi toán nhieàu ngoaïi teä ñeå trang bò. Coâng ngheä thích hôïp laø loaïi coâng ngheä coù tính khaû thi veà maët kyõ thuaät, khaû naêng thöông maïi nhaèm ñaït tôùi lôïi ích toái ña vaø coù khaû naêng ñoùng goùp vaøo caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá quoác gia. Coâng ngheä thích hôïp, laø heä quaû cuûa vieäc nhaän thöùc veà coâng ngheä cuûa beân nhaän chuyeån giao. Nhö vaäy, beân nhaän chuyeån giao phaûi xaùc ñònh roõ nhaän chuyeån giao coâng ngheä laø nhaän caùi gì tröôùc khi noùi ñeán coâng ngheä thích hôïp. Vaø cuõng khoâng ñöôïc queân raèng tính thích hôïp cuûa coâng ngheä phuï thuoäc vaøo moãi giai ñoaïn phaùt trieån cuûa beân nhaän chuyeån giao vaø chieán löôïc phaùt trieån cuûa quoác gia ñoù. Veà doanh nghieäp Khi caùc coâng ty chuû nhaø trong lieân doanh khoâng ñöôïc chuyeån giao coâng ngheä vì baûn thaân hoï chöa bieát caùch thöông löôïng cuõng nhö vì phía ñoái taùc nöôùc ngoaøi khoâng tin vaøo khaû naêng tieáp nhaän coâng ngheä cuûa caùc coâng ty naøy. Ñeå giaûi quyeát vöôùng maéc , caùc doanh nghieäp muoán laäp lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi caàn phaûi leân tröôùc moät chöông trình veà coâng ngheä, trong ñoù ñeà ra toác ñoä chuyeån giao, caùch thöùc tieáp thu vaø söû duïng coâng ngheä. Ñeå khaéc phuïc, doanh nghieäp chuùng ta caàn coù nhieàu thoâng tin hôn veà ñoái taùc. Vieäc gia nhaäp Internet laø moät höôùng môû cho vaán ñeà naøy. Trong töông lai caàn coù theâm nhieàu lôùp ñaøo taïo, boài döôõng veà kyõ naêng, kyõ thuaät trong ñaøm phaùn, thöông thaûo. Noùi cho cuøng, cuoäc thöông thaûo chuyeån giao coâng ngheä chæ thaønh coâng khi doanh nghieäp tìm ra lôøi ñaùp thoûa ñaùng cho hai caâu hoûi : caùch thöùc cheá taïo coâng ngheä ra sao, vaø laøm theá naøo ñeå vaän haønh toát coâng ngheä ñoù. Caàn coù kyõ naêng trong ñaøm phaùn Caùc giaûi phaùp cho vieäc ñoåi môùi coâng ngheä khoâng phaûi laø ít, tuy vaäy caùc doanh nhieäp cuûa chuùng ta vaãn gaëp raát nhieàu loãi trong quaù trình ñoåi môùi coâng ngheä bôûi moät lyù do raát ñôn giaûn: hoï quùa tin töôûng vaøo khaû naêng cuûa chính baûn thaân mình, khoâng chòu tham khaûo yù kieán cuûa caùc coâng ty tö vaán veà coâng ngheä. Chính vì vaäy ñaõ khieán cho thò ttröôøng tö vaán chuyeån giao coâng ngheä ôû Vieät Nam cuõng coøn nhieàu baát caäp Thò tröôøng tö vaán chuyeån giao coâng ngheä ôû Vieät Nam: Nhaän xeùt chung: Trong moâi tröôøng toaøn caàu hoùa, thò tröôøng coâng ngheä Vieät Nam khoâng theå ñöùng ngoaøi quy luaät chung, khoâng theå taùch rôøi thò tröôøng coâng ngheä quoác teá. Phaùt trieån thò tröôøng coâng ngheä phaûi baét ñaàu töø vieäc taïo ra cô cheá ñeå caùc thaønh phaàn cuûa thò tröôøng ñöôïc tham gia bình ñaúng. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, caàn phaûi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñang laø raøo caûn cho thò tröôøng. Giaûm bao caáp chính laø moät giaûi phaùp ñeå taïo moät moâi tröôøng kinh doanh bình ñaúng giöõa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp tö nhaân. Tieán trình caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn chaäm, coå phaàn hoùa thì khoâng coù nhaø ñaàu tö beân ngoaøi do coå phaàn cuûa Nhaø nöôùc ñaõ chieám 51% vaø phaàn coøn laïi thì daønh cho caùn boä, nhaân vieân cuûa doanh nghieäp. Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm veà ñaàu tö thieát bò, coâng ngheä khoâng hieäu quaû ôû Vieät Nam thôøi gian qua khoâng phaûi laø ít, nhöng döôøng nhö phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp naøy laïi rôi vaøo caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Phaàn lôùn doanh nghieäp nhaø nöôùc ñi mua thieát bò chæ quan taâm ñeán ngöôøi baùn maùy naøo chòu traû tieàn hoa hoàng cao. Hoï haàu nhö chaúng quan taâm gì ñeán vieäc löïa choïn coâng ngheä hay nhaø cung caáp naøo cho coù hieäu quaû. Tuy nhieân, haõy löu yù laø seõ coù raát nhieàu coâng ty ñeán chaøo baùn nhöõng loaïi coâng ngheä, maùy moùc khaùc nhau vôùi caùc loaïi giaù khaùc nhau cho cuøng moät muïc ñích. Vaán ñeà ñaët ra laø choïn ai ? Mua caùi gì ? ÔÛ nöôùc ta ñang coù moät nhöôïc ñieåm laø vieäc kieåm soaùt doøng chaûy cuûa coâng ngheä cao vaøo VN giao cho nhieàu ngöôøi quaù, neân thu laïi moät cöûa thoâi. Vaø caàn phaûi laäp caùc cô quan tö vaán, khuyeán khích hoaït ñoäng tö vaán phaùt trieån, thaäm chí môøi caùc coâng ty tö vaán nöôùc ngoaøi vaøo hoaït ñoäng. Thaø raèng ta phaûi traû giaù moät laàn cho tö vaán coøn hôn seõ phaûi traû giaù nhieàu laàn vaø traû giaù ñaét vì nhöõng sai laàm khi löïa choïn coâng ngheä cho phaùt trieån. Ñeå traùnh nhöõng yeáu toá baát lôïi cho maùy moùc, thieát bò môùi , doanh nghieäp neân tham khaûo chuyeân vieân tö vaán tröôùc khi kyù hôïp ñoàng mua. Laøm nhö vaäy thì doanh nghieäp phaûi traû theâm moät khoaûn phí tö vaán, nhöng coù theå traùnh nhöõng thieät haïi lôùn hôn sau naøy. 2.Thò tröôøng tö vaán coâng ngheä Vieät Nam “99,9% DN mua coâng ngheä khoâng “theøm” nhôø tö vaán” . Caùch nay khoâng laâu, moät toång coâng ty nhaø nöôùc ñaõ boû ra gaàn 10 tyû ñoàng ñeå nhaäp veà daây chuyeàn thieát bò nghieàn saøng ñaù. Söï kieän naøy gaây chuù yù ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp trong ngaønh saûn xuaát thieát bò khai thaùc ñaù khoâng phaûi vì daây chuyeàn thieát bò kia coù nhöõng coâng ngheä ñaëc bieät, maø ôû choã nhöõng thieát bò naøy trong nöôùc coù theå cheá taïo vôùi giaù reû hôn ñeán 10 laàn. Neáu coâng ty noùi treân môøi tö vaán cho döï aùn ñaàu tö naøy, chaéc chaén hoï seõ ñöôïc khuyeân chuû ñaàu tö choïn thieát bò trong nöôùc saûn xuaát. Coù theå maùy moùc, thieát bò cuûa Vieät Nam cheá taïo khoâng beàn baèng thieát bò nhaäp, nhöng vôùi loaïi saûn phaåm khoâng yeâu caàu quaù khaét khe veà chaát löôïng nhö ñaù laøm ñöôøng, thì mua thieát bò trong nöôùc coù giaù reû chaéc hieäu quaû ñaàu tö seõ toát hôn. Khoâng phaûi doanh nghieäp naøo cuõng am hieåu heát nhöõng tính naêng cuûa thieát bò maø hoï mua. Boû ra soá tieàn lôùn ñeå mua thieát bò maø khoâng söû duïng heát nhöõng tính naêng cuûa noù thì coi nhö ñaõ laõng phí. Vieäc söû duïng tö vaán tröôùc khi ñaàu tö seõ giuùp doanh nghieäp choïn löïa ñöôïc loaïi maùy moùc, thieát bò phuø hôïp vôùi muïc tieâu saûn xuaát cuûa mình. Soá coâng ty tö vaán ñaàu tö ñuùng nghóa veà kyõ thuaät, coâng ngheä ôû Vieät Nam chæ ñeám treân ñaàu ngoùn tay. Tieàm naêng cuûa thò tröôøng naøy raát lôùn nhöng khoâng khai thaùc ñöôïc. Theo keát quaû ñieàu tra cuûa hai toå chöùc Swiss Contact (Thuïy Só) vaø GTZ (Ñöùc) tieán haønh treân 1.200 doanh nghieäp (DN) taïi VN, chæ coù khoaûng... 0,1% DN coù söû duïng tö vaán khi ñaàu tö mua saém coâng ngheä. Ñaïi dieän moät soá coâng ty tö vaán taïi TPHCM nhaän ñònh: Phaûi maát 20 naêm nöõa VN môùi thöïc söï coù thò tröôøng dòch vuï tö vaán ñaàu tö coâng ngheä, trang thieát bò kyõ thuaät. “DNVN chöa coù thoùi quen söû duïng tö vaán khi ñaàu tö” Chính vì khoâng coù thoùi quen naøy maø ñaõ coù raát nhieàu Cty phaûi chòu nhieàu thieät haïi khi mua caùc thieát bò nöôùc ngoaøi giaù cao, trong khi nhöõng thieát bò naøy ñöôïc caùc doanh nghieäp trong nöôùc saün saøng cung caáp vôùi giaù reû vaø chaát löôïng cuõng khoâng thua keùm... Tuy nhieân, haàu heát doanh nghieäp Vieät Nam laïi chöa coù thoùi quen söû duïng tö vaán khi ñaàu tö. Haàu heát nhöõng tröôøng hôïp söû duïng tö vaán khi ñaàu tö coâng ngheä, thieát bò rôi vaøo nhöõng doanh nghieäp tö nhaân coù quy moâ lôùn.Tuy nhieân, theo ñaùnh giaù cuûa hai toå chöùc treân haàu heát doanh nghieäp Vieät Nam chöa hieåu bieát ñaày ñuû lôïi ích cuûa tö vaán neân hoï ít söû duïng. Ngöôïc laïi, chính vì thò tröôøng coøn quaù nhoû beù neân ngaønh dòch vuï tö vaán coâng ngheä vaø thieát bò chöa theå phaùt trieån. Thieát bò, coâng ngheä moãi ngaønh khaùc nhau. Trong khi ñoù, moãi coâng ty tö vaán thöôøng chæ chuyeân saâu trong moät vaøi ngaønh vaø chaéc chaén laø vôùi soá löôïng coâng ty tö vaán ít oûi nhö theá thì khoâng theå naøo bao quaùt heát moïi ngaønh ngheà. Vì theá, doanh nghieäp cuõng khoâng deã tìm ñöôïc nhaø tö vaán thieát bò, coâng ngheä khi caàn thieát. Do khoâng tìm ñöôïc tö vaán, hoaëc khoâng muoán thueâ tö vaán, nhieàu doanh nghieäp ñaõ choïn mua maùy moùc, thieát bò theo kinh nghieäm cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc. Vôùi caùch laøm naøy, neáu ngöôøi ñi tröôùc maéc sai laàm thì seõ gaây aûnh höôûng daây chuyeàn ñeán nhieàu doanh nghieäp khaùc gioáng nhö tröôøng hôïp môùi xaûy ra trong ngaønh giaøy. Ví duï: Nhieàu coâng ty Vieät Nam ñaõ noái goùt nhau mua thieát bò saûn xuaát ñeá giaøy PU cuûa moät coâng ty YÙ maø khoâng bieát coâng ty naøy saép bò phaù saûn. Giôø nhaän ra thì ñaõ muoän. Coâng ty naøy ñaõ phaù saûn ñöôïc hôn moät thaùng nay vaø doanh nghieäp giaøy Vieät Nam ñang lo laéng, khoâng bieát ai seõ chòu traùch nhieäm baûo trì, cung caáp phuï tuøng thay theá neáu thieát bò hö hoûng. “Moät thò tröôøng traàm laéng...” Thöïc ra, loaïi hình tö vaán noùi treân ñaõ ra ñôøi hôn 10 naêm qua, ñaëc bieät nôû roä trong 4 naêm gaàn ñaây keå töø khi coù Luaät DN cuøng vôùi söï ra ñôøi cuûa haøng ngaøn DN môùi. Luùc ñoù, nhieàu chuû DN döï ñoaùn seõ coù moät thò tröôøng “beùo bôû” daønh cho caùc coâng ty tö vaán ñaàu tö nhöng thöïc teá ngöôïc laïi. Ñaây laø moät thò tröôøng heát söùc khoù khaên, haàu heát caùc coâng ty tö vaán ñaàu tö gaëp beá taéc trong vieäc khai phaù thò tröôøng, buoäc phaûi chuyeån höôùng kinh doanh”. Nguyeân nhaân chính laø vì DN chöa coù “thoùi quen” söû duïng tö vaán khi ñaàu tö. Ñoái vôùi nhieàu DN, tö vaán laø moät loaïi hình xa vôøi, naëng veà lyù thuyeát vaø thieáu thöïc teá. Chính vì loái tö duy naøy neân nhieàu chuû DN töï tìm hieåu vaø töï quyeát ñònh hoaït ñoäng ñaàu tö, mua saém cuûa DN. Theo ñaùnh giaù cuûa moät chuyeân vieân kinh teá, ñaïi ña soá caùc DN tö nhaân hieän nay quaù chuû quan vôùi voán kieán thöùc töï tích luõy cuûa mình, ñích thaân sang nöôùc ngoaøi ñeå tìm hieåu veà maùy moùc, coâng ngheä vaø quyeát ñònh mua ngay sau khi veà nöôùc. Vì leõ naøy, giöõa DN vaø caùc ñôn vò tö vaán ngaøy caøng coù khoaûng caùch. Lyù do teá nhò: “Hoa hoàng” vaø “laïi quaû” Caùc DN Nhaø nöôùc cuõng “ngaïi” nhôø tö vaán. Hieän nay, coù raát nhieàu DN Nhaø nöôùc laøm aên hieäu quaû, coù thöøa ñoäi nguõ chuyeân vieân, kyõ thuaät vieân neân coù theå töï thaåm ñònh ñöôïc caùc döï aùn ñaàu tö. Beân caïnh ñoù, coù khoâng ít DN thueâ haún chuyeân gia tö vaán cuûa nöôùc ngoaøi. Nhöng, vaãn coøn nhieàu DN Nhaø nöôùc, duø thieáu ñoäi nguõ caùn boä tö vaán rieâng (hoaëc coù nhöng khoâng ñuû naêng löïc), vaãn döùt khoaùt khoâng tìm tôùi coâng ty tö vaán vì lyù do khaù “teá nhò”, ñoù laø khoaûn tieàn hoa hoàng maø caù nhaân – ngöôøi quyeát ñònh hôïp ñoàng mua baùn – ñöôïc höôûng. Neáu nhôø ñôn vò tö vaán thì caù nhaân ñoù seõ maát ñöùt khoaûn hoa hoàng kia. Baøi hoïc veà mua saém daây chuyeàn saûn xuaát ñaõ... loãi thôøi cho Nhaø maùy Deät Nam Ñònh tröôùc ñaây, ñeán nay vaãn coøn tính thôøi söï noùng hoåi, minh chöùng raèng vieäc tö lôïi trong hoaït ñoäng ñaàu tö seõ gieát cheát DN. “Doanh nghieäp bò thieät thoøi” Phaûi thöøa nhaän moät ñieàu raèng, khoâng phaûi luùc naøo DN cuõng baét buoäc tìm tôùi coâng ty tö vaán ñaàu tö, bôûi hoï coù nhöõng nguyeân taéc veà baûo maät hoaït ñoäng kinh doanh. Nhöng, ñeå haïn cheá toái ña nhöõng ruûi ro trong hoaït ñoäng ñaàu tö, DN khoâng neân xem nheï vai troø cuûa coâng ty tö vaán. OÂng Phan Taâm Tình, Giaùm ñoác Coâng ty Tö vaán T.Q.M, cho bieát: “Nhieàu DN tö nhaân coù tieáp caän dòch vuï tö vaán ñaàu tö nhöng tieáp caän khoâng chính thöùc, hoaëc sô saøi. Ñieàu naøy cuõng coù theå daãn tôùi nhöõng heä luïy”. Theo caùc coâng ty tö vaán, soá DN tö nhaân ñaàu tö sai vì thieáu tö vaán coù raát nhieàu, nhöng ñaïi ña soá giaáu nheïm, moät thôøi gian sau môùi tìm ñeán coâng ty tö vaán ñeå nhôø “gôõ”. Coù theå keå ñeán tröôøng hôïp cuûa moät DN cheá bieán thöïc phaåm - bao bì môùi ñaây ñaõ nhaäp moät giaøn maùy ñoùng goùi cuûa Ñaøi Loan vôùi giaù heát söùc “hôøi”. Veà sau môùi bieát saûn phaåm naøy ñaõ quaù ñaùt, tuoåi thoï chæ coøn vaøi naêm. Theo oâng Nguyeãn Thaønh Nhôn-giaùm ñoác coâng ty Nhôn Höõu :“khoâng ñaùnh giaù ñuùng, khoâng söû duïng heát tính naêng cuûa thieát bò thì cuõng ñaõ laø laõng phí roài”. Vôùi nhöõng nguyeân nhaân phaân tích treân, coù theå thaáy thò tröôøng tö vaán ñaàu tö duø raát tieàm naêng nhöng ñang coøn boû ngoû. Caùc doanh nghieäp coù quy moâ saûn xuaát lôùn thöôøng choïn caùc coâng ty tö vaán ñaàu tö ngöôùc ngoaøi. Trong aûnh: Daây chuyeàn saûn xuaát söõa boät cuûa Vinamilk. Coù hai vieäc coù theå laøm giaûm thieåu ruûi ro doanh nghieäp gaëp phaûi caùc nhaø tö vaán keùm naêng löïc. Ñoù laø caàn thaønh laäp moät toå chöùc cuûa caùc nhaø tö vaán quaûn trò vaø nhaø nöôùc phaûi ban haønh quy ñònh chæ coù nhöõng ngöôøi ñuû tö caùch tham gia toå chöùc naøy môùi ñöôïc haønh ngheà tö vaán. Toå chöùc caùc nhaø tö vaán bao goàm thaønh vieân cuûa caùc coâng ty tö vaán lôùn trong vaø ngoaøi nöôùc cuõng seõ ñoùng vai troø troïng taøi neáu nhö coù tranh chaáp giöõa ngöôøi söû duïng tö vaán vaø nhaø tö vaán. Hoï cuõng seõ chòu traùch nhieäm ñaøo taïo caùc nhaø tö vaán töông lai. Caùc cô sôû tö vaán phaûi laøm tröôùc moät böôùc ñeå taïo ra moái quan taâm cuõng nhö söï giao löu trong xaõ hoäi giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua coâng ngheä, qua caùc cuoäc tieáp xuùc naøy seõ coù ngöôøi ñöùng ra laøm dòch vuï. Vì ngöôøi laøm dòch vuï phaûi laø ngöôøi coù chuyeân moân vaø kinh nghieäm thöông tröôøng, hieåu bieát tieàm naêng cuûa coâng ngheä vaø nhu caàu cuûa doanh nghieäp. Nguoàn coâng ngheä trong nöôùc laãn nöôùc ngoaøi khoâng thieáu taïi Vieät Nam. Ñieàu coát yeáu nhaát, nhaø kinh doanh phaûi bieát mình caàn saûn xuaát gì, roài töø ñoù môùi baøn ñeán choïn coâng ngheä. Choïn coâng ngheä tröôùc laø laøm ngöôïc quy trình, deã thaát baïi. Nhieàu ngöôøi noùi, muoán hieän ñaïi hoùa phaûi coù coâng ngheä môùi, ñieàu naøy chæ ñuùng veà laâu daøi. Tröôùc maét, ñaây khoâng phaûi laø böôùc ñi. Ñoåi môùi coâng ngheä caàn xuaát phaùt töø nhu caàu thò tröôøng, laáy khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm laø muïc tieâu haøng ñaàu, vì ngöôøi tieâu duøng chæ mua saûn phaåm. Coâng ngheä ñaét tieàn chæ caàn thieát khi noù laø giaûi phaùp duy nhaát laøm cho saûn phaåm caïnh tranh vaø toàn taïi ñöôïc. Do ñoù, hieän ñaïi hoùa laø quaù trình töø thaáp leân cao, trong ñoù yeáu toá coâng ngheä ñöôïc doanh nghieäp löïa choïn theo khaû naêng taøi chính vaø söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm. Nhieàu ngöôøi cöù cho laø phaûi nhaäp maùy moùc hieän ñaïi nhaát. Treân thöïc teá, nhöõng doanh nghieäp hieän ñaïi hoùa thaønh coâng trong thôøi gian qua ñeàu khoâng theo con ñöôøng "hieän ñaïi caøng nhanh caøng toát". Choïn mua thieát bò sao cho hieäu quaû khoâng deã daøng vaø lôøi khuyeân cuûa nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm laø haõy tham khaûo yù kieán cuûa chuyeân gia tö vaán tröôùc khi quyeát ñònh. Thöïc teá cho thaáy, mua thieát bò “haøng hieäu” ñaét tieàn khoâng haún laø coù lôïi, ngöôïc laïi choïn mua thieát bò reû tieàn cuõng chöa chaéc laø tieát kieäm. Keát luaän: Trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù (CNH-HÑH) ôû nöôùc ta, quaù trình taêng cöôøng trình ñoä coâng ngheä vaø kyõ thuaät tieán trieån theo caû hai höôùng: taêng cöôøng coâng ngheä vaø kyõ thuaät trong töøng ngaønh saûn xuaát vaø chuyeån dòch cô caáu saûn xuaát sang nhöõng ngaønh coù haøm löôïng khoa hoïc vaø coâng ngheä cao, coù giaù trò gia taêng lôùn. Söï tieán boä coâng ngheä cuûa neàn kinh teá ñöôïc thöïc hieän baèng caùch nhaäp khaåu coâng ngheä ôû nöôùc ngoaøi vaø töï phaùt trieån, saùng taïo ra coâng ngheä tieân tieán. Trong thôøi kyø ñaàu cuûa quaù trình CNH-HÑH ñoái vôùi moät nöôùc ñang trong quaù trình phaùt trieån nhö Vieät Nam, thì nhaäp khaåu coâng ngheä tieân tieán ôû nöôùc ngoaøi laø phöông phaùp vöøa tieát kieäm thôøi gian, vöøa tieát kieäm chi phí, neáu löïa choïn ñöôïc nhöõng coâng ngheä coù möùc ñoä tieân tieán thích hôïp, vôùi giaù thaønh haï. Ñieàu naøy ñöôïc goïi laø lôïi theá ñi sau cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vaán ñeà nhaäp khaåu coâng ngheä tieân tieán ñoøi hoûi chi phí ñaàu tö lôùn, trong khi khaû naêng cung caáp voán cuûa neàn kinh teá coøn haïn heïp. Vì vaäy, trong quaù trình nhaäp khaåu coâng ngheä, chuùng ta phaûi nhanh choùng ñaåy maïnh vieäc tieáp thu vaø phaùt trieån khaû naêng töï cheá taïo vaø tieán tôùi saùng taïo coâng ngheä. Khaû naêng saùng taïo coâng ngheä laø con ñöôøng duy nhaát ñeå Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñuoåi kòp vaø vöôït trình ñoä caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån. Vaø nhôø vaäy, môùi coù theå giaûm bôùt nhöõng khoaûn chi phí toán keùm cho vieäc nhaäp khaåu coâng ngheä tieân tieán. Khaû naêng saùng taïo coâng ngheä döïa treân cô sôû oùc saùng taïo vaø trình ñoä nghieân cöùu khoa hoïc töï nhieân vaø khoa hoïc öùng duïng. Noù phuï thuoäc vaøo tieàm naêng trí tueä cuûa daân toäc vaø ñoøi hoûi moät chính saùch ñaàu tö laâu daøi, lieân tuïc vaø ñuùng phöông höôùng vaøo khoa hoïc cuûa ñaát nöôùc. Nhö taát caû caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nguoàn löïc coøn haïn cheá, nöôùc ta phaûi vöôït qua khoù khaên trong quaù trình ñaàu tö hieän ñaïi hoaù coâng ngheä vaø kyõ thuaät laø tích luyõ vaø söû duïng toái öu nguoàn voán. Trong thôøi kyø ñaàu, chuùng ta ñaõ taäp trung voán vaøo caùc ngaønh kinh teá vôùi coâng ngheä vaø kyõ thuaät chöa phaûi tieân tieán vaø ñoøi hoûi nguoàn voán thaáp ñeå phaùt huy lôïi theá so saùnh veà lao ñoäng so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån hôn. Tuy nhieân, ñeå vöôït qua traïng thaùi cuûa neàn kinh teá coù trình ñoä coâng ngheä thaáp, trong thôøi kyø tôùi, chuùng ta phaûi coù chieán löôïc naâng cao trình ñoä khoa hoïc vaø coâng ngheä ñeå toái öu hoaù chaát löôïng saûn phaåm vaø hieäu quaû cuûa neàn kinh teá. Ñaây chính laø moâ hình phaùt trieån "xuaát khaåu tònh tieán" baèng ñoäng löïc khoa hoïc vaø coâng ngheä. Vieäc naâng cao trình ñoä coâng ngheä vaø kyõ thuaät cuûa neàn kinh teá phaûi ñöôïc thöïc hieän ñoàng thôøi baèng hai quaù trình: a/ Naâng daàn trình ñoä coâng ngheä vaø kyõ thuaät cuûa caùc ngaønh saûn xuaát deå coù theå phaù vôõ traïng thaùi döøng cuûa caùc ngaønh naøy, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, taêng saûn löôïng vaø thu nhaäp cuûa lao ñoäng. b/ Chuyeån dòch daàn cô caáu saûn xuaát sang caùc ngaønh coù trình ñoä khoa hoïc, coâng ngheä vaø giaù trò gia taêng cao hôn. Quaù trình thöù nhaát dieãn ra moät caùch töï nhieân trong söï caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc cuûa cuøng moät ngaønh. Coøn quaù trình thöù hai ñoøi hoûi phaûi coù moät söï ñònh höôùng ñuùng ñaén cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trong chính saùch öu ñaõi ngaønh saûn xuaát, giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuõng nhö nghieân cöùu khoa hoïc vaø coâng ngheä ñi tröôùc moät böôùc, töông öùng vôùi quaù trình ñoät phaù vaø dòch chuyeån cuûa neàn kinh teá leân trình ñoä coâng ngheä cao hôn. Trong moãi thôøi kyø phaùt trieån, ngaønh saûn xuaát chuû yeáu ñang naém giöõ lôïi theá so saùnh cuûa neàn kinh teá coù nhieäm vuï xuaát khaåu vaø tích luõy voán; trong khi ñoù, ngaønh saûn xuaát muõi nhoïn ñöôïc baûo hoä töông ñoái trong chieán löôïc naâng cao trình ñoä coâng ngheä cuûa neàn kinh teá. Nhöõng ngaønh muõi nhoïn naøy coù nhieäm vuï ñoät phaù veà coâng ngheä cuaû neàn saûn xuaát trong nöôùc, vaø ñeán khi ñaõ tröôûng thaønh, chuùng phaûi ñöùng vöõng trong cuoäc caïnh tranh quoác teá, ñaët neàn taûng cho vieäc môû roäng cô caáu saûn xuaát ôû trình ñoä coâng ngheä cao hôn vaø chuyeån thaønh ngaønh saûn xuaát chuû yeáu. Luùc ñoù laïi xuaát hieän nhöõng ngaønh muõi nhoïn môùi coù nhieäm vuï tieáp tuïc naâng cao hôn nöõa trình ñoä coâng ngheä cuûa neàn saûn xuaát trong nöôùc, taïo thaønh quaù trình "xuaát khaåu tònh tieán" lieân tuïc vôùi caùc saûn phaåm xuaát khaåu coù haøm löôïng khoa hoïc vaø coâng ngheä ngaøy caøng cao hôn. Vì vaäy, löïa choïn ñaàu tö ngaønh muõi nhoïn, phaùt trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä phuø hôïp coù yù nghóa chieán löôïc trong thôøi kyø CNH-HÑH, taïo ñieàu kieän cho quaù trình taêng tröôûng cao lieân tuïc cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc. Trong thôøi kyø CNH-HÑH, chuùng ta phaûi thöïc hieän ñoàng thôøi hai quaù trình laø chuyeån töø kinh teá noâng nghieäp sang kính teá coâng nghieäp vaø naâng cao trình ñoä khoa hoïc vaø coâng ngheä cuûa caû hai lónh vöïc naøy cuøng vôùi lónh vöïc dòch vuï cuûa neàn kinh teá. Taêng cöôøng naêng löïc khoa hoïc vaø coâng ngheä cuûa ñaát nöôùc ñeå baét kòp vaø laøm chuû coâng ngheä hieän ñaïi. Söï thaønh coâng cuûa CNH-HÑH seõ ruùt ngaén thôøi gian chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Caùc yeáu toá naêng löïc noäi sinh cuûa daân toäc nhö vaên hoaù, giaùo duïc, khoa hoïc seõ goùp phaàn thuùc ñaåy CNH-HÑH phaùt trieån nhanh hôn. Khoâng coù ñuû tri thöùc, khoâng coù ñuû naêng löïc noäi sinh veà khoa hoïc vaø coâng ngheä thì trong quaù trình hoä nhaäp, ñaát nöôùc seõ bò thua thieät, bò boùc loät, cheøn eùp vaø seõ trôû thaønh baõi thaûi coâng ngheä cuûa caùc nöôùc khaùc. Chính vì vaäy, chuùng ta caàn phaûi tieáp tuïc ñaåy maïnh coâng cuoäc ñoåi môùi. CNH-HÑH laø söû duïng tri thöùc vaø khoa hoïc coâng ngheä môùi nhaát ñeå phaùt trieån neàn kinh teá, chuyeån neàn kinh teá töø tình traïng naêng suaát, chaát löôïng, hieäu quaû thaáp sang neàn kinh teá chaát löôïng, hieäu quaû cao. Nöôùc ta tuy coøn ôû trình ñoä phaùt trieån chöa cao, nhöng tieàm naêng trí tueä cuûa con ngöôøi Vieät Nam khoâng thua keùm nhöõng nöôùc môùi coâng nghieäp hoaù thaønh coâng ôû chaâu AÙ. Con ngöôøi Vieät Nam tieáp thu vaø laøm chuû caùc tri thöùc môùi, coâng ngheä môùi raát nhanh; moät soá lónh vöïc môùi hình thaønh ñaõ söû duïng coâng ngheä môùi nhaát vaø theo kòp trình ñoä theá giôùi . Neáu chæ döïa vaøo taøi nguyeân, voán, lao ñoäng vaø theo caùch nghó, caùch laøm coâng nghieäp hoaù tröôùc ñaây thì baøi toaùn ñaët ra veà vaán ñeà ruùt ngaén khoaûng caùch laø khoâng coù lôøi giaûi mang tính tích cöïc vaø hieäu quaû cao. Nguoàn nhoùm tham khaûo vaø söu taàm: - Thôøi baùo kinh teá Saøi Goøn. - Taïp chí Khoa hoïc & Coâng ngheä - Maïng ñieän töû tìm kieám: www.google.com.vn - - www.vneconomy.com.vn - www.automation.org.vn www.cesti.gov.vn/thong_tin_cong_nghe/thong_tin_tu_van_chuyen_giao ………………………Phuï luïc: Moät soá thoâng tin hay veà coâng ngheä 1. Maãu hôïp ñoàng chuyeån giao coâng ngheä Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam Ñoäc laäp - Töï do - Haïnh phuùc HÔÏP ÑOÀNG CHUYEÅN GIAO COÂNG NGHEÄ (Soá:.... /HÑCGCN) - Caên cöù chöông... phaàn... cuûa Boä luaät daân söï. - Caên cöù nghò ñònh soá 63/CP ngaøy 28/10/1996. - Caên cöù thoâng tö soá 3055/BKHCNMT ngaøy 31/12/1996. (Ñoái vôùi tröôøng hôïp luaät ñieàu chænh laø luaät Vieät Nam) Hoâm nay, ngaøy... thaùng... naêm 2000, chuùng toâi goàm: Beân chuyeån giao: (beân A) - Teân doanh nghieäp: - Truï sôû chính: - Ñieän thoaïi: - Taøi khoaûn soá: - Ñaïi dieän laø: - Theo giaáy uyû quyeàn soá (neáu coù): Beân nhaän chuyeån giao: (beân B) - Teân doanh nghieäp: - Truï sôû chính: - Ñieän thoaïi: - Taøi khoaûn soá: - Ñaïi dieän laø: - Theo giaáy uyû quyeàn soá (neáu coù): Hai beân cam keát caùc ñieàu khoaûn sau Ñieàu 1: Ñoái tuôïng chuyeån giao - Teân (saùng cheá, giaûi phaùp höõu ích, nhaõn hieäu haøng hoaù, bí quyeát coâng ngheä): - Ñaëc ñieåm coâng ngheä: - Keát quaû aùp duïng coâng ngheä: - Caên cöù chuyeån giao (soá vaên baèng baûo hoä neáu coù): Ñieàu 2: Chaát löôïng, noäi dung coâng ngheä - Coâng ngheä ñaït tieâu chuaån gì? - Moâ taû noäi dung vaø tính naêng cuûa coâng ngheä: Ñieàu 3: Phaïm vi vaø thôøi haïn chuyeån giao - Phaïm vi: Ñoäc quyeàn hay khoâng ñoäc quyeàn? Söû duïng trong laõnh thoå naøo? - Thôøi haïn chuyeån giao: Do hai beân thoaû thuaän phuø hôïp vôùi thôøi haïn maø ñoái töôïng chuyeån giao ñöôïc baûo hoä (neáu coù). Ñieàu 4: Ñòa ñieåm vaø tieán ñoä chuyeån giao 1. Ñòa ñieåm: 2. Tieán ñoä: Ñieàu 5: Thôøi haïn baûo haønh coâng ngheä Ñieàu 6: Giaù chuyeån giao coâng ngheä vaø phöông thöùc thanh toaùn - Giaù chuyeån giao: - Phöông thöùc thanh toaùn: Ñieàu 7: Phaïm vi, möùc ñoä giöõ bí maät cuûa caùc beân Ñieàu 8: Nghóa vuï baûo hoä coâng ngheä cuûa beân giao vaø beân nhaänchuyeån giao Ñieàu 9: Nghieäm thu keát quaû chuyeån giao coâng ngheä Ñieàu 10: Caûi tieán coâng ngheä chuyeån giao cuûa beân nhaän chuyeån giao Moïi caûi tieán cuûa beân nhaän chuyeån giao ñoái vôùi coâng ngheä chuyeån giao thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa beân nhaän chuyeån giao. Ñieàu 11: Cam keát cuûa beân chuyeån gíao veà ñaøo taïo nhaân löïc cho thöïc hieän coâng ngheä chuyeån giao - Soá luôïng: - Thôøi gian: - Chi phí ñaøo taïo: Ñieàu 12: Quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân 1. Beân chuyeån giao - Cam keát laø chuû sôû höõu hôïp phaùp cuûa coâng ngheä chuyeån giao vaø vieäc chuyeån giao coâng ngheä seõ khoâng xaâm phaïm quyeàn sôû höõu coâng nghieäp cuûa baát kyø beân thöù 3 naøo khaùc. Beân chuyeån giao coù traùch nhieäm, vôùi chi phí cuûa mình, giaûi quyeát moïi tranh chaáp phaùt sinh töø vieäc chuyeån giao coâng ngheä theo hôïp ñoàng naøy. - Coù nghóa vuï hôïp taùc chaët cheõ vaø giuùp ñôõ beân nhaän chuyeån giao choáng laïi moïi söï xaâm phaïm quyeàn sôû höõu töø baát kyø beân thöù 3 naøo khaùc. - Ñaêng kyù hôïp ñoàng chuyeån giao coâng ngheä. - Noäp thueá chuyeån giao coâng ngheä. - Coù quyeàn/khoâng ñöôïc chuyeån giao coâng ngheä treân cho beân thöù 3 trong phaïm vi laõnh thoå quy ñònh trong hôïp ñoàng naøy. 2. Beân nhaän chuyeån giao - Cam keát chaát löôïng saûn phaåm saûn xuaát theo coâng ngheä nhaän chuyeån nhöôïng khoâng thaáp hôn chaát löôïng saûn phaåm do beân chuyeån giao saûn xuaát. Phöông phaùp ñaùnh giaù chaát löôïng do hai beân thoaû thuaän. - Traû tieàn chuyeån giao theo hôïp ñoàng. - Khoâng ñöôïc pheùp/ñöôïc pheùp chuyeån giao laïi cho beân thöù 3 coâng ngheä treân. - Ghi chuù xuaát xöù coâng ngheä chuyeån giao treân saûn phaåm. - Ñaêng kyù hôïp ñoàng (neáu coù thoaû thuaän). Ñieàu 13: Söûa ñoåi, ñình chæ hoaëc huyû boû hôïp ñoàng Hôïp ñoàng coù theå bò söûa ñoåi, boå sung theo yeâu caàu baèng vaên baûn cuûa moät trong caùc beân vaø ñöôïc ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa caùc beân kyù keát baèng vaên baûn. Caùc ñieàu khoaûn söûa ñoåi, boå sung coù hieäu löïc töø thôøi ñieåm ñöôïc söûa ñoåi. Hôïp ñoàng bò chaám döùt trong caùc tröôøng hôïp sau ñaây: - Heát thôøi haïn ghi trong hôïp ñoàng. - Quyeàn sôû höõu coâng nghieäp bò ñình chæ hoaëc huyû boû. - Hôïp ñoàng khoâng thöïc hieän ñöôïc do nguyeân nhaân baát khaû khaùng nhö: thieân tai, baõi coâng, bieåu tình, noåi loaïn, chieán tranh vaø caùc söï kieän töông töï. Ñieàu 14: Traùch nhieäm do vi phaïm hôïp ñoàng Beân naøo vi phaïm hôïp ñoàng phaûi chòu phaït hôïp ñoàng vaø boài thöôøng cho beân kia toaøn boä thieät haïi theo quy ñònh cuûa... Ñieàu 15: Luaät ñieàu chænh hôïp ñoàng Hôïp ñoàng naøy ñöôïc ñieàu chænh bôûi luaät cuûa nöôùc... Ñieàu 16: Troïng taøi Moïi tranh chaáp phaùt sinh töø hôïp ñoàng naøy phaûi ñöôïc giaûi quyeát tröôùc heát thoâng qua thöông löôïng, hoaø giaûi. Trong tröôøng hôïp khoâng giaûi quyeát ñöôïc thì caùc beân coù quyeàn kieän ñeán troïng taøi quoác teá taïi... Ñieàu 17: Ñieàu khoaûn thi haønh Hôïp ñoàng ñöôïc xaây döïng treân cô sôû bình ñaúng vaø töï nguyeän. Hai beân cam keát thöïc hieän ñuùng vaø ñaày ñuû caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng naøy. Hôïp ñoàng ñöôïc laäp thaønh... (baûn) baèng tieáng Anh... (baûn) baèng tieáng Vieät coù giaù trò nhö nhau. Moãi beân giöõ... (baûn) ñeå thi haønh. Beân A Beân B 2. Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù: Ít voán vaãn ñoåi môùi thieát bò - coâng ngheä ñöôïc Böùc tranh toaøn caûnh cuûa Xí nghieäp quoác doanhu Deäåt löôùi ñaùnh caù vaøo nhöõng naêm 1990-1991 thaät aûm ñaïm. Thò tröôøng Vieät Nam moãi naêm caàn tôùi 2.000 taán löôùi ñaùnh caù, nhöng saûn löôïng löôùi cuûa xí nghieäp chæ hôn 100 taán maø luùc naøo cuõng lo bò eá. Naêng löïc saûn xuaát ngaøy caøng teo laïi, do maùy moùc cuõ moãi ngaøy hö nhieàu hôn maø khoâng coù phuï tuøng thay theá. Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù ñaõ vöôn leân töø tình theá khoâng maáy thuaän lôïi ñoù, trôû thaønh moät trong nhöõng doanh nghieäp saûn xuaát löôùi ñaùnh caù haøng ñaàu Vieät Nam. Ñaây chính laø keát quaû cuûa chính saùch ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä hôïp lyù. Taän duïng, khai thaùc trieät ñeå thieát bò coù saün Toaøn boä voán lieáng cuûa xí nghieäp vaøo naêm 1991, bao goàm voán coá ñònh vaø voán löu ñoäng laø 2,619 tæ ñoàng. Giaù trò taøi saûn naøy chæ ñuû mua hai chieác maùy deät löôùi môùi cuûa Nhaät Baûn. Trong khi ñoù, xí nghieäp ñang coù 50 chieác maùy deät hö naèm truøm meàn, caàn ñöôïc giaûi quyeát. Roõ raøng, neáu ñaët vaán ñeà ñoåi môùi coâng ngheä baèng caùch thay theá toaøn boä thieát bò cuõ hö hoûng, Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù ñaõ ñi vaøo ngoõ cuït, do khoâng theå tìm lôøi giaûi cho baøi toaùn voán. Nhöng Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù ñaõ ñi theo moät höôùng khaùc. Quan ñieåm ñaàu tö cuûa xí nghieäp laø "ñaàu tö phaûi saûn xuaát ra saûn phaåm ñöôïc thò tröôøng chaáp nhaän veà chaát löôïng vaø giaù caû, hoaøn voán nhanh. Khoâng nhaát thieát phaûi nhaäp maùy môùi, hieän ñaïi". Töø quan ñieåm ñoù, trong suoát ba naêm 1991-1993, xí nghieäp taäp trung toaøn boä soá tieàn coù ñöôïc töø lôïi nhuaän, moät phaàn voán khaáu hao, ñeå nhaäp phuï tuøng veà khoâi phuïc laïi nhöõng maùy deät bò hö. Ñeán heát naêm 1993, vôùi 289.910 USD, xí nghieäp ñaõ laøm soáng laïi 50 maùy deät cuõ, vaø höôùng ñaàu tö naøy ñaõ cho ngay keát quaû : Naêm 1991 saûn xuaát 132,2 taán löôùi, laõi 533 trieäu ñoàng ; naêm 1992 taêng leân 151,7 taán löôùi vaø laõi 983 trieäu ñoàng. Ñeán naêm 1993, xí nghieäp laõi tôùi 1,535 tæ ñoàng vaø saûn löôïng löôùi 186,8 taán. Khi ñaõ coù "cuûa aên cuûa ñeå", töø naêm 1993 Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù chuyeån qua taäp trung voán ñeå nhaäp maùy deät "nghóa ñòa" cuûa Nhaät Baûn, vaø mua ñöôïc 15 maùy deät trò giaù 263.447 USD. Nhôø nhöõng chieác maùy nghóa ñòa naøy, saûn löôïng löôùi naêm 1995 cuûa xí nghieäp taêng leân 322 taán vaø lôïi nhuaän taêng hôn gaáp ñoâi so vôùi 1993, leân 3,6 tæ ñoàng. Hieän ñaïi hoùa nhöõng khaâu then choát Laøm aên ngaøy caøng taán tôùi, tieáng laønh ñoàn xa, xí nghieäp baét ñaàu coù uy tín vôùi giôùi ngaân haøng, neân ñöôïc ngaân haøng chaáp thuaän cho vay voán ñaàu tö. Naêm 1994-1995, Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù chuyeån sang giai ñoaïn ñaàu tö môùi "Mua maùy moùc thieát bò hieän ñaïi trang bò cho nhöõng coâng ñoaïn then choát cuûa daây chuyeàn, keát hôïp ñaàu tö thieát bò cho nhöõng khaâu ít quan troïng hôn". Trong ba naêm keå töø 1994, xí nghieäp vay ñöôïc 490.017 USD mua veà hai maùy keùo sôïi hieän ñaïi cuûa Nhaät Baûn, moät maùy deät môùi vaø naêm maùy deät cuõ. Ñeán giöõa naêm 1996, toaøn boä soá voán vay keå treân ñaõ ñöôïc hoaøn traû cho ngaân haøng. Cho ñeán nay, saûn löôïng löôùi vaø sôïi cuûa Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù ñaõ vöôït 500 taán. Cuøng vôùi ñaø taêng saûn löôïng, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa xí nghieäp cuõng taêng maïnh sau moãi naêm, töø 4.496 USD vaøo naêm 1992 ñeán naêm 1996 vöôït 500.000 USD. Trong naêm 1997, xí nghieäp coù theâm moät maùy phun cöôùc vaø hai maùy deät môùi. Phöông chaâm ñaàu tö cuûa xí nghieäp töø nay ñeán heát naêm 2000 veà cô baûn cuõng gioáng nhö thôøi kyø 1994-1997. Tuy nhieân, ngoaøi döï ñònh nhaäp theâm maùy deät cuõ, xí nghieäp chuû tröông mua moät soá maùy deät löôùi môùi ñeå saûn xuaát haøng xuaát khaåu. Töø sau naêm 2000, xí nghieäp seõ chuyeån sang giai ñoaïn hieän ñaïi hoùa, toaøn boä lôïi nhuaän thu ñöôïc seõ duøng ñeå nhaäp thieát bò vaø coâng ngheä deät löôùi ñaùnh caù hieän ñaïi. Nhö vaäy, chæ vôùi vaøi chuïc ngaøn ñoâ-la tieàn laõi coù trong tay ban ñaàu, töø naêm 1991 ñeán nay Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù ñaõ thöïc hieän khaù thaønh coâng chöông trình ñoåi môùi saûn xuaát vaø coâng ngheä saûn xuaát, vôùi toång voán ñaàu tö ñaõ thöïc hieän gaàn 1,5 trieäu USD. Saûn phaåm cuûa Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù saûn xuaát ñaõ ñaït chaát löôïng ñeå xuaát khaåu sang Phaùp, Ñan Maïch, Nhaät Baûn, Ñaøi Loan vaø caïnh tranh ngang taøi ngang söùc vôùi saûn phaåm cuûa caùc coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Voán töø hieäu quaû saûn xuaát Ñeå khaéc phuïc vieäc thieáu voán ñaàu tö, vaøo nhöõng naêm 1991-1993, Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù khoâng coøn con ñöôøng naøo khaùc ngoaøi coá gaéng phaùt trieån saûn xuaát, taïo ra nhieàu lôïi nhuaän, roài vaän ñoäng caùn boä coâng nhaân vieân töï nguyeän göûi laïi xí nghieäp 20-50% quyõ khen thöôûng vaø quyõ phuùc lôïi ñeå laáy voán phaùt trieån saûn xuaát. Trong thöïc teá, soá tieàn duøng vaøo vieäc phuïc hoài 50 maùy cuõ vaø mua saém moät soá maùy môùi chính laø töø nguoàn laõi trong saûn xuaát kinh doanh. Moät khi saûn xuaát coù hieäu quaû, vieäc vay voán ngaân haøng trôû neân deã daøng hôn. Ngoaøi ra, xí nghieäp cuõng ñöôïc Nhaø nöôùc hoã trôï voán, baèng caùch cho baùn ñi nhöõng maùy moùc thieát bò vaø taøi saûn khoâng caàn duøng, ñöôïc khoaûng 800 trieäu ñoàng. Töø kinh nghieäm cuûa Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù, neáu moãi doanh nghieäp tìm ñöôïc moät höôùng ñi thích hôïp, hoaøn toaøn coù khaû naêng ñoåi môùi coâng ngheä chæ vôùi moät soá voán nhoû trong tay. Taán Ñöùc Xí nghieäp quoác doanh Deät löôùi ñaùnh caù 89 Nguyeãn Khoaùi, quaän 4, TPHCM ÑT : 9400534 - 9401602 Fax : 82225580 Đánh giá trình độ phát triển khoa học của các nước Các nhà khoa học của Trường Đại học Tổng hợp Moskva đã đua ra một phương pháp đánh giá tin cậy và khách quan trình độ phát triển khoa học ở bất cứ nước nào, đồng thời xác định vị trí của nước ấy trong "thang" khoa học thế giới. Ju.Ju. Kovaleev và các đồng nghiệp ở ĐHTH Moskva (ĐH Lomonosov) đã đưa ra một phương pháp luận để sắp xếp các nước. Họ đã sử dụng rất nhiều chỉ tiêu tổng hợp trong 10 năm cuối thế kỷ 20 của 57 nước trên thế giới. Nói chung, việc định lượng các thông số khoa học rất phức tạp. Những sản phẩm khoa học, những ý tưởng có nhiều cách đánh giá và thể hiện sự phụ thuộc lẫn nhau với các quá trình kinh tế-xã hội khác. Các đặc trưng cần được "số hoá", phản ánh khoa học như một dạng hoạt động đặc biệt của con người chứ không phải là một thành tựu kiến thức đơn thuần. Phải xem khoa học là một hệ có "đầu vào" và "đầu ra" và tương ứng với chúng, tất cả các chỉ tiêu được chia thành hai nhóm. "Đầu vào" là các chỉ số về nguồn lực, gồm số cử nhân và kỹ sư trở lên trên 1000 dân, chi phí cho nghiên cứu và phát triển theo đầu người và cho một đề tài, tỷ lệ đầu tư cho khoa học so với GD P (%). "Đầu ra" là các chỉ số nói lên hiệu quả của khoa học, số các công trình được công bố trên 1000 dân trên số cử nhân và kỹ sư trở lên, số đăng ký sáng chế trên 1000 dân, tỷ lệ các sản phẩm công nghệ cao trong tổng giá trị xuất khẩu, số máy tính trên 1000 dân. Để xử lý các số liệu này, người ta dùng thuật toán đánh giá của Tikunov. Kết quả của từng nước được tổng kết bằng một chỉ số chung (từ 0 đến 1). Từ đó, các nhà nghiên cứu chia các nước thành 3 nhóm: Nhóm 1, gồm các nước có trình độ phát triển khoa học cao (chỉ số từ 0,51 đến 1,0) sắp xếp như sau: Thuỵ Điển (1,0), Thuỵ Sĩ (0,923), Nhật Bản (0,9139), Mỹ (0,8342), Đan Mạch (0,7594), Hà Lan (0,7314), Phần Lan (0,7230), Anh (0,7141), Ixraen (0,7015), CHLB Đức (0,6919), Ôxtrâylia (0,6858), Pháp (0,6580), Hàn Quốc (0,6541), Na Uy (0,6471), Singapo (0,6468), Canada (0,6395), Bỉ (0,6377), áo (0,6018), Niu Dilân (0,5452), Airơlen (0,5173). Mỹ, Nhật Bản, CHLB Đức, Anh, Pháp dành kinh phí cho nghiên cứu-phát triển rất cao. Riêng 5 nước này chiếm 80% tổng kinh phí nghiên cứu khoa học của thế giới. Một phần lớn số kinh phí này là do khu vực tư nhân đóng góp. Song, nói về hiệu quả của nghiên cứu thì Thuỵ Điển và Thuỵ Sĩ đứng đầu. Dành nhiều nhất cho khoa học cơ bản là CHLB Đức, Pháp và Ixraen. Ở những nước này, khoa học thuần tuý chiếm tới 20% tổng kinh phí nghiên cứu và phát triển. Cũng cần nói thêm rằng, Hàn Quốc là nước có vốn tư nhân bỏ vào nghiên cứu khoa học có tỷ lệ cao nhất thế giới: 82%. Nhóm 2, gồm các nước có trình độ phát triển khoa học trung bình (có chỉ số từ 0,11 đến 0,5) chiếm đa số. Nga cũng chỉ ở nhóm này, lại khá thấp (chỉ số 0,1819). Các nước thuộc nhóm 2 kinh phí nghiên cứu và phát triển do Nhà nước cấp nhưng không đủ. Vốn tư nhân hầu như không có, một phần vì hệ thống tổ chức, một phần vì sản xuất trình độ không tiên tiến, ít sản phẩm thuộc loại công nghệ cao. Cuối cùng, nhóm thứ 3, là nhóm có trình độ phát triển khoa học thấp (chỉ số dới 0,11) gồm 12 quốc gia: ấn Độ, Trung Quốc, Tadjikistan, Uzbekistan, Việt Nam, Urugoay, Equado, Ai Cập, Bolivia, Nigiêria, Xri-lanca, Benin. Nguồn: Khimija i Zhizn’, 2002, No 10 Bảng xếp hạng của UNDP về thành tích công nghệ Trong Báo cáo Phát triển Con người năm 2001 của UNDP có đưa ra Chỉ số Thành tích Công nghệ (Technology Achievement Index - TAI), với mục đích đánh giá thành tích của một nước trong việc sáng tạo, truyền bá công nghệ và xây dựng cơ sở kỹ năng con người. Chỉ số này phản ánh năng lực của một nước tham gia vào đổi mới công nghệ trong kỷ nguyên nối mạng. Chỉ số tổng hợp này đánh giá các thành tích, chứ không phải tiềm năng, nỗ lực hay đầu vào của các nước. Chỉ số này không chú trọng đến việc nước đó có dẫn đầu về phát triển công nghệ toàn cầu hay không, mà chỉ chú trọng tìm hiểu xem nước đó đã thực hiện tốt như thế nào việc sáng tạo và sử dụng công nghệ về tổng thể. Thành tích công nghệ của một nước thường rất lớn và phức tạp hơn những cái mà một chỉ số nào đó nắm bắt được. Không thể phản ánh được đầy đủ quy mô của các công nghệ, từ nông nghiệp cho đến y học, chế tạo. Khó có thể đánh giá được nhiều khía cạnh của việc sáng tạo, truyền bá công nghệ và kỹ năng con người và nếu có thể đánh giá được thì cũng cần có đầy đủ các số liệu đáng tin cậy và phản ánh trung thực các khía cạnh đó. TAI là một chỉ số tổng hợp được đưa ra để nhằm giúp các nhà hoạch định chính sách xác định các chiến lược công nghệ trong một kỷ nguyên nối mạng hiện nay. Chỉ số này cho phép các nước nhận thức rõ được vị trí tương đối của mình như thế nào so với các nước khác và định hướng cho các nhà hoạch định chính sách có một cái nhìn mới về thành tích công nghệ của nước mình để hoạch định cho tương lai. TAI tập trung vào bốn khía cạnh phản ánh năng lực công nghệ của một nước, đóng vai trò quan trọng trong việc gặt hái được những lợi ích trong kỷ nguyên nối mạng, cụ thể nh sau: Sáng tạo công nghệ. Không phải tất cả các nước đều có vị trí dẫn đầu tưrong sự nghiệp phát triển công nghệ toàn cầu, nhưng năng lực đổi mới liên quan đến tất cả các nước và cấu thành ở mức cao nhất năng lực công nghệ. Nền kinh tế toàn cầu đã mang lại những phần thưởng lớn cho các nước đi đầu và nước tạo ra đổi mới công nghệ. Tất cả các nước đều cần phải có năng lực đổi mới, bởi vì khả năng đổi mới trong sử dụng công nghệ không thể phát triển đầy đủ được nếu không có khả năng sáng tạo, đặc biệt là trong việc làm thích nghi các sản phẩm và quy trình mới với các điều kiện địa phương. Phổ biến đổi mới hiện tại. Tất cả các nước đều phải áp dụng đổi mới để nắm bắt được những ích lợi từ các cơ hội trong kỷ nguyên nối mạng. Điều này được đánh giá bằng sự phổ biến của mạng Internet và bằng tỷ trọng xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao và trung trong tổng sản lượng xuất khẩu. Phổ biến đổi mới cũ. Việc tham gia vào kỷ nguyên nối mạng đòi hỏi phải truyền bá những đổi mới đã thực hiện trước đây. Mặc dù, đôi khi có thể tạo được bớc nhảy vọt, nhưng sự tiến bộ công nghệ là một quá trình tích luỹ và sự truyền bá các đổi mới cũ hơn là cần thiết cho việc áp dụng các đổi mới sau này. Ở đây, sử dụng hai chỉ số đặc biệt quan trọng, đó là điện và điện thoại. Đây là hai yếu tố cần để sử dụng các công nghệ mới hơn và cũng là đầu vào liên quan đến đa số các hoạt động của con người. Kỹ năng con người. Một tập hợp tới hạn các kỹ năng không thể thiếu đối với tính năng động công nghệ. Cả hai phía - người sáng tạo và người sử dụng công nghệ đều cần có kỹ năng. Các công nghệ ngày nay đòi hỏi khả năng thích nghi, tức là các kỹ năng làm chủ được luồng đổi mới liên tục xảy ra. Cơ sở của kỹ năng đó là trình độ giáo dục cơ bản để phát triển các kỹ năng nhận thức và các kỹ năng về khoa học và toán học. Bảng xếp hạng theo chỉ số TAI đã xem xét 72 quốc gia có các dữ liệu đầy đủ và đáng tin cậy. Đối với các nước còn lại, có thể vì thiếu số liệu hoặc số liệu không đáp ứng được nên TAI không thể đánh giá. Các quốc gia trong bảng xếp hạng được chia ra thành bốn nhóm với giá trị TAI biến thiên từ mức cao nhất 0,744 (như của Phần Lan) đến mức thấp nhất 0,066 (Mozambique). Bốn nhóm bao gồm: Các nước dẫn đầu (Leaders) với giá trị TAI cao hơn 0,5. Đứng đầu là các nước Phần Lan, Mỹ, Thuỵ Điển và Nhật Bản. Nhóm các nước này chiếm vị trí dẫn đầu về sáng tạo, phổ biến công nghệ và xây dựng kỹ năng; Các nước dẫn đầu về tiềm năng (Potential Leaders) với giá trị TAI từ 0,35 đến 0,49. Hầu hết các nước thuộc nhóm này đều đã đầu tư vào kỹ năng con người ở mức cao và phổ biến các công nghệ cũ một cách rộng rãi, nhưng ít sáng tạo. Trình độ kỹ năng của nhóm các nước này có thể so sánh được với nhóm các nước dẫn đầu; Các nước thích nghi năng động (Dynamic adopters) với giá trị TAI từ 0,20 đến 0,34. Các nước này rất năng động trong việc sử dụng các công nghệ mới. Nhóm này chủ yếu là các nước đang phát triển có trình độ kỹ năng con người cao hơn đáng kể so với nhóm thứ tư. Đáng chú ý là các nước Braxin, Trung Quốc, ấn Độ, Inđônêxia, Nam Phi và Tuynidi. Nhiều trong số các nước này có các ngành công nghiệp công nghệ cao quan trọng và các trung tâm công nghệ, nhưng sự truyền bá công nghệ cũ vẫn còn chậm và không hoàn chỉnh. 0Các nước nằm bên lề (Marginalized) với TAI thấp hơn 0,20. Ở các nước này, sự truyền bá công nghệ và xây dựng kỹ năng đều tiến triển chậm chạp. Phần lớn dân số đều không được hưởng các lợi ích từ sự truyền bá công nghệ cũ. Bảng xếp hạng các nước Số TT Tên nước Chỉ số Thành tích Công nghệ (TAI) Số TT Tên nước Chỉ số Thành tích Công nghệ (TAI) Các nước dẫn đầu 1 Phần Lan 0,744 10 Singapo 0,585 2 Mỹ 0,733 11 Đức 0,583 3 Thuỵ Điển 0,703 12 Nauy 0,579 4 Nhật Bản 0,698 13 Ailen 0,566 5 Hàn Quốc 0,666 14 Bỉ 0,553 6 Hà Lan 0,630 15 Niu Zilân 0,548 7 Anh 0,606 16 Áo 0,544 8 Canada 0,589 17 Pháp 0,535 9 ôxtrâylia 0,587 18 Israel 0,514 Các nướccó tiềm năng dẫn đầu 19 Tây Ban Nha 0,481 29 Ba Lan 0,407 20 Italy 0,471 30 Malaixia 0,396 21 Cộng hoà Séc 0,465 31 Croatia 0,391 22 Hungary 0,464 32 Mêhicô 0,389 23 Cộng hoà Slovenia 0,458 33 Cyprus 0,386 24 Hồng Kông 0,455 34 Achentina 0,381 25 Hy Lạp 0,437 35 Rumania 0,371 26 Bồ Đào Nha 0,419 36 Costa Rica 0,358 28 Bungaria 0,411 37 Chilê 0,357 Các nước thích nghi năng động 38 Uruguay 0,343 51 Tuynidi 0,255 39 Nam Phi 0,340 52 Pagaguay 0,254 40 Thái Lan 0,337 53 Ecuađor 0,253 41 Trinidad và Tobago 0,328 54 El Salvador 0,253 42 Panama 0,321 55 Cộng hoà Dominican 0,244 43 Braxin 0,311 56 Syri 0,240 44 Philippin 0,300 57 Egypt 0,236 45 Trung Quốc 0,299 58 Algeria 0,221 46 Bolivia 0,277 59 Zimbabwe 0,220 47 Colombia 0,274 60 Inđônêxia 0,211 48 Pêru 0,271 61 Honduras 0,208 49 Jamaica 0,261 62 Srilanka 0,203 50 Iran 0,260 63 ấn Độ 0,201 Các nước nằm ngoại biên 64 Nicaragua 0,185 69 Nêpan 0,081 65 Pakistan 0,167 70 Tanzania 0,080 66 Sênêgan 0,158 71 Sudan 0,071 67 Ghana 0,139 72 Mozambique 0,066 68 Kênya 0,129 Nguồn: UNDP Report, 2002 Bài học bổ ích trong việc chuyển giao công nghệ vào Việt Nam Ngày 25/2/2004. Cập nhật lúc 17h 12' Những ngày đầu năm, một trong những hoạt động của ngành Y tế được nhiều người chú ý. Đó là việc thực hiện ca ghép gan đầu tiên trên người, dưới sự giúp đỡ của các giáo sư Trường đại học Tổng hợp Tokyo (Nhật Bản). Cặp người cho và nhận gan đã qua nguy hiểm. Việc chuyển giao công nghệ cao vào nước ta trong lĩnh vực ghép gan đã thành công bước đầu. Nghị quyết T.Ư 2 (khóa VIII) về khoa học, công nghệ và các nghị quyết tiếp theo của Ðảng đã chỉ rõ, trong thời kỳ CNH, HÐH, hoạt động chuyển giao công nghệ vào Việt Nam được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Theo tinh thần đó, nhiều công nghệ cao, công nghệ phù hợp khả năng, trình độ của lực lượng cán bộ khoa học và công nghệ đã được chuyển giao vào Việt Nam. Thành công nói trên là một thí dụ. Có thể rút ra những bài học gì từ sự thành công đó? Theo chúng tôi bài học đầu tiên là: có sự chuẩn bị chu đáo trong nhiều năm với "kịch bản" chi tiết của Học viện Quân y (HVQY), đơn vị đã tập hợp được lực lượng cán bộ cũng như trang thiết bị hiện có của ngành y tế. GS Phạm Gia Khánh và các đồng nghiệp trong mười năm qua đã chủ trì và thực hiện hai đề tài độc lập cấp Nhà nước về ghép gan. Ðó là đề tài: "Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật tiên tiến phục vụ ghép tạng ở Việt Nam" và "Nghiên cứu một số vấn đề ghép gan trên người" với tổng kinh phí nghiên cứu cho cả hai đề tài là 4,1 tỷ đồng. Trong đó có sự phối hợp các đồng nghiệp tại Bệnh viện Việt - Ðức, Bạch Mai, Chợ Rẫy, Viện Huyết học và Truyền máu. Những kinh nghiệm quý trong việc cắt gan khô với ưu điểm ít mất máu của GS Tôn Thất Tùng, hay ca ghép gan thành công trên lợn (sống được 13 ngày sau khi ghép) của tập thể y sĩ, bác sĩ Bệnh viện Việt - Ðức... đã được tổng kết, rút kinh nghiệm. Ðể thực hiện ca ghép gan, Học viện đã thiết lập 20 kíp trực với 120 GS, TS, bác sĩ, y sĩ có chuyên môn cao. Học viện đã chuẩn bị phòng phẫu thuật hiện đại, bảo đảm vô trùng tuyệt đối; chuẩn bị máy móc và phương tiện kỹ thuật hiện đại, trong đó có dao cắt siêu âm CUSA (trị giá 1,5 tỷ đồng), mua gần 300 loại thuốc hóa chất, trong đó có 20 loại thuốc đặc hiệu phải mua trực tiếp từ nước ngoài. Thật cảm động khi 150 sinh viên của học viện sẵn sàng hiến máu để phục vụ cho ca ghép gan. Nhiều bệnh viện sẵn sàng "san sẻ" máy móc phục vụ ca mổ. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng hỗ trợ thêm tám trăm triệu đồng. Thực tế theo dõi hoạt động chuyển giao công nghệ vào nước ta, trong những năm qua, chúng tôi thấy nhiều dự án đã "chết yểu" do không được chuẩn bị chu đáo kỹ càng. Nguyên nhân chủ yếu là, người chuyển giao chưa nắm vững công nghệ, không chú ý việc đào tạo nguồn nhân lực để tiếp nhận công nghệ, dẫn đến tình cảnh máy móc được nhận về phải "đắp chăn" trong nhiều năm. Có dự án đưa giống mới, con mới về trồng, chăn nuôi ở vùng sâu, vùng xa thành công, nhưng sau khi cán bộ dự án trở về viện nghiên cứu hoặc trường đại học thì dự án cũng "đi theo" luôn, do địa phương không có người điều hành dự án, không có thức ăn tổng hợp để nuôi gia cầm... Nhiều đơn vị nghiên cứu khoa học, phòng thí nghiệm nhận máy hiện đại vào loại nhất nhì trong khu vực (qua đường hợp tác quốc tế hoặc tự đầu tư), coi đó là của riêng mình. Ngành khoa học và công nghệ nước ta còn thiếu một cơ chế thống nhất để sử dụng tối đa công suất các máy móc hiện đại nằm rải rác tại các viện nghiên cứu, trường đại học, phục vụ cho công tác nghiên cứu đa ngành, đa lĩnh vực... Bài học thứ hai là, đào tạo cán bộ nghiên cứu khoa học y sĩ, bác sĩ một cách đồng bộ. Ngành khoa học đang xây dựng 17 phòng thí nghiệm trọng điểm. Một số nhà khoa học tỏ ý lo ngại rằng nguồn nhân lực tại một số phòng đang được xây dựng theo hướng góp nhặt, tập hợp những người được đào tạo một lĩnh vực đưa về phòng thí nghiệm, mà chưa xây dựng một tập thể đồng bộ từ người trợ lý giúp việc đến cán bộ đầu đàn. Hay nói cụ thể, còn thiếu chính sách đào tạo các ê kíp cho một số phòng thí nghiệm trọng điểm. Trong ca mổ ghép gan vừa qua, nếu các thành viên trong ê kíp mổ đó không thạo việc và không phối hợp nhịp nhàng từ bộ phận tuyển chọn cặp cho và nhận gan, gây mê, hồi sức, cắt, ghép gan... thông qua các buổi diễn tập mổ thì kết quả chắc sẽ không được như vậy. Việc thực hiện được những đợt chuyển giao công nghệ cao như vậy sẽ là tiền đề tốt để hình thành tập thể các nhà khoa học mạnh với cán bộ đầu đàn giỏi có uy tín trong khu vực và thế giới. Bài học thứ ba, chúng tôi nhận thấy rằng khi ngành khoa học và công nghệ và các ngành có liên quan tập trung sức làm một việc lớn "ra tấm, ra miếng" sẽ tạo điều kiện để các ngành, lĩnh vực khác có liên quan phát triển thông qua các hợp đồng nghiên cứu khoa học. Rõ ràng rằng từ những ca ghép gan tiếp theo, nước ta không thể phụ thuộc tất cả phương tiện, thiết bị, thuốc do nước ngoài sản xuất. Ngành dược có thể xây dựng một chương trình nghiên cứu chuyển giao công nghệ sản xuất một số loại thuốc trong hàng chục, hàng trăm loại thuốc cung cấp cho ca ghép gan. Tương tự, lĩnh vực chế tạo khuôn mẫu chính xác, ngành trang thiết bị y tế có thể tự chế tạo những thiết bị cần thiết, đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Trình độ của y sĩ, bác sĩ trong lĩnh vực gây mê, hồi sức, vi phẫu, sinh hóa miễn dịch sẽ nâng lên rõ rệt. Sau mười năm gieo hạt là hình thành đề tài nghiên cứu về ghép gan, nay mới gặt hái được thành công bước đầu trong ca ghép gan trên người đầu tiên. Ðiều đó một lần nữa chứng tỏ hiệu quả của tất cả các đề tài không thể tính được ngay sau khi đề tài kết thúc mà cần có thời gian nhất định mới thẩm định được kết quả nghiên cứu. Việc xác định nội dung chương trình, đề tài cần nghiên cứu sao cho sát với khả năng tiếp nhận công nghệ trong nước, cũng như nắm bắt được xu thế phát triển của các nước trong khu vực và trên thế giới đóng vai trò ngày càng quan trọng. Ðiều đó cho thấy, việc xác định các chương trình, đề tài khoa học và công nghệ theo tinh thần của Luật Khoa học và Công nghệ là hoàn toàn phù hợp và đúng hướng... Trong khoảng thời gian vài tháng nữa, khi người cho và nhận gan đều bình phục sức khỏe, mới có thể khẳng định ca ghép gan trên người đầu tiên ở nước ta thành công. Tuy vậy, kết quả thành công bước đầu này, với những bài học bổ ích đã là nguồn động viên hết sức lớn không chỉ đối với tập thể các y sĩ, bác sĩ Học viện Quân y, ngành y tế mà còn đối với những nhà khoa học, công nghệ. Hà Hồng(Báo ND)