Giải pháp nâng cao hiệu quả bền vững trong một số dự án nuôi tôm ven biển

LêI Më §ÇU ViÖt Nam cã diÖn tÝch ®Êt liÒn réng kho¶ng 330,369 ngh×n km vµ mét vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ kho¶ng 1 triÖu km vu«ng vµ mét bê biÓn kÐo dµi trªn 3260 km kh«ng kÓ c¸c ®¶o .ViÖt Nam còng lµ mét quèc gia giÇu tiÒm n¨ng cã nhiÒu s«ng suèi vµ hå chøa n­íc, giÇu hÖ sinh th¸i biÓn ven- biÓn vµ hÖ sinh th¸i thuû vùc .ViÖt Nam lµ mét quèc gia lín ven biÓn §«ng, ®­îc xem nh­ lµ mét quèc gia cã tiÒm n¨ng lín nhÊt vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thuû s¶n trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. Nh­ng trong chÝnh qu¸ tr×nh chóng ta khai th¸c vµ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nµy ®· n¶y sinh c¸c bÊt hîp lý gi÷a møc ®é khai th¸c vµ sù t¸i t¹o cu¶ tù nhiªn ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«ng nhá cho m«i tr­êng còng nh­ c¸c nguån tµi nguyªn cho thÕ hÖ h«m nay còng nh­ mai sau vµ g©y ra sù mÊt c©n b»ng trong hÖ thèng m«i tr­êng, hÖ thèng vïng bê .ChÝnh v× vËy trong nh÷nh n¨m gÇn ®©y ViÖt nam ®· ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶ cña viÖc m«i tr­êng bÞ mÊt c©n b»ng .Kh«ng chØ dõng l¹i ë sù mÊt c©n b»ng trong hÖ thèng m«i tr­êng mµ ngay trong x· héi tr­íc søc hÊp dÉn cña lîi nhuËn c¸c nhµ ®Çu t­ ®· ®Ó l¹i mét hËu qu¶ to lín vÒ mÆt x· héi, nh­ thÊt nghiÖp, ph©n c¸ch giµu nghÌo .. Trong kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n hiÖn nay, nhµ n­íc ®ang ¸p dông chñ yÕu h×nh thøc ®Çu t­ theo dù ¸n ®Çu t­ v× ®©y lµ h×nh thøc hiÖu qu¶ nhÊt . Nh­ng mét c©u hái ®Æt ra tr­íc bµi to¸n cña viÖc ph¸t triÓn ®i ®«i víi ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, m«i tr­êng vµ x· héi cho h«m nay vµ cho mai sau sÏ ®­îc gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo trong c¸c dù ¸n trong kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung còng nh­ trong ngµnh thuû s¶n nãi riªng ? §Ó gãp phÇn gi¶i ®¸p phÇn nµo nh÷ng vÊn ®Ò ®ã em ®· lùa chän ®Ò tµi : "Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ bÒn v÷ng trong mét sè dù ¸n nu«i t«m ven biÓn” §©y lµ mét vÊn ®Ò t­¬ng ®èi míi mÎ, v× vËy ®Ò tµi kh«ng khái cã nhiÒu khiÕm khuyÕt .Em rÊt mong ®­îc sù l­îng thø vµ gãp ý ch©n thµnh cña thÇy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy Hoµng ViÖt ng­êi ®· gióp ®ì em rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh ®Ò tµi nµy . T¸c gi¶ Ch­¬ng I MÊY VÊN §Ò Lý LUËN, THùC TÕ C¸C Dù ¸N PH¸T TRIÓN S¶N XUÊT N¤NG NGHIÖP & KINH TÕ N¤NG TH¤N I. Vai trß cña c¸c dù ¸n trong ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi . I.1 Kh¸i niÖm vÒ dù ¸n ®Çu t­. Trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ trong ph¸t triÓn n«ng th«n nãi riªng, c¸c dù ¸n cã vai trß v« cïng quan träng . C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ nãi chung lµ cã vai trß quan träng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, do tÝnh phøc t¹p cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn vÒ c¸c mÆt kinh tÕ –kü thuËt-tæ chøc –x· héi.Do vËy cÇn cã qu¸ tr×nh chuÈn bÞ kü cµng vµ nghiªm tóc, ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo mét tr×nh tù, mét kÕ ho¹ch chi tiÕt chÆt chÏ vµ hîp lý .Nh÷ng vÊn ®Ò trªn chØ ®­îc gi¶i quyÕt khi ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn trªn c¬ së so¹n th¶o vµ thùc thi dù ¸n ®Çu t­. Ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn hay chÝnh lµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã ý nghÜa v« cïng to lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . C¸c lý thuyÕt ph¸t triÓn kinh tÕ ®Òu coi ®Çu t­ lµ yÕu tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµ ch×a kho¸ cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ . Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn c¶ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh­ trong gãc ®é c¸c doanh nghiÖp . §Æc biÖt h¬n víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp -n«ng th«n th× ®©y lµ ch×a kho¸ ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n, lµ con ®­êng h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, cµng cã ý nghÜa h¬n trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp -hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ang ®­îc c¶ n­íc d­íi sù dÉn d¾t cña ®¶ng ®· vµ ®ang thùc hiÖn. Kh¸i nÞªm vÒ dù ¸n Cã thÓ hiÓu c¸c dù ¸n ®Çu t­ nãi chung, dù ¸n ®Çu t­ trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng, lµ mét tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng dù kiÕn víi c¸c nguån lùc vµ chi phÝ cÇn thiÕt, ®ù¬c bè trÝ theo mét tr×nh tù chÆt chÏ víi lÞch thêi gian vµ ®Þa ®iÓm x¸c ®Þnh nh»m t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi . I.2.Vai trß cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ víi ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi a).Vai trß cña dù ¸n ®Çu t­ trong n«ng nghiÖp n«ng th«n ë tÇm vÜ m«. Tõ gãc nh×n nµy chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng vÒ c¸c vai trß cña dù ¸n ®Çu t­ trong n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ngµy nay ®ang trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ®èi víi nÒn kinh tÕ cña vïng vµ nÒn kinh tÕ tæng quan nãi chung, c¸c dù ¸n cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng chØ riªng víi vïng trong ph¹m vi dù ¸n nh­ng nã còng cã thÓ cã t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ lín, ®Õn c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh tæng quan h¬n cã tÇm vÜ m« h¬n . ChÝnh v× vËy chóng ta sÏ ph©n c¸c t¸c ®éng cña dù ¸n víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn hai h­íng ®ã lµ ë tÇm vÜ m« vµ tÇm vi m«. Trªn gãc ®é vÜ m«, c¸c dù ¸n ®Çu t­ nãi chung sÏ gãp phÇn lµm t¨ng s¶n l­îng hµnh ho¸, bëi v× ngay trong môc ®Ých cña c¸c dù ¸n s¶n xuÊt lµ s¶n xuÊt hµng ho¸,nã gãp phÇn lµm gi¶m c¸c c¸ch lµm qu¶ng canh hoÆc tù cung tù cÊp, manh món, V× vËy nã gãp phÇn lµm t¨ng cung t¨ng cÇu c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸. Bëi v× trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ ph¸t trتn nã g¾n liÒn víi viÖc sö dông c¸c nguån lùc, trong mçi vïng hoÆc trªn ph¹m vi c¶ quèc gia th× c¸c dù ¸n ®Òu chiÕm mét tû träng lín nhu cÇu cÇn sö dông c¸c nguån lùc, ®Æc biÖt ë nh÷ng vïng n«ng th«n, vïng kÐm ph¸t triÓn th× sÏ tËn dông ®­îc c¸c nguån lùc d­ thõa. ChÝnh v× vËy khi t¨ng lªn c¸c dù ¸n ®Çu t­ th× sÏ lµm cho nhu cÇu vÒ c¸c yÕu tè nguån lùc cã liªn quan t¨ng lªn, ®ång thêi c¸c dù ¸n cña c¸c lÜnh vùc nµy ph¸t triÓn sÏ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín vÒ mÆt x· héi còng nh­ kinh tÕ, ch¼ng h¹n nh­ sÏ thu hót thªm viÖc lµm cho c¸c lao ®éng d­ thõa, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, gi¶m tÖ n¹n x· héi.Nh­ vËy c¸c dù ¸n ®Çu t­ nã nh­ mét ®Çu tµu kÐo x· héi ph¸t triÓn ®i lªn, trong giai ®o¹n hiÖn nay th× c¸c dù ¸n ®ang lµ lêi gi¶i cho c¸c vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi ®Æc biÖt lµ n«ng th«n. Khi c¸c dù ¸n ®i vµo sö dông tøc lµ c¸c c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh th× nã sÏ t¨ng s¶n l­îng vµ do ®ã sÏ t¨ng cung c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ mµ c¸c dù ¸n nµy s¶n xuÊt ra, tõ ®ã lµm t¨ng cung cña nÒn kinh tÕ .S¶n l­îng t¨ng, khi ®ã sÏ lµm cho gi¸ c¶ h¹ xuèng dÉn tíi tiªu dïng t¨ng, ®Õn l­ît nã tiªu dïng t¨ng sÏ lµm cho s¶n xuÊt nhËn ®­îc th«ng tin kÝch thÝch s¶n xuÊt .Cø nh­ thÕ nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn .
 H×nh1: §Çu t­ thóc ®Èy t¨ng cung s¶n phÈm, ®ång thêi h¹ gi¸ thµnh.
 H×nh 2: §Çu t­ lµm t¨ng cÇu c¸c läai s¶n phÈm cã liªn quan ®Õn c¸c dù ¸n ®Çu t­. §Çu t­ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Thùc tÕ cho thÊy r»ng, trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ, møc t¨ng tr­ëng GDP cña mét quèc gia hay mét vïng phô thuéc chñ yÕu vµo møc t¨ng cña ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, v× trong mçi giai ®o¹n cô thÓ chØ tiªu ICOR cña mét quèc gia th­êng Ýt biÕn ®æi Vèn ®Çu t­ ICOR = Møc t¨ng tr­ëng GDP Tõ ®ã ta cã: Vèn ®Çu t­ Møc t¨ng GDP = ICOR Do vËy trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh nÕu ICOR kh«ng thay ®æi th× møc t¨ng GDP hÇu nh­ phô thuéc hoµn toµn vµo vèn ®Çu t­ . §Çu t­ ph¸t triÓn lµ nguån cña t¨ng tr­ëng vµ ®Õn l­ît t¨ng tr­ëng l¹i lµ nh©n tè kÝch thÝch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®Æc biÖt h¬n víi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay viÖc ®Çu t­ qua c¸c dù ¸n ®­îc xem nh­ lµ nguån ®¶m b¶o cho ®Çu t­ v× nã sÏ cung cÊp ®Çy ®ñ vèn cho c¸c c«ng tr×nh. §Çu t­ ph¸t triÓn thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña vïng hay cña c¶ mét quèc gia . §Çu t­ ph¸t triÓn, c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ .ChÝnh s¸ch ®Çu t­ lµm thay ®æi t­¬ng quan gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng cña nÒn kinh tÕ theo h­íng tiÕn bé, ®ång thêi gãp phÇn quan träng vµo viÖc kh¾c phôc nh÷ng mÊt c©n ®èi vµ bÊt hîp lý trong ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh vµ cña c¸c vïng trong mét l·nh thæ quèc gia vµ thóc ®Èy c¸c vïng cã lîi thÕ, cã tiÒn n¨ng ph¸t triÓn nhanh h¬n. §Çu t­ ph¸t triÓn vµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ gãp phÇn v« cïng quan träng vµo viÖc n©ng cao tr×nh ®é vµ tiÒn n¨ng khoa häc, c«ng nghÖ cña vïng cña ®Êt n­íc . Thùc tÕ cho ta thÊy r»ng ë c¸c n­íc kh«ng chØ riªng ViÖt Nam, ®Çu t­ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, n©ng cao tr×nh ®é vµ t¨ng c­êng tiÒm n¨ng khoa häc, c«ng nghÖ cña vïng cña quèc gia . b)Vai trß cña dù ¸n trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë gãc ®é vi m«. D­íi gãc ®é doanh nghiÖp, ®Çu t­ lµ ®iÒu kiÖn c¬ së cña sù ra ®êi vµ tån t¹i , ho¹t ®éng, ph¸t triÓn cña mçi doanh nghiÖp v× ®Çu t­ lµ nguån ®¶m b¶o cho c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt còng nh­ ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vÒ nh©n lùc, vÒ c¸c tµi s¶n v« h×nh kh¸c cho sù ra ®êi, tån t¹i vµ cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt më réng cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra dù ¸n ®Çu t­ cßn ®em l¹i c¸c hiÖu qu¶ to lín trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña vïng cu¶ doanh nghiÖp, c¸c hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi, m«i tr­êng. Thø nhÊt, c¸c dù ¸n trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n sÏ ®em l¹i c¸c lîi Ých to lín vÒ kinh tÕ cho vïng dù ¸n còng nh­ thu nhËp quèc d©n cña vïng, phÇn lín c¸c vïng cã c¸c dù ¸n nµy lµ c¸c vïng cã c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ch­a ®­îc khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ lµ c¸c vïng cã tr×nh ®é ph¸t triÓn ch­a cao thu nhËp ®Çu ng­êi cßn thÊp .ChÝnh v× vËy tõ khhi cã c¸c dù ¸n sÏ ®em l¹i cho ng­êi d©n thu nhËp cao h¬n, viÖc khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n, tiÕt kiÖm h¬n ... Thø hai, nh­ ta ®· tr×nh bµy ®Æc ®iÓm cña c¸c vïng cã dù ¸n ë trªn, nªn cã thÓ dÔ dµng thÊy r»ng lµ c¸c vïng nµy sÏ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò viÖc lµm còng nh­ sÏ gi¶m c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c nh­ c¸c vÊn ®Ò vÒ an ninh trËt tù x· héi, c¸c tÖ n¹n x· héi nh­ cê b¹c, r­îu chÌ, hót s¸ch .Nhê cã c«ng ¨n viÖc lµm nªn c¸c thµnh phÇn nµy sÏ kh«ng cßn tham gia vµo c¸c tÖ n¹n x· héi, chÝnh v× vËy x· héi ®i lªn ngµy cµng v¨n minh h¬n, ph¸t triÓn æn ®Þnh cuéc sèng cña ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ, gióp cho tr×nh ®é d©n trÝ ®­îc n©ng cao còng nh­ tr×nh ®é vÒ lµm kinh tÕ vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt ngµy cµng tiÕn bé . Thø ba, nhê cã c¸c dù ¸n nµy mµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®­îc sö dông mét c¸ch hîp lý h¬n, do vËy m«i tr­êng ®­îc c¶i thiÖn rÊt ®¸ng kÓ, v× nÕu nh­ kh«ng sö dông hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn th× dù ¸n sÏ kh«ng ®em l¹i c¸c hiÖu qu¶ cao vÒ mÆt kinh tÕ mµ ®©y l¹i lµ vÊn ®Ò cèt loÜ sèng cßn cña dù ¸n . Nh­ vËy dù ¸n trong n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung vµ trong thuû s¶n (®­îc hiÓu nh­ lµ mét phÇn cña n«ng nghiÖp hiÖn nay-n«ng nghiÖp theo nghÜa réng ) cã mét vai trß hÕt søc quan träng .Bëi v× dù ¸n ®Çu t­ lµ h×nh thøc ®Çu t­ hiÖu qu¶ vµ thÝch hîp nhÊt víi n«ng nghiÖp n«ng th«n v× c¸c ®Æc tÝnh ®Æc ®iÓm cña dù ¸n míi phï hîp ®­îc víi c¸c ®Æc ®iÓm cña n«ng nghiÖp – kinh tÕ n«ng th«n .VÝ dô nh­, ®Çu t­ trong n«ng nghiÖp n«ng th«n cÇn cã chu kú dµi, thêi gian thu håi vèn chËm, nã l¹i ho¹t ®éng trªn ph¹m vi réng lín, tÝnh rñi do vµ kÐm æn ®Þnh cao . II.Ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong c¸c dù ¸n. II.1. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ g× ? LÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1980 loµi ng­êi ®· lÇn ®Çu tiªn ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ®ã lµ trong "ChiÕn l­îc b¶o tån thÕ giíi " (The world consevation strategy) , trong ®ã nhËn ®Þnh r»ng t×nh h×nh sö dông c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn t¸i t¹o lµ kh«ng bÒn v÷ng vµ ®· ®Ò xuÊt viÖc sö dông l©u bÒn c¸c loµi vµ c¸c hÖ sinh th¸i, tøc lµ sö dông ë møc thÊp h¬n kh¶ n¨ng mµ c¸c quÇn thÓ ®éng thùc vËt cã thÓ s¶n sinh ®Ó tù duy tr×. NÕu nh×n vµo lÞch sö, th× ý t­ëng nµy ®· ®­îc nªu lªn tõ n¨m 1972 bëi Meadows D.H trong cuèn "Nh÷ng giíi h¹n cña sù t¨ng tr­ëng " (the limited to growth). nãi r»ng"Cã thÓ lµm thay ®æi xu thÕ t¨ng tr­ëng vµ thiÕt lËp c¸c ®iÒu kiÖn cña sù æn ®Þnh vÒ sinh th¸i vµ kinh tÕ l©u bÒn trong t­¬ng lai" . Nh÷ng ý t­ëngvµ kh¸i niÖm ®ã ®· dÉn tíi ®Þnh nghÜa vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña Uû ban liªn hiÖp m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn vÒ "Ph¸t triÓn l©u bÒn "(Sustainable Developtment) . HiÖn nay phÇn lín c¸c dù ¸n trong n«ng nghiÖp n«ng th«n hay thuû s¶n dï lµ trong n­íc hay n­íc ngoµi ®Çu t­, t­ nh©n hay chÝnh phñ, còng ®Òu Ýt quan t©m vµ chó träng ®Õn ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong c¸c dù ¸n.Mét mÆt lµ do lÜnh vùc nµy cßn t­¬ng ®èi míi mÎ ®èi víi c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam, còng nh­ víi c¸c nhµ qu¶n lý dù ¸n . C¸c dù ¸n chØ chó träng nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ h¬n lµ ®Õn m«i tr­êng vµ x· héi, chÝnh v× vËy mµ nã dÉn tíi mét vßng luÈn quÈn : Khi c¸c nhµ qu¶n lý dù ¸n chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn vµ bá qua vÊn ®Ò kinh tÕ vµ x· héi th× sÏ dÉn tíi m«i tr­êng bÞ gi¶m sót, bÞ « nhiÔm, x· héi n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò ch¼ng h¹n nh­ c«ng b»ng x· héi .TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã l¹i t¸c ®éng ng­îc trë l¹i lµm gi¶m sót hiÖu qu¶ kinh tÕ, mÆt kh¸c nÕu hiÖu qu¶ kinh tÕ kÐm sÏ ®Èy hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi xuèng thÊp, m«i tr­êng kh«ng ®­îc quan t©m ®Õn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng xö lý c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng . ChÝnh v× vËy h¬n bao giê hÕt vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung vµ trong nu«i trång thuû s¶n l¹i ®Æt ra bøc thiÕt nh­ hiÖn nay, ®ã nh­ lµ mét bµi to¸n ®Æt ra cho ngµnh n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ®Æc biÖt lµ ngµnh thuû s¶n cã mèi quan hÖ hÕt søc mËt thiÕt víi l¹i m«i tr­êng, ý thøc cña ng­êi d©n tham gia nu«i trång thuû s¶n, c¸ch thøc qu¶n lý dù ¸n trë thµnh mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt . Ba vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng trong kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t trØen n«ng th«n cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ra sao ? §ã lµ c¸ch nh×n nhËn mèi quan hÖ gi÷a chóng ®Ó xö lý c¸c t×nh huèng ®­îc ®Æt ra trong c«ng t¸c lËp dù ¸n còng nh­ trong qu¶n lý vµ x©y dùng dù ¸n . Vµ chóng ta còng ph¶i ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi cho viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a ba gi¸c ®é nµy . Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i t×m hiÓu mét sè ®iÒu c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ t¸c ®éng cña dù ¸n ®Õn x· héi m«i tr­êng nh­ thÕ nµo cïng víi hiÖu qu¶ kinh tÕ. a). Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ g×? Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vµ kh¸t väng cña ngµy nay mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu vµ kh¸t väng cña t­¬ng lai . Nh­ vËy ta cã thÓ hiÓu lµ, ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét lo¹i h×nh ph¸t triÓn hoµn toµn míi, nã lång ghÐp mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi b¶o toµn tµi nguyªn vµ n©ng cao chÊt l­îng cña m«i tr­êng .Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn ph¶i ®¸p øng c¸c nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn t­¬ng lai mµ cßn cã thÓ lµm cho kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu nµy lín h¬n . Tøc lµ b¶n th©n ph¸t triÓn bÒn v÷ng kh«ng chØ bao hµm ý t¨ng tr­ëng kinh tÕ mµ cßn ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi, ph©n phèi l¹i thu nhËp ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi còng nh­ vÒ lîi Ých vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, m«i sinh . H×nh1: Quan hÖ gi÷a kinh tÕ, m«i tr­êng, x· héi trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng. b).§Æc ®iÓm cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng . Ph¸t triÓn bÒn v÷ng nã thÓ hiÖn trªn ba mÆt : BÒn v÷ng vÒ mÆt kinh tÕ . ThÓ hiÖn ë sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh sö dông nguån lîi tù nhiªn, ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña nh©n d©n, tr¸nh ®­îc suy tho¸i kinh tÕ, nhÊt lµ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng nî nÇn trång chÊt .Tøc lµ ®¶m b¶o ®­îc nhu cÇu vµ tr¸nh ®­îc nguy c¬ cho thÕ hÖ mai sau ph¶i g¸nh chÞu c¸c kho¶n nî cña ng­êi ®i tr­íc mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî . TÝnh bÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi . ThÓ hiÖn ë møc ®é ®¶m b¶o dinh d­ìng, viÖc ch¨m sãc søc khoÎ, d©n sè ®­îc häc hµnh, gi¶m t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo vµ h¹n chÕ hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo trong x· héi ….vv .hay nãi c¸ch kh¸c lµ nã ®¶m b¶o cho mäi ng­êi cã viÖc lµm, gi¶i quyÕt ®­îc mäi vÊn ®Ò vÒ phóc lîi x· héi, c«ng b»ng, thu nhËp. TÝnh bÒn v÷ng vÒ mÆt m«i tr­êng TÝnh bÒn v÷ng vÒ mÆt m«i tr­êng thÓ hiÖn ë viÖc sö dông hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o tån ®­îc sù ®a d¹ng vÒ sinh häc, h¹n chÕ « nhiÔm vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng ….vv. Vµ ®Ó x©y dùng ®­îc mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× ph¶i cã sù gãp søc cña mäi ng­êi cã liªn quan. II.2. BÒn v÷ng trong thuû s¶n vµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ngµnh thuû s¶n víi ph¸t trتn bÒn v÷ng . ViÖt Nam cã diÖn tÝch ®Êt liÒn réng kho¶ng 330,369 ngh×n km vµ mét vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ kho¶ng 1 triÖu km vu«ng vµ mét bê biÓn kÐo dµi trªn 3260 km kh«ng kÓ c¸c ®¶o .ViÖt Nam còng lµ mét quèc gia giÇu tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ngËp n­íc, cã nhiÒu s«ng suèi vµ hå chøa n­íc, giÇu hÖ sinh th¸i biÓn ven- biÓn vµ hÖ sinh th¸i thuû vùc .ViÖt Nam lµ mét quèc gia lín ven biÓn §«ng, ®­îc xem nh­ lµ mét quèc gia cã tiÒm n¨ng lín nhÊt vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thuû s¶n trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. V× thÕ thuû s¶n ®­îc xem nh­ lµ mét ngµnh cã vÞ trÝ quan träng trong c¸c nghµnh kinh tÕ quèc d©n còng nh­ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®Æc biÖt chÝnh phñ trong nh÷ng n¨m tíi ®· x¸c ®Þnh thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh mòi nhän vµ ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn m¹nh. MÆt kh¸c t«m ®ang lµ s¶n phÈm ®­îc ­a chuéng trªn thÕ giíi cña ViÖt Nam, gi¸ t«m c¸c lo¹i cña ViÖt Nam ®Òu ®¾t h¬n t«m cña c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi tham gia vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Trong bèi c¶nh trªn con ng­êi vµ ng­êi d©n ®· vµ ®ang khai th¸c tiÒm n¨ng mÆt n­íc mét c¸ch bÊt hîp lý còng nh­ ch­a cã quy tr×nh c«ng nghÖ ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt, cña c¸c dù ¸n trong viÖc xö lý c¸c lo¹i chÊt th¶i r¾n, láng, khÝ .trong qu¸ tr×nh nu«i trång sinh ra.ChÝnh v× vËy mµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y n­íc ë c¸c cöa s«ng c¸c hå chøa ®· bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, ¶nh h­ëng ngiªm träng ®Õn s¶n xuÊt còng nh­ chÊt l­îng s¶n phÈm, m«i tr­êng.Tõ ®ã t¸c ®éng lín ®Õn kinh tÕ x· héi cña vïng trong hiÖn t¹i còng nh­ trong mai sau. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã ta ph¶i lµm tèt c«ng t¸c x©y dùng c¸c dù ¸n ph¸t triÓn bÒn v÷ng, toµn d©n ph¶i tham gia .ChÝnh v× vËy chóng ta ph¶i hiÓu râ vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ®Ó tõ ®ã chóng ta cã ®­îc c¸c gi¶i ph¸p mét c¸ch t­¬ng ®èi toµn diÖn. Vµ cã thÓ nãi r»ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ con ®­êng tÊt yÕu cña ViÖt Nam nãi chung vµ ngµnh thuû s¶n nãi riªng còng nh­ trong nu«i trång thuû s¶n . Ta cã thÓ nh×n thÊy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng­êi d©n ®· kh«ng ë Ýt n¬i, ph¸ rõng ngËp mÆn ®Ó nu«i t«m vµ còng tõ ®ã cã mét ng­êi míi ®©y ®­îc thñ t­íng chÝnh phñ khen tÆng còng chØ v× ng­êi nµy ®· kh«ng ph¸ rõng ®Ó nu«i t«m, bëi v× chÝnh nh÷ng hµnh ®éng cña ng­êi d©n nµy trong cïng thêi gian ®ã «ng ®· kh«ng ph¸ rõng ®Ó nu«i t«m mµ ng­îc l¹i «ng ®· trång thªm rõng ®Ó nu«i t«m §ã còng bëi v× con ng­êi ®· khai th¸c tµi nguyªn vµ ®· sö dông kh«ng hîp lý, theo t×nh tãan cña c¸c chuyªn gia WB chØ riªng lîi Ých kinh tÕ vÒ viÖc ph¸ rõng ngËp mÆn ë ViÖt Nam ®Ó nu«i t«m ®· g©y thiÖt h¹i kho¶ng 140 triÖu USD mµ ch­a kÓ tíi nh÷ng thiÖt h¹i vÒ m«i tr­êng vµ sinh th¸i . Ngoµi viÖc m©u thuÉn trong viÖc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn th× thùc chÊt cña vÊn ®Ò l¹i n»m trong sù qu¶n lý kÐm cái cña c¸c cÊp qu¶n lý còng nh­ c¸c nhµ qu¶n lý dù ¸n vµ sù phèi hîp trong c¸c cÊp chÝnh quyÒn cña c¸c ®Þa ph­¬ng. §Þnh h­íng trong ho¹t ®éng ®Ó ®­a ViÖt Nam ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thêi gian tíi ®ã chÝnh lµ ph¶i ph¸t triÓn vµ x©y dùng c¸c vïng ph¸t triÓn bÒn v÷ng mµ h¹t nh©n cña c¸c vïng ®ã chÝnh lµ c¸c dù ¸n .Trong ®ã ë c¸c vïng cã diÖn tÝch mÆt n­íc th× c¸c dù ¸n nu«i t«m lµ mét phÇn trong ®ã, h¬n n÷a nguån n­íc lµ mét phÇn thiÕt yÕu cña cuéc sèng con ng­êi c¶ trong sinh ho¹t còng nh­ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ c¸c vïng cã c¸c dù ¸n nu«i t«m th× ®a phÇn lµ ë ven biÓn c¸c vïng cöa s«ng n¬i mµ vÊn ®Ò x· héi cßn nhiÒu bøc xóc c¶ vÒ tr×nh ®é d©n trÝ còng nh­ vÒ ®êi sèng x· héi cßn nhiÒu khã kh¨n, thu nhËp thÊp, ®«ng d©n c­.ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò x©y dùng c¸c dù ¸n nu«i t«m bÒn v÷ng trë thµnh mét vÊn ®Ò ngµy cµng cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt vµ ®©y lµ mét ®iÒu v« cïng khã kh¨n cho c«ng t¸c nµy. Nh­ vËy ngµnh thuû s¶n ®ang ë b­íc ngoÆt quan träng.Vai trß vµ nh÷ng ®ãng gãp cña ngµnh ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, ®èi víi c«ng cô«c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ t¹o kÕ sinh nhai cho céng ®ång d©n c­ lµ hÕt søc quan träng .C¸c nguån tµi nguyªn thuû s¶n, m«i tr­êng ven biÓn vµ vïng ven bê cñaViÖt nam cÇn ®­îc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶. HiÖn nay, c¸c kÕ ho¹ch c¸c dù ¸n, c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nghµnh, mang tÝnh tù ph¸t, ­u tiªn khai th¸c vµ Ýt chó ý ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn.Nã còng dÔ dÉn ®ÕnviÖc chØ chó ý ®Õn ngµnh m×nh, Ýt chó ý ®Õn ngµnh kh¸c ,ng­êi kh¸c.C¸c hÖ thèng tµi nguyªn thiªn nhiªn, v× thÕ bÞ chia c¾t , chøc n¨ng hÖ thèng nhÊt vµ hoµn chØnh cña c¸c hÖ thèng tµi nguyªn nãi chung vµ ë vïng bê nãi riªng bÞ ph¸ vì, hÔ x¶y ra c¸c sù cè sinh th¸i -m«i tr­êng.Sù ph¸t triÓn nh­ vËy lµ kh«ng bÒn v÷ng, ¶nh h­ëng ®Õn c¸c môc tiªu l©u dµi, cña c¸c céng ®ång ®Þa ph­¬ng, cña c¸c ngµnh vµ ®Êt n­íc c¸c m©u thuÉn trong viÖc sö dông c¸c tµi nguyªn ®Êt ngËp n­íc, biÓn vµ vïng bê ch¼ng nh÷ng kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt mµ cµng ngµy cµng s©u s¾c. Bëi thÕ, con ®­êng ®óng ®¾n nhÊt ®Ó ph¸t triÓn vïng bê nãi chung vµ ngµnh thuû s¶n lµ h­íng t¬Ý bÒn v÷ng: Nguån lîi thuû s¶n vµ nguån lîi ven bê, ph¶i ®­îc sö dông l©u dµi, võa tho¶ m·n ®­îc nhu cÊu tr­íc m¾t trong søc chèng chÞu cña c¸c hÖ sinh th¸i ,võa duy tr× ®­îc nguån tµi nguyªn cho c¸c thÕ hÖ mai sau.Nh­ vËy qu¶n lý vïng bê vµ ngµnh thuû s¶n hiÖu qu¶ ph¶i dùa trªn c¬ së tiÕp cËn hÖ thèng, ®a ngµnh vµ tiÕp cËn sinh th¸i, ph¶i c©n nh¾c tÝnh h÷u h¹n, cña c¸c hÖ thèng thuû vùc, c¸c hÖ thèng tù nhiªn ë vïng bê vµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kh¸c. Tõ gãc nh×n cña ngµnh thuû s¶n, cã thÓ hiÓu ph¸t triÓn bÒn v÷ng theo mÊy khÝa c¹nh cô thÓ sau: Duy tr× chÊt l­îng m«i tr­êng vµ b¶o toµn chøc n¨ng cña c¸c hÖ thèng tµi nguyªn thuû s¶n nh­ c¸c hÖ sinh th¸i thuû vùc, c¸c hÖ sinh th¸i biÓn vµ vïng ven bê. Ph¸t triÓn mét ngµnh kinh tÕ , b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ,b¶o ®¶m lîi Ých l©u dµi. Ph¸t triÓn ph¶i ®i ®«i víi c«ng b»ng x· héi vµ ®¶m b¶o cho mét x· héi ®i lªn c¸c chØ tiªu vÒ cuéc sèng vµ møc sèng ph¶i n©ng ®­îc n©ng cao Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo nÒn kinh tÕ, cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, chóng ta ®· vµ ®ang khai th¸c mäi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trong c«ng cuéc ®æi míi, song song víi qu¸ tr×nh ®ã lµ qu¸ tr×nh th¶i ra chÊt th¶i .Trong nu«i trång thuû s¶n, n­íc lµ m«i tr­êng cung cÊp m«i sinh cho c¸c thuû sinh vËt, ®¶m b¶o nh÷ng g× cÇn thiÕt cho cuéc sèng cña c¸c loµi nh­ng ®©y còng lµ n¬i chøa ®ùng mäi thø th¶i ra cña c¸c loµi thuû sinh vËt . Trong tù nhiªn, chu tr×nh vËt chÊt ®ã cã thÓ ®­îc duy tr× ®­îc nÕu nh­ mäi ho¹t ®éng nhÊt lµ ho¹t ®éng cña con ng­êi trong viÖc sö dông c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng v­ît qóa kh¶ n¨ng cung cÊp vµ chøa ®ùng cña thiªn nhiªn .Tõ ®ã ®Æt ra vÊn ®Ò sö dông hîp lý nguån lîi tõ mÆt n­íc, ®¶m b¶o cho môc ®Ých ph¸t triÓn l©u bÒn . Trong c¸c dù ¸n thuû s¶n, ®ã lµ qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c c«ng tr×nh quy tr×nh nh»m sö dông c¸c nguån tµi nguyªn mÆt n­íc, nh»m thu l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng .VËy vÊn ®Ò ®Æt ra lóc nµy lµ khi dù ¸n ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng th× nã cÇn sö dông c¸c nguån lùc kinh tÕ, x·, héi vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn tõ ®ã cã sù t¸c ®éng ng­îc trë l¹i .NÕu dù ¸n kh«ng gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng nh÷ng m©u thuÉn trong c¸c vÊn ®Ò vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n còng nh­ vÊn ®Ò vÒ c«ng b»ng x· héi .Còng nh­ c¸c vÊn ®Ò vÒ xö lý c¸c chÊt th¶i ra trong qu¸ tr×nh nu«i trång ®Ó ®¶m b¶o cho m«i tr­êng kh«ng bÞ qu¸ t¶i, th× dù ¸n sÏ kh«ng ®¶m b¶o ph¸t triÓn l©u bÒn . Môc ®Ých cuèi cïng cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng, rót côc còng lµ phóc lîi cña con ng­êi, cô thÓ lµ chÊt l­îng cuéc sèng cña con ng­êi c¶ vÒ mÆt vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn. T¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng ph¶i chØ lµ ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ, b¶o vÖ m«i tr­êng còng kh«ng ph¶i chØ ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng, mµ tÊt c¶ v× h¹nh phóc cña con ng­êi .Nh÷ng nç lùc cña quèc gia trong viÖc gi¶m ®ãi nghÌo, h¹n chÕ sù gia t¨ng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo còng lµ nh»m ®¹t ®­îc mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi . Kinh nghiÖm nhiÒu n­íc cho thÊy, t×nh tr¹ng nghÌo khæ kÕt hîp víi sù láng lÎo cña luËt ph¸p vµ sù yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®· dÉn tíi nh÷ng tÖ n¹n x· héi vµ c¸c mèi bÊt an trong x· héi, thËm chÝ ®e do¹ an nguy cña c¶ mét quèc gia .Lóc ®ã con ng­êi, kÓ c¶ ng­êi giÇu còng kh«ng thÓ sèng yªn vui h¹nh phóc ®­îc .Cßn víi ng­êi nghÌo th× tÊt nhiªn l¹i cµng khæ cùc h¬n . Sù c«ng b»ng trong x· héi ®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng c¸c thµnh viªn trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån lùc cïng c¸c c¬ héi .C«ng b»ng x· héi còng cßn ®­îc hiÓu lµ c«ng b»ng trong cïng thÕ hÖ vµ c«ng b»ng gi÷a c¸c thÕ hÖ. C«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh viªn trong x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cho mäi ng­êi cïng cã thÓ ®ång t©m hiÖp lùc cho sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña x· héi Ph¶i lµm sao ®Ó mçi c¸ nh©n ®Òu c¶m thÊy r»ng mçi hµnh ®éng tÝch cùc cña m×nh lµ kh«ng v« Ých vµ còng t¹o nªn h¹nh phóc cho m×nh. C«ng b»ng gi÷a c¸c thÕ hÖ cña mét x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho x· héi ®ã ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi vµ ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n.ViÖt Nam cã c©u nãi rÊt h×nh ¶nh lµ "®êi cha ¨n mÆn ®êi con kh¸t n­íc" ®ã lµ ®iÒu nªn tr¸nh. §Ó x©y dùng c¸c dù ¸n mµ ph¶i m¾c nî nÇn tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c lµ mét h×nh ¶nh ph¶n diÖn cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng, hoÆc x©y dùng c¸c dù ¸n xong ®Ó l¹i c¸c phÕ th¶i vµ m«i tr­êng n­íc bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, ®Êt bïn, ®Êt ®¸y bÞ ®¸ ho¸, chai ho¸ ...lµ mét bøc tranh cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ vµ m«i tr­êng còng nh­ x· héi.Ng­êi ta th­êng c¶nh c¸o r»ng, ph¶i coi chõng thÕ hÖ nµy ®õng ®Ó l¹i nh÷ng g¸nh nÆng cho thÕ hÖ mai sau vµ th­êng lÊy h×nh ¶nh cña xu thÕ c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ suy tho¸i chÊt l­îng m«i tr­êng .§ã viÖc ®­¬ng nhiªn lµ viÖc cÇn thiÕt ph¶i lµm .Nh­ng còng cã ý kiÕn nªu lªn r»ng kh«ng nªn c­êng ®iÖu mét chiÒu, kh«ng nªn chØ thÊy mét mÆt cña vÊn ®Ò lµ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng, còng kh«ng nªn chØ thÊy xu thÕ mét chiÒu lµ xu thÕ ph¸t triÓn tiªu cùc Mçi thÕ hÖ kh«ng chØ ®Ó l¹i c¸c hËu qu¶ mµ ph¶i cã c¸c tµi s¶n c¸c c«ng tr×nh …vv . C¸c chÝnh s¸ch víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt nam ViÖt nam ®· cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ b¶o vÖ khÝ quyÓn, chèng sù thay ®æi khÝ hËu, b¶o vÖ oz«n, chèng « nhiÔm kh«ng khÝ ..B¶o vÖ ®Êt ®ai trong canh t¸c vµ nu«i trång, chèng chÆt ph¸ rõng, b¶o vÖ ®a d¹ng ho¸ sinh häc, tµi nguyªn n­íc ngät, biÓn §«ng vµ c¸c vïng ven bê, c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt th¶i vµ xö lý chÊt th¶i còng nh­ ®· cÊm l­u hµnh c¸c chÊt cã ®éc h¹i víi m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi ..vv. C¸c chÝnh s¸ch vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë trªn c¸c vïng n«ng th«n miÒn nói, c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n, n«ng nghiÖp còng nh­ cã chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng trong t­¬ng lai . II.3. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng, lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ chÝnh v× vËy hiÖn nay ë ViÖt Nam cßn cã nh÷ng tranh c·i xung quanh kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng còng nh­ c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ chóng .Trong chuyªn môc nµy chóng ta sÏ ®i theo mét gãc ®é hoµn toµn riªng biÖt, ®ã lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng d­íi gãc nh×n cña nhµ kinh tÕ häc vµ qua ®ã c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®¸nh gi¸ còng sÏ theo gãc ®é nµy . Nh­ chóng ta ®· biÕt ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong c¸c dù ¸n nãi chung vµ c¸c dù ¸n trong c«ng nghiÖp trong thuû s¶n nãi riªng ®Òu ®­îc hiÓu lµ bÒn v÷ng trªn hai khÝa c¹nh ®ã lµ : Kinh tÕ vµ x· héi, chÝnh v× vËy chóng ta còng sÏ thiÕt lËp ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ theo ba khÝa c¹nh nµy . II.3.1. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ bÒn v÷ng vÒ mÆt kinh tÕ . BÒn v÷ng vÒ mÆt kinh tÕ cña dù ¸n lµ mét mÆt hÕt søc quan träng cña dù ¸n, kÓ c¶ khi so¹n th¶o còng nh­ khi thùc hiÖn vµ cµng ®Æc biÖt quan träng h¬n víi c¸c dù ¸n trong c«ng nghiÖp vµ trong thuû s¶n, ph¸t triÓn c«ng th«n . V× c¸c dù ¸n nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ hay kh«ng, quy m« dù ¸n còng nh­ c¬ cÊu c¸c nguån vån, ..nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn lç, l·i, thu, chi cña dù ¸n còng nh­ lîi Ých thiÕt thùc cña dù ¸n mang l¹i cho nhµ ®Çu t­ còng nh­ cho x· héi vµ céng ®ång . Trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc hiÖu qu¶ vÒ mÆt tµi chÝnh, tÝnh hîp lý cña nh÷ng lîi Ých vµ sù an toµn vÒ ph­¬ng diÖn tµi chÝnh cña dù ¸n ®Çu t­ . §ång thêi, còng lµ c¬ së quan träng ®Ó tiÕn hµnh nghiªn cøu ph©n tÝch kinh tÕ x· héi vµ m«i tr­êng cña dù ¸n . §Ó dù ¸n bÒn v÷ng vÒ mÆt kinh tÕ ta ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n .Muèn ®¹t ®­îc môc ®Ých nµy trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch hiÖu tµi chÝnh cÇn ph¶i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thÝch hîp vµ sö dông hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh cÇn thiÕt . Th­êng trong c¸c dù ¸n ng­êi ta th­êng tiÕn hµnh theo c¸c h­íng, b­íc víi néi dung vµ tr×nh tù nh­ sau: X¸c ®Þnh tæng vèn ®Çu t­ vµ c¬ cÊu c¸c nguån vèn ®Çu t­ cña dù ¸n. TÝnh to¸n mét sè chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh cña dù ¸n . HiÖu qu¶ tµi chÝnh vèn ®Çu t­ cña dù ¸n . Ph­¬ng ¸n tr¶ nî ( nÕu cã ). §¸nh gi¸ ®é an toµn vÒ tµi chÝnh cña dù ¸n . Nh÷ng rñi do vµ ph­¬ng ¸n dù phßng . a).X¸c ®Þnh tæng vèn ®Çu t­ vµ c¬ cÊu nguån vèn. Tæng vèn ®Çu t­. Trong bÊt kú dù ¸n ®Çu t­ nµo th× tæng vèn ®Çu t­ lµ mét trong c¸c néi dung quan träng nhÊt cÇn ph¶i l­u ý . Tæng vèn ®Çu t­ lµ g× ? Tæng vèn ®Çu t­ cña mét dù ¸n bao gåm vèn cè ®Þnh, vèn l­u ®éng, l·i vay trong thêi gian x©y dùng (nÕu cã ). Trong ®ã : Vèn cè ®Þnh cña mçi dù ¸n ®­îc x¸c ®Þnh vµo nh­ cÇu vÒ chi phÝ ban ®Çu vµ chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n cña dù ¸n : Vèn cè ®Þnh = Chi phÝ ban ®Çu + Chi phÝ c¬ b¶n Trong ®ã, chi phÝ ban ®Çu bao gåm : Chi phÝ thµnh lËp , nghiªn cøu dù ¸n, chi phÝ chuyÓn giao c«ng nghÖ, chi phÝ ®µo t¹o t­ vÊn, chi phÝ c«ng tr×nh t¹m, chi phÝ thÝ nghiÖm, chi phÝ qu¶n lý ban ®Çu . Chi phÝ c¬ b¶n bao gåm: -Chi phÝ m¸y mãc thiÕt bÞ, chi phÝ v« h×nh( vÝ dô nh­ c¸c b»ng ph¸t minh, bÝ quyÕt c«ng nghÖ ...), Chi phÝ c©y con vµ c¸c chi phÝ c¬ b¶n kh¸c . Vèn l­u ®éng : Vèn l­u ®éng cña dù ¸n ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo nhu cÇu vÒ chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ l­u th«ng cña dù ¸n . Vèn l­u ®éng = Chi phÝ s¶n xuÊt + Chi phÝ l­u th«ng Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm : Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, ph©n bãn, thøc ¨n ......vv; Chi phÝ ®iÖn n­íc, nhiªn liÖu.....;TiÒn l­¬ng, b¶o hiÓm x· héi ; Chi phÝ phô tïng thay thÕ ; Chi phÝ ®ãng gãi, bao b×, chÕ biÕn ; Chi phÝ s¶n xó©t kh¸c. Chi phÝ l­u th«ng bao gåm: Chi phÝ s¶n phÈm dë dang ,tiÒn mÆt ®ang n»m trong l­u th«ng, gi¸ thµnh hµng ho¸ b¸n chÞu vµ chi phÝ l­u th«ng kh¸c. C¨n cø vµo møc tèi thiÓu cña tµi s¶n l­u ®éng nî vµ cã ®Ó ng­êi ta dù trï møc vèn l­u ®éng cÇn thiÕt, hay lµ : Vèn l­u ®éng thuÇn tuý = Tµi s¶n l­u ®éng Cã -Tµi s¶n l­u ®éng Nî Vµ tõ ®©y ng­êi ta x©y dùng c¸c b¶ng dù trï vèn ®Çu t­, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kh¸c, vÝ dô nh­ hÖ sè lu©n chuyÓn =360 ngµy :Sè ngµy dù tr÷ tèi thiÓu. (Xem b¶ng dù trï nguån vèn ë bªn d­íi ) B¶ng dù trï nguån vèn ®Çu t­ H¹ng môc  Thêi kú x©y dùng  thêi kú s¶n xuÊt   Tæng V§T ®Õn n¨m ®Þnh h×nh     n¨m 1  n¨m 2  .........  n¨m n            I.§Çu t­ vµo TSC§         kho¶n ..         kho¶n ..         kho¶n ..         II. Vèn l­u ®éng         chi phÝ..         chi phÝ..         chi phÝ..         II. tæng vèn ®Çu t­         b). X¸c ®Þnh c¬ cÊu nguån vèn . X¸c ®Þnh c¬ cÊu c¸c nguån vèn cña dù ¸n lµ tÝnh to¸n tû lÖ vµ sè l­îng tõng nguån vèn ®­îc huy ®éng ®Çu t­ vµo dù ¸n . Bao gåm : Vèn ng©n s¸ch cÊp (vèn cÊp ban ®au vµ cÊp bæ sung), vèn tù cã ( tù huy ®éng, vèn gãp liªn doanh, cæ phÇn ...), vèn vay ( ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n ), vµ c¸c nguån vèn kh¸c . Vµ ng­êi ta còng lËp b¶ng dù trï nguån vèn nh­ sau: B¶ng dù trï c¸c nguån vèn H¹ng môc  Thêi kú x©y dùng  Thêi kú khëi sù  Tæng V§T ®Õn n¨m ®Þnh h×nh     N¨m1  ........  N¨m n    I.tæng vèn ®Çu t­               II. C¸c nguån vèn               Vèn vay:        Vay dµi h¹n        Vay ng¾n h¹n        Vèn ng©n s¸ch cÊp               III.Vèn tù cã               c). TÝnh to¸n mét sè chØ tiªu tµi chÝnh chñ yÕu cña dù ¸n . Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ b¸n vµ lîi nhuËn hµng n¨m cña dù ¸n ®Çu t­ chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ thµnh cña s¶n phÈm th«ng qua gi¸ thµnh dù trï . Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh phÝ s¶n xuÊt, nã bao gåm chi phÝ ngyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu vËt t­ c«ng nghiÖp, thuû s¶n, ®iÖn n­íc tiªu dïng trong s¶n xuÊt, tiÒn l­ong b¶o hiÓm x· héi, bao b×, vËn chuyÓn bèc xÕp trong s¶n xuÊt vµ c¸c chi phÝ kh¸c . Gi¸ thµnh xuÊt x­ëng bao gåm toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt céng víi chi phÝ ph©n x­ëng , thiÖt h¹i trong s¶n xuÊt, chi phÝ qu¶n lý xÝ nghiÖp Gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm gi¸ thµnh xuÊt x­ëng céng víi chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt, chi phÝ tµi chÝnh, khÊu hao c¬ b¶n, thuÕ vµ trõ ®i nh÷ng kho¶n lµm gi¶m gi¸ thµnh ( nÕu cã). X¸c ®Þnh tæng doanh thu hµng n¨m cña dù ¸n . Trªn c¬ së tÝnh to¸n ®­îc gi¸ thµnh, can cø vµo phÈm cÊp cña s¶n phÈm, tuú theo t×nh h×nh thÞ tr­êng vµ c¸c yÕu to cña c¹nh tranh ®Ó dù kiÕn gi¸ b¸n, tõ ®ã lµm c¬ së cho viÖc dù to¸n doanh thu hµng n¨m cña dù ¸n. Doanh thu hµng n¨m H¹ng môc  Thêi kú s¶n xuÊt   N¨m sx æn ®Þnh   A.DT tiªu thôSP  N¨m 1  N¨m2  N¨m ...    1.SP chÝnh       Tiªu thô trong n­íc       XK       2.SP phô       SPphô 1       SPphô 2       .....vv       B.ho¹t ®éng dv       C.DT kh¸c       D.C¸c kho¶n thanh lý       E.Tæng DT       Dù tÝnh lç l·i cña dù ¸n Dù ¸n lç hay l·i chÝnh lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c nhµ ®Çu t­ hay cña c¸c nhµ qu¶n lý dù ¸n vµ còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hay kh«ng ? §Ó tÝnh lîi nhuËn tr­íc hÕt ta ph¶i tÝnh ®­îc l·i gép . L·i gép lµ l·i ch­a trõ c¸c kho¶n thuÕ, c¸c chi phÝ tµi chÝnh ( ch­a kÓ l·i tiÒn vay vµ thuÕ ), chØ tiªu nµy cho phÐp nhµ ®Çu t­ tÝnh to¸n ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ khi ®Çu t­. Sau ®ã tÝnh ®Õn l·i tr­íc thuÕ, chØ tiªu nµy ®­îc tÝnh b»ng l·i gép trõ ®i c¸c chi phÝ vÒ tµi chÝnh, tiÕp ®Õn tÝnh ®Õn chØ tiªu l·i chÞu thuÕ VAC, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp .Cuèi cïng sÏ tÝnh ®Õn chØ tiªu l·i rßng .§©y lµ lîi nhuËn thuÇn tuý mµ doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t­ ®­îc h­ëng tõ dù ¸n, ®©y lµ ®iÒu mµ nhµ ®Çu t­ quan t©m . Dù tÝnh tæng kÕt tµi s¶n cña dù ¸n Lµ dù trï c©n ®èi gi÷a tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n .Nã ®­îc tÝnh trªn b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña dù ¸n . B¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña dù ¸n H¹ng môc  thêi kú x©y dùng  Thêi kú s¶n xuÊt       n¨m 1  n¨m2  n¨m...   I.Tµi s¶n Cã       1.TSC§(GTCL)       Nguyªn gi¸       §· khÊu hao       2.TSC§       Vèn quü tiÒn mÆt       TSC§ hiÖn vËt       II.Tµi s¶n Nî       1.Nî ng¾n h¹n ph¶i tr¶       2.Vay dµi h¹n,ng¾n h¹n       3.Thu nhËp ch­a ph©n phèi       4.Vèn ®· cã vµ huy ®éng       B¸o c¸o ng©n l­u tµi chÝnh cña dù ¸n Khi ®· ph©n tÝch ®Çy ®ñ mäi d÷ liÖu, ®èi víi néi dung cña dù ¸n ®Çu t­, tõ ®ã chóng ta sÏ tiÕn hanh x©y dùng b¸o c¸o ng©n l­u tµi chÝnh cña dù ¸n .B¸o c¸o ng©n l­u cña dù ¸n ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¸c kho¶n thu chi vµo kÕ ho¹ch ®Çu t­ vµ sù vËn hanh cña dù ¸n, nã ®­îc x©y dùng theo b¶ng sau . H¹ng môc n¨m  Giai ®o¹n XDCB   giai ®o¹n sx       0  1  .....  3  4  .......  n   C¸C KHO¶N THU          DT b¸n hµng          gi¸ trÞ thanh lý          .............           ..............           A.NG¢N L¦U VµO(+)          C¸C KHO¶N CHI          CP ban ®Çu          CP ®Çu t­ XDCB          CPsx           CP lao ®éng          ..........           B. NG¢N L¦U RA(-)          Ng©n l­u rßng(A-B)          B¸o c¸o ng©n l­u tµi chÝnh cña dù ¸n d)Ph©n tÝch hiÖu qu¶ tµi chÝnh vèn ®Çu t­ cña dù ¸n C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông gi¸ hiÖn hµnh Mét sè chØ tiªu cña dù ¸n sÏ ®­îc tinh to¸n trùc tiÕp theo gi¸ trÞ ®ång tiÒn hµng n¨m thùc hiÖn dù ¸n mµ kh«ng quay vÒ gi¸ gèc ®Ó so s¸nh . C¸c chØ tiªu vÒ hiÖu qu¶ ®¸nh gi¸ tµi chÝnh dù ¸n chØ tiªu N¨m sx  n¨m1  n¨m2  n¨m3  n¨m....          Vßng quay vèn l­u ®éng       l·i rßng/Vèn §T       L·i rong/Vèn cè ®Þnh       L·i rßng/DT        Vèn §T/DT        DT/Vèn §T        Vèn cè ®Þnh/DT       DT/Vèn cè ®Þnh       Trong ®ã : Sè vßng quay cña vèn l­u ®éng lµ sè lÇn quay cña vèn l­u ®éng trong mét n¨m vµ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Sè vßng quay vèn l­u ®éng = Tæng doanh thu-KhÊu hao Vèn l­u ®éng TØ suÊt lîi nhuËn theo vèn ®Çu t­ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Tû suÊt lîi nhuËn L·i rßng theo vèn ®Çu t­ Tæng vèn ®Çu t­ *100% HÖ sè lîi nhuËn, cho phÐp ta thÊy ®­îc møc l·i rßng thu ®­îc trªn mçi mét ®ång doanh thu L·i rßng HÖ sè lîi nhuËn theo doanh thu = Tæng doanh thu Møc doanh thu theo vèn cè ®Þnh cho thÊy hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh dù ¸n. Møc doanh thu theo vèn cè ®Þnh = Doanh thu Vèn cè ®Þnh C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ dïng hiÖn gi¸. C¸c chi tiªu hiÖu qu¶ dïng hiÖn gi¸ lµ c¸c chi tiªu v« cïng quan träng víi bÊt kú dù ¸n nµo, nã tÝnh to¸n toµn bé hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n trong toµn bé thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n .Bao gåm c¸c chi tiªu sau: Tæng l·i rßng (NPV=
) Tû suÊt thu håi néi bé (IRR) Tû sè lîi Ých /chi phÝ (B/C). Thêi gian hoµn vèn ®Çu t­.(T) Trong c¸c chØ tiªu nµy th× NPV, IRR, L/C , cµng cao th× cµng tèt ng­îc l¹i chØ tiªu thêi gian hoµn vèn ®Çu t­ cµng ng¾n th× dù ¸n cµng cã hiÖu qu¶ vÒ mÆt tµi chÝnh . .X¸c ®Þnh ®iÓm hoµ vèn cña dù ¸n . T¹i sao chóng ta ph¶i t×m hiÓu ®iÓm hoµ vèn cña dù ¸n ? Dã chÝnh lµ v× khi chóng ta x¸c ®Þnh ®­îc ®iÓm nµy th× chóng ta cã thÓ biÕt t¹i ng­ìng nµo th× dù ¸n cßn cã hiÖu qu¶ vµ t¹i ng­ong nµo th× dù ¸n sÏ lç, còng nh­ t¹i ®iÓm hoµ vèn dù ¸n sÏ trang tr¶i võa ®ñ c¸c chi phÝ bá ra .ChÝnh v× vËy mµ chØ tiªu nµy tr¬ thµnh quan trong träng viÖc x©y dùng c¸c chØ tiªu x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n, nã cho phÐp ng­êi ta tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho sè n¨m mµ dù ¸n ho¹t ®éng ®· æn ®Þnh . NÕu doanh thu ®¹t thÊp h¬n ®iÓm hoµ vèn th× dù ¸n sÏ bÞ lç, ng­îc l¹i nÕu doanh thu trªn ®iÓm hoµ vèn th× dù ¸n cã l·i, ë trªn cµng cao th× cã l·i cµng lín . §iÓm hoµ vèn lµ giao cña hai ®­êng biÓu diÔn doanh thu vµ ®­êng biÓu diÔn chi phÝ . §¸nh gi¸ ®é an toµn vÒ tµi chÝnh cña dù ¸n . §¶m b¶o ®é an toµn vÒ mÆt tµi chÝnh lµ mét yªu cÇu rÊt quan träng ®èi víi mét dù ¸n kh¶ thi hay nãi c¸h kh¸c t×nh kh¶ thi cña dù ¸n phô thuéc nhiÒu vµo ®é an toµn cña dù ¸n .Ta cã thÓ dïng mét sè c¸c chØ tiªu vÒ ®é an toµn cña dù ¸n nh­ : ChØ tiªu vÒ ®é an toµn cña vèn, kh¶ n¨ng tr¶ nî, ®é nh¹y cña dù ¸n . Trong ®ã c¸c chØ tiªu vÒ ®é an toµn cña vèn lµ: Vèn tù cã Tû lÖ vèn tù cã = ---------------------- Tæng vèn ®Çu t­ Tû lÖ l­u ho¹t = Tµi s¶n l­u ®«ng Cã Tµi s¶n l­u ®éng Nî Kh¶ n¨ng tr¶ nî = TÝch luü Ng¹ch sè tr¶ nî C¸c chØ tiªu tµi chÝnh cña dù ¸n muèn bÒn v÷ng trong t­¬ng lai chóng ta ph¶i xem xÐt c¸c chØ tiªu mang tÝnh æn ®Þnh mµ trong ®ã quan träng nhÊt lµ c¸c chØ tiªu vÒ doanh thu, lîi nhuËn cña dù ¸n, v× suy cho ®Õn cïng dù ¸n mong muèn thu vÒ lîi nhuËn cho nhµ ®Çu t­ vµ cho x· héi . §Ó tÝnh ®­îc c¸c chØ tiªu nµy trong c¸c dù ¸n nu«i t«m ven biÓn chóng ta cã mét sè vÊn ®Ò thèng nhÊt nh­ sau: C«ng suÊt cña dù ¸n ®· ®­îc thèng nhÊt trong qu¸ tr×nh lùa chän ®Çu t­ cña dù ¸n .Nh­ vËy chóng ta ®· cã s¶n l­îng hµng n¨m : Qt. Trong ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n cã nhiÒu rñi ro còng nh­ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng kh¸c ®Õn s¶n l­îng cña dù ¸n, Gi¸ cña s¶n phÈm ta cã thÓ x¸c ®Þnh nh­ sau: Pt = Kt* Po. Trong ®ã : - Pt : Gi¸ cña s¶n phÈm n¨m thø t. - Po : Gi¸ cña s¶n phÈm n¨m hiÖn t¹i. - Kt : HÖ sè tr­ît gi¸ n¨m thø t Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ tÝnh ®­îc doanh thu cña dù ¸n hµng n¨m dùa vµo b¶ng doanh thu vµ b¶ng gi¸ cña s¶n phÈm tõng n¨m, kÕt hîp víi b¶ng chi phÝ cña dù ¸n tõng n¨m chóng ta ®· thu ®­îc b¶ng lîi nhuËn tõng n¨m . II.3.2.C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ bÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi . HiÖu qu¶ x· héi ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua hÖ thèng c¸c chØ tiªu nh­ sau : -ChØ tiªu vÒ tuæi thä cña d©n c­ trong vïng cña dù ¸n, sù t¨ng lªn cña tuæi thä trung b×nh cña d©n c­ trong vïng dù ¸n trong thêi kú dù ¸n nã ph¶n ¸nh tæng hîp vÒ t×nh h×nh søc khoÎ cña d©n c­ tØ lÖ thuËn víi møc sèng ®­îc t¨ng lªn . - Møc t¨ng d©n sè hµng n¨m, chÝnh møc t¨ng d©n sè tù nhiªn nµy lµ mét chØ sè g¾n liÒn víi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi, nÕu sè d©n cµng t¨ng cao th× x· héi cµng l¹c hËu vµ ng­îc l¹i . -Sè calo b×nh qu©n ®Çu ng­êi, nã ph¶n ¸nh møc cung cÊp c¸c lo¹i nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ dinh d­ìng cho mäi ng­êi d©n vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm hµng ngµy ®­îc quy ®æi vÒ calo .Nã cho thÊy nÒn kinh tÕ ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n nh­ thÕ nµo . -Tû lÖ ng­êi biÕt ch÷, cã ®i häc trong d©n sè hay tû lÖ trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr­êng ®­îc ®i häc, nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ møc ®é biÕn ®æi vÒ chÊt cña x· héi, x· héi cµng hiÖn ®¹i th× ®Çu t­ cho gi¸o dôc ngµy cµng nhiÒu hay v¨n minh ®i liÒn víi x· héi ph¸t triÓn . -Ngoµi ra cßn cã c¸c chØ sè kh¸c vÒ c¬ së h¹ tÇng nh­ ®iÖn n­íc, y tÕ ...C¸c chØ sè vÒ tû lÖ thÊt nghiÖp, c«ng b»ng x· héi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp còng nh­ møc ®é tù do cña ng­êi d©n. Nh­ vËy, c¸c chØ tiªu quan träng trong c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng ®Õn x· héi cña dù ¸n vµ nã quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c vÊn ®Ò kh¸c cña cuéc sèng còng nh­ chÊt l­îng cuéc sèng cña ng­êi d©n ®ã lµ thu nhËp, viÖc lµm cña ng­êi d©n vïng dù ¸n khi dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng. Sè ng­êi sÏ cã viÖc lµm trong vïng dù ¸n khi dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng Tû lÖ L§ cã viÖc lµm tõ dù ¸n = Sè ng­êi cã viÖc lµm tõ dù ¸n Sè ng­êi kh«ng cã viÖc lµm tr­íc khi cã dù ¸n. Khi dù ¸n ho¹t ®éng ng­êi d©n sÏ ®­îc h­ëng lîi tõ dù ¸n cô thÓ lµ hä sÏ cã thªm nguån thu nhËp mµ dù ¸n ®em l¹i cho ng­êi d©n vïng dù ¸n . Thu nhËp cña d©n c­ = Lîi nhuËn cña dù ¸n vïng dù ¸n Tæng sè d©n c­ vïng dù ¸n Ngoµi ra, chóng ta cßn ph¶i tÝnh c¸c thu nhËp tõ c¸c viÖc lµm kh¸c mµ dù ¸n ®em l¹i cho ng­êi d©n hµng n¨m khi dù ¸n ho¹t ®éng, vÝ dù nh­ c¸c ho¹t ®éng duy tu b¶o d­ìng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh còng nh­ c¸c ho¹t ®éng tiªu thô, c¸c dÞch vô cung cÊp cho dù ¸n mµ ng­êi d©n vïng dù ¸n ®­¬c h­ëng . Chóng ta ph¶i t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ c¸c viÖc lµm nµy cã æn ®Þnh hay chØ lµ c¸c viÖc lµm mang tÝnh thêi vô, ®Ó qua ®ã míi ®¸nh gi¸ ®­îc cô thÓ tÝnh æn ®Þnh c¸c viÖc lµm mµ dù ¸n t¹o ra co l©u dai fvµ cã tÝnh æn ®Þng cao hay kh«ng tõ ®ã ®¸nh gi¸ tÝnh æn ®Þnh cña thu nhËp ng­êi d©n vïng dù ¸n . II.3.3.C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng. M«i tr­êng bÒn v÷ng hay kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ qua c¸c chØ tiªu vÒ sinh quyÓn, khÝ quyÓn, ®Êt ®ai, thuû quyÓn . Thùc chÊt lµ, c¸c chØ tiªu ®¸nh gÝa ®é bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i trong qu¸ tr×nh con ng­êi khai th¸c vµ sö dông nguån tµi nguyªn nh»m môc ®Ých phôc vô cho con nguêi trong sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é bÒn v÷ng cña khÝ quyÓn. §ã chÝnh lµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é trong lµnh cña kh«ng khÝ vµ nång ®é c¸c chÊt, mµ quan träng nhÊt trong ®ã lµ tû lÖ cña c¸c chÊt, vÝ dô nh­ : ¤ xi, nit¬, c¸cbon, am«niac, mªtan..vµ c¸c chÊt g©y ®éc h¹i ®Õn søc khoÎ con ng­êi kh¸c. §Æc biÖt ng­êi ta quan t©m ®Õn c¸c chÊt g©y hiÖu øng nhµ kÝnh, c¸c chÊt lµ ph¸ huû tÇng «z«n. b).C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é bÒn v÷ng cña ®Êt ®ai . Dùa vµo cÊu t¹o cña nguån ®Êt tr­íc khi con ng­êi tiÕn hµnh khai th¸c vµ sau khi con ng­êi d· sö dông ngån lîi tõ ®Êt ®ai ®Ó thu lîi nhuËn .Ng­êi ta sÏ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cña c¸c qu¸ tr×nh nµy ®· t¸c ®éng lªn ®Êt ®ai nh­ thÕ nµo dùa vµo c¸c th«ng sè ng­êi ta thu ®­îc vµ tõ ®ã cã c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó xö lý kh¸c nhau . MÆt kh¸c còng tuú theo môc ®Ých sö dông mµ ng­êi ta tiÕn hµnh c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¸c nhau, ch¼ng h¹n trong thuû s¶n, diÖn tÝchc dïng ®Ó nu«i t«m kh¸c víi diÖn tÝch dïng ®Ó nu«i c¸. Ngoµi ra, cßn tuú vµo nguån chÊt th¶i mµ ng­êi ta sÏ sö dông c¸c chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng lµm tho¸i ho¸ ®Êt ®ai. c.).C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é bÒn v÷ng cña thuû quyÓn . Chñ yÕu ®©y lµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ c¸c thµnh phÇn cña n­íc trong qu¸ tr×nh sö dông vµ khai th¸c mÆt n­íc. §ã lµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é kiÒm cña n­íc, l­îng khÝ oxi trong n­íc, c¸c chØ tiªu kh¸c vÒ thµnh phÇn cña n­íc nh­ canxi,magiª, ®ång ...vv. §iÒu nµy liªn quan ®Õn c«ng t¸c nu«i trång vµ s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp n«ng th«n chòng nh­ trong nu«i trång thuû s¶n .ChÝnh tõ ®©u ng­êi ta sö dông cho môc ®Ých nµo th× sÏ ph¶i quan t©m vµ b¶o vÖ m«i tr­êng theo h­íng nh­ thÕ, tõ ®ã sÏ cã c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó cho m«i tr­êng ®­îc b¶o vÖ vµ bÒn v÷ng kh«ng bÞ suy tho¸i trong qu¸ tr×nh canh t¸c vµ s¶n xuÊt cña con ng­êi C¸c chØ tiªu d¸nh gi¸ nguån thuû sinh trong nguån n­íc v× ®©y chÝnh lµ nguån thøc ¨n còng nh­ lµ c¸c nh©n tè chÝnh lµm cho m«i tr­êng n­íc ®­îc bÒn v÷ng trong hÖ sinh th¸i c©n b»ng , ngoµi ra chóng cßn lµ nguån thøc ¨n phong phó cho c«ng t¸c s¶n xuÊt . ChÝnh v× vËy chónh ta ph¶i quan t©m vµ sö dông hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é bÒn v÷ng cña thuû sinh vËt, th«ng th­êng ng­êi ta ®Ênh gi¸ so v¬×­ møc tr­íc khi khai th¸c vµ cè g¾ng c¶i t¹o chóng theo ph­¬ng ph¸p cã thÓ ®Ó chóng ngµy cµng phong phó vµ cã lîi víi qu¸ tr×nh nu«i trßng vµ s¶n xuÊt, còng nh­ ®i ®«i víi qu¸ tr×nh lo¹i bá c¸c nh©n tè cña thuû sinh vËt cã ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c s¶n xuÊt . Ta cã thÓ tÝnh to¸n c¸c ¶nh h­ëng qua viÖc xem xÐt cô thÓ mét sè c¸c chØ tiªu vÒ chÊt th¶i vµ thµnh phÇn tù nhiªn cña m«i tr­êng, tõ ®©y chóng ta cã thÓ so s¸nh tr­íc vµ sau khi cã dù ¸n c¸c chØ tiªu nµy còng nh­ ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cña dù ¸n lªn m«i tr­êng: Tû lÖ c¸c chÊt th¶i r¾n ë trong n­íc . Tû lÖ c¸c chÊt axit, baz¬, c¸c nguyªn tè kim lo¹i ®éc h¹i .... trong n­íc. C¸c chÊt h÷u c¬ trong n­íc. C¸c chÊt khÝ mµ dù ¸n t¹o ra so víi møc ®é cho phÐp cña tù nhiªn . TiÕng ån mµ dù ¸n t¹o ra. R¸c bÈn, chÊt th¶i cña vËt nu«i... §é rung, nhiÖt ®é mµ dù ¸n t¹o ra... Trªn ®©y lµ mét sè trong c¸c hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cña s¶n xuÊt ®Õn m«i tr­êng vµ tõ ®ã chóng ta cã d­îc c¸i nh×n ®Þnh h×nh vÒ thµnh phÇn cña m«i tr­êng ®Ó tõ ®ã chóng ta cã c¸ch gi¶i quyÕt nh»m t¹o ra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n còng nh­ trong nu«i trång thuû s¶n . CH¦¥NG II §¸NH GI¸ TÝNH BÒN V÷NG TRONG mét sè Dù ¸N NU¤I T¤M VEN BIÓN ë viÖt nam I.§¸nh gi¸ tæng quan c¸c dù ¸n nu«i t«m ven biÓn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thuû s¶n ®· vµ ®ang trë thµnh mét mòi nhän trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam .§ã còng lµ sù thuËn lîi cña thiªn nhiªn ®· ­u ®·i cho ViÖt Nam cã ®­îc víi mét bê biÓn kÐo dµi mét hÖ thèng s«ng ngßi kªnh r¹ch, trong xu thÕ chung cña x· héi con ng­êi ngµy cµng ph¸t triÓn th× s¶n phÈm cña thuû s¶n ngµy cµng ®­îc ­a chuéng . ChÝnh v× vËy c¸c khu nu«i trång thuû s¶n ®ang ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë ViÖt Nam vµ ®em l¹i nguån lîi kh«ng nhá cho nÒn kinh tÕ, con ng­êi ViÖt Nam , nh­ng ý thøc con ng­êi trong viÖc sö dông c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn nµy ra sao ? Ngµy cµng cã nhiÒu c¸c dù ¸n nu«i t«m, nh­ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng­êi ta nhËn thÊy r»ng : S¶n xuÊt vµ nu«i trång t«m ngµy cµng tiÕn lªn th× ngµy cµng cã c¸c vÊn ®Ò ph¶i ®èi mÆt, ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn nu«i trång thuû s¶n còng nh­ hiÖu qu¶ cña dù ¸n bëi v× con ng­êi th­êng nh¹y c¶m víi vÊn ®Ò tµi nguyªn thiªn nhiªn tr­íc råi míi nh¹y c¶m víi vÊn ®Ò chÊt th¶i g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §ã chÝnh lµ mét c©u hái kh«ng ph¶i lµ dÔ tr¶ lêi, bëi nguån lîi thiªn nhiªn nµy kh«ng ph¶i lµ vÜnh cöu mµ nã lµ do ý thøc cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh sö dông .§Ó t¹o ra mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong s¶n xuÊt vµ khai th¸c thuû s¶n chóng ta cÇn n¾m v÷ng kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thuû s¶n . Ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thuû s¶n ®ã chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®em l¹i lîi Ých cho hiÖn t¹i mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn mai sau .Hay ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh sö dông c¸c nguån lùc trong nu«i trång thuû s¶n mét c¸ch hîp lý .