Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế - Xã hội của kinh tế đối ngoại ở nước ta hiện nay

PhÇn më ®Çu HiÖn t¹i n­íc ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi mµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®ang ph¸t triÓn, gia t¨ng m¹nh mÏ vÒ quy m« vµ ph¹m vi giao dÞch hµng ho¸…. c«ng nghÖ, kü thuËt truyÒn b¸ nhanh chãng vµ réng r·i. Côc diÖn Êy võa t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng míi ®Ó më réng thÞ tr­êng, thu hót vèn, c«ng nghÖ, võa ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc míi vµ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa vµ sù c¹nh tranh rÊt gay g¾t. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nªn kh«ng thÓ tÝnh ®Õn nh÷ng xu thÕ cña thÕ giíi tËn dông nh÷ng c¬ héi do chóng ®em l¹i, ®ång thêi ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc do xu thÕ ph¸t triÓn cña cña kinh tÕ thÕ giíi. Bëi vËy, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta cÇn chó träng: "Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña kinh tÕ ®èi ngo¹i ë n­íc ta hiÖn nay" Bµi viÕt ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam Ch­¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta hiÖn nay. Bµi viÕt cßn nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n chÕ mong ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Em ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy c« gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. PhÇn néi dung Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i I. Kh¸i niÖm vµ vai trß cña kinh tÕ ®èi ngo¹i 1. Kh¸i niÖm Kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia lµ 1 bé phËn cña kinh tÕ quèc tÕ, lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ cña mét quèc gia nhÊt ®Þnh víi c¸c quèc gia kh¸c cßn l¹i hoÆc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c, ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. MÆc dï kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ quèc tÕ lµ 2 kh¸i niÖm cã mèi quan hÖ víi nhau, song kh«ng nªn ®ång nhÊt chóng víi nhau. Kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ quan hÖ kinh tÕ mµ chñ thÓ cña nã lµ mét quèc gia víi bªn ngoµi víi n­íc kh¸c hoÆc víi c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. Cßn kinh tÕ quèc tÕ lµ mèi quan hÖ kinh tÕ víi nhau gi÷a hai hoÆc nhiÒu n­íc lµ tæng thÓ quan hÖ kinh tÕ cña céng ®ång quèc tÕ. 2. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Kinh tÕ ®èi ngo¹i gåm nhiÒu h×nh thøc nh­: Hîp t¸c s¶n xuÊt nhËn gia c«ng, x©y dùng xÝ nghiÖp chung, khu c«ng nghiÖp khu kü thuËt cao, hîp t¸c khoa häc - c«ng nghÖ trong ®ã cã h×nh thøc ®­a lao ®éng vµ chuyªn gia ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi; ngo¹i th­¬ng, hîp t¸c tÝn dông quèc tÕ, c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nh­ du lÞch quèc tÕ, giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c quèc tÕ, dÞch vô thu ®æi chuyÓn ngo¹i tÖ… ®Çu t­ quèc tÕ… Trong c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, ngo¹i th­¬ng, ®Çu t­ quèc tÕ vµ dÞch vô thu ngo¹i tÖ lµ h×nh thøc chñ yÕu vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt cÇn ®­îc coi träng. a. Ngo¹i th­¬ng Ngo¹i th­¬ng hay cßn gäi lµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, lµ tù trao ®æi hµng hãa, dÞch vô hµng hãa h÷u h×nh vµ v« h×nh, gi÷a c¸c quèc gia th«ng qua xuÊt nhËp khÈu. Trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷ vÞ trÝ trung t©m vµ cã t¸c dông to lín. T¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng nhÊt lµ trong c¸c ngµnh xuÊt khÈu. Néi dung cña ngo¹i th­¬ng bao gåm: xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng hãa, thuª n­íc ngoµi ra c«ng t¸c xuÊt khÈu, trong ®ã xuÊt khÈu lµ h­íng ­u tiªn vµ lµ mét träng ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ë c¸c n­íc nãi chung vµ ë n­íc ta nãi riªng. b. Hîp t¸c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt Hîp t¸c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt bao gåm gia c«ng, x©y dùng xÝ nghiÖp chung, chuyªn m«n hãa vµ hîp t¸c hãa s¶n xuÊt quèc tÕ. c. Hîp t¸c khoa häc - kü thuËt Hîp t¸c khoa häc kü thuËt ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc, nh­ trao ®æi nh÷ng tµi liÖu - kü thuËt vµ thiÕt kÕ, mua b¸n giÊy phÐp trao ®æi kinh nghiÖm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, phèi hîp nghiªn cøu khoa häc kü thuËt, hîp t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé vµ c«ng nh©n… d. §Çu t­ quèc tÕ §Çu t­ quèc tÕ lµ 1 h×nh thøc c¬ b¶n cña quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nã lµ qu¸ tr×nh trong ®ã hai hay nhiÒu bªn (cã quèc tÞch kh¸c nhau) cïng gãp vèn ®Ó x©y dùng vµ triÓn khai mét dù ¸n ®Çu t­ quèc tÕ nh»m môc ®Ých sinh lîi). Cã hai lo¹i h×nh ®Çu t­ quèc tÕ. §Çu t­ trùc tiÕp vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp. §Çu t­ trùc tiÕp lµ h×nh thøc ®Çu t­ mµ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông qu¶n lý vèn cña ng­êi ®Çu t­ thèng nhÊt víi nhau, tøc lµ ng­êi cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc, qu¶n lý, vµ ®iÒu hµnh dù ¸n ®Çu t­ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶, rñi ro trong kinh doanh vµ thu lîi nhuËn. §Çu t­ gi¸n tiÕp lµ lo¹i h×nh ®Çu t­ mµ quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn ®Çu t­, tøc lµ ng­êi cã vèn kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc, ®iÒu hµnh dù ¸n mµ thu lîi d­íi nhiÒu h×nh thøc lîi tøc cho vay (nÕu lµ vèn cho vay) hoÆc lîi tøc cæ phÇn (nÕu lµ vèn cæ phÇn), hoÆc cã thÓ kh«ng thu lîi trùc tiÕp (nÕu cho vay ­u ®·i). e. C¸c h×nh thøc dÞch vô thu ngo¹i tÖ du lÞch quèc tÕ C¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ lµ 1 bé phËn quan träng cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Xu thÕ hiÖn nay lµ tû träng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô t¨ng lªn so víi hµng hãa kh¸c trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Víi ViÖt Nam viÖc ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ lµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt, thiÕt thùc ®Ó ph¸t huy lîi thÕ cña ®Êt n­íc. 3. Vai trß cña kinh tÕ ®èi ngo¹i Cã thÓ kh¸i qu¸t vai trß to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i qua c¸c mÆt sau ®©y: - Gãp phÇn nèi liÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi trong n­íc víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi quèc tÕ; nèi liÒn thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc. - Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gãp phÇn thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµ vèn viÖn trî chÝnh thøc tõ c¸c chÝnh phñ vµ tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ (ODA), thu hót khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ, khai th¸c vµ øng dông nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i vµo n­íc ta. - Gãp phÇn tÝch lòy vèn phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, ®­a n­íc ta tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, lªn n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. - Gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n theo môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. TÊt nhiªn, nh÷ng vai trß to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i chØ ®¹t ®­îc khi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i v­ît qua ®­îc nh÷ng th¸ch thøc (mÆt tr¸i) cña toµn cÇu hãa vµ gi÷ ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. II. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i 1. Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ xuÊt hiÖn nh­ lµ mét hÖ qu¶ tÊt yÕu cña ph©n c«ng lao ®éng - x· héi ph¸t triÓn v­ît khu©n khæ mçi quèc gia. Nã diÔn ra gi÷a c¸c ngµnh, gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt cña nh÷ng n­íc kh¸c nhau vµ thÓ hiÖn nh­ lµ mét h×nh thøc ®Æc biÖt cña sù ph©n c«ng lao ®éng, theo l·nh thæ diÔn ra trªn ph¹m vi thÕ giíi. Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh tËp trung viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp mét hoÆc mét sè l­îng s¶n phÈm vµ dÞch vô cña mét quèc gia nhÊt ®Þnh dùa trªn c¬ së nh÷ng lîi thÕ cña quèc gia ®ã vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ vµ x· héi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña quèc gia kh¸c th«ng qua trao ®æi quèc tÕ. Nh÷ng xu h­íng míi cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trong vµi thËp niªn gÇn ®©y: - Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra trªn ph¹m vi ngµy cµng réng lín bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc vµ víi tèc ®é nhanh. - Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra theo chiÒu s©u. - Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµm xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu vµ nhanh c¸c h×nh thøc hîp t¸c míi vÒ kinh tÕ, khoa häc - c«ng nghÖ chø kh«ng ®¬n thuÇn chØ cã h×nh thøc ngo¹i th­¬ng nh­ c¸c thÕ kû tr­íc. - Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµm biÕn ®æi nhanh chãng c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu lao ®éng trong tõng n­íc vµ trªn ph¹m vi quèc tÕ. - Sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ th­êng ®­îc biÓu hiÖn qua c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, khiÕn cho vai trß cña chóng ngµy 1 n©ng cao trªn tr­êng quèc tÕ trong lÜnh vùc ph©n phèi t­ b¶n vµ lîi nhuËn theo nguyªn t¾c cã lîi cho c¸c n­íc ph¸t triÓn. 2. Lý do vÒ lîi thÕ - c¬ së lùa chän cña th­¬ng m¹i quèc tÕ A.S.Mith ®· ®­a ra lý thuyÕt lîi thÕ tuyÖt ®èi song lý thuyÕt nµy nh­ David Ricardo nhËn xÐt míi chØ gi¶i thÝch ®­îc mét phÇn nh­ sù ph©n c«ng lao ®éng vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. ¤ng ®­a ra thuyÕt míi - lý thuyÕt lîi thÕ t­¬ng ®èi. Mét sè nhµ kinh tÕ sau David Ricardo, ®· lµm râ h¬n b¶n chÊt vµ ®­a ra c¸ch lý gi¶i vÒ lîi thÕ t­¬ng ®èi. - C¸c M¸c ®­a ra quan ®iÓm cho r»ng: Trong quan hÖ quèc tÕ viÖc xuÊt vÒ nhËp khÈu c¶ hai mÆt hµng ®Òu cã lîi nhuËn, vµ bao giê ng­êi ta còng xuÊt nh÷ng hµng hãa lµ thÕ m¹nh cña hä vµ thÕ yÕu cña quèc tÕ vµ ng­îc l¹i khi nhËp khÈu bao giê hä còng nhËp nh÷ng hµng hãa víi lµ thÕ m¹nh cña quèc tÕ vµ thÕ yÕu cña b¶n th©n thùc chÊt cña lîi nhuËn ®ã, chÝnh lµ nhê biÕt lîi dông sù chªnh lÖch cña tiÒn c«ng vµ n¨ng suÊt lao ®éng gi÷a d©n téc vµ quèc tÕ mµ cã. - G. Haberler cho r»ng, c¸ch lý gi¶i cña David Ricardo ch­a hoµn toµn hîp lý, mµ nªn lý gi¶ theo thuyÕt vÒ chi phÝ c¬ héi. Theo lý thuyÕt nµy th× chi phÝ c¬ héi cña 1 hµng hãa lµ sè l­îng c¸c hµng hãa ph¶i c¾t gi¶m ®Ó nh­êng l¹i ®ñ c¸c nguån lùc cho viÖc s¶n xuÊt thªm mét ®¬n vÞ hµng hãa thø nhÊt. Nh­ vËy quèc gia nµo cã chi phÝ c¬ héi cña 1 lo¹i hµng hãa nµo ®ã thÊp th× quèc gia ®ã cã lîi thÕ t­¬ng ®èi trong viÖc s¶n xuÊt mÆt hµng nµy. - Cßn cã nhiÒu lý thuyÕt nh­: lý thuyÕt Hecksher ohhin, ®Þnh lý sloper, samuelson… song mäi c¸ch lý gi¶i ®Òu ®i ®Õn 1 ch©n lý chung lµ lîi thÕ ®Õn so s¸nh tån t¹i lµ kh¸ch quan mµ mçi quèc gia ph¶i lîi dông ®Ó gãp phÇn vµo sù ph©n c«ng lao ®éng vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. 3. Xu thÕ thÞ tr­êng Tõ nh÷ng thËp kû 70 cña thÕ kû XX l¹i ®©y, toµn cÇu hãa khu vùc hãa trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i dÉn ®Õn "më cöa" vµ "héi nhËp" cña mçi quèc gia vµo céng ®ång quèc tÕ trong ®ã, cã xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Xu thÕ nµy cã liªn quan ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ viÖc vËn dông lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia trong th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc víi nhau. D­íi ®©y lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña xu thÕ ph¸t triÓn thÞ tr­êng thÕ giíi - Th­¬ng m¹i trong c¸c ngµnh t¨ng lªn râ rÖt. - Khèi l­îng th­¬ng m¹i trong néi bé c¸c tËp ®oµn kinh tÕ khu vùc kh«ng ngõng më réng. - Th­¬ng m¹i c«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh chãng. - Th­¬ng m¹i ph¸t triÓn theo h­íng tËp ®oµn hãa kinh tÕ khu vùc Tãm l¹i, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ c¬ së khoa häc cña nã chñ yÕu ®­îc quyÕt ®Þnh bëi sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng trªn ph¹m vi quèc tÕ ®­îc c¸c quèc gia vËn dông th«ng qua lîi thÕ so s¸nh ®Ó ra quyÕt ®Þnh lùa chän c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, diÔn ra trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu, khu vùc hãa vµ ®­îc biÓu hiÖn râ nhÊt ë xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng thÕ giíi trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y. III. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kinh tÕ ®èi ngo¹i §Ó më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã hiÖu qu¶ cÇn qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c ph¶n ¸nh nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ ®ång thêi b¶o ®¶m lîi Ých chÝnh ®¸ng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. Nh÷ng nguyªn t¾c ®ã lµ: 1. B×nh ®¼ng §©y lµ nguyªn t¾c cã ý nghÜa quan träng lµm nÒn t¶ng cho viÖc thiÕt lËp vµ lùa chän ®èi t¸c trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc. Kiªn tr× ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy lµ nhiÖm vô chung cña mäi quèc gia, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi thùc hiÖn më cöa vµ héi nhËp ë thÕ bÊt lîi so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. 2. Cïng cã lîi Nã gi÷ vai trß lµ nÒn t¶ng kinh tÕ ®Ó thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc víi nhau Nguyªn t¾c cïng cã lîi cßn lµ ®éng lùc kinh tÕ ®Ó thiÕt lËp vµ duy tr× l©u dµi mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau Cïng cã lîi kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c lµm c¬ së cho chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nguyªn t¾c nµy ®­îc cô thÓ hãa thµnh nh÷ng ®iÒu kho¶n lµm c¬ së ®Ó ký kÕt trong c¸c nghÞ ®Þnh gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ c¸c n­íc víi nhau. 3. T«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia. Trong quan hÖ quèc tÕ, mçi quèc gia víi t­ c¸ch lµ quèc gia ®éc lËp cã chñ quyÒn vÒ mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ ®Þa lý Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái mçi bªn ph¶i trong 2 bªn hoÆc nhiÒu bªn ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c yªu cÇu: - TËn dông ®iÒu kho¶n ®· ®­îc ký kÕt trong c¸c nghÞ ®Þnh gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ víi nhau. - Kh«ng ®­îc dïng c¸c thñ ®o¹n cã tÝnh chÊt can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia c¬ quan hÖ nhÊt lµ dïng thñ ®o¹n kinh tÕ, kü thuËt vµ kÝch ®éng ®Ó can thiÖp vµo ®­êng lèi, thÓ chÕ chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia ®ã. 4. Gi÷ v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn d©n téc vµ cñng cè ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· chän §©y lµ nguyªn t¾c võa mang tÝnh chÊt chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc khi thiÕt lËp vµ thùc hiÖn quan hÖ ®èi ngo¹i, võa lµ nguyªn t¾c cã tÝnh ®Æc thï ®èi víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, trong ®ã cã n­íc ta. Më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ ®Ó t¹o ra sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ bÒn v÷ng. Bèn nguyªn t¾c nãi trªn cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ ®Òu cã t¸c dông chi phèi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c n­íc trong ®ã cã n­íc ta. V× vËy kh«ng ®­îc xem nhÑ nguyªn t¾c nµo khi thiÕt lËp duy tr× vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam I. Nh÷ng thµnh tùu Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i n­íc ta trong thêi gian võa qua cã ý nghÜa hÕt søc quan träng thËm chÝ lµ quyÕt ®Þnh ®èi víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña n­íc ta. N­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu c¶ vÒ t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ph¸t triÓn du lÞch. 1. Kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ cao trong c¶ thËp kû 90 mÆc dï cã sù gi¶m sót tèc ®é tõ 1999. N­íc ta ®· trë thµnh n­íc xuÊt khÈu hµng ®Çu thÕ giíi vÒ g¹o, cµ phª §éi ngò c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Theo b¸o c¸o cña bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ (2005), thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc duy tr× vµ më réng; tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh (16,2% n¨m); chiÕm trªn 50% GDP vµ ®¹t 370 USD/ngµy. Nguån vèn tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m. Nguån ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi (FDI) t¨ng kh¸, nhê m«i tr­êng ®Çu t­ tiÕp tôc ®­îc c¶i thiÖn th«ng qua viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c chÝnh s¸ch. Tû lÖ kim ng¹ch xuÊt khÈu so víi GDP 2005 (%) (Theo thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - kinh tÕ 05 - 06) C©u l¹c bé xuÊt khÈu trªn 100 triÖu USD §¬n vÞ: TriÖu USD (Theo thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - kinh tÕ 05 - 06) 2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu tiÕp tôc ®­îc më réng Ch©u ¸ vÉn lµ thÞ tr­êng chÝnh cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam, ­íc ®¹t 16,3 tû USD, chiÕm h¬n 1 nöa tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng trªn 22%, cao h¬n tèc ®é chung. Trong ®ã, xuÊt khÈu sang khu vùc §«ng Nam ¸ ®¹t 5,5 tû USD t¨ng 40%. XuÊt khÈu sang Ch©u Mü ­íc ®¹t 5,8 tû USD, t¨ng trªn 20,5% trong ®ã xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü ®¹t » 6 tû USD, t¨ng » 19%. XuÊt khÈu sang Canada, Mªxico, t¨ng cao h¬n so víi xuÊt khÈu sang Mü, xuÊt khÈu sang Ch©u §¹i d­¬ng t¨ng kh¸ cao lªn ®Õn 38%, trong ®ã chñ yÕu lµ thÞ tr­êng Australia ®¹t 2,58 tû USD, t¨ng 41,9%. XuÊt khÈu sang Ch©u ¢u t¨ng thÊp nhÊt (7%) XuÊt hiÖn mét sè thÞ tr­êng míi ë khu vùc Ch©u Phi, nªn xuÊt khÈu sang Ch©u Phi t¨ng rÊt cao, lªn tíi 85%. Nh­ng do thÞ phÇn ë khu vùc nµy cßn nhá, nªn t¸c ®éng ®Õn kim ng¹ch vµ tèc ®é chung kh«ng lín. Mét vÊn ®Ò quan träng lµ gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) 3. ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t hiÖu qu¶ cao Sau nh÷ng n¨m ®æi míi, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy ë n­íc ta ®· mang l¹i nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh - Tõ 12/1987 - 2001:Ta ®· thu hót ®­îc trªn 300 dù ¸n ®Çu t­ vèn trùc tiÕp cña 700 doanh nghiÖp tõ 62 n­íc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi víi tæng sè vèn lµ 4330 tû USD, nhê ®ã ®Ó h×nh thµnh nhiÒu khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ë c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. Trong lÜnh vùc ®Çu t­ gi¸n tiÕp, tÝnh chung cho ®Õn nay, n­íc ta ®· thu hót ®­îc 20,0 tû USD c¸c kho¶n viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA lµ chñ yÕu, cßn phÇn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. - §· gi¶i quyÕt ®­îc mét sè l­îng viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng - §· gãp phÇn vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ cã xu h­íng t¨ng lªn hµng n¨m. - §· gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ, tham gia thùc hiÖn nhiÒu ch­¬ng tr×nh môc tiªu cã hiÖu qu¶. II. H¹n chÕ 1. LuËt ph¸p thÓ chÕ ch­a thùc sù phï hîp HÖ thèng luËt ph¸p cßn thiÕu toµn diÖn, ch­a ®ång bé, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lý ®Êt n­íc b»ng ph¸p luËt. Nh×n chung quan träng liªn quan tíi vÊn ®Ò ®æi míi kinh tÕ - x· héi chËm ®­îc thÓ chÕ hãa. Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng ®· ban hµnh song hiÖu lùc thùc thi ch­a cao. TÝnh cô thÓ, minh b¹ch râ rµng cña nhiÒu luËt cßn thÊp Quy tr×nh x©y dùng ph¸p luËt cßn thiÕu d©n chñ, ®¹i chóng. Trong xu thÕ ngµy nay, tÊt yÕu më c¶ vµ héi nhËp ®ßi hái sù vËn hµnh nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, phï hîp. Bëi thÕ ph¸p luËt cã vÞ trÝ rÊt quan träng, t¸c ®éng ¶nh h­ëng lín ®Õn kinh tÕ ®èi ngo¹i ngµy nay. 2. XuÊt khÈu t¨ng ch­a æn ®Þnh Do thÞ tr­êng biÕn ®éng, chÝnh s¸ch vµ ®iÒu hµnh xuÊt khÈu, c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cßn yÕu, chÊt l­îng hµng thÊp, gi¸ thµnh l¹i cao Tû träng hµng gia c«ng trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cßn lín nhÊt lµ nh÷ng mÆt hµng cã kim ng¹ch cao: dÖt may, giÇy dÐp, ®iÖn tö, linh kiÖn m¸y tÝnh… tû träng hµng th« vµ s¬ chÕ lín. chiÕm 58% l­îng hµng xuÊt khÈu. 3. Søc c¹nh tranh hµng hãa cßn thÊp N¨ng lùc c¹nh tranh cña nhiÒu mÆt hµng ë n­íc ta cßn h¹n chÕ ë tÇm quèc gia vµ tÇm doanh nghiÖp. C¬ cÊu kinh tÕ trong n­íc cßn l¹c hËu so víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt, trao ®æi vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi. Do h¹n chÕ cña nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan còng nh­ tõ thùc tr¹ng kinh tÕ, hµng hãa n­íc ta søc c¹nh tranh cßn kÐm do mÉu m· ch­a ®Ñp, chÊt l­îng gi¸ thµnh ch­a hîp lý. H¬n n÷a kh¶ n¨ng qu¶ng b¸ s¶n phÈm, kh©u Marketing hµng hãa cßn nhiÒu h¹n chÕ, tÝnh th­¬ng hiÖu s¶n phÈm ch­a cao. §©y lµ mét vÊn ®Ò quan träng mµ chóng ta cÇn kh¾c phôc ®Ó ®¸p øng ®­îc tiÕn tr×nh héi nhËp cña thÕ giíi. Tõ nh÷ng h¹n chÕ trªn ta cã thÓ thÊy nÒn kinh tÕ vÉn cßn phô thuéc nhiÒu vµo yÕu tè bªn ngoµi nh­ xuÊt khÈu, gi¸ c¶ trªn thÕ giíi…. ®iÒu nµy g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta. §Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng chóng ta ph¶i ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch mang tÇm vÜ m« lÉn vi m«, ®Ó cã thÓ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vËn hµnh mét c¸ch æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng t¨ng tr­ëng. Ch­¬ng 3 Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña kinh tÕ ®èi ngo¹i n­íc ta hiÖn nay I. Ngo¹i th­¬ng Trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i , ngo¹i th­¬ng gi÷ vÞ trÝ trung t©m vµ cã t¸c dông to lín gãp phµ lµm t¨ng søc m¹nh tæng hîp, t¨ng tÝch lòy cña mçi n­íc nhê sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia trong trao ®æi quèc tÕ, lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®iÒu tiÕt thõa thiÕu trong mçi n­íc n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong n­íc. Bëi thÕ gi¶i ph¸p ®Çu tiªn rÊt quan träng lµ biÕn ngo¹i th­¬ng thµnh ®ßn bÈy cã søc m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n . 1. §¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi M«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi lµ nh©n tè c¬ b¶n, cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ®èi víi viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi -h×nh thøc chñ yÕu, quan träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Kinh nghiÖm thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng nÕu sù æn ®Þnh chÝnh trÞ kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, m«i tr­êng kinh tÕ kh«ng thuËn lîi, thiÕu c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, m«i tr­êng x· héi thiÕu tÝnh an toµn…. sÏ t¸c ®éng xÊu tíi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, trªn hÕt lµ ®èi víi viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, bëi lÏ sÏ t¸c ®éng gi¸n tiÕp hoÆc trùc tiÕp ®èi víi tû suÊt lîi nhuËn cña c¸c ®èi t¸c. 2. Cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®èi víi tõng h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i §©y lµ gi¶i ph¸p quan träng nh»m ph¸t triÓn ®a d¹ng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. ViÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®ßi hái. Mét mÆt ph¶i më réng, c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i mÆt kh¸c ph¶i sö dông linh ho¹t phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ. §Æc biÖt lµ ph¶i sö dông chÝnh s¸ch thÝch hîp ®èi víi mçi h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ch¼ng h¹n ®èi víi h×nh thøc ngo¹i th­¬ng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh mÏ s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu, t¨ng nhanh tû träng s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, cã c¬ chÕ b¶o hiÓm hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ n«ng s¶n, ®Çu t­ cho ho¹t ®éng hç trî xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch sö dông thiÕt bÞ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu tiÕn tíi c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu. Thùc heÞen chÝnh s¸ch b¶o hé cã lùa chän, cã thêi h¹n. Chñ ®éng th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ, chó träng thÞ tr­êng c¸c trung t©m kinh tÕ thÕ giíi, më réng thÞ tr­êng quen thuéc, tranh thñ mäi c¬ héi më thÞ tr­êng míi. TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, t¨ng søc hÊp dÉn nhÊt lµ ®èi víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Çu t­ ra n­íc ngoµi vµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî c«ng d©n ViÖt Nam kinh doanh ë n­íc ngoµi. Cã chÝnh s¸ch thÝch hîp tranh thñ nguån vèn ODA… T¨ng c­êng më réng vµ cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®èi víi c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi gno¹i kh¸c nh­ gia c«ng, hîp t¸c khoa häc - c«ng nghÖ vµ c¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ, cã chÝnh s¸ch tû gi¸ thÝch hîp. §iÒu cÇn l­u ý lµ hiÖn nay, trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nh×n chung n­íc ta ®ang ë vµo thÕ thua thiÖt so víi c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Do vËy thÕ giíi, x©y dùng ®ång bé ch­¬ng tr×nh vµ c«ng nghÖ xuÊt khÈu, thùc hiÖ nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, kh«ng ®éc quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng b»ng c¸ch ®ã võa t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu võa t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ xuÊt khÈu. 3. VÒ nhËp khÈu - chÝnh s¸ch mÆt hµng nhËp ChÝnh s¸ch nhËp khÈu trong thêi gian tíi ph¶i tËp trung vµo nguyªn liÖu, vËt liÖu, c¸c lo¹i thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®¸p øng yªu cÇu CNH-H§H. ViÖc h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i theo ­íng CNH-H§H phôc vô chiÕn l­îc h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng mÆt hµng cã thÓ s¶n xuÊt hiÖu qu¶ ë trong n­íc, cßn trong ph¹m vi viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng; thùc hiÖn tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc; ®iÒu tiÕt thu nhËp qua viÖc b¸n hµng cao cÊp, t¨ng viÖc lµm, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ng­êi tiªu dïng cã thu nhËp kh¸c nhau, cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ bu«n lËu. 4. Gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tù do vµ chÝnh s¸ch b¶o hé th­¬ng m¹i ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tù do cã nghÜa lµ chÝnh phñ kh«ng can thiÖp b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®èi víi ngo¹i th­¬ng, cho phÐp hµng ho¸ c¹nh tranh tù do trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, kh«ng thùc hiÖn ®Æc quyÒn ­u ®·i ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña n­íc m×nh, kh«ng cã sù kú thÞ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu cña n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch b¶o hé th­¬ng m¹i cã nghÜa lµ ChÝnh phñ th«ng qua biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan nh­ h¹n chÕ vÒ sè l­îng nhËp khÈu, chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i tÖ ®Ó h¹n chÕ hµng ho¸ n­íc ngoµi x©m nhËp, ph¸t triÓn vµ më réng hµng ho¸ xuÊt khÈu nh»m b¶o vÖ ngµnh nghÒ vµ b¶o vÖ thÞ tr­êng néi ®Þa. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do th­¬ng m¹i lµ cã lîi cho c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Cho nªn, vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi n­íc ta lµ ph¶i xö lý tho¶ ®¸ng 2 xu h­íng nãi trªn b»ng c¸ch kÕt hîp 2 xu h­íng ®ã trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng sao cho võa b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, CNH, H§H, b¶o vÖ thÞ tr­êng trong n­íc, võa thóc ®Èy tù do th­¬ng m¹i, khai th¸c cã hiÖu qu¶ thÞ tr­êng thÕ giíi. 5. H×nh thµnh mét tû gi¸ hèi ®o¸i víi søc mua cña ®ång tiÒn ViÖt Nam Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ c¶ ngo¹i tÖ hoÆc gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ, tû gi¸ gi÷a 2 ®ång tiÒn cña n­íc sët¹i víi ®ång tiÒn n­íc ngoµi. Møc cao hay thÊp cña tû gi¸ phô thuéc vµo c¸c nh©n tè nhùc cao: søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ cña cöa hµng, dÞch vô, kü thuËt vµ xuÊt khÈu cña mét n­íc so víi n­íc ngoµi, tû lÖ lîi thÕ so s¸nh trªn thÕ giíi vµ gi¸ thµnh ®Çu t­ tµi s¶n, tiÒn tÖ cña mét n­íc nhÊt ®Þnh, t×nh h×nh l¹m ph¸t, t×nh h×nh dù tr÷ vµng vµ ngo¹i tÖ… Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét trong nh÷ng ®ßn b¶y kinh tÕ quan träng trong trao ®æi kinh tÕ quèc tÕ. §©y lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n ®ßi hái cã sù nç lùc cao trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. KÕt luËn Kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét nh©n tè quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. Nh­ng ®Ó më réng vµ n©ng cao kinh tÕ ®èi ngo¹i, Nhµ n­íc cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p trªn. MÆc dï rÊt cè g¾ng do kiÕn thøc vµ thêi gian cã h¹n nªn bµi tiÓu luËn cña em kh«ng tr¸nh khái mét sè thiÕu sãt. Em rÊt mong thÇy c« gãp ý ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin - NXB ChÝnh trÞ quèc gia. 2. Gi¸o tr×nh LÞch sö kinh tÕ 3. T¹p chÝ thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - n¨m 2005, 2006. 4. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn c¬ së ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN- §ç NhËt T©n (T¹p chÝ céng s¶n). 5. X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ theo ®Þnh h­íng XDCN. NguyÔn TÊn Dòng (T¹p chÝ Céng s¶n sè 26-2002). 6. X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ - NguyÔn Phó Träng (T¹p chÝ Céng s¶n sè 2-2001) 7. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, b¶n chÊt, xu h­íng vµ mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi ViÖt Nam - PGS.TS. §ç §øc B×nh - Tr­êng §H KTQD. 8. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc VI, VII, VIII, IX. Môc lôc