Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính bảo hiểm xã hội ở Việt Nam

ghÕ... Hµng n¨m c¨n cø vµo nhu cÇu ®Çu t­ cña BHXH c¸c tØnh vµ nguån vèn ®Çu t­ ®­îc c©n ®èi, BHXH ViÖt Nam ra chØ tiªu kÕ hoach ®Çu t­ cho tõng ®Þa ph­¬ng vÒ sè l­îng c«ng tr×nh ®­îc ®Çu t­ trong n¨m, tiÕn ®é ®Çu t­ vµ nguån vèn ®­îc c©n ®èi. Thùc hiÖn thÈm ®Þnh phª duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t­, phª duyÖt thiÕt kÕ kü thuËt tæng dù to¸n, hå s¬ mêi thÇu vµ kÕ ho¹ch ®Êu thÇu, kÕt qu¶ ®Êu thÇu vµ quyÕt to¸n c«ng tr×nh do c¸c ban qu¶n lý dù ¸n trÝnh phª duyÖt; ®Þnh kú BHXH ViÖt Nam tæ chøc kiÓm tra chÊt l­îng thi c«ng ë nh÷ng ®¬n vÞ träng ®iÓm, ngoµi ra BHXH ViÖt Nam cßn cã nhiÖm vô tæ chøc tËp huÊn vÒ nghiÖp vô qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng cho c¸c ban qu¶n lý dù ¸n nh»m n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n. D­íi ®©y lµ nh÷ng con sè ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng t¸c nµy. B¶ng 6 : Chi qu¶n lý bé m¸y tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2002 STT N¨m Tæng sè 1 1996 133 948 2 1997 112 262 3 1998 147 945 4 1999 179 803 5 2000 196 849 6 2001 331 263 7 2002 497 594 Theo quy ®Þnh sè chi ®Þnh møc cña BHXH ViÖt Nam cho chi ho¹t ®éng qu¶n lý bé m¸y trong vßng 5 n¨m ®Çu tiªn (n¨m 1996-2000) lµ 6% trªn tæng sè thu . Trong thêi gian qua BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn chi qu¶n lý bé m¸y theo ®óng ®Þnh møc, tiªu chuÈn ®­îc giao ch­a n¨m nµo v­ît qu¸. Chi phÝ cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam cã mét sè ®iÓm ®Æc thï kh¸c víi c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp kh¸c. Ngoµi nh÷ng néi dung chi nh­ ®èi víi ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp BHXH ViÖt Nam cßn ®­îc phÐp chi hç trî ®êi sèng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc, chi hç trî cho c«ng t¸c thu BHXH , chi th¨m hái ®èi t­ëng h­ëng l­¬ng h­u, tai n¹n lao ®éng bÖnh nghÒ nghiÖp ... chi hç trî c«ng t¸c kiÓm tra, ®­îc lËp c¸c quü phóc lîi khen th­ëng. VÒ chi ®Çu t­ x©y dùng trô së lµm viÖ BHXH ViÖt Nam xòng ®· thùc hiÖn tèt c«ng viÖc nµy. BHXH ViÖt Nam vµ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®Çu t­ ë c¸c tØnh ®· phèi hîp chÆt chÏ víi c¬ quan qu¶n lý vÒ lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n ( Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­, Bé x©y dùng, Côc ®Çu t­ ph¸t triÓn..) ®Ó tæ chøc triÓn khai gi¸m s¸t toµn bé qu¸ tr×nh ®Çu t­. Toµn nghµnh ®· thùc hiÖn ®óng môc tiªu ®Çu t­, tiÕn ®é ®Çu t­. C¸c dù ¸n ®­îc ®Çu t­ theo ®óng quy hâ¹ch, quy m« võa ®¸p øng ®­îc nhu cÇu sö dông, ®¹t hiÖu qña ®Çu t­. TÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000 toµn nghµnh ®· thùc hiÖn ®Çu t­ x©y dùng trô së cña BHXH ViÖt Nam vµ 61 trô së c¸c tØnh thµnh phè, 565 trô së BHXH cÊp huyÖn víi tæng dù to¸n lµ 506,9 tû ®ång. Trong n¨m 2001 dù kiÕn sÏ ®Çu t­ x©y dùng trô së cÊp huyÖn cßn l¹i. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn BHXH ViÖt Nam vµ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ®· chÊp hµnh ®óng mäi quy tr×nh, quy ph¹m thùc hiÖn ®óng mäi thñ tôc, ®¶m b¶o qu¶n lý chÆt chÏ thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c kh©u lËp vµ thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­ vµ thiÕt kÕ kü thuËt tæng dù to¸n; ®· ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng mäi quy ®Þnh cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh tæ chøc ®Çu thÇu, chØ ®Þnh th©u, lËp vµ thÈm ®Þnh phª duyÖt quyÕt to¸n. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t d­îc ho¹t ®éng qu¶n lý bé m¸y cßn mét sè bÊt hîp lý. - Trªn giÊy tê, v¨n b¶n th× kinh phÝ cho ho¹t ®éng nµy ®­îc kho¸n theo tû lÖ % trªn tæng thu, nh­ng thùc tÕ mäi kho¶n chi vÉn bÞ khèng chÕ theo ®Þnh møc chi hµnh chÝnh cña Bé tµi chÝnh. C¸c ®Þnh møc nµy ®Õn nay kh«ng cßn phï hîp g©y gß bã thiÕu tÝnh chñ ®éng linh ho¹t trong c¶ ®iªï hµnh lÉn thùc hiÖn c«ng viÖc. Víi c¬ chÕ thùc thanh thùc chi nµy sù n¨ng ®éng linh ho¹t vµ kh¶ n¨ng cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam sÏ kh«ng ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ cã thÓ ®¹t ®­îc. - Chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n ë mét sè ®¬n vÞ cßn cã hiÖn t­îng lËp chøng tõ gi¶, quyÕt to¸n trïng chøng tõ nh»m chiÕm ®o¹t tiÒn cña Nhµ n­íc. - Trong triÓn khai thùc hiÖn c«ng t¸c ®Çu t­, vÉn cßn hiÖn t­îng mét sè ban qu¶n lý dù ¸n ë ®Þa ph­¬ng ch­a cã kinh nghiÖm nªn trong qua tr×nh thùc hiÖn cßn nhiÒu lóng tóng. - Mét sè Ýt ban qu¶n lý dù ¸n cßn ch­a thùc sù quan t©m ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t chÊt l­îng c«ng tr×nh ®Çu t­, g©y ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng c«ng tr×nh. Nh÷ng bÊt cËp nµy ®ßi hái trong thêi gian tíi ph¶i ®­îc kh¾c phôc kÞp thêi ®Ó hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n thùc hiÖn tèt h¬n vai trß to lín cña nghµnh. 2.4 Qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ Quü BHXH ë n­íc ta cã ®Æc ®iÓm lµ quü tån tÝch vµ chuyÓn giao sö dông qua c¸c thÕ hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Do vËy quü sÏ cã mét sè d­ t¹m thêi nhµn rçi. Sè d­ nµy cã thÓ ®em ®i ®Çu t­. Trong thêi gian qua quü BHXH ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn ®Çu t­ nh­ sau: - Cho NSNN vay ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi - Cho Quü hç trî ph¸t triÓn , Ng©n hµng ®Çu t­ ph¸t triÓn ViÖt Nam vay theo chØ ®Þnh cña chÝnh phñ. - Cho vay trung h¹n, ng¾n h¹n ®èi víi c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc. - Tham gia vµo phiªn ®Êu thÇu tr¸i phiÕu Kho b¹c nhµ n­íc tæ chøc t¹i Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam. - Mua kú phiÕu, tr¸i phiÕu do c¸c Ng©n hµng nhµ n­íc ph¸t hµnh. - Tham gia mua c«ng tr¸i x©y dùng tæ quèc. - Sè d­ cña quü BHXH ViÖt Nam göi t¹i 2 tµi kho¶n tiÒn göi cña Kho b¹c nhµ n­íc vµ Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®Ó ®­îc h­ëng l·i suÊt kh«ng thêi h¹n theo quy ®Þnh. N¨m 2000 danh môc ®Çu t­ quü BHXH ViÖt Nam nh­ sau : B¶ng 7 : Danh môc ®Çu t­ quü BHXH ViÖt Nam n¨m 2000. (Tæng vèn ®Çu t­ lµ 15 662,9 tû ®ång) §¬n vÞ : tû ®ång STT §Þa chØ ®Çu t­ Sè tiÒn 1 Ng©n s¸ch nhµ n­íc 2078,6 2 Quü hç trî vµ ph¸t triÓn 6200,0 3 HT Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam 2800,0 4 HT Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam 1280,0 5 HT Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam 1500,0 6 HT Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam 100,0 7 C«ng tr¸i x©y dùng tæ quèc 700,0 8 Tr¸i phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc 1004,3 Tæng céng 15 662,9 Ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH trong nh÷ng n¨m qua ®· b¶o ®¶m thùc hiÖn ®Çu t­ theo ®óng danh môc, lÜnh vùc ®­îc quy ®Þnh. Qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¶i thùc hiÖn c¸c néi dung.: Qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ theo ®óng danh môc ®­îc quy ®Þnh. Qu¶n lý h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp Qu¶n lý quy tr×nh x©y dùng, thÈm ®Þnh quyÕt ®Þnh ph­¬ng ¸n (dù ¸n) ®Çu t­ vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh quü BHXH nhµn rçi ®­îc ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc sau : Cho c¸c tæ chøc sau ®©y vay : NSNN, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc, quü hç trî ph¸t triÓn. Mua kú phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng tr¸ido Bé Tµi chÝnh vµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc ph¸t hµnh. §Çu t­ vµo mét sè dù ¸n vµ doanh nghiÖp lín cña Nhµ n­íc ®­îc ChÝnh phñ cho phÐp vµ b¶o trî. Hµng n¨m, BHXH ViÖt Nam sÏ c¨n cø vµo t×nh h×nh thu, chi BHXH ®Ó dù b¸o sè d­ quü BHXH, x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t­ quü BHXH (dµi ,trung vµ ng¾n h¹n) ®Ó huy ®éng hîp lý sè d­ quü nµy, Toµn bé sè tiÒn sinh lîi thu ®­îc sö dông theo quy ®Þnh : trÝch 50% ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü, trÝch kinh phÝ chi qu¶n lý bé m¸y, trÝch quü khen th­ëng phóc lîi, nÕu cßn thõa bæ sung vµo nguån vèn x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña nghµnh. HiÖn nay, nhiÖm vô ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH do Ban KÕ Ho¹ch-Tµi ChÝnh thuéc BHXH ViÖt Nam ®¶m nhiÖm. Do ch­a thµnh lËp mét tæ chøc chuyªn tr¸ch ®éc lËp thùc hiÖn ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü nªn ch­a h¹ch to¸n riªng chi phÝ cho ho¹t ®éng nµy mµ vÉn ®­îc quyÕt to¸n vµo kinh phÝ ho¹t ®éng chi qu¶n lý ho¹t ®éng bé m¸y cña BHXH ViÖt Nam. B¶ng 8: L·i ®Çu t­ thu ®­îc qua c¸c n¨m tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH tõ n¨m 1997 ®Õn 2002 §¬n vÞ : triÖu ®ång STT N¨m L·i thu trong n¨m 1 1997 209 800 2 1998 472 579 3 1999 665 715 4 2000 824 164 5 2001 940 000 6 2002 1300 000 Theo b¶ng 8 sè l·i thu ®­îc t¨ng dÇn qua c¸c n¨m,tuy kh«ng t¨ng nhiÒu song do ho¹t ®éng ®Çu t­ cßn míi mÎ vµ nhiÒu r¶ng buéc nªn ®ã vÉn cã thÓ coi lµ nh÷ng con sè kh¶ quan. Nh­ vËy ho¹t ®éng nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¶m b¶o an toµn, kh«ng x¶y ra rñi ro, thÊt tho¸t. Ho¹t ®éng ®Çu t­ ®· huy ®éng d­îc 96,1% sè d­ quü BHXH, ®©y lµ mét nguån vèn kh«ng nhá gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qña ®¹t ®­îc vÉn cßn nh÷ng tån t¹i. - C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m vi ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH cßn h¹n hÑp, danh môc ®Çu t­ cßn ®¬n ®iÖu, kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn cho quü BHXH ®­îc ®Çu t­ vµo mét sè doanh nghiÖp lín v× ch­a t×m ®­îc ®èi t¸c ®Ó ®Çu t­. - L·i suÊt ®Çu t­ ch­a h×nh thµnh vµ vËn ®éng theo quy luËt l·i suÊt cña thÞ tr­êng. - Quy chÕ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH ch­a ®Ò cËp mét c¸ch cô thÓ râ rµng c¸c néi dung nh­ nguån vèn ®Çu t­, danh môc ®Çu t­, h¹n møc ®Çu t­, c¸c h×nh thøc vµ c«ng cô ®Çu t­, l·i suÊt ®Çu t­.... g©y nªn khã kh¨n vµ t¹o ra thÕ bÞ ®éng cho bé phËn phô tr¸ch ®Çu t­ trong khi thùc hiÖn. - C¬ chÕ ph©n phèi tiÒn l·i ®Çu t­ ch­a hîp lý vµ ch­a ®óng víi môc ®Ých b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH. Ch¼ng h¹n nh­ BHXH ViÖt Nam ®­îc trÝch 50% tiÒn sinh lêi trong n¨m ®Ó bæ sung cho vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña toµn hÖ thèng BHXH. §iÒu nµy tr¸i víi môc ®Ých cña ®Çu t­ lµ nh»m bæ sung vµ t¨ng quy m« cña quü, ®¶m b¶o nhu cÇu chi tr¶ cho t­¬ng lai. 2.5 Qu¶n lý c©n ®èi thu – chi quü BHXH ë n­íc ta, kÓ tõ khi cã chÝnh s¸ch BHXH ®Õn n¨m 1993 BHXH ë ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ tËp trung bao cÊp nªn kh«ng h×nh thµnh quü BHXH ®éc lËp víi NSNN. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò c©n ®èi thu – chi quü kh«ng ®­îc ®Æt ra.Tõ n¨m 1993 thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 43/CP cña ChÝnh phñ vÒ vÊn ®Ò ®æi míi quü BHXH, cïng víi viÖc më réng ®èi t­îng tham gia BHXH, quü BHXH ®· ®­îc h×nh thµnh víi sù ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng cïng víi sù hç trî cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn chØ tõ khi thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 12/CP cña ChÝnh phñ, quü BHXH míi chÝnh thøc thµnh lËp, ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt tËp trung, hach to¸n ®éc lËp víi NSNN vµ ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé, ®Õn lóc nµy c©n ®èi thu- chi quü BHXH míi ®­îc ®Æt ra. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong c¬ chÕ tµi chÝnh cña quü BHXH lµ c¸c nguån thu cña quü BHXH ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c kho¶n trî cÊp BHXH vµ chi phÝ qu¶n lý. V× vËy, c¸c kho¶n ®ãng gãp BHXH ph¶i x¸c ®Þnh sao cho cã thÓ ®¶m b¶o chi tr¶ kh«ng chØ trong hiÖn thêi mµ ph¶i æn ®Þnh trong suèt mét thêi gian dµi.Tõ n¨m 96 ®Õn nay c©n ®èi thu chi quü BHXH ViÖt Nam nh­ sau: B¶ng 9: C©n ®èi thu chi quü BHXH ViÖt Nam tõ 1996-2002 §¬n vÞ : triÖu ®ång STT N¨m Sè thu BHXH Sè chi BHXH Chªnh lÖch thu chi 1 1996 2 569 733 383 150 2 186 583 2 1997 3 154 226 593 525 2 560 701 3 1998 3 875 956 751 630 3 124 326 4 1999 4 186 055 940 351 3 245 704 5 2000 5 928 222 1 335 283 4 592 939 6 2001 6 348 184 1 856 340 4 491 844 7 2002 6 793 700 2 519 519 4 274 181 Tæng 32 856 076 8 379 798 24 476 278 Theo b¶ng 9 ta thÊy r»ng sau 8 n¨m thùc hiÖn ho¹t ®éng thu chi quü ®éc lËp víi NSNN, quü BHXH ®· cã mét sè d­ ®¸ng kÓ ®Õn ngµy 30/12/02 lµ 26 694 304 triÖu ®ång. Tuy nhiªn trong thêi gian tíi ®©y quü BHXH sÏ ph¶i chi liªn tôc víi mét sè chi lín vµ sÏ t¨ng, bëi v× sè ng­êi lao ®éng tham gia BHXH sÏ nghØ h­u còng t¨ng rÊt nhanh. §èi víi c¸c chÕ ®é BHXH ng¾n h¹n, viÖc c©n ®èi thu chi ®­îc thùc hiÖn ngay sau khi kÕt thóc n¨m. Cßn ®èi víi c¸c chÕ ®é dµi h¹n th× viÖc c©n ®èi nµy thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi (§a sè c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu c©n ®èi 50 n¨m trë lªn). ë n­íc ta vÊn ®Ò c©n ®èi thu chi dµi h¹n cña quü BHXH cã nhiÒu kh¶ n¨ng bëi v× sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng ch­a tham gia BHXH cßn chiÕm tû lÖ cao(trªn 80%) vµ nhiÒu kho¶n trî cÊp BHXH lµm thay ®æi néi dung cña c¸c chÝnh s¸ch nh­ gi¶m tuæi nghØ h­u ®Ó gi¶m biªn chÕ, gi¶m tuæi nghØ h­u cho lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i, trî cÊp cho c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè... Do vËy, trong thêi gian tíita më réng ®­îc ®èi t­îng tham gia BHXH vµ h¹n chÕ trî cÊp thay cña BHXH (t¨ng thu, gi¶m chi) th× quü BHXH cã thÓ ®¶m b¶o æn ®Þnh l©u dµi. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, kh¶ n¨ng mÊt c©n ®èi quü BHXH vÉn cã thÓ x¶y ra nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p kÞp thêi ®iÒu chØnh, kh¾c phôc, Theo xu h­íng chung, quü BHXH n­íc ta sÏ ngµy cµng ph¶i chi nhiÒu h¬n do sè ng­êi thuéc diÖn nghØ h­u h­ëng chÕ ®é ngµy cµng nhiÒu. Kh«ng nh÷ng thÕ c¸c chÝnh s¸ch hiÖn t¹i kh«ng cã lîi cho viÖc chi tr¶ cña BHXH ViÖt Nam ( ch¼ng h¹n nh­ viÖc t¨ng thªm chÕ ®é nghØ d­ìng søc phôc håi søc khoÎ cho ng­êi lao ®éng tham gia BHXH mµ ng­êi lao ®éng kh«ng ph¶i ®ãng thªm mét kho¶n nµo,hay nh­ sù t¨ng lªn cña tiÒn l­¬ng g©y khã kh¨n cho quü BHXH khi ph¶i chi tr¶ cho ®èi t­îng theo møc l­¬ng hiÖn t¹i lóc hä nghØ h­u. H¬n n÷a sè ng­êi ®· tham gia BHXH tõ tr­íc n¨m 1995 thuéc diÖn Nhµ n­íc chi tr¶ BHXH nh­ng hiÖn t¹i ­íc tÝnh BHXH ®ang ph¶i chi tr¶ cho kho¶ng 1,8 triÖu ng­êi thuéc diÖn nµy. Sè tiÒn chi cho hä rÊt lín, trong khi ®ã NSNN vÉn ch­a cÊp ®ñ cho quü BHXH. Ngoµi ra nÕu vÉn gi÷ nguyªn chÕ ®é trî cÊp thai s¶n nh­ hiÖn nay( cho phÐp ®èi t­îng h­ëng 4 th¸ng ®ång thêi nghØ 4 th¸ng kh«ng ph¶i ®ãng BHXH) th× nÕu xÐt trªn sè ®«ng, ®©y l¹i lµ mét yÕu tè lµm quü ph¶i chi nhiÒu h¬n, lµm t¨ng nguy c¬ mÊt c©n ®èi quü. NÕu xÐt trªn khÝa c¹nh ®Çu t­ quü nhµn rçi nh»m b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü th× trong thêi gian qua, nguån l·i thu ®­îc tõ ®Çu t­ quü lµ kh¸ lín, song nÕu so s¸nh víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi th× sè tiÒn l·i nµy cßn nhá, mÆt kh¸c tû lÖ l¹m ph¸t n¨m 1998, 1999 cßn cao vµ nÕu tÝnh b×nh qu©n th× còng chØ ngang b»ng tû lÖ tr­ît gi¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay. Trong thêi gian võa qua quü BHXH n­íc ta ®ang ®i tõ ®Çu t­ Ýt nh»m tÝch luü kinh nghiÖm vÒ sau nµy sÏ t¨ng dÇn quy m« ®Çu t­, lÜnh vùc ®­îc phÐp ®Çu t­ còng më réng h¬n. 3 §¸nh gi¸ vÒ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh trong BHXH ViÖt Nam 3.1 Nh÷ng thµnh tùu Thø nhÊt : Trong qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH, ngµnh BHXH ViÖt Nam ®· thùc hiÖn qu¶n lý trªn 4,5 triÖu ng­êi tham gia BHXH. Trong khi ®ã nÕu xÐt n¨m 1995, BHXH ViÖt Nam ®· nhËn bµn giao tõ ngµnh Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ x· héi vµ Tæng C«ng §o¶n ViÖt Nam 3,2 triÖu ng­êi tham gia BHXH trong ®ã cã 222 triÖu ng­êi ®ãng BHXH thuéc 18 656 ®¬n vÞ. Nh­ vËy ®Õn nay tæng sè ng­êi ®ãng ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, víi viÖc më réng thªm ®èi t­îng tham gia BHXH nhÊt lµ ®èi víi ng­êi lao ®éng thuéc khu vùc quèc doanh ®· ®¶m b¶o quyÒn ®­îc trî cÊp, quyÒn ®­îc Nhµ n­íc vµ x· héi ch¨m lo khi èm ®au, thai s¶n, tai nan lao ®éng khiÕn cho ng­êi lao ®éng phÊn khëi h¬n, h¬n n÷a cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tù do di chuyÓn viÖc lµm, kh¾c phôc ®­îc sù ph©n biÖt vÒ viÖc lµm trong vµ ngoµi biªn chÕ cña Nhµ n­íc, do vËy gãp phÇn lµm m¹nh ho¸ thÞ tr­êng lao ®éng. VÊn ®Ò nµy cßn thùc sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø hai : Trong qu¶n lý tiÒn thu BHXH nguån thu hµng n¨m t¨ng lªn, h×nh thµnh ®­îc quü BHXH ®éc lËp tËp trung, ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng nî ®äng BHXH ë c¸c ®¬n vÞ. Tuy r»ng møc ®é kh¾c phôc ch­a cao, ®©y lµ ®iÒu c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o sù b¶o tån t¨ng nguån quü ®Ó thùc hiÖn chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng BHXH. Thø ba : ViÖc BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn cÊp sæ BHXH cho phÇn lín lao ®éng thuéc diÖn tham gia BHXH b¾t buéc ®· t¹o niÒm tin cho ng­êi lao ®éng, mét phÇn ®· cã t¸c dông khuyÕn khÝch mäi ng­êi tù gi¸c tham gia ®ãng BHXH ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh hä. C«ng t¸c nµy ®· ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc c«ng ®oµn thùc hiÖn b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng ë c¸c ®¬n vÞ c¬ së. Thø t­ : Trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt chÕ ®é BHXH vµ chi BHXH, viÖc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong c«ng t¸c nµy ®· ®em l¹i kÕt qña ®¸ng mõng; thay ®æi ph­¬ng thøc qu¶n lý ng­êi sö dông lao ®éng lËp hå s¬, chøng tõ ban ®Çu ®Ò nghÞ cho ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH, cßn c¬ quan BHXH sÏ kiÓm tra hå s¬, chøng tõ, x¸c ®Þnh møc h­ëng vµ tæ chøc thÈm ®Þnh tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh cho ®èi t­îng ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH. V× thÕ trong nh÷ng n¨m qua viÖc gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH cho ng­êi lao ®éng ®­îc thùc hiÖn chÆt chÏ, ®óng ®èi t­îng, ®óng chÕ ®é, ®Æc biÖt trong khi tr¶ chÕ ®é trî cÊp h­u trÝ cho ng­êi lao ®éng. Thø n¨m: Trong c«ng t¸c qu¶n lý chi ho¹t ®éng bé m¸y trong 4 n¨m (1997-2000) vµ n¨m 2001, 2002, BHXH ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chi qu¶n lý bé m¸y theo ®óng c¸c ®Þnh møc tiªu chuÈn cña Nhµ n­íc giao, ch­a n¨m nµo v­ît qu¸ chØ tiªu ®Þnh møc, nh­ng vÉn ®iÒu hµnh tèt ho¹t ®éng cña bé m¸y BHXH tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, lu«n thùc hiÖn tèt c¸c kÕ ho¹ch ®Ò ra. Thay v× ph¶i ®îi kinh phÝ ho¹t ®éng tõ NSNN nh­ nh÷ng n¨m tr­íc, ngµnh BHXH ViÖt Nam ®· cã quyÒn trÝch 6% (trong c¸c n¨m 1997-2000) vµ 4% n¨m (2000-2002) trªn tæng sè thu ®Ó chi phÝ cho ho¹t ®éng cña bé m¸y BHXH toµn ngµnh, do vËy ngµnh lu«n chñ ®éng cã nguån kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh. Thø s¸u : VÊn ®Ò ®Çu t­ ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH. Trong nh÷ng n¨m qua, quü BHXH nhµn rçi ®· ®­îc ®em ®Çu t­ thu vÒ sè l·i h¬n 4000 tû ®ång ®· cung cÊp cho thÞ tr­êng vèn trong n­íc mét nguån vèn ®¸ng kÓ. Sè quü nhµn rçi nµy ®· ®¶m b¶o ®­îc ®Çu theo ®óng danh môc, lÜnh vùc quy ®Þnh, ®¶m b¶o an toµn kh«ng x¶y ra thÊt tho¸t. Nh­ vËy ho¹t ®éng ®Çu t­ b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH ®· ®­îc qu¶n lý hÕt søc chÆt chÏ. Thø b¶y: Trong vÊn ®Ò c©n ®èi thu chi quü lu«n ®¶m b¶o cã sè d­ lín qua c¸c n¨m, trong hiÖn t¹i quü vÉn cã sè d­ vµ cã tÝch luü. Tuy nhiªn theo mét sè ph©n tÝch tµi chÝnh cña c¸c chuyªn gia. Trong thêi gian tíi quü BHXH ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi thu nÕu v·n gi÷ nguyªn møc ®ãng vµ møc h­ëng nh­ hiÖn nay. 3.2 Nh÷ng tån t¹i. Tuy sè lao ®éng tham gia BHXH trong thêi gian qua ®· t¨ng nhanh song ®Õn nay vÉn ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó qu¶n lý toµn bé sè lao ®éng tham gia BHXH b¾t buéc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi sè lao ®éng ngoµi quèc doanh. KÕt qu¶ thu hµng n¨m ch­a cao, biÓu hiÖn ë sè nî ®äng BHXH cña c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng cßn ®¸ng kÓ, sè thÊt thu còng lín. NÕu ®Ó t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi sÏ lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p vµ khã kh¨n tr­íc hÕt lµ sÏ thiªó nguån chi tr¶ cho ng­êi h­ëng BHXH, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng sau lµ ®Õn c©n ®èi thu chi cho quü BHXH. Trong 8 n¨m thùc hiÖn c«ng t¸c chi tr¶ chÕ ®é BHXH vµ gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho ng­êi lao ®éng tham gia vµ ®­îc h­ëng BHXH ®· cã rÊt nhiÒu hiÖn t­îng c¸ nh©n, tæ chøc cã hµnh vi vi ph¹m g©y thÊt tho¸t tiÒn cña quü BHXH. T×nh tr¹ng nµy b¾t nguån tõ c¸c kÏ hë cña c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch vÒ BHXH vµ cÇn tù chÝnh ý thøc cña c¸c c¸ nh©n ®¬n vÞ. Trong qu¶n lý chi ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ chi x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho hÖ thèng BHXH cßn cã mét sè hiÖn t­îng cÇn kh¾c phôc nh­ cã mét sè Ýt ban qu¶n lý ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc dù ¸n cßn l¬ lµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong qu¸ tr×nh gi¸m s¸t thi c«ng. Ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH nhµn rçi ch­a ®em l¹i kÕt qu¶ cao do lÜnh vùc ®Çu t­ cßn h¹n chÕ, ch­a cã riªng mét bé phËn trùc thùc hiÖn c«ng viÖc nµy. Trªn ®©y lµ nh÷ng thµnh tùu vµ khã kh¨n c¬ b¶n trong q¸u tr×nh qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua. Trªn c¬ së ®ã t«i xin ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. PhÇn III Gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ë ViÖt Nam I . Môc tiªu chiÕn l­îc Ph¸t triÓn ngµnh bhxh ®Õn n¨m 2010 Trªn ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ hiÖn nay nhu cÇu ®­îc BHXH ®· ®­îc më réng h¬n tíi phÇn lín nÕu kh«ng nãi toµn x· héi. Do vËy NSNN kh«ng thÓ ®¶m b¶o phÇn lín trong nguån chi cho BHXH. H¬n n÷a chñ tr­¬ng t¹i V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 9 cã ghi : “ Tõng b­íc më réng v÷ng ch¾c hÖ thèng b¶o hiÓm vµ an ninh x· héi tiÕn tíi ¸p dông chÕ ®é BHXH cho mäi ng­êi lao ®éng, mäi tÇng líp nh©n d©n”. V× thÕ ngµnh BHXH ViÖt Nam ®· ho¹ch ®Þnh môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh BHXH ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 nh­ sau. 1. KiÖn toµn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ BHXH - S¾p xÕp l¹i toµn bé c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ BHXH nh­ lo¹i bá nh÷ng néi dung kh«ng phï hîp vµ cã kÕ ho¹ch söa ®æi bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong t×nh h×nh míi, cô thÓ lµ mét sè chÕ ®é quy ®Þnh t¹i §iÒu lÖ BHXH ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP (ngµy 26.01.1995 ) vµ nghÞ ®Þnh 45/CP (ngµy 15.07.1995 ) cña chÝnh phñ. - KhÈn tr­¬ng x©y dùng LuËt BHXH theo NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc ®¾t ra vµ NghÞ quyÕt cña quèc héi kho¸ 9 nh»m tiÕn tíi qu¶n lý Nhµ n­íc nµy b»ng LuËt - ®Ønh cao cña hiÖu lùc ph¸p lý. - KiÖn toµn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ tæ chøc qu¶n lý vµ c«ng t¸c BHXH, x©y dùng quy chÕ vËn hµnh ®ñ søc ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô ®Æt ra trong thêi gian tíi cña ngµnh BHXH ViÖt Nam. - §Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ cho ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam vÒ quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh thèng nhÊt ®¶m b¶o ®ñ nguån thu, chèng bao cÊp, b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü. - T¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH nh»m ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh cã liªn quan ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®óng ®¾n kÞp thêi. 2. Më réng ®èi t­îng tham gia ViÖt Nam ®ang ®Èy m¹nh mäi næ lùc ®ång bé h­íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010 – 2020. Theo ®ã ViÖt Nam phÊn ®Êu thùc hiÖn CNH – H§H ®Êt n­íc, ®­a ®Êt n­íc trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, kü thuËt ®ång bé, phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh... Víi bèi c¶nh trªn ViÖt Nam còng phÊn ®Çu ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n GDP sÏ t¨ng tõ 8 ®Õn 10 lÇn so víi n¨m 1990. Kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng, ®ång thêi thu nhËp cña ng­êi lao ®éng còng ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, ®iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc më réng ®èi t­îng tham gia. Ngµnh BHXH sÏ cè g¾ng thu hót ®­îc tÊt c¶ mäi ®èi t­îng lao ®éng thuéc thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Më réng ®èi t­îng tham gia lµ kh©u më ®Çu rÊt quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ngµnh BHXH n­íc ta, nã võa lµ môc tiªu tr­íc m¾t võa lµ môc tiªu l©u dµi cña ngµnh BHXH ViÖt Nam. Thùc hiÖn môc tiªu nµy sÏ thu nhiÒu kÕt qu¶ rÊt quan träng trong ®ã chñ yÕu t¨ng ®­îc nguån ®ãng gãp vµo quü BHXH vµ ®¶m b¶o an toµn x· héi, gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch an sinh x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Më réng ®èi t­îng tham gia BHXH tr­íc tiªn ph¶i nh»m më réng c¸c ®èi t­îng thuéc diÖn tham gia BHXH b¾t buéc, sau ®ã triÓn khai më réng lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn, tiÕn tíi ¸p dông BHXH b¾t buéc cho tÊt c¶ mäi ng­êi lao ®éng, coi ®ã lµ ph­¬ng thøc ®¶m b¶o c«ng b»ng vµ an toµn x· héi. Tr­íc tiªn ®èi víi lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc, trong thêi gian tíi sÏ më réng h¬n ®èi víi mét sè ®èi t­îng kh¸c ngoµi ®èi t­îng ®· tham gia BHXH hiÖn cã nh­: - Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã d­íi 10 lao ®éng. Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong hîp t¸c x· cã quan hÖ hîp ®ång lao ®éng. Ng­êi lao ®éng trong c¸c hé gia ®×nh ( lµng nghÒ...) cã thuª m­ín lao ®éng. Cßn ®èi víi lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn ( nghÜa lµ b¶n th©n ng­êi lao ®éng cã nguyÖn väng tù gi¸c tham gia ®Ó ®­îc h­ëng BHXH theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc) tr­íc m¾t ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cho thi hµnh lo¹i h×nh nµy víi mét sè ®èi t­îng sau : - X· viªn c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, ng­ nghiÖp.. Theo nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng 9 “ Më réng chÕ ®é BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ” Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ x· héi ®ang triÓn khai nghiªn cøu x©y d­ng chÕ ®é BHXH cho n«ng d©n vµ c¸c x· viªn hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp dÞch vô . - Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c hé gia ®×nh cã ®¨ng ký kinh doanh, ng­êi ViÖt Nam ®i lao ®éng cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi do Nhµ n­íc qu¶n lý, ng­êi n­íc ngoµi lµm ViÖt Nam. - Ng­êi lao ®éng tù do kh¸c. Thùc hiÖn më réng ®èi t­îng tham gia BHXH trong môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ toµn ngµnh BHXH ®Õn n¨m 2010, ngµnh BHXH phÊn ®Êu thu hót ®­îc kho¶ng 8 triÖu ng­êi tham gia lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn vµ dù kiÕn tõ nay ®Õn thêi ®iÓm ®ã mçi n¨m sè ng­êi tham gia ®ãng BHXH ë diÖn b¾t buéc sÏ t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 1,2 triÖu ng­êi, tõ n¨m 2001 lµ 4,4 triÖu ng­êi lªn 6,5 triÖu ng­êi vµo n¨m 2005 vµ sÏ lµ 9 triÖu ng­êi vµo n¨m cuèi cïng cña chiÕn l­îc n¨m 2010. HiÖn nay tû lÖ ng­êi tham gia ®ãng BHXH trong tæng sè lao ®éng cßn ë møc khiªm tèn chØ kho¶ng 12 %, theo môc tiªu trªn n¨m 2010 con sè nµy sÏ ®¹t kho¶ng 30 %. 3. Qu¶n lý quü BHXH Quü BHXH ph¶i ®­îc qu¶n lý tËp trung, thèng nhÊt, h¹ch to¸n ®éc lËp víi NSNN vµ ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé. Nguån h×nh thµnh quü chñ yÕu tõ sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH, ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, Nhµ n­íc b¶o hé trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt vµ l·i tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü nhµn rçi. Quü BHXH ®­îc thiÕt kÕ theo m« h×nh tån tÝch vµ chuyÓn giao sö dông gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH vµ qua c¸c thÕ hÖ. Cßn møc h­ëng cña c¸c chÕ ®é BHXH ®­îc x©y dùng theo nguyªn t¾c ®iÒu tiÕt ph©n phèi l¹i, cã lîi cho nh÷ng c¸ nh©n cã thu nhËp thÊp khi hä g¾p ph¶i nh÷ng biÕn cè ®· quy ®Þnh trong §iÒu lÖ BHXH, quü ph¶i ®­îc tËp trung kh«ng chia nhá thµnh c¸c quü thµnh phÇn theo c¸c lo¹i h×nh chÕ ®é, theo chÕ ®é trî cÊp hoÆc theo bÊt kú tiªu chÝ nµo kh¸c. Tuy nhiªn quü BHXH còng ph¶i ®­îc ph©n cÊp cho ®óng víi tÝnh chÊt cña nã ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc qu¶n lý, kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu bÊt th­êng cã thÓ xµy ra ®èi víi quü ®Ó cã ngay biÖn ph¸p xö lý ®èi phã kÞp thêi. - Møc ®ãng gãp vµo quü BHXH ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ ®ãng gãp tiÒn l­¬ng thùc tÕ chø kh«ng x¸c ®Þnh theo thang b¶ng l­¬ng nh­ hiÖn nay. Tû lÖ ®ãng gãp ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng lªn tõng b­íc theo nhÞp ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nh­ng kh«ng nh­ng vÉn b¶o ®¶m ®­îc cuéc sèng hiÖn t¹i cña ng­êi lao ®éng, trong ®ã n©ng dÇn tû lÖ ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng. - §èi víi chÕ ®é BHXH ®­îc h­ëng, môc tiªu ®Õn n¨m 2010 sÏ lµ tõng b­íc gi¶m dÇn tû lÖ h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH, ®Æc biÖt ®èi víi chÕ ®é h­u trÝ nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o cuéc sèng cho hä. - §iÒu chØnh ®é tuæi nghØ h­u cho ng­êi lao ®éng ( c¶ nam lÉn n÷) do trong thêi gian tíi tuæi thä trung b×nh sÏ t¨ng theo dù b¸o n¨m 2010 tuæi thä b×nh qu©n ®¹t 71 tuæi. Do ®ã viÖc ®iÒu chØnh ®é tuæi nghØ h­u sÏ gióp c©n ®èi thêi gian ®ãng vµ thêi gian h­ëng chÕ ®é h­u trÝ hîp lý. - Trong thêi gian tíi sÏ phÊn ®Êu gi¶m dÇn nguån chi tr¶ tõ NSNN t¨ng nhanh nguån lùc cña quü ®Ó tiÕn tíi quü BHXH tù c©n ®èi thu chi. 4. VÊn ®Ò ho¹t ®éng ®Çu t­ quü Ho¹t ®éng ®Çu t­ ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü, v× thÕ ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cho phÐp BHXH ViÖt Nam thµnh lËp C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh ( thuéc hÖ thèng BHXH ViÖt Nam) ®Ó cã thÓ chuyªn tr¸ch gióp Tæng gi¸m ®èc thùc hiÖn c«ng t¸c ®Çu t­. §èi víi c¸c lÜnh vùc ®­îc phÐp ®Çu t­ BHXH ViÖt Nam dù kiÕn tr×nh ChÝnh phñ cho phÐp më réng chøc n¨ng ­u tiªn cho quü ®­îc ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n lín cã tÇm chiÕn l­îc quèc gia theo h×nh thøc liªn doanh, gãp vèn cæ phÇn vµ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ cã l·i vµ rót vèn khi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng nµy ngµy cµng ph¶i ph¸t huy vai trß quan träng cña m×nh trong viÖc bæ sung vµo nguån h×nh thµnh quü BHXH vµ cung cÊp vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi theo ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, nhÊt lµ nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng ngµnh t¹o ra nhiÒu viÖc lµm, ®¹t hiÖu qu¶ cao vÒ mÆt x· héi. II. Gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ë ViÖt Nam C¨n cø vµo néi dung cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ë ViÖt Nam cho thÊy ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c nµy cÇn ph¶i hoµn thiÖn trong tõng néi dung cô thÓ : 1. Hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý thu H¹n chÕ lín nhÊt trong c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH lµ kh«ng qu¶n lý ®­îc ®Çy ®ñ ng­êi lao ®éng tham gia BHXH thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh. Do ®ã ®Ó n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý thu , ta ph¶i tiÕn hµnh n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia thuéc khu vùc nµy. Muèn x©y dùng ®­îc gi¶i ph¸p cô thÓ, cã chiÒu s©u, tr­íc m¾t cÇn gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò cô thÓ, ®ã lµ cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ ®èi t­îng tham gia BHXH trong khu vùc ngoµi quèc doanh lµ ®èi t­îng b¾t buéc(hay kh«ng b¾t buéc ) ®­îc quy ®Þnh trong bé LuËt lao ®éng, LuËt doanh nghiÖp, ®iÒu lÖ BHXH vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. TiÕp ®ã phèi hîp víi c¸c c¬ quan qu¶n lý liªn quan ë trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn thèng kª ®Çy ®ñ sè ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ sè l­îng ng­êi lao ®éng thuéc diÖn tham gia BHXH b¾t buéc. NÕu thêi gian tíi triÓn khai lo¹i h×nh BHXH tù nguyÖn, c¸c yªu cÇu trªn ®ßi hái ph¶i ®­îc thùc hiÖn t­¬ng tù nh­ ®èi víi lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc. Bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c thu BHXH ®èi víi c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, vµ ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh. §èi víi c¸c ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh viÖc thu BHXH cña ngµnh BHXH thùc hiÖn rÊt vÊt v¶, hiÖu qu¶ kh«ng cao. ë mét chõng mùc nµo ®ã kÕt qu¶ thu BHXH ë doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ph¶n ¸nh kh¸ râ rµng n¨ng lùc tæ chøc thùc hiÖn, ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé qu¶n lý còng nh­ c¸n bé chuyªn qu¶n lý thu BHXH, bëi v× thu BHXH ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ vÊn ®Ò rÊt hãc bóa, hoµn toµn kh«ng ®¬n gi¶n. HiÖn nay ch­a cã c¸c quy ®Þnh giao chØ tiªu thu BHXH khu vùc ngoµi quèc doanh thµnh chØ tiªu ph¸p lÖnh, b¾t buéc ph¶i hoµn thµnh. V× thÕ ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt nhiÖm vô nµy c¸c c¸n bé thu BHXH cÇn ph¶i tranh thñ tÝch cùc tèi ®a sù ñng hé cña c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c ngµnh cã liªn quan, ®ång thêi t¨ng c­êng gi¸m s¸t c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ ®Ó phæ biÕn tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch BHXH còng nh­ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi. Tõ ®ã khÐo lÐo ®éng viªn c¸c ®èi t­îng nµy tham gia BHXH vµ tÝch cùc ®ãng BHXH ®Çy ®ñ ®Ó hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm cña hä. H¬n n÷a , do chi phÝ thu BHXH ë c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cao h¬n gÊp 5 ®Õn 10 lÇn chi phÝ thu BHXH ë c¸c khu vùc kh¸c . Do vËy , nªn ch¨ng cÇn kÕt hîp viÖc giao chØ tiªu thu BHXH ë khu vùc nµy thµnh chØ tiªu ph¸p lÖnh , ®ång thêi t¨ng chi phÝ hîp lý ®Ó c¸n bé nghµnh BHXH cã ®ñ ®iÒu kiÖn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hä thu tèt BHXH ë khu vùc nµy ? KÌm theo lµ c«ng t¸c thi ®ua , khen th­ëng cho ®¬n vÞ nµo tæ chøc thu tèt , thùc hiÖn viÖc nh©n nh÷ng ®iÓn h×nh tiªn tiÕn vÒ c«ng t¸c nµy trong toµn ngµnh , ®Ó ®éng viªn khuyÕn khÝch c«ng t¸c thu trong hÖ thèng BHXH ViÖt nam . Thu BHXH ë doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ c«ng viÖc míi vµ khã , nh­ng vÉn cã thÓ kh¾c phôc vµ hoµn thµnh tèt nÕu nh­ cã sù phèi hîp ®ång bé cña nhµ nuíc vµ c¬ quan h÷u quan , c¬ quan BHXH c¸c cÊp nh»m tõng b­íc kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n mang tÝnh kh¸ch quan, ®ång thêi ®ßi hái chÝnh sù nç lùc, th¸o gì sím nh÷ng v­íng m¾c chñ quan cña ngµnh BHXH ViÖt Nam th× ch¾c ch¾n hiÖu qu¶ thu còng nh­ qu¶n lý c¸c ®èi t­îng tham gia BHXH thuéc khu vùc nµy sÏ cao h¬n. Cïng víi sù nç lùc trong viÖc ®Èy m¹nh hiÖu qu¶ qu¶n lý thu BHXH ë khu vùc ngoµi quèc doanh, qu¶n lý thu BHXH c¸c khu vùc cßn l¹i theo quy ®Þnh còng ph¶i lu«n ®­îc quan t©m theo dâi. §Ó thùc hiÖn c«ng t¸c nµy cÇn ph¶i tæ chøc ®iÒu tra thèng kª, tæng hîp nh»m n¾m ch¾c ch¾c sè liÖu cÇn thiÕt vÒ c¸c ®èi t­îng tham gia còng nh­ sè tiÒn BHXH ph¶i nép cña hä. Trªn c¬ së ®ã sÏ kÞp thêi ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò v­íng m¾c ®Ó ®Ò xuÊt ngay nh÷ng gi¶i ph¸p, h¹n chÕ tèi ®a v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Mét h¹n chÕ n÷a trong qu¶n lý thu BHXH lµ vÊn ®Ò nî ®äng tiÒn BHXH cña c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng. C¸c hµnh vi vi ph¹m nghÜa vô nép BHXH cÇn ph¶i ®­îc xö lý nghiªm minh kiªn quyÕt. Cã thÓ giao thªm quyÒn xö lý cho BHXH ViÖt Nam ®Ó t¨ng thªm tÝnh c­ìng chÕ trong viÖc cÊp hµnh nghÜa vô nép BHXH, hoÆc cÇn phèi hîp víi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý vi ph¹m nép BHXH nh­ Thanh tra lao ®éng, Thanh tra nhµ n­íc, c¸c tæ chøc c«ng quyÒn... ®Ó t¨ng c­êng kiÓm tra gi¸m s¸t ®«n ®èc viÖc kª khai lao ®éng, quü tiÒn l­¬ng thùc tÕ vµ ®ãng nép BHXH. BHXHViÖt Nam cã thÓ phèi hîp víi c¸c Bé ngµnh cã liªn quan víi Tæng Liªn §oµn Lao §«ng ViÖt Nam nghiªn cøu tr×nh ChÝnh phñ vÒ viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nî ®äng BHXH kÐo dµi ®Ó chÝnh s¸ch BHXH ngµy cµng ­u viÖt h¬n. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng tiªu cùc trong qu¶n lý tiÒn thu BHXH cÇn ph¶i kiªn quyÕt kh«ng cho c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n thu BHXH b»ng tiÒn mÆt, kh«ng ®­îc sö dông tiÒn thu BHXH vµo bÊt kú mét c«ng viÖc g×, ®Þnh kú theo quy ®Þnh ph¶i chuyÓn hÕt sè tiÒn thu ®­îc vÒ tµi kho¶ BHXH ViÖt Nam. TiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn kÕt hîp gi¶i thÝch c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch, quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng khi tham gia BHXH ®Ó hä hiÓu vµ tù gi¸c tham gia ®ãng BHXH ®Çy ®ñ, kÞp thêi. 2. Hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý chi BHXH Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chi tr¶ BHXH cho ®èi t­îng thô h­ëng hiÖn nay c«ng t¸c qu¶n lý lµ rÊt khã bëi v× phÇn lín chi tr¶ ®­îc thùc hiÖn bëi c«ng cô qu¶n lý thñ c«ng. Do vËy trong thêi gian tíi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c chi BHXH, BHXH ViÖt Nam cÇn ph¶i ®µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé chuyªn s©u, cã tr×nh ®é vÒ tin häc ®Ó ¸p dông c«ng t¸c qu¶n lý chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH b»ng hÖ thèng tin häc qua ®ã ®¶m b¶o nhanh chÝnh x¸c kÞp thêi trong qua tr×nh thùc hiÖn chi tr¶.Thùc hiÖn qu¶n lý chi BHXH nh»m gi¶i quyÕt chÕ ®é BHXH vµ chi tr¶ kÞp thêi chÝnh x¸c, ®óng ®èi t­îng, tËn tay ng­êi h­ëng.§¶m b¶o an toµn tr¸nh thÊt tho¸t quü BHXH. CÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau : Qu¶n lý chi ®èi víi c¸c chÕ ®é h­u trÝ, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp vµ tö tuÊt : + TiÕn hµnh kiÓm tra, rµ so¸t l¹i toµn bé hå s¬ ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng ®ang h­ëng BHXH cã ®Õn tr­íc thêi ®iÓm 01.01.1995. +§èi víi nh÷ng ®èi t­îng míi ph¸t sinh, ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh lËp, kiÓm tra vµ thÈm ®Þnh hå s¬ theo ba cÊp. + CÇn cã sù phèi h¬p ch¾t chÏ gi÷a BHXH c¸c huyÖn trong tØnh, gi÷a BHXH c¸c tØnh víi BHXH ViÖt Nam trong viÖc qu¶n lý sù biÕn ®éng do di chuyÓn, chÕt, hÕt thêi gian h­ëng cña tõng ®èi t­îng h­ëng BHXH. + T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tiÒn mÆt trong tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n : giao nhËn ë Kho b¹c, Ng©n hµng, trªn ®­êng vËn chuyÓn ®Õn c¸c x· ph­êng, tæ d©n phè, trong qu¸ trÝnh tæ chøc chi cho tõng ng­êi. + ë mét sè ®Þa ph­¬ng cã ®Þa h×nh phøc t¹p, ®èi t­îng h­ëng BHXH Ýt, cã thÓ kÕt hîp víi ngµnh B­u ®iÖn ®Ó tæ chøc chi tr¶ kÞp thêi hµng th¸ng cho ®èi t­îng. + Thùc hiÖn thÝ ®iÓm m« h×nh chi tr¶ qua tµi kho¶n c¸ nh©n. CÇn phèi hîp víi hÖ thèng Ng©n hµng, Kho b¹c vµ vËn ®éng c¸c ®èi t­îng më tµi kho¶n c¸ nh©n. Tæ chøc chu ®¸o dÞch vô chi theo m« h×nh nµy. Qu¶n lý chi ®èi víi c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, nghØ d­ìng søc : + Phèi hîp chÆt chÏ víi tæ chøc y tÕ tæ chøc c«ng ®oµn ë c¸c ®¬n vÞ ®Ó kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc cÊp giÊy chøng nhËn nghØ èm, nghØ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, thai s¶n vµ nghØ d­ìng søc ®Ó kh¾c phôc triÖt ®Ó t×nh tr¹ng lµm gi¶ hå s¬, khai khèng thêi gian nghØ ®Ó rót tiÒn tõ quü BHXH kh«ng ®óng chÕ ®é + Phèi hîp víi c¸c c¬ quan thanh tra, kiÓm to¸n, tµi chÝnh, kho b¹c ... ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn chÕ ®é BHXH vµ chi BHXH cho ng­êi lao ®éng t¹i ®¬n vÞ sö dông lao ®éng do BHXH tØnh, BHXH huyÖn uû quyÒn chi tr¶ hé. + Thùc hiÖn chi tr¶ trùc tiÕp cho ng­êi lao ®éng ë c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng qua tµi kho¶n c¸ nh©n. 3. N©ng cao hiÖu qu¶ chi ho¹t ®éng bé m¸y. Nh»m môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý chi ho¹t ®éng bé m¸y trong thêi gian tíi em xin cã mét sè kiÕn nghÞ sau: Chi ho¹t ®éng ®Çu t­ c¬ b¶n : + T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng ë c¶ BHXH ViÖt Nam vµ ë c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n c¸c ®Þa ph­¬ng. + Ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh, tr×nh tù vÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t­, thùc thi c«ng viÖc ®óng thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm theo ph©n cÊp qu¶n lý. + T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t, thÈm ®Þnh c¸c giai ®o¹n tõ kh©u lËp dù ¸n ®Õn tæ chøc thi c«ng, bµn giao ®­a c«ng tr×nh vµo sö dông. + C¸c ban qu¶n lý dù ¸n kÞp thêi th«ng tin, b¸o c¸o tiÕn ®é thùc hiÖn cña tõng dù ¸n, kiÕn nghÞ biÖn ph¸p xö lý khi cã nh÷ng ph¸t sinh v­ît qu¸ thÈm quyÒn. Kh«ng tù tiÖn ®iÒu chØnh quy m« thiÕt kÕ kü thuËt. + C¸c ban qun¶ lý dù ¸n phèi hîp tèt h¬n n÷a víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ®Þa ph­¬ng nh­ Së KÕ Ho¹ch §Çu T­, Së Tµi ChÝnh VËt Gi¸, Së X©y Dùng, Së §Þa ChÝnh, chi nh¸nh quü hç trî ph¸t triÓn ®Ó tranh thñ ®­îc sù gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c«ng t¸c thùc hiÖn qu¶n lý c¸c dù ¸n ®Çu t­ ë ®Þa ph­¬ng ®¶m b¶o ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Chi cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lý. §Ó tæ chøc thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng kho¸n biªn chÕ vµ chi cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lý theo QuyÕt ®Þnh sè 100/2001/Q§-TTg ngµy 28/6/2001 cña Thñ t­íng chÝnh phñ trong toµn ngµnh cÇn thùc hiÖn tèt mét sè néi dung sau: + Qu¸n triÖt ®Çy ®ñ trong c¸c v¨n b¶n cña Thñ t­íng chÝnh phñ, cña Bé Tµi chÝnh vµ cña BHXH ViÖt Nam. X©y dùng vµ tæ chøc th¶o luËn c¸c ph­¬ng ¸n kho¸n chi, kÕ ho¹ch triÓn khai cô thÓ cña ®¬n vÞ víi tinh thÇn d©n chñ, c«ng khai ®Ó mäi ng­êi trong ®¬n vÞ thèng nhÊt cïng thùc hiÖn. + Rµ so¸t l¹i chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng ®¬n vÞ, x©y dùng lÒ lèi lµm viÖc, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng cho tõng bé phËn, tõng ®¬n vÞ. Bè trÝ, s¾p xÕp c¸n bé c«ng chøc, viªn chøc ®óng ng­êi, ®óng viÖc. X©y dùng ®Þnh møc, khèi l­îng c«ng viÖc vµ giao nhiÖm vô cô thÓ cho tõng c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc theo ®óng chøc danh cña hä. §Þnh kú th¸ng, quý, n¨m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng (thêi gian lµm viÖc, khèi l­îng, chÊt l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh ...) cña tõng ng­êi, tõng bé phËn, tõng ®¬n vÞ ®Ó xÕp lo¹i lµm c¨n cø tÝnh tiÒn l­¬ng vµ tiÒn c«ng ®­îc h­ëng. + X©y dùng kÕ ho¹ch vµ tæ chøc thùc hiÖn tiÕt kiÖm kinh phÝ ®èi víi nh÷ng kho¶n chi : n­íc, ®iÖn tho¹i, v¨n phong phÈm, tiÕp kh¸ch, héi nghÞ, c«ng t¸c phÝ, x¨ng xe... 4. Kh¼ng ®Þnh râ vai trß cña ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü BHXH. §Ó ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH ®¹t hiÖu qu¶ cÇn thiÕt ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, xem xÐt bæ sung, hoµn thiÖn vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi ho¹t ®éng ®Èu t­ quü BHXH: Thø nhÊt : T¹o hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH: §Ò nghÞ Thñ t­íng chÝnh phñ cã quy ®Þnh cô thÓ h¬n ®Ó ph©n cÊp thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ( cña Thñ t­íng chÝnh phñ, cña Héi ®ång qu¶n lý vµ cña Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam) dïng quü BHXH t¹m thêi nhµn rçi ®Ó ho¹t ®éng ®Çu t­, gåm néi dung sau : + LÜnh vùc ®Çu t­ (trong ®ã quy ®Þnh tû lÖ ®Çu t­ vµo tõng lÜnh vùc) + H×nh thøc ®Çu t­ (th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc hay ®Çu t­ trùc tiÕp, tû lÖ ®Çu t­ theo tõng h×nh thøc) + Thêi h¹n ®Çu t­ vµ l·i suÊt tèi thiÓu khi ®Çu t­ vµo tõng lÜnh vùc, tõng h×nh thøc vµ tõng dù ¸n. + Quy tr×nh x©y dùng, thÈm ®Þnh, quyÕt ®Þnh ph­¬ng ¸n(hoÆc dù ¸n) ®Çu t­ vµ qu¶n lý ®Çu t­. Thø hai : VÒ tû lÖ dïng quü BHXH nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ ; §èi víi n­íc ta hiÖn nay vµ trong thêi gian mét vµi n¨m tíi, kh«ng nªn dïng quü BHXH ®Ó ®Çu t­ ra n­íc ngoµi v× thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc ®ang cÇn thu hót nhiÒu vèn ®Æc biÖt lµ nguån vèn trong n­íc. ChØ nªn dïng kh«ng qu¸ 10% quü BHXH t¹m thêi nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn cao h¬n khi ®Çu t­ lîi nhuËn th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc. Thø ba : VÒ ph©n cÊp quyÕt ®Þnh ®Èu t­ : + §èi víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ : cho NSNN, cho c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, Quü hç trî ph¸t triÓn, mua kú phiÕu, c«ng tr¸i do Kho b¹c Nhµ n­íc vµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc ph¸t hµnh(kÓ c¶ ph¸t hµnh qua thÞ tr­¬ng chøng kho¸n), giao cho Tæng Gi¸m §èc BHXH ViÖt Nam quyÕt ®Þnh. + §èi víi h×nh thøc ®Çu t­ vèn vµo c¸c dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc liªn doanh gãp vèn ®Çu t­ cïng c¸c doanh nghiÖp cña Nhµ n­íc, thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®­îc ph©n cÊp nh­ ®èi víi c¸c Tæng c«ng ty 91 quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 52/1999/N§-CP ngµy 8/7/1999 vµ NghÞ ®Þnh s« 12/2000/N§-CP ngµy 5/5/2000 cña chÝnh phñ. + §èi víi h×nh thøc ®Çu t­ qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó ®Çu t­ mua cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t hµnh do Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam quyÕt ®Þnh. Thø t­ : §Ò nghÞ Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ ­u ®·i ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH Thø n¨m : H×nh thµnh tæ chøc ®Çu t­ ®éc lËp thuéc BHXH ViÖt Nam khi thùc hiÖn ph­¬ng thøc dïng quü BHXH ®Ó ®Çu t­ trùc tiÕp. 5. Gi¶i ph¸p nh»m c©n ®èi quü BHXH dµi h¹n. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt cña quü BHXH lµ c©n ®èi thu chi. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi quü trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, ®ßi hái quü BHXH ph¶i ®­îc ®Þnh kú ph©n tÝch tµi chÝnh (trªn c¬ së thu nhËp c¸c sè liÖu vÒ tû lÖ ®ãng BHXH.theo nguyªn t¾c ®ãng h­ëng, tû lÖ nh©n khÈu häc, ®Èu t­ quü, sè ng­êi h­ëng BHXH hiÖn hµnh, míi h­ëng, ®· h­ëng ph©n theo c¸c lo¹i trî cÊp theo tuæi, theo giíi tÝnh, møc ®ãng gãp, møc trî cÊp ...) ®Ó cã thÓ qu¶n lý tµi chÝnh (®Æc biÖt lµ tµi chÝnh dµi h¹n cña c¸c chÕ ®é dµi h¹n ) quü BHXH trong mét thêi gian dµi. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó c©n ®èi æn ®Þnh quü BHXH: - T¨ng doanh thu cho quü b»ng viÖc më réng ®èi t­îng tham gia BHXH vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®Çu t­ quü BHXH nhµn rçi. - §Ó më réng ®èi t­îng tham gia BHXH trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh BHXH ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ®· ®Ò cËp ®Õn môc tiªu nµy. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh ®Æc biÖt chó träng tíi viÖc më réng ®èi t­îng tham gia víi viÖc më réng BHXH b¾t buéc cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã d­íi 10 lao ®éng, ng­êi lµm viÖc trong c¸c hîp t¸c x· phi n«ng nghiÖp, ng­ßi lao ®éng tù do cã thÓ lµ nh÷ng ng­êi lµm viÖc thuéc c¸c tæ chøc b¸n c«ng, d©n lËp cã thuª m­ín lao ®éng, ng­êi lµm viÖc thuéc c¸c hé gia ®×nh cã ®¨ng ký kinh doanh, ng­êi ViÖt Nam ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi cã thêi h¹n do Nhµ n­íc qu¶n lý vµ ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, dù kiÕn ph¸t triÓn BHXH tù nguyÖn mµ ®èi t­îng tham gia lµ x· viªn hîp t¸c x· n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, ng­êi lao ®éng tù do vµ cã thÓ c¶ nh÷ng ®èi t­îng ®· tham gia BHXH b¾t buéc muèn tham gia thªm lo¹i h×nh nµy. V× vËy, hÖ thèng BHXH cÇn cã nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp tuú vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña n­íc ta còng nh­ tr×nh ®é qu¶n lý cña ngµnh BHXH ®Ó thu hót tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng thuéc lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn ®ã tham gia BHXH víi c¸c h×nh thøc BHXH phï hîp, ®a dang, t¹o lËp m«i tr­êng BHXH b×nh ®¼ng chèng ®éc quyÒn ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng vÒ chÊt l­îng ho¹t ®éng cña BHXH ngµy cµng cao, ®¶m b¶o thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch BHXH cña Nhµ n­íc. - MÆc dï më réng ®èi t­îng tham gia BHXH còng sÏ ®Æt ra mét vÊn ®Ò lín trong viÖc më réng nguån thu cho quü BHXH còng sÏ tiÒm Èn sù t¨ng lªn vÒ chi cho quü trong viÖc thùc hiÖn chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH. Tuy vËy. Më réng ®èi t­îng tham gia BHXH sÏ cã t¸c dông tr× ho·n qu¸ tr×nh giµ hãa trong t­¬ng lai cña quü, gióp quü cã thÓ c©n b»ng thu chi l©u h¬n. Cïng víi viÖc më réng ®èi t­îng tham gia quü BHXH, quü cã thÓ cã nguån thu t¨ng lªn ®¸ng kÓ tõ viÖc ®Çu t­ tõ quü BHXH nhµn rçi nÕu nh­ viÖc ®Çu t­ nµy cã hiÖu qu¶. Nh­ng tr­íc hÕt ®øng tr­íc thùc tr¹ng ®Çu t­ quü BHXH hiÖn nay ë n­íc ta môc tiªu tr­íc m¾t cÇn phÊn ®Êu lµ ph¶i ®Çu t­ quü ra sao ®Ó l·i suÊt tõ ®Èu t­ ph¶i bï ®¾p ®­îc sù mÊt gi¸ cña gi¸ trÞ thùc tÕ cña quü vµ ®¶m b¶o ®ñ tiÒn ®Ó chi cho ®Èu t­ x©y dùng c¬ b¶n(c¸c trô së lµm viÖc cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam chiÕm tû lÖ rÊt lín trong nguån chi x©y dùng c¬ b¶n - ®ùoc lÊy tõ l·i ®Çu t­ quü ).. Bªn c¹nh viÖc t¨ng doanh thu cho quü BHXH ta còng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh c¸c kho¶n chi quü sao cho hîp lý. Theo dù b¸o tuåi thä b×nh qu©n sÏ t¨ng dÇn , do ®ã tuæi nghØ h­u cÇn ®iÒu chØnh ®Ó t¨ng t­¬ng øng. HiÖn nay tuæi nghØ h­u víi n÷ lµ 55 tuæi, do ®ã thêi gian tíi cã thÓ t¨ng lªn lµ 60 tuæi nh­ng ph¶i thùc hiÖn t¨ng dÇn trong mét thêi gian dµi. MÆt kh¸c viÖc t¨ng tuæi nghØ h­u sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¸n bé khoa häc, gi¸o s­ tiÕn sÜ . . .cã thêi gian cèng hiÕn l©u dµi h¬n cho c«ng viÖc vµ sù nghiÖp. Song song víi viÖc t¨ng ®é tuæi nghØ h­u cho ng­êi lao ®éng c¸c ph­¬ng thøc nghØ h­u sím còng cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt l¹i vµ lo¹i bá dÇn dÇn trong t­¬ng lai. Tr­íc mÊt viÖc quy ®Þnh mçi n¨m nghØ h­u sím cÇn ph¶i t¨ng tû lÖ khÊu trõ l­¬ng lªn tíi 6 % cho lao ®éng nam ®Ó kh«ng khuyÕn khÝch viÖc nghØ h­u sím. Tû lÖ h­ëng trî cÊp h­u trÝ ë n­íc ta hiÖn nay lµ qu¸ cao so víi c¸c n­íc kh¸c (45%-60%) C«ng ­íc ILO còng quy ®Þnh tèi thiÓu møc h­ëng lµ 45% sau 30 n¨m ®ãng BHXH, v× thÕ tû lÖ 75% nh­ ë n­íc ta cÇn sím ®­îc gi¶m xuèng nh»m tr¸nh viÖc th©m hôt quü BHXH sím. Møc ®ãng BHXH hiÖn t¹i cña ng­êi sö dông lao ®éng lµ 15%, ng­êi lao ®éng lµ 5% dù kiÕn sÏ t¨ng t­¬ng øng lµ 16% vµ 6%. Cïng víi t¨ng sè ®ãng gãp nµy lµ kÌm theo viÖc më réng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp. Trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp n­íc ta ®· ph¶n øng l¹i dù kiÕn nµy b¬it theo hä, ®ãng gãp cho c¸c chÝnh s¸ch x· héi ( BHXH,c«ng ®oµn phÝ vµ c¶ b¶o hiÓm y tÕ... ) chiÕm tíi 27,35 tæng kinh phÝ ®Çu vµo lµm gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng cao, lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, h¬n n÷a khi thùc hiÖn AFTA søc Ðp c¹nh tranh l¹i cµng lín h¬n, VÒ phÝa ng­êi lao ®éng hä cho r»ng thu nhËp hiÖn nay ®· thÊp l¹i ph¶i ®ãng thªm nh­ vËy cã hîp lý kh«ng ? Theo «ng NguyÔn Xu©n BÕn – BHXH ViÖt Nam t¹i Héi th¶o x©y dùng LuËt BHXH n¨m 2001 cho r»ng nªn t¨ng møc ®ãng gãp nh­ trªn (ng­êi lao ®éng ®ãng 6% l­¬ng th¸ng, ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng 16% quü l­¬ng), trong ®ã 2% ®ãng thªm lµ dµnh cho quü BHXH thÊt nghiÖp, sau n¨m 2010 míi nªn ®iÒu chØnh møc ®ãng. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia ILO tû lÖ ®óng ph¶i lµ30% chø kh«ng ph¶i lµ 20% nh­ hiÖn nay nÕu møc h­ëng gi÷ nguyªn. KÕt luËn B ¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, triÓn khai thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH gãp phÇn quan träng ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng vÒ mÆt vÊt chÊt vµ tinh thÇn cho ng­ßi lao ®éng, ®ång thêi ®¶m b¶o an toµn x· héi, ®Èy nhanh sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Ho¹t ®éng qu¶n lý tµi chÝnh BHXH lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng quan träng vµ chñ yÕu cña toµn bé ho¹t ®éng qu¶n lý sù nghiÖp BHXH. Nhµ n­íc thµnh lËp mét tæ chøc thèng nhÊt theo hÖ thèng däc tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së ®Ó tæ chøc thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi mäi ng­êi lao ®éng. Quü BHXH ®­îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt, h¹ch to¸n ®éc lËp víi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc theo chÕ ®é tµi chÝnh vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc quy ®Þnh. Qu¶n lý toµn diÖn, ®ång bé, chÆt chÏ, an toµn, chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ quü BHXH. Qu¶n lý tËp trung, thèng nhÊt, ®¶m b¶o c«ng b»ng, c«ng khai, d©n chñ. Ph©n cÊp vµ quy ®Þnh cô thÓ râ rµng chøc n¨ng, nhiÖm vô quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm cña tõng cÊp, tõng ®¬n vÞ vµ tõng c¸ nh©n khi thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý quü BHXH. Ho¹t ®éng qu¶n lý quü BHXH lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng quan träng vµ chñ yÕu cña toµn bé ho¹t ®éng qu¶n lý sù nghiÖp BHXH nh»m qu¶n lý toµn diÖn, thèng nhÊt, ®ång bé, tËp trung nh­ng vÉn ®¶m b¶o c«ng b»ng, d©n chñ, c«ng khai ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i vèn vµ nguån vèn, tµi s¶n cña c¸c ®¬n vÞ thuéc hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. Qu¶n lý quü BHXH trong hÖ thèng BHXH ViÖt Nam lµ viÖc tÝnh to¸n thÈm ®Þnh, kiÓm tra, kiÓm so¸t, h¹ch to¸n, kÕ to¸n ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh cña c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh sö dông quü BHXH. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý quü BHXH sÏ gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh sù nghiÖp BHXH. Do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é còng nh­ nhËn thøc cña m×nh, chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp víi ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ë ViÖt Nam” kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. V× vËy em rÊt mong cã sù gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ nh÷ng ai quan t©m ®Õn chuyªn ®Ò nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. §Ò tµi : Ho¹t ®éng qu¶n lý tµi chÝnh trong BHXH ViÖt Nam. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p - §ç V¨n Sinh – C¬ quan BHXH ViÖt Nam. LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc kinh tÕ - 2001 2. §Ò tµi : Ho¹t ®éng qu¶n lý quü BHXH ë ViÖt Nam – NguyÔn ViÖt Hµ - Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n. LuËn v¨n tèt nghiÖp -2001 3. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ b¶o hiÓm - Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n. Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª - 2000 4. Gi¸o tr×nh Qu¶n lý tµi chÝnh qu¶n lý Nhµ n­íc - Tr­êng §¹i Häc Tµi ChÝnh KÕ To¸n Nhµ xuÊt b¶n Tµi ChÝnh – 2000 5. T¹p chÝ B¶o hiÓm x· héi – T¹p chÝ cña BHXH ViÖt Nam. 6. T¹p chÝ lao ®éng vµ x· héi – C¬ quan th«ng tin lý luËn nghiÖp vô cña Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi. T¹p chÝ nghiªn cøu tµi chÝnh kÕ to¸n . T¹p chÝ Tµi chÝnh. T¹p chÝ th«ng tin tµi chÝnh. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. Môc lôc Lêi më ®Çu …………………………………………………………………….1 PhÇn I : lý luËn c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi………….3 i. mét sè néi dung chÝnh vÒ b¶o hiÓm x· héi……………………...3 1. Kh¸i niÖm B¶o HiÓm X· Héi………………………………………………….. 3 2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña BHXH…………………………………………..4 3. C¸c chÕ ®é BHXH………………………………………………………………5 4. CÊp ®é thùc hiÖn BHXH………………………………………………………...6 ii. quü vµ qu¶n lý quü tµi chÝnh bhxh……………………………...7 Kh¸i qu¸t chung vÒ nguån quü BHXH…………………………………………7 Nguån quü BHXH……………………………………………………………..8 Ph©n lo¹i nguån quü BHXH…………………………………………………..8 Qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ………………………………………………………9 Qu¶n lý thu BHXH……………………………………………………………9 Qu¶n lý chi trî cÊp c¸c chÕ ®é BHXH………………………………………11 Qu¶n lý chi ho¹t ®éng bé m¸y BHXH………………………………………12 Qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH……………………………………….12 C©n ®èi thu chi quü BHXH………………………………………………….13 PhÇn ii : Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ë viÖt nam giíi thiÖu chung vÒ bhxh viÖt nam...…………………………...15 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh BHXH ViÖt Nam ……………………………………….15 2. Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam………………………….18 2.1 ChÝnh s¸ch BHXH ¸p dông tõ n¨m 1995…………………………………….18 2.2 Tæ chøc bé m¸y c¬ quan BHXH ViÖt Nam…………………………………..19 ii. thùc tr¹ng qu¶n lý tµi chÝnh bhxh ë viÖt nam ……………22 Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1995……………………………………………………22 Qu¶n lý tµi chÝnh cña Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi………………22 Qu¶n lý tµi chÝnh cña Tæng Liªn §oµn Lao §éng ViÖt Nam……………….24 Giai ®o¹n sau n¨m 1995……………………………………………………...25 Qu¶n lý thu BHXH…………………………………………………………..26 Qu¶n lý chi trî cÊp c¸c chÕ ®é BHXH………………………………………35 Qu¶n lý chi ho¹t ®éng bé m¸y BHXH……………………………………….41 Qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ quü BHXH………………………………………..44 Qu¶n lý c©n ®èi thu chi quü BHXH…………………………………………48 §¸nh gi¸ vÒ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh ë ViÖt Nam………………………….50 Nh÷ng thµnh tùu……………………………………………………………..50 Nh÷ng h¹n chÕ………………………………………………………………52 PhÇn iii : gi¶I ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ë viÖt nam i. môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh bhxh ®Õn 2010……..53 KiÖn toµn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ BHXH……………………………………....53 Më réng ®èi t­îng tham gia BHXH………………………………………….54 Qu¶n lý quü BHXH…………………………………………………………...55 VÊn ®Ò ho¹t ®éng ®Çu t­ quü…………………………………………………56 ii. gi¶I ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ¬ viÖt nam…………………………………………….57 Hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý thu………………………………………….57 Hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý chi………………………………………….59 N©ng cao hiÖu qu¶ chi ho¹t ®éng bé m¸y……………………………………61 Kh¼ng ®Þnh râ vai trß cña ho¹t ®éng ®Çu t­………………………………….62 Gi¶i ph¸p nh»m c©n ®èi quü BHXH dµi h¹n…………………………………63 KÕt luËn ……………………………………………………………………...66 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o………………………………………...67