Giải pháp phát triển bền vững biogas trong quan hệ phát triển các ngành sản xuất trong nông nghiệp, nông thôn ở huyện Chương Mỹ - Hà Tây

PhÇn I Më ®Çu 1.1: TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, khu vùc kinh tÕ n«ng th«n cã nhiÒu khëi s¾c vµ chuyÓn biÕn râ rÖt. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã nhiÒu thay ®æi, ngµnh ch¨n nu«i ®ang tõng b­íc ph¸t triÓn vµ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. N¨m 2002, ngµnh ch¨n nu«i ViÖt Nam cã tèc ®é ph¸t triÓn cao víi 9,9 %...T¨ng tr­ëng ch¨n nu«i sÏ kÐo theo vÊn ®Ò m«i tr­êng, t¸c h¹i m«i tr­êng cña chÊt th¶i tõ gia sóc còng ®· b¾t ®Çu râ nÐt ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn. ChÊt th¶i tõ gia sóc cã mïi h«i, thèi, lµm « nhiÔm kh«ng khÝ, « nhiÔm ®Êt, « nhiÔm nguån n­íc, g©y lªn c¸c bÖnh vÒ ®­êng h« hÊp vµ ®­êng tiªu ho¸, bÖnh ngøa da, ngøa m¾t, viªm gan, ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ, ®êi sèng cña nh©n d©n. ViÖc qu¶n lý chÊt th¶i tõ gia sóc cÇn mét tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, gi¸o dôc, chÝnh s¸ch m«i tr­êng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt phæ biÕn ®Ó xö lý chÊt th¶i tõ gia sóc bao gåm hÖ thèng biogas; bÓ chøa ph©n: bãn ph©n ®· xö lý vµo ®Êt; sö dông c©y xanh ®Ó hÊp thu chÊt th¶i vµ sö dông ph©n gia sóc nh­ mét thµnh phÇn cña thøc ¨n gia sóc. Trong ®ã, x©y dùng hÖ thèng biogas lµ mét gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i tõ ch¨n nu«i tèt nhÊt vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Biogas biÕn ®æi chÊt th¶i tõ gia sóc thµnh nguån n¨ng l­îng cã thÓ dïng ®Ó ®un nÊu, s­ëi Êm, th¾p s¸ng, t¹o nguån ph©n bãn s¹ch cho c©y trång lµm s¹ch m«i tr­êng. Biogas ®­îc ­a chuéng v× kh¶ n¨ng lµm gi¶m mïi h«i cña ph©n gia sóc do sù ph©n huû x¶y ra trong ®iÒu kiÖn yÕm khÝ vµ lµ nguån n¨ng l­îng rÎ tiÒn. HiÖn nay, n­íc ta ®· ¸p dông mét sè m« h×nh biogas cña c¸c n­íc Ên §é, Trung Quèc, Colombia... cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc bµ con n«ng d©n ñng hé. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng biogas ®· gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã kh¨n nªn tèc ®é më réng quy m« cßn chËm. §Ó më réng quy m« vµ ph¹m vi ¸p dông m« h×nh biogas cã hiÖu qu¶ th× c«ng viÖc nghiªn cøu vÒ biogas vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan lµ rÊt quan träng. V× vËy viÖc t×m hiÓu vÒ vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bÒn v÷ng biogas trong quan hÖ víi ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë huyÖn Ch­¬ng Mü-Hµ T©y lµ cÇn thiÕt. 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 1.2.1. Môc tiªu tæng qu¸t: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ ®Þnh ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bÒn v÷ng hÖ thèng biogas sinh häc trong quan hÖ víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã liªn quan ë n«ng th«n huyÖn Ch­¬ng Mü-Hµ T©y. 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng hÖ thèng biogas vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng n«ng th«n. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng biogas vµ thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt. Tõ ®ã t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn hÖ thèng biogas víi mét sè ngµnh s¶n xuÊt ë n«ng th«n vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn nã. - §Ò xuÊt ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng biogas trong quan hÖ tÝch cùc víi ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c ë huyÖn Ch­¬ng Mü-Hµ T©y. 1.3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. 1.3.1: §èi t­îng nghiªn cøu. - Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ - kü thuËt ng¾n liÒn víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng hÖ thèng biogas vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n«ng th«n ë huyÖn Ch­¬ng Mü. - §èi t­îng trùc tiÕp nghiªn cøu lµ c¸c hé cã hÇm biogas vµ mét sè hé ch¨n nu«i nhiÒu mµ ch­a x©y hÇm. 1.3.2: Ph¹m vi nghiªn cøu. - §Þa ®iÓm: huyÖn Ch­¬ng Mü- Hµ T©y. - Thêi gian: tõ 10/2/2003- 10/6/2003. PhÇn II Tæng quan tµi liÖu 2.1. C¬ së lý luËn. 2.1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn Biogas . 2.1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ Biogas sinh häc. C«ng nghÖ khÝ sinh häc Biogas lµ c«ng nghÖ sö dông nh÷ng qu¸ tr×nh ph©n huû trong m«i tr­êng yÕm khÝ c¸c chÊt th¶i cã hµm l­îng h÷u c¬ cao nh­ phô phÈm n«ng nghiÖp; ph©n ®éng vËt; n­íc th¶i sinh ho¹t; n­íc th¶i cña c¸c lß mæ, c¸c tr¹i ch¨n nu«i tËp trung; c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thùc phÈm. S¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ph©n huû kþ khÝ nµy lµ khÝ sinh häc vµ b· th¶i. KhÝ sinh häc lµ nhiªn liÖu khÝ cã gi¸ trÞ, nã ch¸y víi ngän löa xanh l¬ nh¹t vµ kh«ng khãi, ®­îc dïng ®Ó t¹o n¨ng l­îng phôc vô trong s¶n xuÊt, sinh ho¹t, ®ång thêi cßn ®Ó b¶o qu¶n mét sè lo¹i rau qu¶, ngò cèc cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. B· th¶i cã thÓ dïng trùc tiÕp lµm ph©n bãn c¸c lo¹i c©y, xö lý h¹t gièng, trång lÊm lµm thøc ¨n bæ sung ®Ó nu«i lîn, nu«i thuû s¶n mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 2.1.1.2. Vai trß cña Biogas N­íc th¶i vµ chÊt th¶i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t gia ®×nh lµ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ cã ph©n tö lín. C¸c chÊt nµy trong ®iÒu kiÖn nãng Èm sÏ bÞ ph©n ho¸ nhanh sinh ra n¨ng l­îng vµ c¸c chÊt h÷u c¬ ph©n tö nhá h¬n hoÆc c¸c chÊt v« c¬. Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng ®­îc kiÓm so¸t vµ tËp trung th× qu¸ tr×nh nµy sÏ lµm « nhiÔm m«i tr­êng tõ ®ã t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña con ng­êi vµ c¸c sinh vËt kh¸c. Ng­îc l¹i nÕu c¸c chÊt th¶i ®ã ®­îc xö lý hîp lý sÏ t¹o ra nguån n¨ng l­îng t¸i sinh h÷u Ých vµ c¸c chÊt dinh d­ìng dÔ hÊp thô h¬n cho c©y trång vµ vËt nu«i, lµm nguyªn liÖu cho chu tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn tiÕp theo trong hÖ kinh tÕ sinh th¸i VAC. §Ó t×m mét gi¶i ph¸p hîp lý vµ bÒn v÷ng trong viÖc xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i còng nh­ chÊt th¶i sinh ho¹t th× viÖc øng dông c«ng nghÖ Biogas lµ biÖn ph¸p tÝch cùc nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®èi víi khu vùc ®Þa bµn n«ng th«n nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau: - T¹o nguån n¨ng l­îng t¸i sinh rÎ vµ s¹ch phôc vô ®êi sèng con ng­êi. - Gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng vÖ sinh trong s¹ch trong c¸c khu vùc c«ng ®ång n«ng th«n qua ®ã gãp phÇn gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o vÖ søc khoÎ toµn x· héi th«ng qua viÖc gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng s¶n xuÊt, cung cÊp s¶n phÈm n«ng nghiÖp s¹ch. - Gi¶m chÆt ph¸ rõng ë c¸c khu vùc trung du miÒn nói. V× sö dông Biogas sÏ gi¶m nhu cÇu tiªu thô gç, cñi. - T¨ng thu nhËp cho c¸c hé gia ®×nh th«ng viÖc gi¶m chi phÝ vÒ nhu cÇu chÊt ®èt phôc vô sinh ho¹t. - T¹o nguån ph©n bãn h÷u c¬ vi sinh, gi¶m bít sö dông ph©n ho¸ häc, qua ®ã gi¶m bít sù tho¸i ho¸ vµ c¶i thiÖn ®Êt trång, n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång vµ nu«i c¸ trong hÖ thèng VAC gia ®×nh. - Hç trî ph¸t triÓn ch¨n nu«i tèt h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao møc sèng vµ tiÕp cËn ®iÒu kiÖn v¨n minh ®« thÞ cho ng­êi d©n n«ng th«n trong viÖc c¶i t¹o hè xÝ gia ®×nh, sö dông khÝ sinh häc vµo viÖc néi trî. - Gi¶m søc lao ®éng cña phô n÷ trong c«ng viÖc néi trî. 2.1.1.3. §Æc ®iÓm kinh tÕ, kü thuËt cña Biogas. C«ng nghÖ khÝ sinh häc víi c¸c d¹ng hÇm Biogas kh¸c nhau cã ®Æc ®iÓm kinh tÕ vµ kü thuËt kh¸c nhau. Cã nhiÒu d¹ng hÇm Biogas nh­ng phæ biÕn lµ hÇm x©y ch×m d­íi lßng ®Êt cã n¾p h×nh vßm khèi, hÇm Biogas n¾p næi cña Trung Quèc, hÇm Biogas tói ñ b»ng chÊt dÎo cña Colombia. * HÇm Biogas cã n¾p vßm cuèn. - CÊu t¹o cña hÇm gåm: + BÓ ph©n huû ®­îc x©y ch×m d­íi lßng ®Êt cã th©n bÓ h×nh trô, n¾p bÓ h×nh vßm cuèn. N¾p vßm cuèn cã thÓ x©y b»ng g¹ch bª t«ng cèt thÐp, hoÆc b»ng vËt liÖu C«m- p« - sÝt. + HÖ thèng ®Çu vµo dÉn nguyªn liÖu n¹p vµo hÇm ph©n huû theo mét ®­êng èng dÉn th¼ng xuèng ®¸y hÇm. + §Çu ra ®­îc g¾n vµo hÇm ph©n huû, ®ãng vai trß lµ mét bÓ ®iÒu ¸p. - ¦u ®iÓm: T¹o ®­îc ¸p lùc ga lín, cã thÓ sö dông ga ®Ó th¾p s¸ng. - Nh­îc ®iÓm: + B¶n vÏ thiÕt kÕ phøc t¹p, thi c«ng x©y dùng khã kh¨n v× ®ßi hái chÝnh x¸c cao trong thi c«ng x©y dùng, trong khi tr×nh ®é thî x©y dùng ë c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay cßn rÊt h¹n chÕ. Do vËy viÖc phæ cËp vµ nh©n réng, ph¸t triÓn m« h×nh nµy rÊt khã kh¨n. + ¸p lùc ga trong hÇm lín nªn chØ cÇn mét vÕt nøt nhá cña vßm cÇu trong qu¸ tr×nh sö dông còng cã thÓ lµm cho ga thÊt tho¸t hoµn toµn mµ viÖc x¸c ®Þnh c¸c vÕt nøt vµ rß rØ cña vßm cÇu lµ rÊt khã kh¨n. + Líp v¸ng xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn g©y nhiÒu khã kh¨n vµ trë ng¹i cho sù ph©n huû nguyªn liÖu trong hÇm. + Tr­êng hîp bÓ ®iÒu ¸p thiÕt kÕ mµ x©y dùng kh«ng ®óng quy c¸ch tiªu chuÈn sÏ xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng hÇm ph©n huû th­êng xuyªn xÈy ra hiÖn t­îng thiÕu n­íc lµm cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ga thÊp. +Khi ë ®Çu vµo n­íc th­êng bÞ dÒnh lªn lµm cho viÖc n¹p nguyªn liÖu vµo hÇm gÆp nhiÒu trë ng¹i. + Gi¸ thµnh x©y dùng cao (4-5 triÖu ®ång/1hÇm 7m3). * Biogas b»ng tói chÊt dÎo. - CÊu t¹o: + Tói ñ Biogas ®­îc cÊu t¹o bëi 2-3 líp tói nilong lång vµo nhau lµm mét, dµi 7-10m, ®­êng kÝnh 1,4m ®­îc ®Æt nöa ch×m nöa næi trªn mÆt ®Êt. Tói nµy ®­îc g¾n víi hÖ thèng èng sµnh t¹o ®Çu vµo vµ ®Çu ra. + Tói dù tr÷ ga cã nhiÖm vô thu vµ dù tr÷ khÝ sinh häc tï tói ñ ®Ó dÉn tíi bÕp sö dông. - Nh­îc ®iÓm: + Tói ñ Biogas hay bÞ thñng do bÞ t¸c ®éng c¬ häc. + VËt liÖu chÊt dÎo dÔ bÞ l·o ho¸ d­íi t¸c dông cña ¸nh n¾ng mÆt trêi. + M« h×nh chiÕm diÖn tÝch ®Êt lín (10 m3) v× tói Biogas ®Æt nöa ch×m nöa næi trªn mÆt ®Êt lµm cho c¸c gia ®×nh cã diÖn tÝch ®Êt trËt nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông m« h×nh nµy. * Biogas VACVINA c¶i tiÕn: - CÊu t¹o: + HÇm Biogas VACVI NA c¶i tiÕn cã thÓ nãi lµ mét sù giao kÕt gi÷a m« h×nh vßm cuèn cè ®Þnh d­íi lßng ®Êt vµ m« h×nh tói Biogas b»ng nilong. + HÇm ph©n huû th«ng th­êng cã h×nh khèi hép ch÷ nhËt ®­îc x©y dùng b»ng g¹ch, xi m¨ng, ®é s©u võa ph¶i d­íi lßng ®Êt. Kh«ng cÇn bÓ phèi trén, nh­ng thay vµo ®ã lµ mét sù ho¹t ®éng liªn hoµn víi kü thuËt ®¬n gi¶n b»ng mét lo¹i xi-ph«ng ®Çu vµo víi ho¹t ®éng linh ho¹t dÉn chÊt th¶i vµo hÇm ®ång thêi thùc hiÖn ph¸ v¸ng liªn tôc trong qu¸ tr×nh sö dông. Thùc chÊt lµ khi chÊt th¶i ®­a vµo hÇm ®­îc r¬i tù do víi gia tèc träng tr­êng lµm ph¸ vì líp v¸ng trªn bÒ mÆt thuû tÜnh trong hÇm. + Ga s¶n sinh trong hÇm ñ ®­îc dÉn tíi mét hÖ thèng tói dù tr÷ ga b»ng chÊt dÎo, nhê hÖ thèng ®­êng èng dÉn b»ng nhùa hoÆc kim lo¹i. HÖ thèng tói dù tr÷ ga nµy ®­îc treo trªn nãc bÕp hoÆc nãc chuång tr¹i. - ¦u ®iÓm: + HÇm cã thÓ x©y d­íi lßng ®Êt víi cÊu t¹o h×nh khèi hép h×nh ch÷ nhËt ®¬n gi¶n, kh«ng cÇn x©y l¾p h×nh vßm cuèn hoÆc h×nh cÇu, lµm cho viÖc x©y dùng ®­îc dÔ dµng h¬n vµ rÔ h¬n rÊt nhiÒu. CÊu tróc vµ thiÕt kÕ ®¬n gi¶n, viÖc x©y dùng hÇm ph©n huû dÔ dµng, phï hîp víi tr×nh ®é cña thî x©y ë vïng n«ng th«n. + ThiÕt kÕ cña hÇm ph©n huû vµ viÖc sö dông bª t«ng cèt thÐp ®æ liÒn khèi t¹i chç ®èi víi n¾p ph¼ng cho phÐp ®é dung sai vµ rß rØ nhá, mµ vÉn ®¶m b¶o kÝn khÝ cho hÇm. + Ph­¬ng ph¸p l­u gi÷ ga ë bªn ngoµi ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶ phï hîp víi viÖc s¶n xuÊt ga trong mäi hoµn c¶nh. + Ph­¬ng ph¸p ph¸ v¸ng tù ®éng vµ liªn tôc gi¶i quyÕt ®­îc mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i cña c¸c thiÕt kÕ hÇm Biogas vßm cuèn víi viÖc n¹p nguyªn liÖu tõ d­íi ®¸y hÇm. + N¾p hÇm b»ng ph¼ng cã thÓ tËn dông viÖc x©y dùng chuång tr¹i hoÆc nhµ xÝ trùc tiÕp ngay trªn ®ã. + HÇm cã ®é bÒn cao, kh«ng mÊt tiÒn b¶o hµnh duy tr× ho¹t ®éng hÇm hµng n¨m. 2.1.1.4. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ph¸t triÓn hÖ thèng Biogas. * YÕu tè x· héi. - Ých lîi cña Biogas: Biogas ®em l¹i 3 yÕu tè Ých lîi nhÊt ®ã lµ ga ®èt, ph©n bãn vµ vÖ sinh. HÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸- Th¸i B×nh D­¬ng ®Òu thÝch sö dông gas, sau ®ã míi quan t©m ®Õn lîi Ých cña ph©n bãn. Tuy nhiªn ngµy nay ng­êi ta ®ang chó ý ®Õn viÖc sö dông ph©n bãn cßn vÊn ®Ò vÖ sinh vÉn Ýt ®­îc nªu lªn. - §Æc tÝnh d©n téc cña n«ng d©n. Mçi n­íc ®Òu cã ®Æc tÝnh d©n téc riªng vµ ®Æc tÝnh d©n téc cña n«ng d©n ë mçi n­íc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong viÖc lùa chän lo¹i h×nh Biogas thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph­¬ng. Nh×n chung, n«ng d©n th­êng cã tËp qu¸n sö dông trùc tiÕp ph©n bãn gia sóc víi c©y trång, ®un nÊu b»ng cñi gç, r¬m r¹, hä cßn e ng¹i víi viÖc sö dông khÝ ®èt Biogas. * YÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸c lo¹i h×nh thiÕt kÕ. - Nguyªn vËt liÖu x©y dùng: Kü thuËt x©y dùng Biogas cßn tuú thuéc vµo nguyªn vËt liÖu s½n cã t¹i ®Þa ph­¬ng nh­ ®¸, g¹ch, bª t«ng ... HÇm ñ cã thÓ lµm b»ng rÊt nhiÒu lo¹i vËt liÖu kh¸c. - Mùc n­íc ngÇm: Lµ mùc n­íc s½n cã trong hè ®µo d­íi ®Êt. Khi mùc n­íc d©ng cao tíi gÇn mÆt th× gäi ®ã lµ mùc n­íc ngÇm cao. Trong nh÷ng khu vùc ngËp n­íc nh­ vËy ph¶i x©y dùng lo¹i h×nh bÓ sinh khÝ ®Æc biÖt. - Nguyªn liÖu cho vµo hÇm ñ: KhÝ ®èt sinh häc ®­îc ph¸t sinh bëi c¸c lo¹i ph©n xanh, ph©n chuång nh­ng chØ cã mét lo¹i h×nh duy nhÊt lµ lo¹i h×nh vßm cè ®Þnh míi cã thÓ sö dông ®­îc c¶ ph©n xanh, rau cá c¸c lo¹i mµ kh«ng cÇn ph¶i nghiÒn chóng ra tr­íc. §a sè c¸c lo¹i h×nh bÓ sinh khÝ ®­îc thiÕt kÕ bÓ sö dông ph©n lîn, ph©n tr©u, bß; mét sè m« h×nh ®­îc thiÕt kÕ ®Ó sö dông ph©n gµ, vÞt, ph©n ng­êi. Khi chØ dïng ph©n ®éng vËt th× bÓ sinh khÝ ho¹t ®éng liªn bëi v× cã mét l­îng chÊt th¶i t­¬ng ®­¬ng còng tho¸t ra khái bÓ sinh khÝ. Khi dïng ph©n xanh v× cã tû träng nhá nªn chóng kh«ng thÓ tù ch¶y tho¸t ra khái bÓ sinh khÝ mµ tr­íc khi ®æ ph©n xanh vµo hÇm ñ ta ph¶i vít l­îng ph©n xanh cò ra vµ thay ph©n xanh tõ mét ®Õn hai lÇn trong mét n¨m, mçi lÇn thay ph¶i ®îi mét thêi gain cho ®Õn khi vi khuÈn b¾t ®Çu ho¹t ®éng th× míi cã ga. Nh­ vËy nÕu dïng ph©n xanh th× sÏ bÞ gi¸n ®o¹n qu¸ tr×nh cung cÊp ga. H¬n n÷a l­îng ph©n thu ®­îc tõ gia sóc, gia cÇm vµ ng­êi cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ kÝch th­íc con vËt, lo¹i thùc phÈm cho gia sóc ¨n mçi ngµy vµ møc s¶n sinh cña sóc vËt. *Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh vËn hµnh. - L­îng n­íc: Th­êng 1 kg ph©n ph¶i trén víi 1 kg n­íc. Kh«ng thÓ dïng n­íc biÓn ®­îc bëi v× nã sÏ lµm c¶n trë sù ph¸t sinh cña vi khuÈn. - Thêi gian sö dông bÓ sinh khÝ: BÓ sinh khÝ x©y b»ng xi m¨ng cã thÓ sö dông ®­îc 20 n¨m. Khi quyÕt ®Þnh x©y dùng bÓ sinh khÝ, ng­êi sö dông ph¶i hiÓu r»ng ®ã lµ 1 viÖc ®Çu t­ vèn l©u dµi v× vËy ph¶i tÝnh to¸n ®Õn sè l­îng gia sóc trong t­¬ng lai vµ viÖc sö dông gas trong t­¬ng lai. - Líp v¸ng trong hÇm ñ: §ãng v¸ng lµ hiÖn t­îng chÝnh trong c¸c bÓ sinh khÝ vËn hµnh liªn tôc ®­îc t¹o bëi rau cá, r¬m r¹, ph©n xanh kh«ng bÞ môc r÷a, c¸c líp lãt æ cho sóc vËt nh­ vá trÊu, m¹t c­a. Nõu líp v¸ng cã Ýt ta cã thÓ quÊy tan ®i. Nõu líp v¸ng ®ãng qu¸ dµy th× ph¶i vít nã ra. 2.1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 2.1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. - Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi: Lµ qu¸ tr×nh n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng, vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi d©n b»ng ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ x· héi, n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng v¨n ho¸. - Ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Lµ ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ®êi nay mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña ®êi sau. Hay ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ c¶i thiÖn chÊt l­îng sèng cña con ng­êi trong kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®­îc cña hÖ sinh th¸i. - Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng: Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ sù qu¶n lý vµ b¶o tån sù thay ®æi vÒ tæ chøc vµ kü thuËt nh»m ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu hiÖn t¹i ngµy cµng t¨ng cña con ng­êi c¶ trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Sù ph¸t triÓn nh­ vËy cña nÒn n«ng nghiÖp (bao gåm c¶ l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n) sÏ ®¶m b¶o kh«ng tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng, kh«ng gi¶m cÊp tµi nguyªn, sÏ phï hîp vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ®­îc chÊp nhËn vÒ ph­¬ng diÖn x· héi. 2.1.2.2. C¸c néi dung trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. - §a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: §a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n lµ s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ víi tû suÊt hµng ho¸ cao, tËn dông triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ so s¸nh cña c¸c hé, c¸c vïng. Tr­íc hÕt lµ nguån lùc ®Êt ®ai, lao ®éng vµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn ­u ®·i ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¹i chç vµ gãp phÇn tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng t¹i chç vµ gãp phÇn tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng vµ hîp t¸c kinh tÕ trong néi bé gia ®×nh n«ng th«n còng nh­ trong ph¹m vi cña huyÖn. §a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt trong n«ng th«n nh»m chuyÓn ®æi kinh tÕ n«ng th«n tõ nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng, lÊy s¶n xuÊt l­¬ng thùc lµ chÝnh sang 1 c¬ cÊu míi: n«ng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, trong s¶n xuÊt lÊy ®a d¹ng ho¸ c©y trång, ch¨n nu«i theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµm träng t©m. - Chuyªn m«n ho¸: - Th©m canh ho¸: 2.2. C¬ së thùc tiÔn cña ph¸t triÓn Biogas. 2.2.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn Biogas trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. 2.2.1.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn Biogas trªn thÕ giíi. Víi nhËn thøc c«ng nghÖ sinh häc lµ c«ng nghÖ khÝ liªn ngµnh ®a môc tiªu, ®a môc ®Ých nªn chÝnh phñ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang quan t©m ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng ch­¬ng tr×nh m¹nh mÏ thóc ®Èy sö dông nguån n¨ng l­îng khÝ sinh häc víi môc tiªu khai th¸c toµn diÖn c¸c lîi Ých cña nã, c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy c«ng nghÖ khÝ sinh häc ®· ®­îc chøng minh trªn c¸c lîi Ých kinh tÕ, x· héi nh­: b¶o vÖ m«i tr­êng, cung cÊp n¨ng l­îng; ®iÖn trªn c¬ së chi phÝ thÊp nhÊt cho c¸c vïng hÎo l¸nh; t¹o ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cho c¸c vïng hÎo l¸nh; ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån c¸c nguån n¨ng l­îng. - Trung Quèc: Trung Quèc ®· cã mét lÞch sö Ên t­îng vÒ viÖc sö dông n¨ng l­îng t¸i t¹o cho viÖc ph¸t triÓn n«ng th«n víi mét sè ch­¬ng tr×nh cã tÇm cì lín nhÊt thÕ giíi vÒ khÝ sinh häc. Theo sè liÖu thèng kª cña Bé n«ng nghiÖp Trung Quèc riªng trong lÜnh vùc ch¨n nu«i n¨m 1996 cã 460 c«ng tr×nh khÝ sinh häc cung cÊp cho 5,59 triÖu gia ®×nh sö dông, ph¸t ®iÖn víi c«ng suÊt 866 KW, s¶n xuÊt th­¬ng m¹i 24.900 tÊn ph©n bãn vµ 700 tÊn thøc ¨n gia sóc. Tíi cuèi n¨m 1998 sè c«ng tr×nh lín t¨ng lªn ®Õn 573 vµ ®Õn n¨m 2000 cã 2000 bÓ cì lín vµ 8,5 triÖu hÇm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c m« h×nh nhµ kÝnh vµ sö dông n¨ng l­îng ®a d¹ng ®· ®­îc ph¸t triÓn rÊt nhanh ë Trung Quèc, ®Æc biÖt nh÷ng bÓ t¹o khÝ Biogas nhá ®­îc x©y dùng mçi n¨m tíi 160.000 chiÕc. Cuèi thÕ kû 20 toµn quèc ®· cã 7.630.000 bÓ t¹o khÝ Biogas nhá. - §øc: ViÖc x©y dùng c«ng tr×nh khÝ sinh häc t¨ng tõ 100 thiÕt bÞ/ n¨m trong nh÷ng n¨m 90 lªn 200 thiÕt bÞ/ n¨m vµo n¨m 2000 hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh cã thÓ tÝch ph©n huû tõ 1000 tíi 1500 m3, c«ng suÊt khÝ 100 tíi 150 m3. Cã trªn 30 c«ng tr×nh quy m« lín víi thÓ tÝch ph©n huû 4000 tíi 8000 m3. KhÝ sinh häc s¶n xuÊt ra ®­îc sö dông ®Ó cung cÊp cho c¸c tæ m¸y ®ång ph¸t nhiÖt vµ ph¸t ®iÖn cã c«ng suÊt ®iÖn lµ 20, 150. 200 vµ 500 KWe. - Nepal: Søc tiªu thô c¸c n¨ng l­îng truyÒn thèng t¹i c¸c hé gia ®×nh ë vïng n«ng th«n: 85% (75% tõ cñi ®un, chÊt ®èt tõ n«ng nghiÖp). Tæng sè m« h×nh Biogas ®· l¾p ®Æt 104 080. Sè huyÖn ®· x©y dùng c¸c m« h×nh Biogas: 65 HuyÖn. LÞch sö cña Biogas b¾t ®Çu tõ n¨m 1965, nÒn t¶ng lµ sù h­íng dÉn chØ ®¹o cña Late Father B.R.Saubolle tr­êng Xavier's t¹i Godavari ë Kathmandu, Nepal. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ Biogas chØ ®­îc quan t©m ®Õn sau khi gi¸ nhiªn liÖu ®ét ngét t¨ng cao. Nã ®­îc b¾t ®µu tõ n¨m 1975 víi tªn gäi lµ "N¨m n«ng nghiÖp". Trong thêi gian nµy cã tæng sè 200 gia ®×nh l¾p ®Æt víi quy m« lµ lo¹i hÇm næi h×nh vßm cÇu. N¨m 1977, cïng víi sù ®­a vµo cña c«ng ty Gobar, Biogas sinh häc ®­îc phæ biÕn. Tuy nhiªn, kÕt thóc n¨m 1978, phæ biÕn ®­îc tÊt c¶ 708 hÇm Biogas lo¹i hÇm næi h×nh vßm cÇu.ThÊy ®­îc tÇm quan träng cña Biogas sinh häc vµ sù quan t©m chó ý cña ng­êi d©n, chÝnh phñ ®· ®­a ra nhiÖm vô l¾p ®Æt 4000 hÇm ph©n hñy lo¹i kÕ ho¹ch thø 7 trong giai ®o¹n b¾t ®Çu tõ n¨m 1985. Víi sù giíi thiÖu cña ch­¬ng tr×nh hç trî Biogas, d­íi sù hç trî cña tæ chøc ph¸t triÓn Hµ Lan, nhÞp ®é b¾t ®Çu ®¹t ®­îc vÒ sù t¨ng tiÕn cña Biogas .Trong suèt giai ®o¹n ®Çu vµ giai ®o¹n thø 2 ch­¬ng tr×nh hç trî Biogas cã 31000 hÇm. D­íi giai ®o¹n thø 3 ®· x©y dùng ®­îc 1000.000 hµm Biogas cè ®Þnh. - §an M¹ch: ViÖc x©y dùng c¸c nhµ m¸y kÞ khÝ tËp trung ®ang trë thµnh mét lùa chän phæ biÕn ®Ó qu¶n lý chÊt th¶i ë nh÷ng n¬i chÊt th¶i tõ vµi nguån cã thÓ ®­îc xö lý ph©n ®éng vËt, phô ph©n c©y trång, chÊt th¶i h÷u c¬ cña c¸c gia ®×nh. 2.1.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn Biogas ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y s¶n phÈm khÝ sinh häc Biogas nhê sö dông chÊt th¶i ®éng vËt cã kh¶ n¨ng ph©n gi¶i vÒ mÆt sinh häc ®· ®­îc ®Ò xuÊt øng dông nh­ mét phÇn cña m« h×nh VAC, nh»m xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i, t¹o khÝ ®èt phôc vô vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, c¸c gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt c«ng nghÖ do thÕ giíi ®· c«ng bè vµ nh÷ng c¶i tiÕn cña c¸c tæ chøc ë trong n­íc cã quan t©m ®Õn lÜnh vùc nµy ®· ®­îc ¸p dông ë c¸c vïng n«ng th«n n­íc ta vµ ®· gióp bµ con n«ng d©n ViÖt Nam b­íc ®Çu cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc tiÕp cËn m« h×nh c«ng nghÖ ®a môc tiªu, mang l¹i hiÖu qu¶ nµy. Tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn nay c¸c d¹ng hÇm Biogas kh¸c nhau nh­ hÇm Biogas x©y ch×m d­íi lßng ®Êt cã n¾p h×nh vßm cuèn cña Trung Quèc, Ên §é; M« h×nh tói Biogas ñ b»ng vËt liÖu chÊt dÎo cña C«-l«m-bia ®· lÇn l­ît ®­îc giíi thiÖu vµo ViÖt Nam qua nhiÒu kªnh vµ ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau trong ®ã tæ chøc VACVINA trªn ®Þa bµn toµn quèc víi vai trß tiªn phong ®· thùc sù cã nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc trong viÖc phæ biÕn c¸c lo¹i h×nh c«ng nghÖ Biogas th«ng qua c¸c néi dung: tËp huÊn chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kü thuËt cho ®Þa ph­¬ng; x©y dùng c¸c m« h×nh tr×nh diÔn ®Ó nh©n réng; thùc hiÖn c¸c chiÕn dÞch tuyªn truyÒn, phæ biÕn kü thuËt ®Ó n©ng cao nhËn thøc cho héi viªn th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn thanh, truyÒn h×nh. Tuy nhiªn, theo ph¶n ¸nh cña c¸c hé n«ng d©n th× kÕt qu¶ thu ®­îc tõ c¸c m« h×nh Biogas lµ rÊt kh¸c nhau vµ cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn sù ph¸t triÓn vµ nhËn réng c¸c m« h×nh Biogas gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i ®ã khiÕn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ Biogas ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín vµ cã thêi ®iÓm ®· mang dÊu hiÖu cña sù ngõng trÖ. Tr­íc nh÷ng khã kh¨n do h¹n chÕ cña c«ng nghÖ Biogas vµ nh÷ng bøc xóc cÇn ®­îc gi¶i quyÕt sím nh»m hç trî cho bµ con n«ng d©n ®Èy m¹nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i, gi¶i quyÕt vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng, trung ­¬ng héi VACVINA ®· thiÕt kÕ m« h×nh “Biogas VACVINA c¶i tiÕn”. HÇm Biogas c¶i tiÕn lµ mét m« h×nh ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho vïng n«ng th«n ViÖt Nam. §Õn nay, c«ng nghÖ khÝ sinh häc ®· ®­îc ph¸t triÓn réng lín ë ViÖt Nam, ­íc tÝnh cã kho¶ng 30.000 c«ng tr×nh sinh häc ®· ®­îc x©y dùng, l¾p ®Æt trong ®ã ®a sè lµ lo¹i tói nilong. NhiÒu tæ chøc ®· tham gia ph¸t triÓn c«ng nghÖ nµy nhê nh÷ng nguån tµi trî kh¸c nhau. HiÖn nay, cã kho¶ng 10 kiÓu thiÕt bÞ khÝ sinh häc ®ang ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam. Sè l­îng m« h×nh Biogas t¨ng nhanh, ®Æc biÖt ë Thµnh phè H¶i Phßng, Th¸i Nguyªn, VÜnh Phóc, Cao B»ng, Ngo¹i Thµnh Hµ Néi. TØnh Th¸i Nguyªn ®ang ®Èy m¹nh viÖc øng dông c¸c thµnh tùu vÒ c«ng nghÖ ph¸t triÓn hÇm khÝ sinh häc vµo cuéc sèng d©n sinh, ®Æc biÖt ®èi víi khu vùc n«ng th«n. Tõ n¨m 1998 ®Õn nay bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin, gi¸o dôc, truyÒn th«ng, v× viÖc sö dông khÝ sinh häc, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn hÇm khÝ sinh häc ®· ®Çu t­ x©y dùng trªn 500 hÇm thÝ ®iÓm cho c¸c hé d©n b»ng sù tµi trî mét phÇn tõ ng©n s¸ch sù nghiÖp khoa häc cña tØnh. Sù thµnh c«ng cña m« h×nh ®· thóc ®Èy nhanh viÖc më réng x©y dùng c¸c lo¹i hÇm khÝ sinh häc trong d©n c­, theo ­íc tÝnh ®Õn nay gÇn 1000 hÇm ®ang ho¹t ®éng trong c¸c hé gia ®×nh. TØnh §ång Nai ®· ban hµnh quy ®Þnh nÕu kh«ng cã hÇm khÝ sinh häc th× kh«ng ®­îc ph¸t triÓn ch¨n nu«i. HiÖn nay ë §ång Nai mçi n¨m l¾p ®Æt 500 tói Biogas do ch­¬ng tr×nh n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n thùc hiÖn, mét sè ®¬n vÞ kh¸c x©y dùng c¸c bÓ, tæng sè c¸c hÇm vµ bÓ khÝ sinh häc vµo kho¶ng 3.500 chiÕc. TØnh Hµ T©y: Qua thêi gian ng¾n triÓn khai (tõ n¨m 1998 ®Õn th¸ng 4 n¨m 2002), toµn tØnh ®· cã 7250 hÇm Biogas c¸c lo¹i, hÇm lín nhÊt cã thÓ tÝch 10-12m3, nhá nhÊt lµ 4m3, t­¬ng øng víi sè vèn ®Çu t­ 25375 triÖu ®ång, trong ®ã vèn cña nhµ n­íc bá ra tõ 85-100%. HuyÖn cã sè hÇm Biogas nhiÒu nhÊt tØnh lµ §an Ph­îng víi 2240 hÇm, tiÕp theo lµ c¸c tØnh øng Hoµ, Hoµi §øc trªn d­íi 1000 hÇm. Môc tiªu cña tØnh tõ nay ®Õn n¨m 2010 toµn tØnh ph¶i ®¹t ®­îc 22984 hÇm Biogas c¸c lo¹i. PhÇn III ®Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu 3.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn - VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh: HuyÖn Ch­¬ng Mü thuéc vïng b¸n s¬n ®Þa cña tØnh Hµ T©y, trung t©m cña huyÖn c¸ch thÞ x· Hµ §«ng 10 Km, c¸ch Thñ ®« Hµ Néi 20 Km vÒ phÝa t©y. PhÝa §«ng cña huyÖn gi¸p víi huyÖn Thanh Oai. PhÝa T©y gi¸p víi huyÖn L­¬ng S¬n tØnh Hoµ B×nh. PhÝa Nam gi¸p víi 2 huyÖn øng Hoµ vµ Mü §øc. PhÝa B¾c gi¸p víi hai huyÖn Hoµi §øc vµ Quèc Oai. Nh­ v©y, huyÖn Ch­¬ng Mü cã mét vÞ trÝ kh¸ thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. §Æc biÖt huyÖn Ch­¬ng Mü l¹i n»m trªn trôc ®­êng 6-con ®­êng nèi liÒn tØnh Hoµ B×nh víi thÞ x· Hµ §«ng vµ Thñ ®o hµ Néi thuËn lîi trong giao l­u bu«n b¸n, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i dÞch vô. H¬n n÷a huyÖn Ch­¬ng Mü bao gåm nhiÒu lo¹i ®Êt chia lµm 3 vïng: vïng ®åi gß, vïng ®Êt b·i, vïng ®ång b»ng gi÷a huyÖn nªn cã ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ c¸c ngµnh nghÒ. - Thêi tiÕt khÝ hËu: KhÝ hËu cña huyÖn Ch­¬ng Mü mang ®Æc tÝnh chung cña khÝ hËu vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®­îc chia lµm hai mïa râ rÖt: Mïa kh« (hanh kh« vµ gi¸ rÐt) kÐo dµi tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau víi nhiÖt ®é trung b×nh vµo kho¶ng tõ 160C-210C; mïa m­a (nãng bøc, n¾ng l¾m m­a nhiÒu) kÐo dµi tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10 nhiÖt ®é trung b×nh vµo kho¶ng 23,7-29,70C. L­¬ng m­a b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 2427,9 mm, ®é Èm b×nh qu©n kho¶ng 83%. Ch­¬ng Mü lµ huyÖn n»m trong vïng ph©n lò cña ®ång b»ng s«ng Hång vµ chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín cña lò rõng ngang qua d·y nói TrÇm S¬n cña tØnh Hoµ B×nh. MÆt kh¸c hÖ thèng s«ng ngßi, ao hå cña huyÖn kh¸ phøc t¹p víi bao con s«ng ch¶y qua lµ s«ng Bïi, s«ng §¸y, s«ng TÝch Giang vµ rÊt nhiÒu ao hå, ®Çm, kªnh. §iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu thuû v¨n ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn, t×nh tr¹ng h¹n h¸n lò lôt vÉn th­êng xuyªn sÈy ra, n«ng d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n. 3.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi. Víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lín vµ d©n sè kh¸ ®«ng, huyÖn Ch­¬ng Mü chia lµm 33 x· vµ thÞ trÊn. Ng­êi d©n trong huyÖn Ch­¬ng Mü sèng chñ yÕu b»ng nghÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, mçi x· cã mét tËp qu¸n canh t¸c, s¶n xuÊt kh¸c nhau nh­ng nh×n chung n¨ng suÊt lao ®éng ch­a cao, gi¸ trÞ s¶n xuÊt lao ®éng cßn thÊp, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp, ®êi sèng cña ng­êi d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¬ së vËt chÊt , c¬ së h¹ tÇng cña huyÖn cßn kÐm, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n. Ngoµi hai quèc lé (quèc lé 6 vµ quèc lé 21A) th× hÇu hÕt c¸c con ®­êng liªn th«n , liªn x· trong huyÖn vÉn lµ ®­êng cÊp phèi , ®­êng ®Êt , ®i võa sãc võa bôi, do ®ã ®· h¹n chÕ rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña huyÖn. Trªn ®Þa bµn huyÖn Ch­¬ng Mü cã mét sè nhµ m¸y xÝ nghiÖp nh­ xÝ nghiÖp ChÌ L­¬ng Mü, C«ng ty gièng gia cÇm L­¬ng Mü, C«ng ty thøc ¨n gia sóc CP, Nhµ M¸y Bª T«ng vµ nhiÒu c¬ së chÕ biÕn l­¬ng thùc thùc phÈm. §Æc biÖt trªn ®Þa bµn huyÖn cßn cã tr­êng §¹i Häc L©m NghiÖp, tr­êng Cao §¼ng Kü ThuËt Hµ T©y, tr­êng Cao §¼ng Céng §ång Xu©n Mai, tr­êng Trung Häc NghiÖp Vô, tr­êng Cao §¼ng ThÓ Dôc ThÓ Thao vµ nhiÒu ®¬n vÞ qu©n ®éi...§©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt tèt thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña huyÖn ph¸t triÓn. Nh­ng thùc tÕ huyÖn Ch­¬ng Mü vÉn ch­a ph¸t huy ®­îc htªs m¹nh ®ã. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn ®· cã rÊt nhiÒu thay ®æi, c¸c lµng nghÒ ®­îc kh«i phôc ph¸t triÓn tèt, nhiÒu c«ng ty ®­îc thµnh lËp trªn ®Þa bµn huyÖn ®· thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng , c¸c côm c«ng nghiÖp ®ang dÇn ®­îc h×nh thµnh nh­ côm c«ng nghiÖp Bª T«ng – Xu©n Mai; côm c«ng nghiÖp Phó NghÜa – Tr­êng Yªn. §©y lµ c¬ héi tèt cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña huyÖn trong nh÷ng n¨m tíi. 3.1.2.1. T×nh h×nh ®Êt ®ai vµ ph©n bæ cña huyÖn trong 3 n¨m (2002-2003). DiÖn tÝch ®Êt ®ai kh¸ réng víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 23.294,15ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm h¬n 60%, ®Êt chuyªn dïng chiÕm h¬n 20%, ®Êt thæ c­ chiÕm tû träng nhá h¬n 5%, nh­ng ®Êt ch­a sö dông th× chiÕm tû träng lín h¬n 9%. Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn kh«ng ®æi nh­ng diÖn tÝch cña c¸c lo¹i ®Êt th× thay ®æi hµng n¨m, cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m tuú theo môc ®Ých sö dông ®Êt cña ng­êi d©n. §Êt n«ng nghiÖp cã xu h­íng gi¶m theo c¸c n¨m: N¨m 2000, ®Êt n«ng nghiÖp cã diÖn tÝch lµ 14.431,26ha chiÕm 61,95% tæng diÖn yÝch ®Êt tù nhiªn. N¨m 2001, ®Êt n«ng nghiÖp cßn 14.391,95ha chiÕm 61,78% vµ ®Õn n¨m 2002 diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cßn 14.378,67 ha chiÕm 61,73% diÖn tÝch ®Êt tù nhªn. Nh­ vËy, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m hµng n¨m víi tèc ®é gi¶m b×nh qu©n lµ 0,19%. Nguyªn nh©n lµm gi¶m diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ nhiÒu nhµ m¸y , xÝ nghiÖp, c«ng ty , nhµ ë ®­îc x©y dùng trªn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, tøc lµ ®Êt n«ng nghiÖp ®­îc chuyÓn sang lµm ®Êt chuyªn dïng vµ ®Êt thæ c­ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu CNH, H§H N«ng nghiÖp, n«ng th«n, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn , ®¸p øng nhu cÇu nhµ ë cho ng­êi d©n. §Êt l©m nghiÖp trong mÊy n¨m gÇn ®©y , ®Æc biÖt lµ trong 3 n¨m qua gi÷ ë møc cè ®Þnh kh«ng t¨ng kh«ng gi¶m. §Êt chuyªn dïng chiÕm tû träng lín vµ cã xu h­íng t¨ng lªn hµng n¨mv¬is tèc ®é b×nh qu©n lµ 0,45%, cô thÓ n¨m 2000 víi diÖn tÝch 4911,80 ha chiÕm 21,09%; n¨m 2001 víi diÖn tÝch 4942,90 ha chiÕm 21,22%; n¨m 2002 víi diÖn tÝch 4956,89 ha chiÕm 21,28%. §Êt chuyªn dïng t¨ng lªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu x©y dùng c¬ së h¹ tÇng t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ chung cña huyÖn. BiÓu 1 §Êt thæ c­ t¨ng lªn do sù gia t¨ng ®©n sè, do t¸ch hé. N¨m 2000 diÖn tÝch ®Êt thæ c­ cña toµn huyÖn lµ 1164,14ha chiÕm 5,00% n¨m; n¨m 2001 t¨ng lªn 1176,42 ha chiÕm 5,05%; n¨m 2002 t¨ng chËm h¬n so víi n¨m 2001, v¬i diÖn tÝch ®Êt thæ c­ n¨m 2002 lµ 1177,58 ha chiÕm 5,06%. §Êt ch­a sö dông cßn chiÕm tû lÖ cao, diÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông gi¶m hµng n¨m nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m 2000 diÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông lµ 2201,35 ha chiÕm 9,45%; ®Õn n¨m 2001 diÖn tÝch nµy gi¶m cßn 2179,28 ha chiÕm 9,43% ; n¨m 2002 , diÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông lµ 2195,41 ha chiÕm 9,42% tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhªn. Nh­ vËy , n¨m 2001 diÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông gi¶m m¹nh h¬n n¨m 2002 vµ tèc ®é gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 0,14%. DiÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông chñ yÕu lµ ®Êt ®åi gß , ®Êt ®Çm lÇy , diÖn tÝch nµy cã kh¶ n¨ng chuyÓn thµnh ®Êt n«ng nghiÖp nªn cÇn quan t©m khai th¸c. MÆc dï ®Êt n«ng nghiÖp cã diÖn tÝch kh¸ lín , nh­ng do d©n sè cña huyÖn Ch­¬ng Mü kh¸ ®«ng nªn b×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn mét khÈu , trªn mét lao ®éng, trªn mét hé n«ng nghiÖp cßn thÊp. H¬n n÷a diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp th× gi¶m ®i hµng n¨m mµ d©n sè th× tiÕp tôc t¨ng lªn hµng n¨m, nªn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n ®Òu cã xu h­íng gi¶m. DiÖn tÝch ®Êt thæ c­ b×nh qu©n trªn hé còng ë møc trung b×nh, cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng chuång tr¹i ch¨n nu«i. Nh­ vËy, huyÖn Ch­¬ng Mü cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai phï hîp víi ph¸t triÓn ngµnh nghÒ theo h­íng ®a d¹ng ho¸. Nh×n chung, nguån ®Êt ®ai cña huyÖn kh¸ dåi dµo vµ ®­îc ph©n bè t­¬ng ®èi hîp lý, xong diÖn tÝch ®Êt hoang ho¸ vÉn cßn nhiÒu vµ g©y l·ng phÝ lín. Nªn tËp trung nh©n lùc, vËt lù ®Ó khai th¸c nguån ®Êt hoang ho¸ ®ã th× ®©y chÝnh lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸. 3.1.2.2. T×nh h×nh ph©n bæ vµ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cña huyÖn. §Êt n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ lín nhÊt trong tæng quü ®Êt tù nhiªn cña huyÖn vµ ®Êt n«ng nghiÖp ®ang cã xu thÕ gi¶m mçi n¨m. §Êt n«ng nghiÖp ®­îc ph©n lµm nhiÒu lo¹i dùa vµo ®Æc ®iÓm c©y trång , vËt nu«i nh­: ®Êt trång c©y hµng n¨m; ®Êt trång c©y l©u n¨m; ®Êt v­ên; ®Êt ao hå th¶ c¸; ®Êt trång cá ch¨n th¶ gia sóc. Trong ®ã , ®Êt trång c©y hµng n¨m chiÕm tû lÖ lín nhÊt víi h¬n 80%, tiÕp theo lµ ®Êt v­ên chiÕm gÇn 10% vµ nhá nhÊt lµ ®Êt trång cá ch¨n th¶ gia sóc. §iÒu ®¸ng chó ý lµ trong 3 n¨m qua, diÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt nµy ®Òu gi¶m. Cô thÓ: ®Êt trång c©y hµng n¨m lµ 11943,32ha chiÕm 82,76%(n¨m 2000) gi¶m xuèng cßn 11925,92 ha chiÕm 82,64% vµ tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 11912,95 ha. Nh­ vËy, n¨m sau diÖn tÝch ®Êt trång c©y hµng n¨m gi¶m nhiÒu h¬n so víi n¨m tr­íc tèc ®é gi¶m b×nh qu©n lµ 0,13%. Trong ®Êt trång c©y hµng n¨m chñ yÕu vÉn lµ ®Êt cÊy lóa vµ ®Êt trång mµu chiÕm h¬n 90% diÖn tÝch trång c©y hµng n¨m, cßn l¹i ch­a ®Õn 10% lµ diÖn tÝch ®Êt trång c©y hµng n¨m kh¸c. §Êt trång c©y l©u n¨m gi¶m m¹nh trong n¨m 2001 víi tèc ®é gi¶m lµ 1,93%, nh­ng ®Õn n¨m 2002 th× diÖn tÝch ®Êt trång c©y l©u n¨m gi÷ ë møc æn ®Þnh, kh«ng gi¶m n÷a. §Êt v­ên chiÕm tû lÖ cao gÇn 10% trong quü ®Êt n«ng nghiÖp, n¨m 2001 diÖn tÝch ®Êt v­ên gi¶m m¹nh víi tèc ®é gi¶m lµ 0,67% do diÖn tÝch ®Êt v­ên ®­îc chuyÓn sang dïng vµo x©y dùng chuång tr¹i vµ nhµ ë, ®Õn n¨m 2002 th× diÖn tÝch ®Êt v­ên ®­îc b¶o toµn. Bªn c¹nh nguån ®Êt trªn th× ph¶i kÓ ®Õn nguån ®Êt quý ®ã lµ hå th¶ c¸ vµ trång cá ch¨n th¶ gia sóc, diÖn tÝch lo¹i ®Êt nµy tuy chiÕm tû träng nhá vµ Ýt biÕn ®éng nh­ng ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai rÊt tèt ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i thuû s¶n vµ ch¨n th¶ gia sóc. Ao hå lµ diÖn tÝch cã thÓ ph¸t triÓn thuû s¶n cho gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ ®ång thêi lµ n¬i chøa n­íc m­a, cung cÊp n­íc t­íi cho c©y trång. Nh­ng diÖn tÝch ao hå vÉn bÞ thu hÑp , bëi ao hå th­êng gÇn c¸c con ®­êng lín nªn ng­êi ta ®· lÊp ao ®Ó lµm nhµ. N­íc ao hå ngµy nay ®ang cã nguy c¬ bÞ « nhiÔm do l­îng chÊt th¶i ®æ ra ngµy cµng nhiÒu . CÇn ph¶i b¶o vÖ nguån n­íc ao hå , khai th¸c diÖn tÝch ao hå ®Ó ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n. BiÓu 2: DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m mµ d©n sè ngµy cµng ®«ng, do ®ã b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp trªn mét khÈu n«ng nghiÖp gi¶m ®i. XÐt chØ tiªu b×nh qu©n ®Êt trång hµng n¨m trªn mét khÈu ta thÊy : n¨m2000, ®Êt trång c©y hµng n¨m b×nh qu©n trªn mét khÈu lµ 0,057 ha/khÈu n«ng nghiÖp. Nh­ng ®Õn n¨m 2001 chØ cßn 0,056 ha/ khÈu/ n«ng nghiÖp. Vµ ®Õn n¨m 2002 ®Êt trång c©y hµng n¨m b×nh qu©n chØ cßn xÊp xØ 0,056 ha/ khÈu/ n«ng nghiÖp. Víi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c b×nh qu©n nh­ trªn lµ t­¬ng ®èi lín , nh­ng nÕu chØ sèng b»ngviªcj s¶n xuÊt trªn h¬n 1 sµo ruéng/1 khÈu th× ®êi sèng qu¶ lµ khã kh¨n. CÇn ph¶i th©m canh t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¶u ®Êt , ®ång thêi ph¸t triÓn ngµnh nghÒ phô, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn m¹nh h¬n n÷a ngµnh ch¨n nu«i ®Ó võa n©ng cao thu nhËp võa båi d­ìng , c¶i t¹o nguån ®Êt mµ ®Æc biÖt lµ ®Êt trång c©y hµng n¨m. 3.1.2.3. T×nh h×nh ®©n sè vµ ph©n bæ d©n sè cña huyÖn qua 3 n¨m. Ch­¬ng Mü lµ mét trong nh÷ng huyÖn cã sè d©n ®«ng cña tØnh Hµ T©y, trong mÊy n¨m gÇn ®©y, tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn ®· gi¶m ®i nhiÒu vµ chØ cßn ë møc thÊp( n¨m 2000 tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn lµ 1,16, ®Õn n¨m 2002 tû lÖ nµy gi¶m cßn 1,10). Tuy nhiªn , hµng n¨m vÉn cã kho¶ng gÇn 3 ngh×n ng­êi ®­îc sinh ra vµ bæ sung vµo tæng d©n sè cña huyÖn . Tonaf huyÖn Ch­¬ng Mü cã kho¶ng h¬n 50.000 hé vµ mçi n¨m t¨ng thªm kho¶ng 600 hé, tèc ®ä t¨ng tæng sè hé cña n¨m tr­íc lín h¬n n¨m sau( n¨m 2001 tèc ®é t¨ng tæng sè hé lµ 1,14%; n¨m 2002 tèc ®é t¨ng tæng sè hé lµ 1,12%). Trong ®ã , hé n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ cao víi h¬n 80% tæng sè hé vµ c¬ cÊu hé n«ng nghiÖp gi¶m ®i qua c¸c n¨m (n¨m 2000 tû lÖ hé n«ng nghiÖp lµ 82,84% , n¨m 2001 gi¶m xuèng cßn 82,01% vµ ®Õn n¨m 2002 tû lÖ hé n«ng nghiÖp gi¶m xuèng cµn 81,20%. Tèc ®ä t¨ng b×nh qu©n cña hé n«ng nghiÖp lµ 0,12%). §ång thêi víi viÖc gi¶m c¬ cÊu hoä n«ng nghiÖp lµ sù t¨ng c¬ cÊu hé phi n«ng nghiÖp. C¬ cÊu hé phi n«ng nghiÖp lµ 17,16% (n¨m 2000) t¨ng lªn 17,99% (n¨m 2001) vµ tiÕp tôc t¨ng lªn 18,80%(n¨m 2002), tèc ®é t¨ng lªn b×nh qu©n cña hé phi n«ng nghiÖp lµ 2,82%. BiÓu 3 VËy tèc ®é t¨ng vÒ hé phi n«ng nghiÖp nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tèc ®é hé n«ng nghiÖp. Do ®ã c¬ cÊu hé n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, cßn c¬ cÊu hé phi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng. Tæng sè nh©n khÈu t¨ng víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 1,13% , cßn l¹i chñ yÕu lµ t¨ng khÈu phi n«ng nghiÖp víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 6,48%. Tæng sè nh©n khÈu t¨ng lªn ®ång thêi tæng sè hé còng t¨ng lªn víi tèc ®é t¨ng t­¬ng ®­¬ng nªn sè khÈu b×nh qu©n trªn hé cã gi¶m nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. Riªng khÈu n«ng nghiÖp b×nh qu©n / hé n«ng nghiÖp th× cã gi¶m v× tèc ®é t¨ng khÈu n«ng nghiÖp thÊp h¬n tèc ®é t¨ng hé n«ng nghiÖp. Tæng sè lao ®éng t¨ng hµng n¨m víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 1,80%, trong ®ã chñ yÕu lµ t¨ng sè lao ®éng phi n«ng nghiÖp víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 6,69% Sè lao ®éng phi n«ng nghiÖp t¨ng nhanh do sù ph¸t trung Hoµ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , do sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ víi chñ tr­¬ng t¨ng gi¸ Trung Hoµ s¶n l­îng nghµnh CN-TTCN vµ nghµnh dÞch vô, nhiÒu nhµ m¸y , c«ng ty x©y dùng trªn ®Þa bµn huyÖn vµ c¸c huyÖn l©n cËn ®· thu hót ®­îc nguån lao ®éng. Sè lao ®éng b×nh qu©n /hé lµ kh¸ cao, cã xu h­íng t¨ng (n¨m 2000, b×nh qu©n 2,34 lao ®éng/hé; ®Õn n¨m 2002 lªn ®Õn 2,37 lao ®éng/hé). §èi víi hé n«ng nghiÖp , cã sè lao ®éng cao h¬n, b×nh qu©n 2,35 lao ®éng/hé (n¨m2000), 2,37 lao ®éng/hé (n¨m 2001), vµ 2,38 lao ®éng/hé (n¨m 2002). Lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm h¬n 80% trªn tæng sè lao ®éng cña c¶ huyÖn, víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n / lao ®éng n«ng nghiÖp thÊp , kh«ng sö dông hÕt sè lao ®éng dåi dµo ®ã. Lao ®éng chØ ®­îc huy ®éng vµo mïa vô , cßn nh÷ng ngµy n«ng nhµn th× sè lao ®éng cña huyÖn r¬i vµo t×nh tr¹ng Hoµ thÊt nghiÖp. Hµng n¨m, sè l­îng lao ®éng cña huyÖn ra thµnh phè kiÕm viÖc ngµy cµng nhiÒu. Tuy nhiªn, sè lao ®éng thiÕu viÖc lµm vÉn cßn lín vµ t×nh tr¹ng th¸t nghiÖp vÉn lµ mèi lo chung cña c¶ huyÖn, bëi thÊt nghiÖp dÉn thanh niªn nªu læng vµ tÖ n¹n x· héi trªn toµn huyÖn ngµy cµng gia t¨ng. Nh­ vËy, nguån nh©n lùc cña huyÖn Ch­¬ng Mü rÊt dåi dµo, ng­êi d©n Ch­¬ng Mü vèn cÇn cï chÞu khã , nh­ng hiÖn nay nguån lùc nµy vÉn ch­a ®­îc khai th¸c hÕt . Ch­¬ng Mü cÇn thu hót vèn ®Çu t­ vµo c¸c côm c«ng nghiÖp ®Ó t¹o viÖc lµm cho g­êi d©n ®Þa ph­¬ng. 3.1.2.4. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña huyÖn qua 3 n¨m: Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña huyÖn t¨ng nhanh víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 12,24%. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cã thay ®æi theo h­íng t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp-tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp chiÕm 30,60% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng (n¨m 2000), ®· gi¶m xuèng cßn 29,41% (n¨m 2202). Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp-tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm 42,95% tæng GO (n¨m2000), ®· t¨ng lªn 44,01% (n¨m 2002). Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh x©y dùng c¬ b¶n còng t¨ng nhanh víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 16,98%, c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong GO víi 6,38% tæng GO ( n¨m 2000) lªn 6,92% tæng GO ( n¨m 2002). Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh th­¬ng m¹i-dÞch vô t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 11,09%, nh­ng c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong tæng GO th× t¨ng trong n¨m 2001 vµ gi¶m xuèng ë n¨m 2002. Trong ngµnh N«ng-L©m-Thuû s¶n th× n«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt lín nhÊt chiÕm h¬n 90% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh. Trong n«ng nghiÖp, trång trät chiÕm vÞ trÝ quan träng víi h¬n 60% gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trång trät ®ang cã xu h­íng gi¶m m¹nh trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp, tõ 66,12% gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp ( n¨m 2000) xuèng cßn 60,16% (n¨m 2001) vµ tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 56,69% ( n¨m 2002). Ng­îc l¹i, ch¨n nu«i cã xu h­íng t¨ng m¹nh c¶ vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, cô thÓ gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i lµ 145.000 triÖu chiÕm 33,8% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp (n¨m 2000) t¨ng lªn 225.000 triÖu ®ång chiÕm 43,31% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp (n¨m 2002), tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 24,57%. BiÓu 4 Së dÜ gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i t¨ng nhanh lµ do huyÖn cã chñ ch­¬ng ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i, ®­a ch¨n nu«i trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt chÝnh cïng víi ngµnh trång trät. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp/ha ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng nhanh víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 10,2%. 3.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. 3.2.1. Ph­¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu. - Sè liÖu thø cÊp: LÊy tõ c¸c b¸o c¸o thùc hiÖn kÕ ho¹ch n¨m vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña huyÖn, b¸o c¸o vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ tæng thÓ. C¸c sè liÖu ®­îc thu thËp tõ phßng thèng kª, phßng ®Þa chÝnh, phßng n«ng nghiÖp vµ c¸c ban qu¶n lý hîp t¸c x·, sè liÖu lÊy tõ s¸ch b¸o, héi th¶o khoa häc. - Sè liÖu s¬ cÊp: thu thËp sè liÖu qua ®iÒu tra hé gia ®×nh. Dùa trªn ®Æc ®iÓm sinh th¸i, ®Þa h×nh ®Êt ®ai cña huyÖn chon hai x· Thôy H­¬ng vµ Trung Hoµ tiÕn hµnh ®iÒu tra tÊt c¶ c¸c hé ®· x©y hÇm Biogas vµ mét sè hé cã ch¨n nu«i nhiÒu nh­ng ch­a x©y hÇm (52 hé cã hÇm vµ 20 hé ch­a x©y). 3.2.2. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu. - Ph­¬ng ph¸p thèng kª m« t¶: dùa trªn sè liÖu ®iÒu tra ®­îc ®Ó m« t¶ thùc tr¹ng Biogas, m« t¶ kinh tÕ hé kinh tÕ n«ng th«n vµ c¸c chØ tiªu th«ng kª cÇn thiÕt ®Ó ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh. C¸c chØ tiªu nµy gåm cã sè t­¬ng ®èi, sè tuyÖt ®éi vµ so s¸nh b×nh qu©n. -Ph­¬ng ph¸p to¸n kinh tÕ: tÝnh to¸n c¸c hÖ sè ®a d¹ng, tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña viÖc sö dông hÇm Biogas vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kh¸c. PhÇn IV KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 4.1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn Biogas trong mèi quan hÖ víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n«ng th«n ë huyÖn Ch­¬ng Mü - Hµ T©y. 4.1.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn Biogas vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c ë huyÖn. 4.1.1.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn Biogas cña huyÖn. TÝnh ®Õn n¨m 2002 toµn huyÖn míi chØ cã 365 hÇm Biogas con sè nµy cßn rÊt h¹n chÕ so víi møc ®é ch¨n nu«i tËp trung cña huyÖn. M« h×nh Biogas ®­îc ¸p dông vµo huyÖn Ch­¬ng Mü tõ n¨m 1998 qua ch­¬ng tr×nh “h­íng dÉn kü thuËt x©y hÇm Biogas) trªn truyÒn h×nh. Qua ch­¬ng tr×nh nµy, mét sè thî x©y vµ 1 sè hé ch¨n nu«i nhiÒu trong huyÖn ®· tù häc hái trªn truyÒn h×nh mua s¸ch vÒ nghiªn cøu vµ tù x©y dùng hÇm. §Õn n¨m 2000 huyÖn ®· cö c¸c ®«ng chÝ l·nh ®¹o c¸c x· ®Õn huyÖn §an Ph­îng th¨m quan m« h×nh Biogas do tØnh hç trî ®Çu t­ kü thuËt vµ mét phÇn vèn. Qua ®ît tham quan ®ã, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o lµ nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn, g­¬ng mÉu x©y thÝ ®iÓm. Mét sè hîp t¸c x· ®· thµnh lËp ®éi thî phô tr¸ch vÒ kü thuËt x©y hÇm Biogas. Mét sè x· cßn trÝch ng©n s¸ch x· ®Ó khuyÕn khÝch, hç trî mét phÇn vèn cho nh÷ng hé gia ®×nh x©y hÇm thÝ ®iÓm. Nhê sù nç lùc cïng víi sù t×m tßi häc hái, s¸ng t¹o cña 1 sè ®ång chÝ c¸n bé l·nh ®¹o c¸c x· vµ c¸c anh em thî ®· khëi x­íng phong trµo x©y hÇm Biogas trªn toµn huyÖn Ch­¬ng Mü. N¨m 2000, c¶ huyÖn míi chØ cã 97 hÇm (chñ yÕu lµ hÇm cña c¸c c¸n bé l·nh ®¹o c¸c x·), trong ®ã phÇn lín lµ lo¹i hÇm c¶i tiÕn chiÕm 96,91% t­¬ng ®­¬ng v¬i 94 hÇm cßn l¹i sè rÊt Ýt lµ tói ñ nilong víi 3,09% t­¬ng ®­¬ng víi 3 chiÕc. Dung l­îng cña hÇm t­¬ng ®èi lín, chñ yÕu lµ cì hÇm 8-10m3 chiÕm 69,07%, hÇm lo¹i nhá tõ 5-7m3 chØ chiÕm 11,34%, cßn l¹i 19,39% lµ hÇm cì trªn 10m3. Tuy lµ do cãp nhÆt kü thuËt vÒ x©y dùng hÇm nh­ng phÇn lín sè hÇm ®Òu ho¹t ®éng tèt chiÕm tíi 97,94% cßn l¹i 2,06% sè hÇm bÞ trôc trÆc vÒ kü thuËt nh­ng vÉn sö dông ®­îc. BiÓu 5: T×nh h×nh ph¸t triÓn Biogas cña huyÖn qua 3 n¨m ChØ tiªu  2000 (1)  2001 (2)  2002 (3)  So s¸nh    Sè l­îng  C¬ cÊu  Sè l­îng  C¬ cÊu  Sè l­îng  C¬ cÊu  (2)-(1)  (3)-(2)  BQ   Tæng sè hÇm cña huyÖn  97  100,00  209  100,00  365  100,00  112  156  134   1. KiÓu thiÕt kÕ            - Tói ñ nilong  3  3,09  5  2,39  5  1,37  2  0  1   - Vßm cuèn c¶i tiÕn  94  96,91  204  97,61  360  98,63  110  156  133   2. ThÓ tÝch hÇm            5-7m3  11  11,34  18  8,61  20  5,48  7  2  4,5   8-10m3  67  69,07  164  78,47  316  86,58  97  152  124,5   > 10m3  19  19,59  27  12,,92  29  7,94  8  2  5   3. T×nh tr¹ng hÇm            a. Sè hÇm ho¹t ®éng tèt  95  97,94  200  95,69  351  96,16  105  151  128   - Tói ñ nil«ng  3  100,00  3  60,00  1  25,00  0  -1  -0,50   - Vßm cuèn c¶i tiÕn  92  97,87  198  97,06  350  97,22  186  152  169   b. Sè hÇm bÞ trôc trÆc  2  2,06  3  1,44  5  1,37  1  2  1,5   c. Sè hÇm kh«ng sö dông  0   6  2,87  9  2,47  6  9  7,5   - Do h­ háng    3  50,00  4  44,44  3  1  2   + Tói ñ nil«ng    2  66,67  3  75,00  2  1  1,5   + Vßm cuèn c¶i tiÕn    1  33,33  1  25,00  1  0  0,5   - Do kh«ng ch¨n nu«i    3  50,00  5  55,56  3  2  2,5   + Tói ñ nil«ng    0   0   0  2  0   + Vßm cuèn c¶i tiÕn    3  100,00  5  100,00  3   1,5   §Õn n¨m 2001, thùc tÕ cho thÊy hiÖu qu¶ cña m« h×nh Biogas ®· ®­îc thõa nhËn. NhiÒu bµ con n«ng d©n cã quy m« ch¨n nu«i nhiÒu ®· tù bá vèn cña m×nh ra ®Ó x©y hÇm Biogas, kÕt qu¶ lµ n¨m 2001 huyÖn ®· cã 209 hÇm t¨ng lªn 2 c¸i, lo¹i hÇm c¶i tiÕn t¨ng 110 c¸i. Dung tÝch hÇm vÉn chñ yÕu lµ lo¹i cì tõ 8-10m3 chiÕm 86,58% t¨ng lªn 97 c¸i so víi lo¹i cïng cì cña n¨m 2000. t×nh tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c hÇm lóc nµy b¾t ®Çu cã nhiÒu vÊn ®Ò trôc trÆc. Tû lÖ hÇm ho¹t ®éng tèt ®· bÞ gi¶m chØ chiÕm 95,69% do sè hÇm bÞ trôc trÆc t¨ng lªn, sè hÇm kh«ng sö dông t¨ng nhanh chiÕm 2,87% tæng sè hÇm. Sè hÇm kh«ng sö dông lµ do 2 nguyªn nh©n: thø nhÊt lµ do h­ háng, hÇm bÞ h­ háng kh«ng sö dông ®­îc chñ yÕu lµ lo¹i tói ñ nilong chiÕm 66,67%; thø hai lµ do hé gia ®×nh kh«ng ch¨n nu«i n÷a. v× cã sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, nh÷ng hé ®ã ®· chuyÓn sang lµm dÞch vô, hoÆc lµm 1 sè ngµnh nghÒ kh¸c cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n ch¨n nu«i, hoÆc do hé ®ã ch¨n nu«i bÞ thua lç nªn kh«ng cßn vèn ®Ó tiÕp tôc ch¨n nu«i n÷a. N¨m 2002, sè l­îng hÇm t¨ng ®¸ng kÓ víi tæng sè hÇm lµ 365 hÇm vµ t¨ng lªn trong n¨m 2002 lµ 156 hÇm. Trong ®ã sè hÇm tói ñ nilong kh«ng t¨ng lªn mµ chØ t¨ng lo¹i vomaf cuènc¶i tiÕn dÉn ®Õn lo¹i vßm vuèn c¶i tiÕn chiÕm 98,63%, lo¹i hÇm cã dung tÝch võa ph¶i 8-10m3 vÉn lµ chñ yÕu vµ t¨ng nhanh h¬n hai lo¹i kh¸ vµ nã chiÕm 86,58% tæng sè hÇm. Do biÕt rót kinh nghiÖm tõ n¨m tr­íc nªn tØ lÖ hÇm sö dông tèt n¨m 2002 t¨ng lªn vµ chiÕm 96,16% trong ®ã tØ lÖ hÇm VACVINA c¶i tiÕn sö dông tèt chiÕm tØ lÖ cao h¬n víi 97,22%. Tû lÖ hÇm bÞ trôc trÆc vµ hÇm kh«ng sö dông ®· gi¶m, tuy nhiªn vÉn ch­a kh¾c phôc hÕt t×nh tr¹ng trôc trÆc cña hÇm, ®Æc biÖt lµ lo¹i hÇm tói ñ nilong chiÕm ®Õn 75,00% sè hÇm bÞ háng. Nh­ vËy, n¨m 2000 cã thÓ coi lµ n¨m thùc sù ®­a m« h×nh Biogas vµo nh©n réng ë huyÖn Ch­¬ng Mü. MÆc dï, kh«ng nhËn ®­îc sù hç trî nµo cña c¸c tæ chøc hay cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh­ng nh©n d©n huyÖn Ch­¬ng Mü ®· tù bá tiÒn ra ®Ó x©y dùng hÇm Biogas, vèn x©y dùng hÇm lµ vèn cña b¶n th©n hé n«ng d©n x©y hÇm bá ra 100% trõ 1 sè rÊt x· chi ng©n s¸ch ra hç trî cho 1 sè hÇm x©y dùng thÝ ®iÓm víi møc ®Çu t­ lµ 700.000 ®ång/hÇm sè l­îng hÇm cña huyÖn Ch­¬ng Mü cßn rÊt Ýt so víi kh¶ n¨ng cã thÓ ph¸t triÓn cña nã, nh­ng ®©y còng lµ sù nç lùc cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o c¸c x·, c¸c hé gia ®×nh tiªu biÓu lu«n ®i ®Çu, g­¬ng mÉu trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh tÕ vµ trong viÖc tiÕp cËn khoa häc c«ng nghÖ míi. sau 2 n¨m 2001, 2002 sè l­îng hÇm Biogas trong toµn huyÖn ®· t¨ng kh¸ nhanh vµ lªn tíi 365 hÇm, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng thªm 134 c¸i. N¨m 2002 sè l­îng hÇm t¨ng nhanh h¬n n¨m 2001, cho thÊy xu h­íng më réng, ph¸t triÓn m« h×nh Biogas ë huyÖn sÏ t¨ng cßn tiÕp tôc víi tèc ®é t¨ng nhanh h¬n. v× Ch­¬ng Mü lµ huyÖn øng dông m« h×nh Biogas muén nªn ®· lùa chän ®­îc lo¹i h×nh phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña hé n«ng d©n trong huyÖn. Ng­êi phô tr¸ch kü thuËt x©y hÇm chñ yÕu lµ thî trong x· ®· ®­îc ®i tham quan, ®i tËp huÊn, tù häc hái trªn ®µi, b¸o, truyÒn h×nh nªn gi¸ tiÒn x©y hÇm cã phÇn rÎ h¬n so víi c¸c n¬i kh¸c. c¸c «ng thî th­êng lµm viÖc rÊt nhiÖt t×nh vµ chu ®¸o v× toµn lµ hµng xãm l¸ng giÒng. Tuy nhiªn do ®a sè thî x©y dùng lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n tù häc hái b¹n bÌ, häc nh÷ng ng­êi ®i tr­íc truyÒn l¹i mµ hä kh«ng ®­îc häc qua tr­êng líp ®µo t¹o tay nghÒ, kü thuËt nµo nªn viÖc tù häc x©y hÇm Biogas cña hä cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ kü thuËt, vÒ viÖc chän nÒn ®Êt, chän nguån n­íc phï hîp. Do ®ã mét sè hÇm bÞ trôc trÆc vÒ kü thuËt x©y dÉn ®Õn ho¹t ®éng kh«ng ®­îc tèt. Bëi vËy, vÊn ®Ò kü thuËt hÇm Biogas lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m ®Ó t¹o lßng tin ®èi víi bµ con n«ng d©n. 4.1.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c. * Ngµnh ch¨n nu«i. BiÓu 6: quy m« ch¨n nu«i cña huyÖn. Ch­¬ng Mü lµ huyÖn cã diÖn tÝch ®Êt kh¸ réng víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 23294,15 Ha, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i. h¬n n÷a trªn ®Þa bµn huyÖn Ch­¬ng Mü cßn cã nhiÒu xÝ nghiÖp, c«ng ty gia cÇm, c«ng ty chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, gia cÇm nh­ c«ng ty gièng gia cÇm L­¬ng Mü, c«ng ty thøc ¨n gia sóc CP, c¸c c¬ së xay x¸t, bªn c¹nh ®ã huyÖn Ch­¬ng Mü cßn gi¸p víi c¸c tr¹i lîn gièng Phó L·m (thuéc huyÖn Quèc Oai), tr¹i lîn gièng An Kh¸nh (thuéc huyÖn Hoµi §øc). §Æc biÖt trªn ®Þa bµn huyÖn cßn cã tr­êng §H L©m NghiÖp (thÞ trÊn Xu©n Mai); tr­êng cao ®¼ng kü thuËt Hµ T©y; tr­êng trung häc nghiÖp vô, ®©y lµ nguån cung cÊp c¸n bé kü thuËt cho huyÖn, chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ gi÷a nhµ tr­êng víi tæ chøc l·nh ®¹o cña huyÖn, bµ con n«ng d©n dÔ cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu víi c«ng nghÖ míi. Víi nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt nh­ vËy, ngµnh ch¨n nu«i cña huyÖn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng g× vµ cßn ch­a ph¸t huy ®­îc nh÷ng g×?. trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh ch¨n nu«i cña huyÖn ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. quy m« ch¨n nu«i vµ chÊt l­îng vËt nu«i ®Òu t¨ng lªn: Nhê cã sù quan t©m vµ chñ tr­¬ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c cÊp l·nh ®¹o huyÖn, tõng b­íc ®­a ngµnh ch¨n nu«i tËp trung ngµy cµng cao. Nh×n vµo biÓu ®å ta thÊy tæng ®µn tr©u, bß, lîn, gia cÇm cña huyÖn lµ kh¸ cao. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y nh×n chung ®µn lîn vµ ®µn gia cÇm cã chiÒu h­íng t¨ng nhanh cßn ®µn tr©u, bß cã chiÒu h­íng gi¶m dÇn. Tæng ®µn lîn n¨m 2000 cã 99121 con, trong ®ã lîn n¸i cã 9632 con chiÕm 9,72%, lîn thÞt chiÕm 90,13% t­¬ng ®­¬ng víi 89343 con, cßn l¹i 0,15% lµ lîn ®ùc gièng t­¬ng øng víi 146 con. Nh­ vËy, ®µn lîn cña huyÖn chñ yÕu lµ lîn thÞt, cßn lîn n¸i chiÕm tØ lÖ thÊp víi 9,12% víi tØ lÖ lîn n¸i nh­ vËy th× kh«ng ®ñ cung cÊp gièng cho toµn huyÖn mµ ph¶i nhËp thªm tõ c¸c tr¹i lîn lîn gièng cña huyÖn b¹n. Tuy sè l­îng ®µn lîn t­¬ng ®èi lín nh­ng träng l­îng xuÊt chuång cßn thÊp, n¨m 2000 xuÊt chuång ®­îc 7159 tÊn. §Õn n¨m 2001, tæng ®µn lîn cña huyÖn t¨ng lªn tíi 101748 con tøc lµ t¨ng thªm 2,65% so víi n¨m 2000. Trong n¨m 2001 tû lÖ lîn n¸i t¨ng lªn vµ chiÕm 10,07% trong tæng sè ®µn lîn, tuy ®µn lîn n¸i cã t¨ng lªn nh­ng vÉn kh«ng ®ñ cung cÊp gièng cho toµn huyÖn. V× tû lÖ lîn n¸i t¨ng nªn tû lÖ lîn ®ùc còng t¨ng nhanh vµ chiÕm 0,16% trong tæng sè ®µn, cßn tû lÖ lîn thÞt th× gi¶m xuèng. V× sè l­îng ®µn lîn t¨ng nªn träng l­îng lîn xuÊt chuång còng t¨ng ®¹t9408,7 tÊn, víi tèc ®é t¨ng 31,42% so víi n¨m 2000. tæng ®µn gia cÇm cña huyÖn n¨m 2001 lµ 1.061.889 con t¨ng 12,66% so víi n¨m 2000. §µn lîn vµ ®µn gia cÇm cßn tiÕp tôc t¨ng nhanh 942.563 con (n¨m 2002) 2002. N¨m 2002 ®µn lîn ®¹t 106.725 con, tèc ®é t¨ng lªn lµ 4,89%. Trong ®ã tû lÖ lîn n¸i vµ lîn ®ùc gi¶m xuèng, cßn tû lÖ lîn thÞt t¨ng lªn do ®ã träng l­îng lîn xuÊt chuång t¨ng lªn t