Giải pháp sử dụng nước hợp lý trong các hộ gia đình trên địa bàn thành phố Đà Nẵng - Mai Thị Thùy Dương

ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 3(124).2018 23 GIẢI PHÁP SỬ DỤNG NƯỚC HỢP LÝ TRONG CÁC HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG MEASURES FOR REASONABLE WATER USE IN HOUSEHOLDS IN DA NANG CITY Mai Thị Thùy Dương1, Nguyễn Lan Phương1, Trần Văn Quang1, Phan Thị Kim Thủy1, Binaya Raj Shivakot2 1Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng; mttduong@dut.udn.vn, nlphuong@dut.udn.vn, tvquang@dut.udn.vn, ptkthuy@dut.udn.vn 2Viện Chiến lược Môi trường toàn cầu (IGES); shivakoti@iges.or.jp Tóm tắt - Lượng nước sử dụng cho nhu cầu sinh hoạt của người dân phụ thuộc rất nhiều vào mức độ trang bị thiết bị vệ sinh và cách thức sử dụng nước. Bài báo đã đưa ra kết quả điều tra về cách sử dụng nước bên trong nhà ở gia đình tại Đà Nẵng, làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp cấp nước an toàn, phù hợp với thực tế về sự khan hiếm của nguồn nước. Kết quả có được từ khảo sát cho thấy, thiết bị vệ sinh được sử dụng đa dạng như vòi rửa chén, vòi hoa sen, máy giặt. Tần suất sử dụng các loại thiết bị vệ sinh ít có sự khác biệt và số hộ gia đình trang bị vòi hoa sen (mức 2) là phổ biến. Lượng nước sử dụng phụ thuộc vào thời gian, tuần suất, loại thiết bị được sử dụng. Ngoài ra, bài báo còn đưa ra các giải pháp về đầu tư thiết bị và cách thức sử dụng nước tiết kiệm tại các hộ gia đình, nhằm giải quyết vấn đề tồn tại của việc cấp nước sạch tại thành phố Đà Nẵng. Abstract - The way people use water significantly affects the water consumption for each purpose. The article reveals the results of an investigation into the way households in Danang use water. It is also the basis for proposing measures for water supply which are required to be safe, suitable for the practice of water shortage. The results show that sanitary wares such as dishwashing faucets, showers and washing machines are used fairly commonly. The usage frequency of these appliances shows little differences and the number of households equipped with showers (level 2) is quite large. The water consumption depends on time, frequency and the kinds of equipment being used. Moreover, the article also proposes some measures for investing in devices and the methods of utilizing water economically for households, which has played a part in solving existing problems of fresh water supply in Danang. Từ khóa - cấp nước; thiết bị vệ sinh; sử dụng hợp lý; hộ gia đình; tiêu chuẩn Key words - water supply; sanitary equipment; reasonable use; household; standards 1. Đặt vấn đề Trong hơn hai mươi năm đổi mới, thành phố Đà Nẵng đã có bước phát triển khá nhanh về kinh tế, xã hội và đời sống. Sự phát triển đó đã bước đầu làm thay đổi diện mạo của thành phố. Tuy nhiên, những thành tựu đạt được vẫn chưa đáp ứng được những đòi hỏi và diễn biến khách quan của quá trình đô thị hoá. Xây dựng và phát triển hạ tầng kỹ thuật, trong đó có vấn đề cung cấp nước sạch cho các khu vực dân cư, đặc biệt cho các trung tâm đô thị và các khu công nghiệp được xác định là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của thành phố Đà Nẵng hiện nay. Hệ thống cấp nước đô thị về cơ bản đã phát triển theo quy hoạch được phê duyệt tại Quyết định số 465/QĐ-TTg ngày 17/6/2002, và kết quả là hệ thống cấp nước Đà Nẵng hiện đã phục vụ được cho toàn thành phố khoảng 87,26%, với mức tiêu thụ là 126 lít/người-ngày; trong đó khoảng 94,1% dân số nội thành, với 132 lít/người-ngày; đối với khu vực ngoại thành, tỷ lệ dân số được cấp nước là khoảng 40%, với khoảng 113 lít/người-ngày [1]. Theo báo cáo Dự thảo quy hoạch cấp nước TP. Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 [2], các chỉ tiêu cụ thể đến năm 2030 là tỷ lệ cấp nước sạch đạt 100%, lượng nước tiêu thụ là 160 - 200 lít/người/ngày; dịch vụ cấp nước ổn định, liên tục 24 giờ trong ngày. Trên cơ sở đánh giá chất lượng, trữ lượng các nguồn nước, số liệu về dự báo nhu cầu dùng nước cũng như tác động của biến đổi khí hậu đến nguồn khai thác thì Đà Nẵng gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn nước thô cung cấp cho hệ thống cấp nước của thành phố. Các sông lớn như sông Cầu Đỏ, sông Cu Đê là nguồn khai thác chính cho hệ thống cấp nước của thành phố bị nhiễm mặn nghiêm trọng [3]. Để bảo vệ nguồn nước hiệu quả, thành phố Đà Nẵng cần có các chương trình, kế hoạch phát triển cũng như quy hoạch hệ thống cấp nước hợp lý. Nhằm phục vụ cho các công tác trên thì việc nghiên cứu, điều tra hiện trạng tại các đối tượng dùng nước là thực sự cần thiết. Hiện nay, hệ thống cấp nước bên trong công trình nhà ở của người dân chủ yếu được thiết kế, lắp đặt thiết bị vệ sinh theo thói quen, kinh nghiệm mà chưa quan tâm đến lưu lượng khi sử dụng. Người dân vẫn thường quen với lối sống sử dụng nhiều nước làm gia tăng chi phí năng lượng, chi phí vận hành và gia tăng lượng phát thải khí nhà kính ra môi trường. Vì vậy, việc đề xuất giải pháp tiết kiệm, giảm thiểu lượng nước sử dụng nhưng vẫn thỏa mãn nhu cầu của người dân nhằm giảm áp lực cho các nguồn nước, tiết kiệm năng lượng là hết sức cấp bách. 2. Đối tượng, nội dung, phương pháp nghiên cứu 2.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống cấp nước bên trong nhà ở gia đình ở 7 quận, huyện trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, bao gồm: Sơn Trà, Liên Chiểu, Hải Châu, Hòa Vang, Ngũ Hành Sơn, Thanh Khê, Cẩm Lệ. 2.2. Nội dung nghiên cứu 1. Điều tra đánh giá cách thức sử dụng nước sinh hoạt trong các hộ gia đình trên địa bàn thành phố Đà Nẵng: Lập phiếu điều tra trên 94 hộ gia đình gồm những thông tin: Thiết bị sử dụng nước, mức độ trang bị thiết bị vệ sinh, tần suất sử dụng, thời gian sử dụng, lượng nước sử dụng tại các thiết bị vệ sinh, nhận thức của người dân về vấn đề nước sạch. Cụ thể: + Liên Chiểu: 16 hộ 24 Mai Thị Thùy Dương, Nguyễn Lan Phương, Trần Văn Quang, Phan Thị Kim Thủy, Binaya Raj Shivakot + Thanh Khê: 16 hộ + Hải Châu: 20 hộ + Cẩm Lệ: 12 hộ + Ngũ Hành Sơn: 12 hộ + Sơn Trà: 12 hộ + Hòa Vang: 6 hộ Tiến hành điều tra trong thời gian: tháng 03 - 05/2014; tháng 03 - 05/2015 và tháng 11/2015 - tháng 05/2016. 2. Đánh giá kết quả điều tra về mức độ trang bị thiết bị vệ sinh, cách thức sử dụng nước, lượng nước sử dụng. 3. Đề xuất giải pháp sử dụng nước hợp lý. 2.3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập số liệu: Thu thập các tài liệu về lượng nước cấp cho người dân tại Đà Nẵng từ Công ty Cấp nước Đà Nẵng. Thu thập tài liệu, số liệu bằng phiếu câu hỏi và phỏng vấn trực tiếp người dân trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Phương pháp thống kê: Thống kê xử lý số liệu thu thập được từ việc điều tra, khảo sát như tỷ lệ sử dụng thiết bị vệ sinh, mức độ trang bị thiết bị, tần suất, thời gian, lượng nước. Phương pháp đo đạc: Đo lưu lượng nước tại các thiết bị vệ sinh bằng các thiết bị thể tích, đồng hồ bấm giây. Phương pháp đánh giá: So sánh các số liệu giữa tiêu chuẩn, quy chuẩn với số liệu thu thập được để đánh giá. Phương pháp kế thừa: Cập nhật các tài liệu liên quan đến tình hình phát triển của thành phố trong những năm gần đây: Quy hoạch phát triển, chiến lược, các dự án, công trình, hệ thống cấp thoát nước của các công trình dân dụng. 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 3.1. Kết quả điều tra 3.1.1. Thiết bị sử dụng nước trong các nhà ở gia đình Tỷ lệ sử dụng các loại thiết bị vệ sinh trong nhà ở gia đình được thể hiện trong Hình 1. Hình 1. Biểu đồ về tỷ lệ sử dụng thiết bị vệ sinh trong nhà ở gia đình Mục đích sử dụng nước tại các hộ gia đình như rửa tay, rửa mặt; vệ sinh (nước dội bồn cầu); uống; nấu ăn; rửa chén; tắm rửa; giặt; và một số nhu cầu khác như lau nhà, rửa xe, tưới cây, tưới sân. Thiết bị sử dụng nước trong các hộ dân tương đối đa dạng. Các thiết bị được dùng phổ biến như vòi rửa chén (100%), vòi hố xí (70%), vòi hoa sen, máy giặt. Đây là những thiết bị thiết yếu và phù hợp với mức sống hiện nay của người dân tại thành phố Đà Nẵng. Bên cạnh đó, bồn tắm, vòi nước nóng sử dụng năng lượng mặt trời rất ít được sử dụng vì chi phí đầu tư cao. Vòi rửa chén Vòi hoa sen Máy giặt Hố xí thùng rửa Hình 2. Một số thiết bị vệ sinh được sử dụng phổ biến 3.1.2. Mức độ trang bị thiết bị vệ sinh Hình 3 thể hiện mức độ trang bị các loại thiết bị sử dụng nước trong các hộ gia đình. Hình 3. Biểu đồ mức độ trang bị thiết bị vệ sinh Ghi chú: Mức 1: Nhà ở bên trong mỗi căn hộ có chậu rửa, hố xí, bồn tắm, cấp nước nóng cục bộ. Mức 2: Nhà ở bên trong có trang bị thiết bị vệ sinh: vòi tắm hoa sen, chậu rửa, hố xí. Mức 3: Nhà ở bên trong có trang bị thiết bị vệ sinh: vòi tắm, chậu rửa, hố xí. Mức 4: Nhà ở bên trong mỗi căn hộ có một vòi nước sử dụng chung cho các nhu cầu sinh hoạt [4]. 100 69 15 19 77 33 70 61 41 56 19 65 31 0% 20% 40% 60% 80% 100% V ò i rử a ch én H ố x í th ư ờ n g ( 6 li t) H ố x í ti ết k iệ m ( 3 li t) H ố x í d ộ i n ư ớ c V ò i h ư ơ n g s en B ể ch ư a V ò i d ư ớ i h ư ơ n g s en V ò i x ịt h ố x í V ò i n ư ớ c g iặ t C h ậu r ử a ta y B ơ m n ư ớ c M áy g iặ t V ò i sâ n v ư ờ n Phòng bếp Phòng tắm Khác 2 77 18 3 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mức 1 Mức 2 Mức 3 Mức 4 ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 3(124).2018 25 Trang thiết bị vệ sinh chủ yếu là ở mức 2, là loại có vòi hươnhoag sen, chậu rửa, hố xí (77%). Với mức độ trang bị thiết bị vệ sinh này vừa đảm bảo cho các tiện nghi sinh hoạt, nhu cầu dùng nước, vừa phù hợp với mức sống trung bình của thành phố. Tuy nhiên, vòi hoa sen cũng như các thiết bị vệ sinh khác được sử dụng rất đa dạng. Loại vòi hoa sen được sử dụng phổ biến là loại 6 - 7 lít/phút. Bên cạnh đó, một số gia đình còn sử dụng thiết bị vệ sinh với lưu lượng lên đến 16 lít/phút. Đây là những thiết bị cũ, không tiết kiệm nước hoặc có nhưng người dân tháo ra sau khi làm sạch cặn, lưu lượng tiêu hao thường rất lớn so với nhu cầu của người dùng. 3.1.3. Tần suất sử dụng Chi tiết về tần suất sử dụng các thiết bị vệ sinh được thể hiện ở Hình 4 Hình 4. Biểu đồ về tần suất sử dụng các thiết bị vệ sinh Tần suất sử dụng các loại thiết bị vệ sinh không khác nhau nhiều, trung bình từ 1-3 lần/ngày. Một số thiết bị được sử dụng thường xuyên hơn cả như vòi xịt hố xí, vòi nước chậu rửa tay hay vòi dưới hoa sen. 3.1.4. Thời gian sử dụng Hình 5 thể hiện thời gian mở vòi trong một ngày ở các loại thiết bị vệ sinh khác nhau. Hình 5. Biểu đồ về thời gian sử dụng các thiết bị vệ sinh Ngoài loại thiết bị, tần suất thì thời gian sử dụng cũng ảnh hưởng nhiều đến lượng nước tiêu tốn ở các thiết bị vệ sinh. Theo kết quả điều tra, thời gian mở vòi nước cho việc rửa chén nhiều hơn so với các mục đích khác (11,4 phút ~ 0,19h). 3.1.5. Lượng nước sử dụng cho từng mục đích Hình 6 thể hiện lượng nước tiêu thụ cho mỗi lần sử dụng nhằm đánh giá, so sánh lượng nước tiêu thụ giữa các loại thiết bị vệ sinh khi phục vụ cho các mục đích khác nhau. Hình 6. Biểu đồ lượng nước sử dụng Nước sử dụng cho mục đích tắm rửa chiếm nhiều nhất trong tổng lượng nước sử dụng trong ngày, trung bình xấp xỉ 30 lít/người/ngày. Bên cạnh đó, nước sử dụng cho nhu cầu vệ sinh, giặt áo quần cũng tương đối cao và phụ thuộc vào loại thiết bị vệ sinh. Do đó, việc lựa chọn các thiết bị vệ sinh trong nhà tắm, cũng như thói quen sử dụng các thiết bị vệ sinh đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định lượng nước tiêu thụ ở hộ gia đình [5]. 3.2. Đề xuất giải pháp sử dụng nước hợp lý 3.2.1. Đầu tư trang bị thiết bị vệ sinh Việc sử dụng tiết kiệm nước tại các hộ gia đình ít được quan tâm do chi phí tiền nước thường ít hơn so với các nhu cầu khác. Tuy nhiên, với sự khan hiếm nước trong tương lai thì việc hướng tới lối sống bền vững liên quan đến việc sử dụng nước cần được quan tâm. Một trong những giải pháp rất thiết thực trong việc sử dụng nước tiết kiệm đó là đầu tư thay thế các thiết bị vệ sinh. Hiện nay, các hãng sản xuất thiết bị vệ sinh đã đồng loạt đưa ra loại thiết bị tiết kiệm nước với cơ chế hòa trộn bọt khí vào trong các hạt nước để giảm bớt đáng kể lưu lượng tại các đầu vòi nhưng vẫn đảm bảo áp lực đủ mạnh cho nhu cầu dùng nước. Với cơ chế mới, vòi sen lưu lượng nước chỉ nhỏ hơn 7 lít trong một phút vẫn đảm bảo chức năng thư giãn, trong khi đó hệ thống vòi sen thế hệ cũ tiêu tốn lưu lượng nước lên đến 10 lít/phút. Hình 7. Vòi hoa sen với cơ chế hòa trộn khí tiết kiệm nước 2,5 1,6 2,3 1,7 0,8 2,8 4 1,1 4 1,2 0 1 2 3 4 5 V ò i rử a ch én H ố x í th ư ờ n g ( 6 li t) H ố x í ti ết k iệ m ( 3 li t) H ố x í d ộ i n ư ớ c V ò i h ư ơ n g s en V ò i d ư ớ i h ư ơ n g s en V ò i x ịt h ố x í V ò i n ư ớ c g iặ t C h ậu r ử a ta y M áy g iặ t Phòng bếp Phòng tắm L ầ n /n g à y 0,19 0,1 0,08 0,02 0,08 0,03 0 0,04 0,08 0,12 0,16 0,2 Vòi rửa chén Vòi hương sen Vòi dưới hương sen Vòi xịt hố xí Vòi nước giặt Chậu rửa tay G iờ /l ầ n /n g ư ờ i 11,8 14,0 7,4 3,8 29,5 24,2 10,2 16,0 12,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 V ò i rử a ch én H ố x í th ư ờ n g ( 6 li t) H ố x í ti ết k iệ m H ố x í d ộ i n ư ớ c V ò i h ư ơ n g s en V ò i d ư ớ i h ư ơ n g s en V ò i x ịt h ố x í V ò i n ư ớ c g iặ t C h ậu r ử a ta y Phòng bếp Phòng tắm L ít /n g ư ờ i/ n g à y 26 Mai Thị Thùy Dương, Nguyễn Lan Phương, Trần Văn Quang, Phan Thị Kim Thủy, Binaya Raj Shivakot Trước đây bồn cầu 2 nút có lưu lượng xả là 3l/6l, hiện nay, với các loại bồn cầu 2 nút sử dụng công nghệ xả mới, lượng nước tiêu thụ chỉ còn 3l/4,5l hay 3l/4,8l. Loại bồn cầu một nút chỉ còn 4,8l cho một lần xả, trong khi đó loại bồn cầu một nút được dùng phổ biến tại nước ta vẫn là 9l cho một lần xả. Bảng 1. Bảng thông số của các loại bồn cầu dội nước Loại bồn cầu Lượng nước xả (Lít/lần) Chế độ 1 Chế độ 2 Xí bệt xả 2 chế độ Loại thường 6 4,5 6 3 5 3 Loại tiết kiệm nước 4,8 3 4,5 3 Xí bệt xả 1 chế độ Loại thường 6 Loại tiết kiệm nước 4,5 Xí xổm dội nước Xí xổm vệ sinh và két nước treo tường 3-6 Bảng 2. Bảng lượng nước dùng với các thiết bị khác nhau Loại bồn cầu Tần suất sử dụng (lần) Lượng nước xả (lít) Loại thường Tiết kiệm Xí bệt xả 2 chế độ 2 12 9 Xí bệt xả 1 chế độ 1,5 9 6,75 Hình 8. Một số loại bồn cầu phổ biến Ngoài ra, việc sử dụng nước tiết kiệm còn có thể thực hiện với công nghệ điều tiết dòng chảy. Lắp đặt các thiết bị điều chỉnh lưu lượng dòng chảy và đầu lọc sục khí vào các thiết bị sử dụng nước (các vòi sen và vòi chậu) có thể tiết kiệm lên đến 35% lượng nước sử dụng. Sản phẩm đầu lọc tiết kiệm nước tích hợp công nghệ điều tiết dòng chảy có thể được lắp đặt vào bất kỳ vòi rửa nào và có tác dụng đảm bảo lưu lượng dòng chảy ổn định, không phụ thuộc vào áp suất hệ thống. Hình 9. Thiết bị điều chỉnh dòng Một trong những phương pháp tận dụng lượng nước thải đó là sử dụng phòng tắm ECO - hệ thống giúp tiết kiệm nước bằng cách sử dụng 1 phần nước xám để xả toilet. Trong khi các phương pháp xử lý nước xám khác như dùng tia UV có chi phí khá cao thì hệ thống này sử dụng giải pháp đơn giản nhất, đó là trộn nước sạch với nước xám. Khi nước xám được lưu trữ ở bồn xả, hệ thống sẽ xả tương ứng 1 lượng nước sạch, điều này giúp đảm bảo các yếu tố vệ sinh mà vẫn tiết kiệm được một lượng lớn nước. Hình 10. Thiết bị nước ECO 3.2.2. Cách thức sử dụng nước Giảm lượng nước thải Nên sử dụng thau khi rửa bát, rửa rau hay cọ rửa đồ vật. Nước rửa lần cuối có thể dùng lại vào mục đích khác như cọ rửa, lau nhà. Nước không có xà phòng có thể dùng để tưới cây, tưới đường. Sử dụng thiết bị vệ sinh hiệu quả Ở hố xí tiết kiệm có 2 nút nhấn, nên sử dụng đúng cách, đúng với mục đích thiết kế của thiết bị để tiết kiệm lượng nước tiêu tốn. Không để thức ăn thừa, giấy ăn hay mẩu rác nhỏ vào hố xí để tránh lãng phí nước dội. Sử dụng vòi nước hiệu quả Điều chỉnh lưu lượng nước tại vòi vừa đủ dùng, tránh để nước chảy lãng phí, tắt vòi nước trong quá trình chờ. ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 3(124).2018 27 Nên khóa kỹ các vòi nước khi không dùng. Nhanh chóng sữa chữa hoặc thay thế nếu có rò rỉ, thất thoát. Thường xuyên kiểm tra rò rỉ trong hệ thống cấp nước Phát hiện và xử lý sự cố rò rỉ trên đường ống cấp nước sớm để hạn chế tối đa sự thất thoát. Nên thường xuyên kiểm tra đồng hồ nước để phát hiện thất thoát trên đường ống nước một cách sớm nhất. 4. Kết luận Nghiên cứu đã chỉ ra lượng nước sử dụng phụ thuộc rất nhiều vào loại thiết bị vệ sinh như loại hoa sen, hố xí (hố xí thường: 14 lít/người/ngày, hố xí tiết kiệm: 7,4 lít/người/ngày, hố xí dội nước 3,8 lít/người/ngày), vòi nước; thói quen (mở vòi liên tục hay mở khi dùng) cũng như thói quen sinh hoạt của người dân ở từng khu vực (có tưới cây, tưới đường). Việc điều tra, khảo sát hệ thống cấp nước bên trong nhà để đưa ra được số liệu sát thực tế (146 lít/người/ngày) nhằm phục vụ cho công tác tính toán, quy hoạch, và đặc biệt cấp bách trong hoàn cảnh nguồn nước thô ngày càng khan hiếm như hiện nay. Bên cạnh đó, bài báo đã đưa ra được một số giải pháp nhằm giảm thiểu lượng nước sử dụng nhưng vẫn thỏa mãn nhu cầu hằng ngày trong mỗi hộ dân như giải pháp về thiết bị, vật tư, phụ kiện tiết kiệm nước; giải pháp về cách thức sử dụng nước. Xây dựng một bộ hướng dẫn về cách thức dùng nước, cách lựa chọn thiết bị tiết kiệm nước phù hợp với từng mục đích sử dụng khi lắp đặt, xây mới hệ thống cấp thoát nước bên trong công trình. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Báo cáo hiện trạng cấp nước TP. Đà Nẵng 2015. [2] Dự thảo quy hoạch cấp nước TP. Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. [3] Chi cục Thủy lợi thành phố Đà Nẵng, Đánh giá tài nguyên nước mặt hệ thống sông Cu Đê và sông Túy Loan phục vụ phát triển kinh tế xã hội thành phố Đà Nẵng, 2005. [4] Bộ Xây dựng, Cấp nước bên trong, Tiêu chuẩn thiết kế TCVN 4513 -1988, 1988. [5] EPRC, Report “Study on reducing GHG emission in urban households in Da Nang, Vietnam through change in lifestyle, IGES, 2016. (BBT nhận bài: 22/12/2017, hoàn tất thủ tục phản biện: 27/3/2018)