Giải quyết bài toán về quy mô và chất lượng giáo dục đại học Việt Nam

Ò hÕt søc quan träng. ThÇy gi¸o lµ ng­êi thùc hiÖn chuyÓn t¶i néi dung ch­¬ng tr×nh häc tíi sinh viªn. Tuy nhiªn víi quy m« nh­ hiÖn nay, ®éi ngò gi¸o viªn cña chóng ta cßn thiÕu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng còng cßn nhiÒu vÊn ®Ò tranh luËn. §éi ngò c¸c gi¶ng viªn cã kinh nghiÖm vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tèt th× kh«ng cã thêi gian cËp nhËt kiÕn thøc. Qu¶n lý c«ng viÖc gi¶ng d¹y ®èi víi gi¸o viªn cßn láng lÎo. ë ®©u ®ã vÉn cßn hiÖn t­îng gi¸o viªn bá giê, bá líp. §iÒu ®ã kh«ng thÓ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o. 3.3 ChÊt l­îng ®µo t¹o ®¸nh gi¸ theo sinh viªn Ch­a cã viÖc ®iÒu tra ®Çy ®ñ vÒ sinh viªn ®Ó cã c¬ së ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®µo t¹o. HiÖn nay chÊt l­îng sinh viªn chØ ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua nhËn xÐt cña c¸c thÇy c« gi¸o. Tuy c¸c nhËn xÐt ®Þnh tÝnh nh­ng nã thÓ hiÖn nh÷ng ®iÒu rÊt quan träng vÒ chÊt l­îng sinh viªn: tr×nh ®é ®Çu vµo cña mét sè tr­êng cßn thÊp, l­êi häc, quay cãp khi thi, kiÓm tra; viÖc quy chÕ cho phÐp mét sinh viªn thi l¹i qu¸ nhiÒu lÇn ®èi víi mét m«n häc v.v… Tuy chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nh­: ®iÒu kiÖn häc tËp cña sinh viªn, tµi liÖu, c¸c thiÕt bÞ thùc hµnh, n¬i thùc tËp… phô thuéc vµo ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn vµ ph­¬ng ph¸p häc tËp cña sinh viªn nh­ng c¸c yÕu tè vÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, vÒ gi¸o viªn vµ sinh viªn vÉn lµ nh÷n yÕu tè quan träng nhÊt vµ ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®­îc gi¶i quyÕt tr­íc. 4. Nh÷ng gi¶i ph¸p ViÖt Nam ®· ¸p dông ®Ó ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc trong thêi gian qua. T¹i Héi nghÞ c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng th¸ng 8/1993, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o cã c¸c chñ tr­¬ng vÒ më réng quy m« ®µo t¹o: “Thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p ®Ó tiÕp tôc më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc, ®ång thêi ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o”. §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p, Bé ®· thèng nhÊt l¹i kh¸i niÖm: "Trong hÖ thèng ®¹i häc cã hai lo¹i h×nh c¬ b¶n lµ lo¹i h×nh tËp trung (hÖ chÝnh quy dµi h¹n tËp trung truyÒn thèng) vµ lo¹i h×nh kh«ng tËp trung (gåm t¹i chøc, ®¹i häc më, tõ xa, b¸n thêi gian, tù häc thi lÊy chøng chØ tÝch luü råi lÊy b»ng...) vµ cã hai tr×nh ®é chuÈn lµ ®¹i häc vµ cao ®¼ng. C¸c biÖn ph¸p ®ång bé ®Ó ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o bao gåm c¸c vÊn ®Ò sau [11,tr30]: Më réng quy m« ®µo t¹o ®¹i häc g¾n liÒn víi t¨ng sè l­îng c¸c c¬ së ®µo t¹o cao ®¼ng thùc hµnh. Theo ph©n lo¹i cña UNESCO vµ Ng©n hµng thÕ giíi, c¸c tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp cña ViÖt Nam tuyÓn häc sinh tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc vµo häc, vÒ h×nh thøc, chóng ®­îc xÕp trong khu vùc cao ®¼ng. Tuy nhiªn, vÒ môc tiªu vµ néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o th× chóng cßn ë d­íi møc ®é ®ã. HiÖn nay ë n­íc ta rÊt thiÕu c¸c c¬ së ®µo t¹o nh©n lùc cã tr×nh ®é cao ®¼ng thùc sù vµ ®iÒu nµy t¹o ra mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a c¸c thµnh phÇn c¸n bé cã tr×nh ®é sau trung häc (c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc nhiÒu h¬n c¸n bé cã tr×nh ®é cao ®¼ng, trong khi ë c¸c n­íc, tû lÖ nµy th­êng lµ 1/1). Nh»m kh¾c phôc sù mÊt c©n ®èi ®ã, cÇn x¸c ®Þnh môc tiªu vµ néi dung, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o kü thuËt viªn bËc cao vµ nhanh chãng chuyÓn nh÷ng tr­êng THCN m¹nh lªn bËc cao ®¼ng. C¸c tr­êng (bao gåm ®¹i häc c¬ b¶n, ®¹i häc chuyªn ngµnh, cao ®¼ng c¬ b¶n, cao ®¼ng chuyªn ngµnh vµ trung häc chuyªn nghiÖp) liªn kÕt víi nhau thµnh tõng côm theo khu vùc. ChØ tiªu tuyÓn sinh tèi ®a vµo mçi tr­êng ®¹i häc sÏ ®­îc x¸c ®Þnh riªng rÏ cho tõng giai ®o¹n. V× c«ng suÊt ®µo t¹o ë mçi tr­êng kh«ng gièng nhau ë hai giai ®o¹n, nªn ®Ó ®¶m b¶o kh«ng cã t×nh tr¹ng th¶i lo¹i sinh viªn mét c¸ch å ¹t sau giai ®o¹n I. ChØ tiªu tuyÓn sinh tèi ®a cÇn ®­îc x¸c lËp theo kh¨ n¨ng ®µo t¹o chung cña tõng côm tr­êng liªn kÕt. ChÕ ®é häc bæng, häc phÝ cÇn ®­îc x©y dùng l¹i ®Ó phï hîp víi nh÷ng quyÕt ®Þnh míi cña chÝnh phñ vÒ chñ tr­¬ng më réng quy m« ®µo t¹o ®¹i häc. Cïng víi viÖc thùc hiÖn chÕ ®é häc phÝ, häc bæng míi, Bé sÏ bµn víi c¸c ngµnh nghiªn cøu thùc hiÖn chÕ ®é "TÝn dông tr­êng häc" gióp ®ì c¸c sinh viªn nghÌo, c¸c sinh viªn gÆp khã kh¨n cã ®iÒu kiÖn häc tËp. Bé ®· tr×nh chÝnh phñ vµ Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· cho phÐp thµnh lËp ®¹i häc më b¸n c«ng thµnh phè Hå ChÝ Minh trªn c¬ së ViÖn ®µo t¹o më réng II thµnh phè Hå ChÝ Minh; Bé ®· tr×nh ChÝnh phñ vµ Thñ t­íng cho phÐp thµnh lËp ViÖn ®¹i häc Më Hµ Néi. Ph¸t triÓn hÖ thèng ®¹i häc d©n lËp, t­ thôc. NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 4 vÒ gi¸o dôc ®· c«ng nhËn sù tån t¹i cña c¸c lo¹i tr­êng ®¹i häc d©n lËp vµ t­ thôc, vµ quy chÕ vÒ ®¹i häc t­ thôc ®· ®­îc Nhµ n­íc ban hµnh, víi ý ®Þnh hÖ thèng nµy sÏ bæ sung cho hÖ thèng ®¹i häc c«ng lËp nh»m tho¶ m·n yªu cÇu qu¸ lín cña nh©n d©n vÒ chç häc. §iÒu ®ang quan t©m lµ ë nhiÒu n­íc, chi phÝ ®¬n vÞ ë c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp th­êng b»ng 30 ®Õn 50% chi phÝ ®¬n vÞ ë c¸c tr­êng ®¹i häc kh«ng c«ng lËp. Bé sÏ cho phÐp më tr­êng vµ kh«ng bãp nghÑt nh÷ng s¸ng kiÕn riªng, mÆt kh¸c vÉn cã thÓ kiÓm so¸t chÆt chÏ vÒ mÆt chÊt l­îng ®Çu vµo vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña nh÷ng tr­êng ®ã. III. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam trong thêi gian qua 1. Nh÷ng ­u ®iÓm trong ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam. Trong thêi gian qua quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam t¨ng lªn nhanh chãng, víi tèc ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 15,58%. Sè l­îng sinh viªn, sè l­îng c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¶ n­íc t¨ng nhanh kÐo theo sù t¨ng lªn vÒ c¸c chØ tiªu t­¬ng ®èi nh­ tû lÖ sinh viªn trªn mét v¹n d©n, tû lÖ sinh viªn trªn tæng sè lao ®éng x· héi, tû lÖ sinh viªn trªn sè d©n trong ®é tuæi. Nh÷ng con è nµy phÇn nµo ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc trong thêi gian qua. ViÖc më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc trong mèi quan hÖ víi ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o trong nh÷ng n¨m qua ®· gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc tr×nh ®é cao cho hÇu hÕt c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña c¶ n­íc, cung cÊp nguån nh©n lùc cã kü n¨ng, cã tr×nh ®é vµ t¹o ®­îc c¬ héi häc tËp ®¹i häc cho ®«ng ®¶o tÇng líp nh©n d©n. C¸c chØ sè vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng gi¸o dôc ngµy cµng t¨ng ®· lµm cho chØ sè gi¸o dôc ®¹i häc tæng hîp cña n­íc ta ngµy cµng xÝch l¹i gÇn h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 2. Nh÷ng tån t¹i trong ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam trong thêi gian qua. MÆc dï, hµng n¨m quy m« ®¹i häc trong c¶ n­íc t¨ng kho¶ng5 ®Õn 7% nh­ng vÉn ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu häc tËp cña nh©n d©n. Hµng n¨m , cßn cã mét sè l­îng lín häc sinh quyÕt ®Þnh theo häc ®¹i häc t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc ë n­íc ngoµi. TÊt nhiªn, cã rÊt nhiÒu lý do ®Ó hä ®­a ra quyÕt ®Þnh cña m×nh, nh­ng xÐt trªn tÉm vÜ m«, liÖu cã ph¶i gi¸o dôc ®¹i häc cña chóng ta vÒ quy m« còng nh­ chÊt l­îng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña x· héi. Môc tiªu cña gi¸o dôc ®¹i häc lµ “®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi” nh­ng nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan th× chóng ta ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã. §Ó më réng quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc, Nhµ n­íc ®· tiÕn hµnh quy ho¹ch m¹ng l­íi c¸c tr­êng ®¹i häc nh­ng hiÖn t¹i vÉn cßn ®ang cã nh÷ng bÊt cËp trong viÖc ph©n lo¹i tr­êng vµ ph©n bè c¸c tr­êng trªn c¸c vïng l·nh thæ trong c¶ n­íc. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó ®­a ra ph­¬ng ¸n tèi ­u nhÊt. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng tån t¹i cña nÒn gi¸o dôc ®¹i häc n­íc nhµ, cã nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh vµ nh÷ng nguyªn nh©n phô, cã nh÷ng nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ n­íc, còng cã nh÷ng nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ tr­êng, thËm chÝ cßn cã c¸c nguyªn nh©n tõ phÝa häc sinh. Sau ®©y, chóng ta sÏ nghiªn cøu cô thÓ h¬n tõng nhãm nguyªn nh©n c¬ b¶n. 3.1 C¸c nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ n­íc 3.1.1 C¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc ®¹i häc ch­a t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o. C¬ chÕ qu¶n lý ®¹i häc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu thay ®æi cho phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu míi. HÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu khëi ®éng theo h­íng tù chñ h¬n, linh ho¹t h¬n ®Ó ®ãn nhËn nh÷ng c¬ héi còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc míi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã c¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc vÉn cßn nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i nh­ Nhµ n­íc ch­a thùc sù trao quyÒn tù chñ cho c¸c tr­êng. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cßn can thiÖp s©u vµo c¸c ho¹t ®éng t¸c nghiÖp cña Nhµ tr­êng nh­ c«ng t¸c tuyÓn sinh, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o. Nhµ n­íc còng ch­a ®­a ra ®­îc møc thï lao tho¶ ®¸ng cho c¸n bé qu¶n lý vµ ®éi ngò gi¸o viªn. Nhµ n­íc ®· cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®a d¹ng ho¸ gi¸o dôc ®¹i häc nh­ng ch­a t¹o ra ®­îc sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tr­êng, ®Æc biÖt lµ gi÷a c¸c tr­êng c«ng lËp vµ c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp. 3.1.2 C«ng t¸c dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ch­a tèt. Ph¸t triÓn quy m« ®Õn møc ®é nµo th× hîp lý, vÉn ®¶m ph¸t triÓn quy m« ®Õn møc ®é nµo th× hîp lý, vÉn ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o mµ kh«ng l·ng phÝ c¸c nguån lùc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã cÇn ph¶i dù b¸o ®­îc quy m« sinh viªn trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi, tõ ®ã t×m ra c¸c môc tiªu vµ c¸ch thøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. Nh­ng trong thêi gian qua, viÖc dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc trªn quy m« c¶ n­íc ch­a ®­îc thùc hiÖn cã chÊt tèt. §iÒu ®ã lµm cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®«i chç cßn lóng tóng. §©y cïng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh h­ëng ®Õn gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam. 3.1.3 Tû träng chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ch­a ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc. Tû träng chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®¹i häc trong nh÷ng n¨m qua ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua h×nh sau: (®¬n vÞ: tû ®ång) [ Hin®hH×HIHiH×nh 2.3: Chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®¹i häc Nguån: [15] Qua h×nh vÏ trªn ta thÊy r»ng chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· t¨ng t­¬ng ®èi nhanh vÒ c¶ sè tuyÖt ®èi vµ sè t­¬ng ®èi. Nhµ n­íc ®· quan t©m ®óng møc ®Õn sù nghiÖp ph¸t triÓn gi¸o dôc. Tuy nhiªn nÕu nh­ so s¸nh víi tèc ®é t¨ng quy m« vµ c¸c yªu cÇu vÒ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o th× ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng n¨m míi chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng h¬n 60% yªu cÇu chi cÇn thiÕt. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu phèi hîp gi÷a Ng©n hµng thÕ giíi, Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­, Bé tµi chÝnh, tæng côc thèng kª, Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, thùc tÕ chi phÝ chã mét sinh viªn/ n¨m cña n¨m häc 2004 nh­ sau: Sè tiÒn chi thùc tÕ cho mét sinh viªn : 4 205 000® Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi : 2 691 200® chiÕm 64% D©n ®ãng gãp : 1 513 000® chiÕm 36% Qua nh÷ng sè liÖu trªn thÊy r»ng mÆc dï ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi thùc tÕ cho gi¸o dôc ®¹i häc cã t¨ng lªn ®¸ng kÓ nh­ng sè tiÒn chi thùc tÕ cho mét sinh viªn ë ViÖt Nam hiÖn cßn rÊt thÊp. NÕu nh­ ®em so s¸nh víi c¸c n­íc kh¸c th× con sè nµy cßn khiªm tèn h¬n n÷a. §iÒu ®ã mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh r»ng, c¸c nguån lùc cña chóng ta cßn h¹n chÕ. Nhµ n­íc ch¨m lo ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc nh­ng víi ®iÒu kiÖn nh­ hiÖn nay th× cÇn ph¶i huy ®éng c¸c nguån kh¸c ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c nguån tõ céng ®ång x· héi. 3.1.4 Hîp t¸c quèc tÕ ch­a ®­îc më réng t­¬ng xøng víi yªu cÇu héi nhËp gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®· cho phÐp thµnh lËp c¸c tr­êng ®¹i häc cã vèn n­íc ngoµi trªn c¬ së chÝnh s¸ch x· héi ho¸ gi¸o dôc ®µo t¹o, ®· thùc hiÖn nhiÒu ch­¬ng tr×nh liªn kÕt ®µo t¹o víi nhiÒu n­íc nh­ng chóng ta ch­a qu¶ng b¸ ®­îc nÒn gi¸o dôc ®¹i häc cña n­íc ra trªn thÕ giíi. ViÖc sö dông c¸c nguån viÖn trî th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, víi c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ cã lóc, cã n¬i cßn sö dông ch­a ®óng môc ®Ých, g©y l·ng phÝ, lµm gi¶m nguån lùc cho viÖc ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc. H¬n n÷a, hîp t¸c quèc tÕ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c bËc häc vµ c¸c vïng trong c¶ n­íc. C«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé lµm quan hÖ quèc tÕ tuy ®· ®­îc quan t©m nh­ng cßn vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp trong vÊn ®Ò n¨ng lùc c«ng t¸c. 3.2 Nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ tr­êng 3.2.1 C¬ së vËt chÊt cña nhiÒu tr­êng ®¹i häc ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o. HiÖn nay, ngay c¶ c¸c tr­êng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ vµo lo¹i hiÖn ®¹i nhÊt ViÖt Nam còng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ë hÇu hÕt c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trªn c¶ n­íc, quy m« trung b×nh mét líp häc kho¶ng tõ 50 ®Õn 55 sinh viªn. ë ®©y gÇn nh­ lµ kh«ng cã c¸c phßng häc nhá (trõ mét sè tr­êng ®µo t¹o chuyªn ngµnh ngo¹i ng÷ vµ chuyªn ngµnh nghÖ thuËt). Do vËy mµ hÖ thèng c¸c phßng häc còng ®­îc x©y dùng theo quy m« trªn. §¹i ®a sè c¸c tr­êng ch­a cã hÖ thèng trang thiÕt bÞ häc tËp hiÖn ®¹i nh­ m¸y tÝnh, ®Ìn chiÕu, mµn ¶nh cè ®Þnh…HÖ thèng tra cøu th«ng tin trªn th­ viÖn vµ trªn Internet cßn rÊt h¹n chÕ. ChÝnh v× vËy mµ còng khã cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p d¹y míi, häc míi trong c¸c tr­êng ®¹i häc. Thªm vµo ®ã c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®¶m b¶o sinh ho¹t hµng ngµy nh­ nhµ ¨n, ký tóc x¸, c¸c khu sinh ho¹t tËp thÓ cßn thiÕu, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ngµy cµng t¨ng cña sinh viªn. §©y kh«ng ph¶i lµ nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt nh­ng còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi chÊt l­îng ®µo t¹o cña mçi sinh viªn. 3.2.2 §éi ngò gi¸o viªn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc Trong nh÷ng n¨m qua ®éi ngò gi¸o viªn c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¶ n­íc ®· gãp phÇn to lín vµo sù nghiÖp “n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi”. §Æc biÖt, ®éi ngò gi¶ng viªn trÎ ngµy cµng tr­ëng thµnh vÒ chuyªn m«n còng b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, lèi sèng phï hîp. B¶ng 2.5: Sè l­îng gi¸o viªn ®¹i häc giai ®o¹n 2000 - 2004 §¬n vÞ tÝnh: Ng­êi N¨m Tæng §¹i häc Cao ®¼ng C«ng lËp Ngoµi c«ng lËp C«ng lËp Ngoµi c«ng lËp 2000 - 2001 32 204 20 324 4 037 7364 479 2001 - 2002 35 938 21 617 3 928 9 802 591 2002 - 2003 38 609 22694 4 698 10 653 562 2003 - 2004 39 984 24 094 4 341 10 822 731 Nguån: [11, tr35] Theo tÝnh to¸n, tèc ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m sè l­îng gi¸o viªn lµ 5,7% vµ mét ®iÒu dÔ dµng nhËn thÊy khi quan s¸t b¶ng sè liÖu trªn lµ sè l­îng gi¸o viªn lµm viÖc trong c¸c tr­êng c«ng lËp nhiÒu h¬n ë c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp rÊt nhiÒu nh­ng ë c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp l¹i cã xu h­íng t¨ng nhanh h¬n. HiÖn nay, sè l­îng gi¶ng viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao (nhÊt lµ c¸c c¸n bé gi¶ng d¹y cã tr×nh ®é th¹c sü) vµ cã häc hµm ngµy cµng t¨ng nhanh, nh­ng víi mét c¬ cÊu kh«ng ®ång bé gi÷a c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng. NhËn ®Þnh nµy sÏ ®­îc thÓ hiÖn râ h¬n trong b¶ng sè liÖu d­íi ®©y. B¶ng 2.6 : B¶ng sè l­îng gi¶ng viªn ph©n theo tr×nh ®é chuyªn m«n vµ häc hµm §¬n vÞ tÝnh: Ng­êi ¬ N¨m häc §¹i häc Cao ®¼ng TiÕn sÜ Th¹c sÜ Gi¸o s­ Phã gi¸o s­ TiÕn sÜ Th¹c sÜ Gi¸o s­ Phã gi¸o s­ 2001- 2002 4 813 7 584 303 1 160 158 1960 3 11 2002- 2003 5 287 8 327 1 310 319 190 2274 20 5 2003- 2004 5 180 9 211 1 384 298 183 2509 23 4 Nguån: [15] Tuy nhiªn, hiÖn nay ®éi ngò gi¸o viªn vÉn cßn thiÕu hôt lín vÒ sè l­îng. Trung b×nh trªn c¶ n­íc tû lÖ gi¸o viªn/sinh viªn lµ 1/27, ë mét sè tr­êng tû lÖ nµy lµ 1/100. §©y lµ mét ®iÓm ®¸ng lo ng¹i cho nÒn gi¸o dôc ®¹i häc n­íc ta. NhiÒu gi¶ng viªn, nhÊt lµ c¸c gi¶ng viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ nghiÖp vô cao, cÇn gi¶ng d¹y cho ®èi t­îng sinh viªn, cao häc, nghiªn cøu sinh, c¸c líp båi d­ìng chuyªn m«n, c¸c ®èi t­îng ë c¸c c¬ së gi¸o dôc kh¸c. V× thÕ hä kh«ng cã thêi gian båi d­ìng n©ng cao tr×nh cao vµ n¨ng lùc mäi mÆt. Tri thøc cña gi¶ng viªn kh«ng ®­îc bæ sung, n©ng cao, ph¸t triÓn, ®­¬ng nhiªn sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ gi¸o dôc cña gi¶ng viªn còng nh­ chÊt l­îng häc tËp c¸c m«n häc cña sinh viªn. 3.2.3 Quy tr×nh, néi dung ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o ®¹i häc cßn mang nÆng nÐt truyÒn thèng PhÇn lín c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ë c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ®Òu chËm ®­îc ®æi míi. Trong khi thùc tiÔn cuéc sèng thay ®æi hµng ngµy mµ nhiÒu ch­¬ng tr×nh cßn ®­îc gi÷ nguyªn néi dung c¸ch ®©y hµng 5, 10 n¨m. Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho sinh viªn cßn nhiÒu lý thuyÕt, ch­a ®¶m b¶o nguyªn t¾c häc ®i ®«i víi hµnh. Sinh viªn tèt nghiÖp ra lµm viÖc hÇu nh­ ®Òu thiÕu c¸c kü n¨ng lµm viÖc ®éc lËp, thiÕu kinh nghiÖm vµ thiÕu kiÕn thøc. Tuy vÊn ®Ò nµy phô thuéc vµo c¶ ý kiÕn chñ quan cña c¸ nh©n mçi sinh viªn nh­ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y còng ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi chÊt l­îng sinh viªn khi ra tr­êng. 3.2.4 ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña nhiÒu tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶ ®Ó më réng quy m« vµ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o. Thùc tÕ cho thÊy nhu cÇu tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc kh«ng thÓ ®¶m b¶o ®­îc tõ nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc mµ ph¶i huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c nhau trong x· héi theo xu h­íng x· héi ho¸ ho¹t ®éng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Tuy nhiªn ë ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc khai th¸c c¸c nguån ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc cßn rÊt h¹n chÕ. Nguån thu tõ c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ tr­êng tõ ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc ch­a thùc sù g¾n víi x· héi vµ s¶n xuÊt, ®ång thêi viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp trong c¸c Nhµ tr­êng ch­a ®­îc ®Èy m¹nh trong khi viÖc tham gia vµo s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ vai trß cña Nhµ tr­êng lµ trung t©m nghiªn cøu øng dông khoa häc kü thuËt, trong nh÷ng n¨m tíi sÏ lµm t¨ng thªm c¸c nguån thu cho c¸c tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c tr­êng ®µo t¹o kÜ thuËt. Trªn ®©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn nh÷ng tån t¹i trong viÖc ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam trong thêi gian qua. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó th¸o gì nh÷ng nguyªn nh©n trªn? Chóng ta sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy trong ch­¬ng tiÕp theo. Ch­¬ng III Nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m më réng quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 I. C¸c quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 1. C¸c quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc. Mét trong nh÷ng quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc lµ ph¶i t¨ng sè l­îng sinh viªn, sè l­îng c¸c tr­êng häc b»ng c¸ch ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o. Ngoµi hÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp truyÒn thèng cã thÓ më réng hÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ngoµi c«ng lËp. Quy ho¹ch l¹i m¹ng l­íi c¸c tr­êng ®¹i häc trong c¶ n­íc. Tuy nhiªn ®i ®«i víi ®a dang ho¸, cÇn thèng nhÊt qu¶n lý theo tiªu chuÈn ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc. Nh­ vËy, quan ®iÓm ®Çu tiªn cÇn thùc hiÖn ®ã lµ viÖc më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ph¶i dùa trªn c¬ së ®¶m b¶o chÊt l­îng. Nh÷ng ng­êi giái vµ tµi n¨ng ®­îc x· héi vµ nhµ tr­êng khuyÕn khÝch ®Ó häc cao h¬n, nh÷ng c¬ së ®¹i häc cã uy tÝn vµ m¹nh vÒ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ vµ ®éi ngò ®­îc ­u tiªn thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng ®Çu tÇu trong hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc, vµ thùc hiÖn nhiÖm vô båi d­ìng nh©n tµi cho ®Êt n­íc. Gi¸o dôc ®¹i häc lµ sù nghiÖp chung kh«ng chØ ®­îc hiÓu lµ mäi ng­êi cã tr¸ch nhiÖm tÝch cùc tham gia vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn gi¸o dôc n­íc nhµ b»ng trÝ tuÖ, nh©n lùc vµ tµi lùc mµ cßn ®­îc hiÓu lµ mäi ng­êi ®Òu ®­îc t¹o c¬ héi tiÕp cËn víi gi¸o dôc ®¹i häc. §Ó huy ®éng c¸c nguån lùc cho sù nghiÖp nµy, ngoµi sù ch¨m lo cña Nhµ n­íc cÇn cã sù ®ãng gãp cña ng­êi häc, ng­êi sö dông lao ®éng. Mét trong nh÷ng h×nh thøc ®­îc khuyÕn khÝch ¸p dông trong c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng lµ kÕt hîp ®µo t¹o ë tr­êng häc vµ thùc tiÔn s¶n xuÊt. §ã còng lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc g¾n häc víi hµnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 2. Nh÷ng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi Dùa vµo kÕt qu¶ dù b¸o d©n sè ViÖt Nam vµ kÕt qu¶ dù b¸o sè l­îng sinh viªn cña n­íc ta ®Õn n¨m 2010, chóng ta cã thÓ n©ng tû lÖ sinh viªn trªn mét v¹n d©n tõ 135 vµo n¨m 2004 lªn 200 vµo n¨m 2010. §ång thêi víi viÖc t¨ng c­êng chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cÇn tiÕp tôc më réng quy m« c¸c cÊp bËc häc vµ tr×nh ®é, c¬ cÊu ngµnh nghÒ, c¬ cÊu vïng miÒn cña nh©n lùc. N©ng tØ lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ë c¸c cÊp bËc vµo n¨m 2010 ®¹t 40%, trong ®ã tõ cao ®¼ng trë lªn lµ 6%. §¸p øng nhu cÇu nguån nh©n lùc tr×nh ®é cao phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ, x· héi cña thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ hîp t¸c b×nh ®¼ng, trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó më réng gi¸o dôc sau trung häc phæ th«ng th«ng qua viÖc ®a d¹ng ho¸ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o trªn c¬ së x©y dùng mét hÖ thèng liªn th«ng phï hîp víi c¬ cÊu tr×nh ®é, c¬ cÊu ngµnh nghÒ, c¬ cÊu vïng miÒn cña nh©n lùc, n¨ng lùc cña c¸c c¬ së ®µo t¹o. T¨ng c­êng n¨ng lùc thÝch øng víi viÖc lµm trong x· héi, n¨ng lùc tù t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ cho ng­êi kh¸c[11, tr39].. T¹o c¬ héi cho ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng ®­îc tiÕp tôc häc tËp, ®­îc ®µo t¹o l¹i, ®­îc båi d­ìng ng¾n h¹n, ®Þnh k× vµ th­êng xuyªn theo c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc, c¸c ch­¬ng tr×nh kÜ n¨ng nghÒ nghiÖp phï hîp víi nhu cÇu n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, thu nhËp quèc d©n hoÆc chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp. Nh÷ng quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng nªu trªn lµ nh÷ng ®Ò quan träng ®Ó Nhµ n­íc còng nh­ c¸c c¬ së gi¸o dôc cã ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, chuÈn bÞ c¸c nguån lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn gi¸o dôc ®¹i häc nãi chung còng nh­ sù ph¸t triÓn cña tõng tr­êng nãi riªng. II. nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi * Dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc cña ViÖt Nam ®ªn n¨m 2015 Dù b¸o gi¸o dôc ®¹i häc lµ x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i t­¬ng lai cña hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc víi mét x¸c suÊt nµo ®ã. NhiÖm vô cña dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc lµ dù b¸o vÒ sè l­îng sinh viªn, dù b¸o tû lÖ sinh viªn ®­îc ®µo t¹o so víi tæng sè d©n, diÔn biÕn cña c¸c chØ sè quy m« d­íi ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè kh¸c nhau lµm c¬ së ®Ó ®Ò ra c¸c môc tiªu vÒ më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®¶m nh»m ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc trong thêi gian tíi. Chóng ta cã kÕt qu¶ dù b¸o nh­ sau: H×nh 3.1: KÕt qu¶ sù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ®Õn n¨m 2015 Nguån: [11] Dùa vµo kÕt qu¶ dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc, chóng ta nhËn thÊy r»ng sè l­îng sinh viªn ngµy cµng t¨ng. §ã lµ yªu cÇu tÊt yÕu trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc hiÖn nay. Ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu häc cña nh©n d©n vµ yªu cÇu nguån nh©n lùc cao phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trªn c¬ së dù b¸o quy m«, cã nh÷ng quan ®iÓm, ®Þnh h­íng cho giai ®o¹n tíi vµ chóng ta còng ®· t×m ra c¸c nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn nh÷ng tån t¹i trong ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc, ViÖt Nam cã nh÷ng gi¶i ph¸p g× ®Ó më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc mét c¸ch hîp lý trong ®iÒu kiÖn chÊt l­îng ®µo t¹o ®­îc ®¶m b¶o. Sau ®©y, chóng ta sÏ nghiªn cøu cô thÓ tõng gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc vµ phÝa nhµ tr­êng. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc. 1.1 TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc ®¹i häc theo h­íng t¨ng quyÒn tù chñ cho c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¸c ho¹t ®éng t¸c nghiÖp C¸c chuyªn gia quèc tÕ vÒ qu¶n lÝ gi¸o dôc ®¹i häc ®· kh¼ng ®Þnh r»ng, quyÒn tù chñ lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi vai trß vµ ho¹t ®éng cña mét tr­êng ®¹i häc. §Ó gi¸o dôc ®¹i häc chuyÓn biÕn phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, mét trong c¸c vÊn ®Ò quan träng cña c«ng t¸c qu¶n lÝ lµ ph¶i t¨ng quyÒn tù chñ cña c¸c tr­êng ®¹i häc[11]. Tù chñ ®­îc hiÓu lµ tù ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ mäi c«ng viÖc cña m×nh, kh«ng bÞ ai chi phèi. QuyÒn tù chñ cña c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ë n­íc ta ®· ®­îc ph¸p chÕ ho¸ trong ®iÒu 55, LuËt gi¸o dôc, n¨m 1998 vµ ®iÒu 10 §iÒu lÖ tr­êng ®¹i häc. Tuy nhiªn hiÖn nay, c¸c tr­êng vÉn ch­a ®­îc tù chñ c¸c ho¹t ®éng t¸c nghiÖp cña m×nh vµ vÉn ph¶i chÞu sù chi phèi cña Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn th× c«ng viÖc nµy lµ c«ng viÖc cña c¸c tr­êng. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o chØ cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ gi¸o dôc. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn trao quyÒn tù chñ cho nhiÒu h¬n n÷a cho c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng, ®Æc biÖt lµ trong c«ng t¸c tuyÓn sinh vµ tµi chÝnh. Mçi mét tr­êng cã thÓ cã c¸ch tuyÓn chän kh¸c nhau vµ cã mÉu ®¬n riªng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tr­êng m×nh. QuyÒn tù chñ trong c«ng tac tuyÓn sinh sÏ lµm cho kú thi tuyÓn vµo c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng kh«ng qu¸ c¨ng th¼ng cho toµn x· héi nh­ hiÖn nay. Thªm vµo ®ã, c¸c tr­êng l¹i chän ®­îc mét quy m« ®µo t¹o thÝch hîp cho riªng m×nh, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng tr­êng th× thõa chØ tiªu, tr­êng l¹i thiÕu chØ tiªu do quy cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o. ViÖc trao quyÒn tù chñ cho c¸c tr­êng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p lµm t¨ng hiÖu qu¶ gi¸o dôc ®¹i häc nãi chung vµ viÖc n©ng cao chÊt l­îng hay më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc nãi riªng. TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o cho phÐp më réng quy m« gi¸o dôc ®ång thêi víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc, ®©y lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña x· héi hiÖn ®¹i. §èi víi häc sinh h­íng vµo ®¹i häc, chóng ta cã thÓ ph©n lµm hai dßng ch¶y: Dßng thø nhÊt h­íng vÒ c¸c tr­êng ®¹i häc truyÒn thèng hoÆc c¸c tr­êng ®¹i häc chÝnh quy. Dßng thø hai h­íng vµo c¸c tr­êng ®¹i häc më hoÆc c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o më cña mét sè Ýt tr­êng ®¹i häc truyÒn thèng cã ®iÒu kiÖn. C¶ hai dßng ch¶y nµy ®Òu ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng, b»ng cÊp cña hai lo¹i tr­êng nµy ph¶i ®¹t ®­îc chÊt l­îng ngang nhau vµ Nhµ n­íc kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö víi hai lo¹i h×nh nµy. VÒ ®Çu vµo, c¸c tr­êng truyÒn thèng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng, do vËy mµ kh«ng nªn tuyÓn sinh qu¸ ®«ng, ng­îc l¹i c¸c tr­êng më còng kh«ng nªn h¹n chÕ sè l­îng ®Çu mµ nªn ®¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh häc tËp. Gi¶i ph¸p nµy sÏ lµm gi¶m ¸p lùc tõ phÝa sinh viªn còng nh­ tõ phÝa Nhµ tr­êng. C¸ch ®¸nh gi¸ cña hai tr­êng còng cã sù kh¸c biÖt lín do ®Æc thï riªng. ë c¸c tr­êng ®¹i häc truyÒn thèng, ph¶i ®¸nh gi¸ ®Çu vµo, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh, vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ th­êng ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt lµ ®¸nh gi¸ theo tõng chuyªn ngµnh mµ sinh viªn theo häc. Cßn ®èi víi c¸c tr­êng ®¹i häc më kh«ng nh÷ng chØ ®¸nh gi¸ ®Çu vµo, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh mµ cßn ph¶i ®¸nh gi¸ chÆt chÏ ®Çu ra víi kÕt qu¶ cña tõng m«n häc ®èi víi mçi sinh viªn. Víi c¸ch tuyÓn sinh vµ c¸ch ®¸nh gi¸ nh­ thÕ th× tû lÖ sinh viªn tèt nghiÖp so víi sè l­îng ®Çu vµo cña dßng nh­ nhÊt ®­¬ng nhiªn lµ sÏ cao h¬n dßng thø hai nh­ng chi phÝ ®µo t¹o thÊp h¬n dßng thø nhÊt. Thùc tÕ cho thÊy, nÕu chÊt l­îng ë dßng thø hai ®­îc ®¶m b¶o th× vÊn ®Ò chi phÝ ®µo t¹o kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò qu¸ lín. V× víi møc sèng cña ng­êi d©n ®­îc n©ng cao h¬n mét bËc nh­ hiÖn nay, hä cã ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó cho con em m×nh theo häc t¹i c¸c tr­êng nµy. Vµ trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam còng ®· cã sù chuÈn bÞ nhÊt ®Þnh cho viÖc nµy, ®ã lµ viÖc chóng ta cho thµnh lËp hai tr­êng ®¹i häc më ë hai ®Çu ®Êt n­íc vµ c¸c tr­êng còng ®ang tÝch cùc t×m hiÓu vÒ lý luËn, c«ng nghÖ vµ b­íc ®Çu båi d­ìng chuyªn gia cho c¸c ph­¬ng ph¸p ®¶m b¶o ®¸nh gi¸. §èi víi c¸c tr­êng cao ®¼ng, trong nh÷ng n¨m tíi ViÖt Nam nªn tËp trung vµo viÖc thµnh lËp c¸c tr­êng cao ®¼ng céng ®ång trªn c¶ n­íc. C¸c tr­êng cao ®¼ng céng ®ång sÏ lÊy nguån ng©n s¸ch tõ ®Þa ph­¬ng vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô t¹i ®Þa ph­¬ng m×nh. HiÖn t¹i ®ang cã mét thùc tr¹ng sinh viªn ra tr­êng, rÊt nhiÒu ng­êi kh«ng muèn vÒ quª h­¬ng c«ng t¸c. Do ®ã, cã nh÷ng thµnh phè phån hoa ®« thÞ thõa lao ®éng trÝ thøc nh­ng ë nh÷ng miÒn quª xa x«i l¹i thiÕu rÊt nhiÒu c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng. ViÖc tæ chøc c¸c tr­êng cao ®¼ng céng ®ång t¹i c¸c tØnh sÏ gióp ng­êi häc tiÕp cËn víi tr×nh ®é ®¹i häc, ®ång thêi tho¶ m·n nhu cÇu lao ®éng tr×nh ®é cao t¹i chç víi chi phÝ thÊp. ViÖt Nam cã thÓ x©y dùng c¸c tr­êng cao ®¼ng céng ®ång ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc. Nhµ n­íc cã thÓ trî cÊp mét phÇn kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cña nhµ tr­êng nh­ng nguån ho¹t ®éng chñ yÕu vÉn lµ tõ ®Þa ph­¬ng. C¸c ®Þa ph­¬ng cã thÓ chñ ®éng trong kÕ ho¹ch, ®µo t¹o vµ bæ sung ®éi ngò c¸n bé lµm viÖc t¹i ®Þa ph­¬ng m×nh trªn c¬ së ®Þnh h­íng quy ho¹ch ®µo t¹o cña c¶ n­íc. 1.3 T¨ng tû träng chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®¹i häc vµ khuyÕn khÝch c¸c c¬ së n©ng cao hiÖu qu¶ ng©n s¸ch ®­îc cÊp ph¸t Ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng nguån lùc quan träng®Ó ph¸t triÓn nÒn gi¸o dôc ®¹i häc. Theo kÕt qu¶ dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc, tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2015, tèc ®é t¨ng quy m« sinh viªn hµng n¨m lµ 7, 57%. Tr­íc mét viÔn c¶nh, quy m« th× ngµy cµng t¨ng vµ c¸c ®ßi hái vÒ chÊt l­îng cña x· héi còng kh«ng ngõng n©ng cao, ViÖt Nam sÏ ph¶i gi¶i ph¸p g× vÒ tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc? Sau ®©y chóng ta h·y xem nhu cÇu vÒ tµi chÝnh còng nh­ kh¶ n¨ng cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®¹i häc. B¶ng 3.1: Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc §¬n vÞ: Tû ®ång N¨m Nhu cÇu tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc Chi NSNN cho gi¸o dôc ®¹i häc 2005 4 657, 523 4 449, 900 2006 5 377, 976 4 981, 989 2007 6 194, 109 5 804, 201 2008 7 074, 876 6 362, 399 2009 8 040, 225 7 270, 412 2010 9 254, 346 7 940, 731 2011 10 462, 765 8 673, 010 2012 12 379, 976 9 472, 468 2013 14 183, 369 10 345, 647 2014 16 219, 131 11 299, 502 2015 19 536, 743 12 341, 281 Nguån: ViÖn chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc Nh×n vµo b¶ng sè liÖu trªn cã thÓ thÊy ngay r»ng, ng©n s¸ch Nhµ n­íc kh«ng thÓ ®¸p øng tÊt c¶ nhu cÇu vÒ nguån tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc. Trong nh÷ng n¨m tíi Nhµ n­íc sÏ ph¶i t¨ng chi ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ®¹i häc t¨ng tõ 19% - 21% n¨m 2005 lªn 25 – 26% vµo n¨m 2015. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy chóng ta còng ph¶i d¸m hi sinh nhiÒu nhu cÇu bøc b¸ch kh¸c bëi ®Çu t­ cho gi¸o dôc lµ ®Çu t­ cho t­¬ng lai, ®Çu t­ cho ph¸t triÓn. NÕu nh­ hÖ thèng gi¸o dôc tèt sÏ t¹o ®­îc b­íc ®ét ph¸ trong ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. VÊn ®Ò hiÖn nay lµ ph¶i cã c¬ chÕ nh­ thÕ nµo ®Ó c¸c c¬ së gi¸o dôc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån ng©n s¸ch ®­îc cÊp ph¸t? Cã mét biÖn ph¸p quan träng Nhµ n­íc cã thÓ thùc hiÖn ngay ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, ®ã lµ viÖc t¨ng quyÒn tù chñ cho c¸c tr­êng trong ho¹t ®éng tµi chÝnh. C¸c c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc sÏ ®­îc ph©n thµnh c¸c nhãm theo kh¶ n¨ng tù ®¶m b¶o kinh phÝ cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña m×nh ë møc ®é kh¸c nhau, trong ®ã n©ng dÇn sè tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng cã kh¶ n¨ng tù b¶o ®¶m kinh phÝ ho¹t ®éng toµn bé hoÆc phÇn lín chi phÝ ho¹t ®éng th­êng xuyªn. C¨n cø vµo ®ã sÏ ®iÒu phèi ng©n s¸ch cho hîp lý, dµnh kinh phÝ ng©n s¸ch ­u tiªn cho c¸c tr­êng träng ®iÓm, c¸c tr­êng ë ®Þa bµn khã kh¨n, c¸c tr­êng míi ®­îc thµnh lËp. ChiÕn l­îc dµi h¹n th× Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn tèt viÖc ph©n cÊp qu¶n lý. Ph©n cÊp qu¶n lý ®Ó t¨ng tÝnh chñ ®éng còng nh­ t¨ng tr¸ch nhiÖm cho c¸c c¬ së vµ c¸c ®Þa ph­¬ng. ViÖc t¨ng ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ t¨ng hiÖu qu¶ sö dông nguån ng©n s¸ch lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng gi¶i quyÕt nguån lùc cho gi¸o dôc ®¹i häc. 1.4 T¨ng c­êng m¹nh h¬n n÷a hîp t¸c quèc tÕ trong gi¸o dôc ®¹i häc. T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ trong gi¸o dôc ®¹i häc lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng míi. HiÖn t¹i, rÊt nhiÒu tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ®· thùc hiÖn tèt viÖc hîp t¸c quèc tÕ. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n tíi, cÇn ph¸t triÓn c¸c dù ¸n trong c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc nãi chung vµ gi¸o dôc ®¹i häc nãi riªng cña c¸c c¬ së ®µo t¹o ®¹i häc, t¹i c¸c viÖn, c¸c trung t©m nghiªn cøu gi¸o dôc v.v. Nhµ n­íc cÇn båi d­ìng c¸c c¸n bé, c¸c chuyªn viªn ®ñ n¨ng lùc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ. Vµ mét viÖc hÕt søc quan träng mµ mçi tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng còng nh­ toµn nÒn gi¸o dôc ®¹i häc hiÖn nay cÇn ph¶i thùc hiÖn lµ t¨ng c­êng qu¶ng b¸ víi b¹n bÌ thÕ giíi vÒ gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam, lµm cho nhiÒu ng­êi quan t©m ®Õn gi¸o dôc ë nhiÒu quèc gia kh¸c nhau hiÓu thªm vÒ t×nh h×nh vµ tiÒm n¨ng tèt cña cña hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc n­íc nhµ nh»m chñ ®éng thu hót c¸c nguån lùc hîp t¸c. Nhµ n­íc còng cÇn cã c¸ch chÝnh s¸ch qu¶n lý c¸c gi¸o viªn t×nh nguyÖn cña c¸c n­íc ®ang lµm viÖc t¹i ViÖt Nam bëi hä võa lµ nh÷ng ng­êi sÏ gãp phÇn nµo ®ã trong viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ gi¶ng d¹y vµ häc tËp míi ®ång thêi hä còng lµ nh÷ng ng­êi sÏ giíi thiÖu nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. 2. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ tr­êng 2.1 N©ng cÊp c¬ së vËt chÊt vµ ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cña c¸c c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc Gi¸o tr×nh vµ tµi liÖu tham kh¶o lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh chÊt l­îng häc tËp cña sinh viªn. Gi¸o tr×nh tèt cã thÓ bï ®¾p phÇn nµo t×nh tr¹ng thiÕu gi¸o viªn vµ chÊt l­îng cña mét sè gi¸o viªn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña nÒn gi¸o dôc hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã, th­ viÖn cÇn ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Çu s¸ch vµ chñng lo¹i, mÆt kh¸c ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó sinh viªn cã thÓ sö dông s¸ch vµ tµi liÖu hiÖn cã trong th­ viÖn. Do vËy, c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ph¶i nhanh chãng ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ viÖc tra cøu néi dung, t×m tin, t×m ®äc s¸ch vµ tµi liÖu trªn th­ viÖn. Ngoµi ra c¸c tr­êng cã thÓ khuyÕn khÝch biªn dÞch, giíi thiÖu tµi liÖu tham kh¶o b»n tiÕng n­íc ngoµi. HiÖn nay, mçi n¨m Nhµ n­íc vÉn chi ra hµng chôc, hµng tr¨m triÖu ®ång ®Ó thùc hiÖn c¸c ®Ò tµi khoa häc cÊp tr­êng, cÊp Bé vµ cÊp Nhµ n­íc nh­ng mét sè ®Ò tµi cã hiÖu qu¶ nghiªn cøu cßn thÊp. Cã nh÷ng ®Ò tµi nghiÖm thu lo¹i tèt nh­ng còng ch­a t×m ra ®­îc nh÷ng ®iÓm míi nªn kh«ng ®­a vµo cuéc sèng. NÕu dµnh nh÷ng kho¶n tiÒn cña c¸c ®Ò tµi lo¹i nµy mµ chi cho viÖc biªn dÞch, giíi thiÖu gi¸o tr×nh, th«ng tin khoa häc míi nhÊt trªn thÕ giíi th× cã lÏ sÏ tèt h¬n rÊt nhiÒu. §Ó hiÖn ®¹i ho¸ viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp, t¨ng c­êng tÝnh nghiªm tóc khoa häc vµ tÝnh thuyÕt phôc cña bµi gi¶ng, tr­êng ®¹i häc cÇn ­u tiªn mua c¸c thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y nh­ m¸y tÝnh, ®Ìn chiÕu, m¸y chiÕu v.v. phôc vô gi¶ng d¹y t¹i c¸c gi¶ng ®­êng. Khi c¬ së vËt chÊt vµ c¸c ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ sÏ gãp phÇn lµm t¨ng chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc, ®¶m b¶o cho yªu cÇu më réng quy m« kh«ng bá qua yÕu tè chÊt l­îng. T¨ng c­êng ®éi ngò gi¶ng viªn ®ñ vÒ sè l­îng vµ ®¶m b¶o vÒ chÊt l­îng t¹i c¸c c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc NÕu sö dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh møc ®Ó dù b¸o nhu cÇu sè l­îng gi¸o viªn ®Õn n¨m 2015 (®Þnh møc trong ChiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®Õn n¨m 2010, 2015 lµ 20 – 18 sinh viªn / gi¸o viªn), chóng ta cã kÕt qu¶ nh­ sau: B¶ng 3.2: Dù b¸o sè l­îng gi¸o viªn theo ph­¬ng ph¸p ®Þnh møc §¬n vÞ : Ng­êi N¨m Sè l­îng gi¸o viªn 2005 61 748 2006 67 263 2007 73 084 2008 78 752 2009 84 432 2010 91 680 2011 97 785 2012 109 153 2013 117 977 2014 127 278 2015 144 629 Tõ kÕt qu¶ trªn, tõ n¨m 2005 – 2015, tèc ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m cña sè l­îng gi¸o viªn lµ 7, 2%. Víi tèc ®é t¨ng nhanh nh­ vËy, c¸c tr­êng ®¹i häc cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ c«ng t¸c tuyÓn chän vµ båi d­ìng ®Ó ®¶m b¶o vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng gi¸o viªn. ThÇy gi¸o lµ “kü s­ t©m hån”, thÇy gi¸o kh«ng chØ truyÒn thô kiÕn thøc cho sinh viªn mµ quan träng h¬n lµ gióp c¸c em h×nh thµnh ph­¬ng ph¸p t­ duy khoa häc, nh©n c¸ch vµ t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp. Trong thêi ®¹i mµ nhiÒu n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn ®ang chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ tri thøc th× viÖc chuÈn ho¸ c¸c thÇy gi¸o gi¶ng dËy ë ®¹i häc theo c¸c tiªu chÝ: kiÕn thøc, ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, ®¹o ®øc – t­ c¸ch vµ kh¶ n¨ng nghiªn cøu lµ hßn ®¸ nÒn t¶ng trong c¶i c¸ch gi¸o dôc ®¹i häc. ThÇy gi¸o ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, chuyªn s©u vµ hiÖn ®¹i trong lÜnh vùc gi¶ng dËy vµ nghiªn cøu cña m×nh; cã kh¶ n¨ng truyÒn thô kiÕn thøc trªn c¬ së båi d­ìng ®­îc n¨ng lùc ®éc lËp suy nghÜ cña sinh viªn; dÉn d¾t sinh viªn ®i vµo con ®­êng nghiªn cøu ®Ó t×m tßi nh÷ng c¸i míi vµ chñ ®éng s¸ng t¹o. ViÖc chuÈn hãa thÇy ph¶i ®i kÌm víi chuÈn ho¸ tû lÖ gi÷a sinh viªn vµ sè thÇy gi¸o, víi viÖc x©y dùng c¸c bé m«n m¹nh. ViÖc chuÈn ho¸ thÇy gi¸o còng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc cña Hoa Kú vµ hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o cÇn sím cã lÞch tr×nh triÓn khai viÖc chuÈn hãa gi¸o viªn t¹i tÊt c¶ c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¶ n­íc, ®ång thêi kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vÒ mét chÕ ®é l­¬ng thÝch hîp ®Ó ng­êi thÇy gi¸o chØ chuyªn t©m lµm nhiÖm vô “kü s­ t©m hån” cña m×nh. ViÖc lµm nµy tuy khã nh­ng tr­íc sau còng ph¶i lµm nÕu nh­ chóng ta kh«ng muèn ngµy cµng tôt hËu xa h¬n so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. NÕu nh­ vÉn thiÕu gi¸o viªn ®ñ tiªu chuÈn, chóng ta cã thÓ huy ®éng thÇy chuyªn gia lµm viÖc t¹i nhiÒu viÖn nghiªn cøu trong c¶ n­íc. TiÕp tôc ®æi míi quy tr×nh, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹i häc theo h­íng héi nhËp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ChuÈn ho¸ ch­¬ng tr×nh vµ gi¸o tr×nh lµ x­¬ng sèng cña gi¸o dôc ®¹i häc t¹i tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, kh«ng ph©n biÖt giµu nghÌo, ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn. §iÓm mÊu chèt ë ®©y lµ ch­¬ng tr×nh vµ gi¸o tr×nh ph¶i ®­îc x©y dùng theo ®Þnh h­íng mµ ngµnh gi¸o dôc ®¹i häc n­íc ta ®ang h­íng tíi, ®ã lµ ®µo t¹o chñ yÕu phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta chØ dËy c¸i g× mµ s¶n xuÊt vµ dÞch vô ®ang cÇn. Ng­îc l¹i, cÇn ph¶i x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh víi mét tû lÖ thÝch hîp gi÷a kiÕn thøc c¬ b¶n, kiÕn thøc chuyªn s©u g¾n liÒn víi nhu cÇu cña c¸c ngµnh kinh tÕ vµ kiÕn thøc hiÖn ®¹i, nh»m t¹o cho sinh viªn khi ra tr­êng, kh«ng nh÷ng chØ cã kh¶ n¨ng tiÕp thu tèt sù chuyÓn giao c«ng nghÖ, mµ cßn cã thÓ c¶i t¹o vµ tiÕn tíi s¸ng t¹o c«ng nghÖ míi. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o cÇn sím ®Þnh mét lÞch tr×nh cho c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh tæng thÓ cña tõng tr­êng, tõng ngµnh vµ tõng m«n häc cïng víi lÞch tr×nh tiÕp theo lµ biªn so¹n vµ xuÊt b¶n gi¸o tr×nh c¸c m«n häc ®ã. §ã lµ viÖc cÇn lµm ngay vµ cÇn huy ®éng tæng lùc c¸c nhµ khoa häc, c«ng nghÖ trong c¶ n­íc tham gia. NÕu cã thÓ chóng ta nªn tham kh¶o ch­¬ng tr×nh vµ gi¸o tr×nh cña c¸c tr­êng næi tiÕng trªn thÕ giíi nh­ tr­êng Harvard, New York, Southern v.v. Vµ mét ®iÒu còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ ph¶i chuÈn ho¸ ch­¬ng tr×nh d¹y tiÕng anh vµ tin häc cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kh«ng chuyªn vÒ ngo¹i ng÷ vµ tin häc, v× ®©y lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó sinh viªn tù ®µo t¹o m×nh ngay trong khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr­êng vµ sau khi tèt nghiÖp. T¨ng tû träng c¸c nguån vèn huy ®éng ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó hç trî cho gi¸o dôc ®¹i häc Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, nhu cÇu tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc kh«ng thÓ ®­îc ®¶m b¶o nÕu chØ cã c¸c nguån tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Xu h­íng chung hiÖn nay lµ tû träng ®ãp cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc gi¶m dÇn so víi tû träng ®ãng gãp cña nh©n d©n trong chi thùc tÕ cho gi¸o dôc ®¹i häc. Do vËy, mçi c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc cÇn ph¶i cã h­íng ®i riªng cho m×nh trong viÖc t¹o ra c¸c nguån lùc ngoµi ng©n s¸ch. Mét trong nh÷ng nguån thu lµ tõ c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ tr­êng nh­: ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc g¾n víi x· héi vµ s¶n xuÊt, ®µo t¹o g¾n víi nhu cÇu sö dông ®ång thêi viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp trong c¸c Nhµ tr­êng, viÖc tham gia vµo s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ vai trß cña Nhµ tr­êng còng lµ trung t©m nghiªn cøu øng dông khoa häc kü thuËt, trong nh÷ng n¨m tíi sÏ lµm t¨ng thªm c¸c nguån thu cho c¸c tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c tr­êng ®µo t¹o. Ngoµi häc phÝ cña ng­êi häc vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp cña giíi kinh doanh, cÇn tranh thñ sù trî cÊp cña c¸c tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi n­íc. Gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam hiÖn nay cÇn t¨ng møc thu häc phÝ ®i liÒn víi ch­¬ng tr×nh cho vay vµ quü häc bæng. C¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng cã thÓ t¨ng c¸c kho¶n thu vµ dÞch vô trong tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n thu tiÒn ký tóc x¸ ®Ó cã thªm kinh phÝ cho viÖc b¶o d­ìng, t¸i ®Çu t­. Kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, ChÝnh phñ cña c¸c n­íc ®ang t×m kiÕm mét m« h×nh gi¸o dôc ®¹i häc hiÖu qu¶ h¬n trong ®µo t¹o, víi mét sè l­îng sinh viªn ®«ng ®¶o sau khi tèt nghiÖp ra tr­êng cã kü n¨ng lµm viÖc, cã kiÕn thøc, cã ph­¬ng ph¸p sèng phï hîp víi yªu cÇu cña x· héi. Hä cßn lµ nh÷ng con ng­êi cã phÈm chÊt vµ nh©n c¸ch. Víi nh÷ng biÖn ph¸p trªn ®©y, hy väng r»ng ViÖt Nam cã thÓ gi¶i quyÕt bµi to¸n vÒ quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc. Thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc còng nh­ c¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa nhµ tr­êng ®Ó më réng h¬n n÷a quy m« nh­ng vÉn ®¶m b¶o viÖc n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o. Lêi kÕt luËn Môc tiªu chiÕn l­îc cña n­íc ta ®­îc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø IX (n¨m 2001) lµ “c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, tõng b­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc” vµ “c¶ n­íc trë thµnh mét x· héi häc tËp”. §Ó ®¹t môc tiªu nµy, gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam cÇn ph¶i cã c¸c tiÕp cËn míi trong x©y dùng mét chiÕn l­îc sao cho võa cã tÝnh tæng thÓ ®­¬ng ®Çu víi c¸c xu thÕ toµn cÇu hãa vµ th¸ch thøc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi, võa ph¶i ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p, b­íc ®i chiÕn l­îc phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan trªn quan ®iÓm hÖ thèng, trong h¬n 15 n¨m ®æi míi võa qua, cïng víi nh÷ng thµnh qu¶ to lín cña kinh tÕ, x· héi to lín cña ®Êt n­íc, gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®· lµm ®­îc nhiÒu ®iÒu ®¸ng tù hµo. Chóng ta ®· b¸m s¸t xu thÕ cña thêi ®¹i, lùa chän c¸c m« h×nh ®¹i häc tiªn tiÕn nhÊt ®Ó nghiªn cøu. So víi c¸c n­íc ®i vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tr­íc chóng ta, kh«ng ph¶i chuyÓn ®æi kinh tÕ nh­ chóng ta th× theo c¸c chuyªn gia quèc tÕ, gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam thêi gian qua ®· tiÕn kh¸ nhanh trong thÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Nh­ng ®Ó tiÕp tôc ®æi míi vµ héi nhËp, chóng ta ph¶i nhËn thøc ®­îc c¬ héi vµ th¸ch thøc míi. ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc më réng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc nh­ng chØ ®­îc më réng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o r»ng chÊt l­îng ®µo t¹o kh«ng cã xu h­íng gi¶m mµ cßn ph¶i ®­îc n©ng cao h¬n so víi c¸c giai ®o¹n tr­íc. Chóng ta cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy nÕu nh­ cã sù phèi hîp ho¹t ®éng ®ång bé cña c¸c Nhµ n­íc, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, c¸c tr­êng vµ mçi sinh viªn. §èi víi Nhµ n­íc cÇn cã sù ®èi xö b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp vµ c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp nh»m t¹o ra mét m«i tr­êng häc tËp vµ nghiªn cøu c«ng b»ng; bªn c¹nh ®ã th× viÖc trao quyÒn tù chñ c¸c ho¹t ®éng t¸c nghiÖp cho c¸c tr­êng lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn ngay. Bé Gi¸o dôcvµ ®µo t¹o còng cÇn t¹o ra mét m«i tr­êng quèc tÕ thuËn lîi ®Ó khai th¸c thªm c¸c tiÒm n¨ng míi. Víi c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng còng cÇn nhanh chãng x©y dùng tr×nh ®µo t¹o theo h­íng héi nhËp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ – x· héi; vµ yªu cÇu cña qóa tr×nh héi nhËp nÒn gi¸o dôc ®¹i häcvíi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Nhµ tr­êng ph¶i sö dông hîp lý c¸c nguån lùc cña m×nh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc ®µo t¹o v.v. Quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ®Òu ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch, nh­ng chóng ta kh«ng thÓ dïng mét mÆt nµy ®Ó hoµn thiÖn mÆt kia mµ nã ph¸i ®­îc tiÕn hµnh song song trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay t¹i ViÖt Nam. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Ban so¹n th¶o chiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ ®µo t¹o ®Õn n¨m 2020” Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, “Kû yÕu héi th¶o: §æi míi gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam - Héi nhËp vµ th¸ch thøc, n¨m 2004. §Ò ¸n: “Quy ho¹ch hÖ thèng m¹ng l­íi c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ViÖt Nam giai ®o¹n n¨m 1998 ®Õn n¨m 2020”, n¨m 1998. L­¬ng ThÞ Tè Nh­, tiÓu luËn khoa häc tèt nghiÖp cao häc: “ Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn më réng quy m« ®µo t¹o ®¹i häc ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y”, n¨m 1994. NguyÔn §«ng Hanh, “B¸o c¸o ®¸nh gi¸ tæng kÕt ®Ò tµi: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¬ cÊu theo tr×nh ®é ®µo t¹o cña sinh viªn vµ häc sinh chuyªn nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay”, n¨m 2002. “Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ tuyÓn sinh ®¹i häc vµ cao ®¼ng n¨m 2005”, Nhµ xuÊt b¶n thèng kª Hµ Néi, n¨m 2005. “Niªn gi¸m thèng kª”, Nhµ xuÊt b¶n thèng kª Hµ Néi, n¨m 2004. Phan Tïng MËu: “Nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hiÖn nay ë n­íc ta”, ®Ò tµi cÊp Bé, M· sè: B2001-52-07, n¨m 2002. TrÇn H÷u Nam, “B¸o c¸o khoa häc tæng kÕt ®Ò tµI - Nghiªn cøu øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p dù b¸o trong gi¸o dôc ®µo t¹o”. M· sè: B99 - 52 - 40, n¨m 2000. TrÞnh Quang Anh, “Ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam - Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”, c«ng tr×nh dù thi nghiªn cøu khoa häc sinh viªn, n¨m 2005. “Toµn c¶nh gi¸o dôc ®µo t¹o ViÖt Nam”, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2000. “V¨n b¶n ph¸p luËt vÒ gi¸o dôc”, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2000. ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn gi¸o dôc: “Gi¸o dôc ViÖt Nam b­íc vµo thÕ kû XXI- Bèi c¶nh, xu h­íng vµ ®éng lùc ph¸t triÓn”, n¨m 1998. ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn gi¸o dôc: “C¶i c¸ch gi¸o dôc ë Hµn Quèc”, n¨m 1998. M¹ng gi¸o dôc ViÖt Nam: Danh môc b¶ng - h×nh I. Danh môc b¶ng 1. B¶ng 2.1: Sè l­îng sinh viªn thêi kú 1990 – 2005 15 2. B¶ng 2.2: C¬ cÊu sinh viªn thêi kú 1990 – 2004 16 3. B¶ng 2.3: Sè l­îng c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng 17 4. B¶ng 2.4: TØ lÖ sinh viªn trªn mét v¹n d©n 19 5. B¶ng 2.5: Sè l­îng gi¸o viªn ®¹i häc giai ®o¹n 2000 – 2004 26 6. B¶ng 2.6 : B¶ng sè l­îng gi¶ng viªn ph©n theo tr×nh ®é chuyªn m«n vµ häc hµm 27 7. B¶ng 3.1: Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho gi¸o dôc ®¹i häc 33 8. B¶ng 3.2: Dù b¸o sè l­îng gi¸o viªn theo ph­¬ng ph¸p ®Þnh møc 35 II. danh môc h×nh 1. H×nh 2.1: Quy m« sinh viªn c¸c n¨m häc 2001 – 2004 17 2. H×nh 2.2: Tû lÖ sinh viªn trªn tæng sè lao ®éng 18 3. H×nh 3.1: KÕt qu¶ sù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ®Õn n¨m 2015 30 Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I: Lý luËn vÒ quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc Sù cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt bµi to¸n gi÷a quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 3 I. Quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 3 1. Gi¸o dôc ®¹i häc vµ quy m« gi¸o dôc ®¹i häc . 3 1.1 Gi¸o dôc ®¹i häc 3 1.2. Quy m« gi¸o dôc ®¹i häc vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ quy m« gi¸o dôc ®¹i häc 4 1.2.1 Kh¸i niÖm vÒ quy m« gi¸o dôc ®¹i häc 4 1.2.2 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ quy m« gi¸o dôc ®¹i häc. 4 2. ChÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc. 5 2.1 Kh¸i niÖm vÒ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 5 2.2 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 5 II. C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 6 1. Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, khoa häc - c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu kinh tÕ cña quèc gia 6 2. Quy m« d©n sè vµ tèc ®é t¨ng d©n sè cña mét quèc gia 7 3. C¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc ®¹i häc t¸c ®éng ®Õn quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 7 4. C¸c ®iÒu kiÖn s½n cã phôc vô cho gi¸o dôc ®¹i häc 8 III. Sù cÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÒt bµi to¸n gi÷a quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 8 1. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc tr×nh ®é cao, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc 8 2. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 9 3. Do thùc tr¹ng cßn nhiÒu bÊt cËp cña nÒn gi¸o dôc n­íc ta 9 III. Kinh nghiÖm quèc tÕ vÒ gi¶i quyÕt bµi to¸n quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 9 1. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc 9 1.1. C¶i c¸ch c¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc ®¹i häc 9 1.2 C¶i c¸ch thÓ chÕ x©y dùng c¸c tr­êng, ph¸t triÓn m¹nh c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp 10 1.3 C¶i c¸ch thÓ chÕ ®Çu t­, thùc hiÖn viÖc x· héi ho¸ kh©u sinh ho¹t trong c¸c tr­êng ®¹i häc 11 1.4. C¶i c¸ch chÕ ®é thi tuyÓn sinh vµo ®¹i häc 11 2. Kinh nghiÖm cña Hµn Quèc 11 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam hiÖn nay 13 I. Kh¸i qu¸t vÒ sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam 13 II. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam hiÖn nay 14 1. Sè l­îng sinh viªn ®­îc ®µo t¹o 14 2. Sè l­îng c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng 17 2. So s¸nh sù ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ë n­íc ta trong thêi gian qua víi yªu cÇu ®µo t¹o ®¹i häc trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 17 3. Thùc tr¹ng chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam hiÖn nay 19 3.1 ChØ sè ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®µo t¹o theo ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o 19 3.2 ChÊt l­îng ®µo t¹o theo gi¸o viªn 20 3.3 ChÊt l­îng ®µo t¹o ®¸nh gi¸ theo sinh viªn 20 4. Nh÷ng gi¶i ph¸p ViÖt Nam ®· ¸p dông ®Ó ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc trong thêi gian qua 21 III. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam trong thêi gian qua 22 1. Nh÷ng ­u ®iÓm trong ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam 22 2. Nh÷ng tån t¹i trong ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam trong thêi gian qua 22 3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i 23 3.1 C¸c nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ n­íc 23 3.1.1 C¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc ®¹i häc ch­a t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o 23 3.1.2 C«ng t¸c dù b¸o quy m« gi¸o dôc ®¹i häc ch­a tèt 23 3.1.3 Tû träng chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ch­a ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 24 3.1.4 Hîp t¸c quèc tÕ ch­a ®­îc më réng t­¬ng xøng víi yªu cÇu héi nhËp gi¸o dôc ®¹i häc 25 3.2 Nguyªn nh©n tõ phÝa Nhµ tr­êng 25 3.2.1 C¬ së vËt chÊt cña nhiÒu tr­êng ®¹i häc ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o 25 3.2.2 §éi ngò gi¸o viªn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ quy m« vµ chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 26 3.2.3 Quy tr×nh, néi dung ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o ®¹i häc cßn mang nÆng nÐt truyÒn thèng 27 3.2.4 ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña nhiÒu tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶ ®Ó më réng quy m« vµ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o 27 Ch­¬ng III: Nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m më réng quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 28 I. C¸c quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 28 1. C¸c quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc 28 2. Nh÷ng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn quy m« vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi 28 II. nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn quy m« gi¸o dôc ®¹i häc vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi 29 1. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc. 30 1.1 TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý gi¸o dôc ®¹i häc theo h­íng t¨ng quyÒn tù chñ cho c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¸c ho¹t ®éng t¸c nghiÖp 30 1.2. TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o 31 1.3 T¨ng tû träng chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc ®¹i häc vµ khuyÕn khÝch c¸c c¬ së n©ng cao hiÖu qu¶ ng©n s¸ch ®­îc cÊp ph¸t 32 1.4 T¨ng c­êng m¹nh h¬n n÷a hîp t¸c quèc tÕ trong gi¸o dôc ®¹i häc 34 2. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ tr­êng 34 2.1 N©ng cÊp c¬ së vËt chÊt vµ ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cña c¸c c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc 34 2.2. T¨ng c­êng ®éi ngò gi¶ng viªn ®ñ vÒ sè l­îng vµ ®¶m b¶o vÒ chÊt l­îng t¹i c¸c c¬ së gi¸o dôc ®¹i häc 35 2.3. TiÕp tôc ®æi míi quy tr×nh, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹i häc theo h­íng héi nhËp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi 36 2.4. T¨ng tû träng c¸c nguån vèn huy ®éng ngoµi ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó hç trî cho gi¸o dôc ®¹i häc 37 Lêi kÕt luËn 38 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Danh môc b¶ng - h×nh