Giáo trình Kế toán 1 - Chương 2: Tổng quan về kiểm toán và môi trường kiểm toán

2017 1 TỔNG QUAN VỀ KIỂM TOÁN & MÔI TRƯỜNG KIỂM TOÁN 1 MỤC TIÊU Giới thiệu khái niệm kiểm toán và phân biệt các loại hình kiểm toán Cung cấp kiến thức cơ bản về môi trường kiểm toán 2 NỘI DUNG Khái niệm kiểm toán Phân loại kiểm toán Môi trường của hoạt động kiểm toán 3 2017 2 KHÁI NIỆM Kiểm toán báo cáo tài chính năm 20x0 của Công ty Cổ phần Sữa Vinamilk để công bố cho các cổ đông Cơ quan thuế duyệt quyết toán thuế năm 20x0 của công ty Công ty TNHH MTV Vàng Bạc Đá Quý Sài Gòn Kiểm toán Ngân sách tỉnh Khánh Hòa năm 20x0 Kiểm tra và đánh giá hoạt động của Chi nhánh Ngân hàng Đông Á tại TPHCM để tìm giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động 4 Kiểm toán là việc thu thập và đánh giá các bằng chứng về một thông tin nhằm xác định và báo cáo về sự phù hợp của thông tin này với các tiêu chuẩn được thiết lập. Việc kiểm toán cần được thực hiện bởi các kiểm toán viên đủ năng lực và độc lập. 5 KHÁI NIỆM Các thông tin cần kiểm tra Sự phù hợp Thu thập và đánh giá bằng chứng Các KTV đủ năng lực và độc lập Các tiêu chuẩn được thiết lập 6 BÁO CÁO KHÁI NIỆM 2017 3 PHÂN LOẠI 7 • Kiểm toán hoạt động • Kiểm toán tuân thủ • Kiểm toán BCTC Phân loại theo mục đích • Kiểm toán viên nội bộ • Kiểm toán viên nhà nước • Kiểm toán viên độc lập Phân loại theo chủ thể PHÂN LOẠI 8 • Kiểm toán hoạt động • Kiểm toán tuân thủ • Kiểm toán BCTC Phân loại theo mục đích • Kiểm toán viên nội bộ • Kiểm toán viên nhà nước • Kiểm toán viên độc lập Phân loại theo chủ thể • Nhà quản lý • Nhà nước • Người thứ ba NGƯỜI SỬ DỤNG THÔNG TIN Xe ôtô 7 chỗ dùng để chở nước mắm đường Sài Gòn - Vũng Tàu, 3 chuyến một ngày. Tỷ lệ khấu hao là 10% một năm. • Kiểm toán viên thuế? • Kiểm toán viên độc lập ? • Kiểm toán viên nội bộ ? Sự khác biệt giữa các loại kiểm toán 9 2017 4 Mục đích kiểm toán báo cáo tài chính  Làm cơ sở đưa ra ý kiến rằng BCTC: Ø Lập trên cơ sở chuẩn mực, chế độ kế toán hiện hành ØTuân thủ pháp luật liên quan ØTrung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu  Giúp đơn vị cải tiến  Không bảo đảm cho sự tồn tại và khả năng quản lý 10 KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP 11 Sau cách mạng công nghiệp • Kiểm toán phục vụ cho chủ nhân, nhằm phát hiện gian lận của nhân viên Từ năm 1900 đến nay • Kiểm toán phục vụ cho cổ đông công ty nhằm xác định tính trung thực của báo cáo tài chính • Lấy mẫu kiểm toán • Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ • Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh • Kiểm toán trong môi trường CIS Kiểm toán độc lập tại Việt Nam 12 5.1991 • công ty kiểm toán đầu tiên 1.1994 • Quy chế về hoạt động kiểm toán độc lập (Nghị định 07/CP) 9.1999 • 4 chuẩn mực kiểm toán đầu tiên 3.2004 • Quy chế mới về hoạt động kiểm toán độc lập (Nghị định 105/2004/NĐ-CP) 12.2005 • 38 chuẩn mực kiểm toán được ban hành 4.2011 • Luật Kiểm toán độc lập 1.2014 • 37 chuẩn mực kiểm toán mới có hiệu lực 2017 5 Các tổ chức quốc tế 13 Hiệp hội nghề nghiệp 14 Một số công ty kiểm toán 15 2017 6 Các loại hình • Doanh nghiệp tư nhân • Công ty hợp danh • Công ty TNHH 16 Tổ chức công ty kiểm toán Tổ chức công ty kiểm toán Staff assistant (Trợ lý KTV) Senior Auditor (KTV chính) Manager (Chủ nhiệm kiểm toán or Kiểm toán viên điều hành) Partner (Thành viên BGĐ như Phó TGĐ, Giám đốc) Các cấp bậc nghề nghiệp 17 Dịch vụ đảm bảo Kiểm toán, định giá Soát xét Kiểm tra theo thủ tục thỏa thuận Dịch vụ kế toán Giữ sổ sách kế toán Lập báo cáo tài chính Tư vấn kế toán Dịch vụ Thuế Tư vấn thuế/Hoạch định thuế Tư vấn quản lý Tư vấn tài chính/Xây dựng chiến lược Các dịch vụ khác Đào tạo Tuyển dụng nhân sự Những dịch vụ cung cấp bởi KTV 18 2017 7 QUY TRÌNH KIỂM TOÁN 19 CHUẨN BỊ KIỂM TOÁN Tiền kế hoạch Lập kế hoạch THỰC HIỆN KIỂM TOÁN Thủ tục đánh giá rủi ro Thử nghiệm kiểm soát Thử nghiệm cơ bản HOÀN THÀNH KIỂM TOÁN Đánh giá tổng hợp kết quả Báo cáo kiểm toán QUY TRÌNH KIỂM TOÁN Chuẩn bị kiểm toán – Tiền kế hoạch Có nên ký hợp đồng kiểm toán hay không? 20 QUY TRÌNH KIỂM TOÁN Chuẩn bị kiểm toán – Lập kế hoạch kiểm toán Để có kế hoạch & chương trình kiểm toán phù hợp cần phải: ØHiểu về tình hình kinh doanh & KSNB. ØXác định mức trọng yếu & đánh giá rủi ro kiểm toán. SOFTBYTE Annual Report 21 2017 8 Thực hiện thử nghiệm kiểm soát: thu thập bằng chứng về sự hữu hiệu của hệ thống KSNB. • Kiểm tra việc xét duyệt chi. • Quan sát việc chấp hành quy định về nhập xuất kho. • Phỏng vấn nhân viên về nhiệm vụ của họ v.v QUY TRÌNH KIỂM TOÁN Thực hiện kiểm toán : Kiểm tra hệ thống KSNB 22 QUY TRÌNH KIỂM TOÁN Thực hiện kiểm toán : Thực hiện thử nghiệm cơ bản Thử nghiệm cơ bản: gồm thủ tục phân tích & thử nghiệm chi tiết à thu thập bằng chứng về các sai sót trọng yếu của BCTC. - So sánh TTTC với nhau - Gửi thư xác nhận công nợ - Kiểm tra việc tính toán - v.v 23 - Bằng chứng kiểm toán đã thu thập đủ để đưa ra ý kiến chưa? - Sai sót chưa điều chỉnh có nằm dưới mức có thể chấp nhận không? - Hồ sơ kiểm toán có đầy đủ hay chưa? - Nhìn chung tình hình tài chính, kết quả kinh doanh ... có hợp lý không? QUY TRÌNH KIỂM TOÁN Hoàn thành kiểm toán – Đánh giá kết quả 24 2017 9 QUY TRÌNH KIỂM TOÁN Hoàn thành kiểm toán – Phát hành báo cáo  Lập và phát hành báo cáo kiểm toán.  Giải quyết các sự kiện sau khi phát hành báo cáo. 25 1. Chứng kiến kiểm kê hàng tồn kho 2. Gửi thư xác nhận nợ phải thu, phải trả 3. Đọc báo cáo tài chính để dự đoán những khoản mục có khả năng sai sót cao 4. Tổng hợp sai sót phát hiện được xem có trọng yếu không? 5. Tìm hiểu về khách hàng trước khi ký hợp đồng 6. Kiểm tra chứng từ về tài sản cố định mua trong kỳ 7. Tìm hiểu về cơ cấu tổ chức khách hàng 8. Lập báo cáo kiểm toán 9. Ký hợp đồng kiểm toán 10. Kiểm tra sổ sách kế toán có tốt như khách hàng trình bày không? Thực hành 26 Các loại ý kiến trên báo cáo kiểm toán v CHẤP NHẬN TOÀN PHẦN v KHÔNG PHẢI CHẤP NHẬN TOÀN PHẦN:  Ý kiến kiểm toán ngoại trừ  Ý kiến kiểm toán trái ngược  Từ chối đưa ra ý kiến 27 2017 10 1. Báo cáo tài chính có nhiều sai sót nhưng đơn vị đã sửa chữa theo yêu cầu của kiểm toán viên? 2. Chỉ có một ít sai sót không trọng yếu nhưng đơn vị không đồng ý sửa theo yêu cầu của kiểm toán viên. 3. Có nhiều sai sót nhưng đơn vị không chịu sửa khiến báo cáo tài chính không còn trung thực và hợp lý nữa? 4. Có một số lớn khoản mục (50% tài sản) mà kiểm toán viên không kiểm tra được vì thiếu chứng cứ thuyết phục. 5. Báo cáo tài chính thì trung thực và hợp lý riêng hàng tồn kho (7% tài sản) thì không bảo đảm vì kiểm toán viên không chứng kiến kiểm kê được? Kiểm toán viên sẽ nói gì trên báo cáo kiểm toán nếu: 28 Thực hành Khái quát về môi trường kiểm toán profession • Trách nhiệm đối với xã hội • Tính chuyên môn cao • Tiêu chuẩn để hành nghề • Niềm tin của công chúng Những đặc điểm của nghề kiểm toán 29 • Là kiểm toán viên 1 • Có thời gian thực tê làm kiểm toán từ ba mươi sáu tháng trở lên 2 • Tham gia đầy đủ chương trình cập nhật kiến thức 3 Điều kiện hành nghề KTV 30 2017 11 v Kiến thức về kế toán và kiểm toán. v Kiến thức về các ngành công nghiệp, kinh doanh và rủi ro. v Kỹ năng máy tính. v Chuyên môn cho hệ thống KSNB. v Khả năng phát hiện gian lận. Các kỹ năng và kiến thức cần thiết 31 Khái quát về môi trường kiểm toán Các nhân tố và các định chế 32 Yêu cầu của xã hội Yêu cầu của Nhà nước Yêu cầu của tổ chức nghề nghiệp • CHUẨN MỰC KIỂM TOÁN • ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP • TRÁCH NHIỆM KTV Chuẩn mực kiểm toán 33 Thước đo chất lượng kiểm toán Tổ chức lập quy Sự cần thiết 2017 12  Do IAASB (một ủy ban thuộc IFAC)ban hành.  IFAC là tổ chức phi chính phủ thành lập năm 1977. Sứ mệnh là phát triển và nâng cao nghề nghiệp để có thể cung cấp dịch vụ chất lượng cao và ổn định vì lợi ích xã hội. Chuẩn mực kiểm toán quốc tế 34 Chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam 35 Bắt đầu soạn thảo từ năm 1997, đến nay đã ban hành được 37 VSA. Soạn thảo dựa trên các chuẩn mực quốc tế có điều chỉnh cho phù hợp với Việt Nam. Ban hành theo quyết định của Bộ trưởng Bộ Tài chính Có kết cấu 3 phần: Quy định chung, Nội dung chuẩn mực và hướng dẫn chuẩn mực. Năm 2013, Bộ Tài chính đã ban hành các chuẩn mực kiểm toán mới và chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2014 Ngày 1/1/2016 có thêm 10 chuẩn mực mới có hiệu lực Chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp 36 Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán Việt Nam ban hành theo Quyết định số87/2005/QĐ-BTC ngày 01/12/2005 của Bộ trưởng Bộ Tài chính hết hiệu lực kể từ ngày 01/01/2016 và được thay thế bởi Thông tư số 70/2015/TT-BTC ngày 08 tháng 5 năm 2015. Áp dụng cho tất cả người làm kế toán và người làm kiểm toán; Áp dụng cho kiểm toán viên hành nghề, nhóm kiểm toán và công ty kiểm toán; Áp dụng cho người có Chứng chỉ kiểm toán viên hoặc Chứng chỉ hành nghề kế toán đang làm việc trong các doanh nghiệp, tổ chức Phần A Phần B Phần C 2017 13 Đạo đức nghề nghiệp ü Là các quy tắc đạo đức mà một thành viên nghề nghiệp phải tuân thủ để ứng xử có trách nhiệm đối với xã hội. ü Do Bộ Tài chính ban hành để bảo vệ uy tín nghề nghiệp trước xã hội. ü Nội dung quy định 37 Đạo đức nghề nghiệp 38 Nội dung quy định Độc lập Chính trực. Khách quan. Bảo mật. Năng lực chuyên môn và tính thận trọng Tư cách nghề nghiệp. Các dạng sai phạm của đơn vị Trách nhiệm của kiểm toán viên 39 Lập báo cáo tài chính gian lận Biển thủ, tham ô Không tuân thủ 2017 14 Trách nhiệm của kiểm toán viên 40 Lập BCTC gian lận • Xuyên tạc, giả mạo chứng từ • Thông tin không khai báo đầy đủ • Áp dụng sai các nguyên tắc kế toán Biển thủ, tham ô • Biển thủ • Tham ô – quản lý Không tuân thủ • Hành vi bỏ sót hay vi phạm trái với pháp luật và quy định 41 Nhà quản lý • Lập và trình bày BCTC • Tổ chức và duy trì một hệ thống kiểm soát nội bộ hữu hiệu nhằm đảm bảo một sách hợp lý về việc ngăn chặn và phát hiện sai sót và gian lận cũng như sự tuân thủ luật pháp và các quy định. Kiểm toán viên • Thiết kế và thực hiện một cuộc kiểm toán để đảm bảo một cách hợp lý là BCTC không có sai sót trọng yếu. Trách nhiệm của kiểm toán viên 42 Trách nhiệm của kiểm toán viên • Đối với gian lận và sai sót: Chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc ngăn ngừa, phát hiện và xử lý. • Đối với hành vi không tuân thủ : đảm bảo cho đơn vị thực hiện đúng pháp luật và các quy định hiện hành. Nhà quản lý • Giới hạn trong phạm vi những thủ tục kiểm toán cần thực thi để giúp họ đi đến ý kiến về BCTC, những thủ tục này được quy định trong các chuẩn mực kiểm toán cụ thể. Kiểm toán viên 2017 15 Các biện pháp hạn chế trách nhiệm pháp lý KTV  Các điều khoản ràng buộc rõ ràng về nghĩa vụ từng bên trong hợp đồng  Thận trọng khi tiếp nhận khách hàng  Thực hiện đầy đủ các yêu cầu chuyên môn  Bảo hiểm nghề nghiệp  Tôn trọng chuẩn mực về kiểm tra chất lượng nghề nghiệp 43 Đảm bảo hợp lý Thu thập bằng chứng kiểm toán cần thiết giúp kiểm toán viên kết luận rằng BCTC không có sai lệch trọng yếu. 44 Hạn chế tiềm tàng Bản chất của việc lập và trình bày báo cáo tài chính Bản chất của các thủ tục kiểm toán Sự cần thiết phải thực hiện cuộc kiểm toán với thời gian và giá phí hợp lý 45 2017 16 Hoài nghi nghề nghiệp “Kiểm toán viên phải có thái độ hoài nghi mang tính nghề nghiệp trong quá trình lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán, và luôn phải ý thức rằng có thể tồn tại những tình huống dẫn tới những sai sót trọng yếu trong BCTC” (Đoạn 24 VSA 200) 46 Traùch nhieäm phaùp lyù cuûa KTV. vCác trường hợp dẫn đến trách nhiệm pháp lý:  Cẩu thả  Gian lận vCác loại trách nhiệm:  Trách nhiệm dân sự  Trách nhiệm hình sự 47 Những đối tượng kiểm toán viên có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý Khách hàng Người thứ 3 thụ hưởng Người sở hữu chứng khoán Kiểm toán viên 48 2017 17 Mong đợi của người sử dụng Chuẩn mực hợp lý Chuẩn mực hiện hành Giải thích cho người sử dụng Hoàn thiện chuẩn mực Tăng cường kiểm soát chất lượng Dịch vụ thực tế Kỳ vọng không hợp lý Dịch vụ chưa hoàn hảo Khoảng cách giữa mong đợi và hiện thực 49 50