Giáo trình Tổng quan về Ngân hàng thương mại

tế kỹ thuật hoặc báo cáo kinh tế kỹ thuật và tổng dự toán công trình đã được cấp có chủ quyền xét duyệt theo đúng quy định. Trường hợp toàn bộ trị giá công trình đầu tư mới vẫn không đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn vay, người đi vay phải có tài sản khác kèm theo để thế chấp cho ngân hàng. Trong mọi trường hợp tổng trị giá tài sản thế chấp phải lớn hơn số tiền vay quy định hiện hành. @- Về cơ sở pháp lý: - Phải có văn bản cam kết thế chấp tài sản của doanh nghiệp bao gồm các tài sản đã, đang và sẽ đầu tư xây dựng vào công trình (kê tên và xác định giá trị tài sản thế chấp) theo đúng luận chứng kinh tế kỹ thuật (hoặc các báo cáo nghiên cứu khả thi) được cấp có thẩm quyền phê duyệt, kể cả phần công trình được xây dựng bằng vốn tự có và vốn vay có ý kiến chấp thuận (hoặc bằng văn bản riêng) của cơ quan chủ quản cấp Bộ trưởng hoặc cấp Chủ tịch UBND Tỉnh, đồng thời có ý kiến chấp thuận của cơ quan tài chính như Bộ Tài chính (đối với doanh nghiệp trung ương) hay giám đốc Sở Tài chính (đối với doanh nghiệp địa phương). - Các văn bản giấy tờ cần thiết chứng minh quyền sở hữu hợp pháp tài sản thế chấp như giấy giao đất, giấy phép xây dựng, quyết định phê duyệt luận chứng kinh tế kỹ thuật, bản vẽ thiết kế, quyết định giao tài sản của cơ quan chủ quản. @- Bảo hiểm công trình: Chủ đầu tư có thể mua bảo hiểm tùy theo mức phí mà sẽ được đền bù một cách tương xứng trong trường hợp rủi ro có thể xảy ra. Chính việc bảo hiểm này sẽ là một điều kiện góp phần vào việc bảo đảm an toàn vốn vay. Cán bộ tín dụng cần phải xem xét giá trị bảo hiểm công trình là bao nhiêu góp phần vào vệc tính toán tài sản thế chấp để từ đó có ý kiến đề ra hạn mức tín dụng cho người đi vay. b.10. Thẩm định các chỉ tiêu kinh tế xã hội: * Xác định mức tăng thu cho ngân sách: Gồm các khoản thuế và các nguồn khác gia tăng nhờ nguồn vốn đầu tư. Tính thêm mức đóng góp cho ngân sách trên một đồng vốn theo công thức: Mức đóng góp cho ngân sách (So sánh trước và sau khi có dự án) Tổng vốn đầu tư * Khả năng tạo việc làm cho người lao động: - Số chỗ làm việc do dự án tạo ra. - So sánh suất vốn đầu tư cho 1 lao động. Tổng vốn đầu tư (Tỷ lệ càng nhỏ càng tốt) Số lao động sử dụng * Năng suất lao động: NSLÐ = Giá trị gia tăng (Chỉ tiêu càng cao càng tốt) Số lao động xã hội * Khả năng tăng thu và tiết kiệm ngoại tệ: - Mức tiết kiệm ngoại tệ bằng chênh lệch (hiệu số) giữa yêu cầu chi ngoại tệ nếu phải nhập mặt hàng đó (tính theo giá CIF) với nhu cầu nhập khẩu bằng ngoại tệ của dự án (nhập khẩu máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu) để sản xuất. - Tăng thu ngoại tệ (dự án hàng xuất khẩu): Mức tăng thu ngoại tệ bằng hiệu số giữa giá trị hàng xuất khẩu (tính bằng giá FOB) với yêu cầu nhập khẩu thiết bị, nguyên vật liệu dùng để sản xuất. - Có dự án vừa sản xuất hàng xuất khẩu vừa sản xuất hàng thay thế hàng nhập khẩu thì đồng thời tính khả năng tăng thu và tiết kiệm ngoại tệ. Ðể đánh giá khả năng thu ngoại tệ hay tiết kiệm ngoại tệ, người ta còn dùng chỉ tiêu tỷ giá ngoại tệ của dự án (TGNTDA) để so sánh với tỷ giá ngoại tệ chung (TGNTC). + Dự án tăng thu ngoại tệ TGNTDA = Tổng chi phí tính bằng VND + Tổng chi phí vận chuyển và xuất khẩu bằng VND Tổng số ngoại tệ thu được Nếu TGNTDA < TGNTC Þ Dự án có khả năng tăng thu ngoại tệ + Dự án tiết kiệm ngoại tệ: TGNTDA = Tổng chi phí sản xuất tính bằng VND Số ngoại tệ lẽ ra phải chi ra để nhập khẩu số sản phẩm như của dự án Nếu TGNTDA < TGNTC Þ Dự án có khả năng tiết kiệm ngoại tệ * Mức độ sử dụng nguyên vật liệu trong nước: Giá trị nguyên vật liệu trong nước % (So sánh trước và sau dự án) Tổng giá trị nguyên vật liệu sử dụng 5.2.6. Phần kết luận: - Nêu rõ ý kiến đề nghị đồng ý hay từ chối của cán bộ tín dụng. - Ghi ý kiến của Phó, Trưởng phòng tín dụng. - Ý kiến quyết định của Giám đốc chi nhánh hay Giám đốc ngân hàng. @– Báo cáo kết quả thẩm định và lập phương án cho vay: Sau khi tiến hành thẩm định hồ sơ tín dụng trung và dài hạn. Toàn bộ nội dung thẩm định được lập thành văn bản có chữ ký của cán bộ tín dụng (phiếu thẩm định). Trong văn bản này ngoài phần chi tiết theo nội dung cần đánh giá tổng quát về dự án, khả năng trả nợ còn phải đề suất phương án cho vay. Toàn bộ hồ sơ tín dụng sẽ được chuyển đến Trưởng phòng tín dụng và Giám đốc để từ đó duyệt và lập phương án cho vay. Cụ thể: + Mức cho vay (hạn mức tín dụng đầu tư): USD, VND . . . + Thời gian thi công, lắp đặt, chạy thử (cho vay thi công). + Lãi suất cho vay xây dựng cơ bản. + Thời hạn cho vay. + Thời gian ân hạn. . Thời gian thu nợ . Nguồn thu nợ 4.3. CÁC HÌNH THỨC TÍN DỤNG ÐẦU TƯ: 4.3.1. Cho vay trung dài hạn. a. Hồ sơ kế hoạch vay vốn: Chủ đầu tư phải lập hồ sơ kế hoác vay vốn gửi cho ngân hàng mà mình dự định vay vốn ít nhất trước 1 tháng so với ngày dự định khởi công, bao gồm: + Giấy đề nghị vay vốn + Báo cáo kế toán trong 2 năm gần nhất và các quí của năm hiện hành (các báo này được kiểm toán) +Toàn bộ hồ sơ về dự án đầu tư + Hồ sơ có liên quan đến tài sản thế chấp hoặc bảo lãnh của người thứ ba b– Thẩm định và xét duyệt cho vay: b.1. Thẩm định: Khi tiếp nhận hồ sơ kế hoạch vay vốn của khách hàng, thì trước hết bộ phận thẩm định chịu trách nhiệm thẩm định, lập biên bản thẩm định: trình bày các nội dung thẩm định và ghi ý kiến chính thức của mình là cho vay hay không cho vay b.2. Xét duyệt: Khi nhận được biên bản phản ánh kết quả thẩm định, trưởng phòng thẩm định đầu tư xem xét lại các nội dung thẩm định, nếu biên bản thẩm định chưa đạt thì tổ chức thẩm định lại trước khi trình lên Ban giám đốc để sét duyệt cho vay. Ban giám đốc sẽ họp bàn để quyết định hạn mức tín dụng cho vay và sau đó báo cho bên chủ đầu tư biết để ký hợp đồng tín dụng làm cơ sở pháp lý để tổ chức thực hiện b.3. Tổ chức quá trình cho vay: Sau khi hợp đồng tín dụng được ký kết, căn cứ vào các điều khoản ghi trong hợp đồng, kế hoạch thi công, ngân hàng phải lậ lịch giải ngân, mở tài khoản cho vay trung dài hạn, mở sổ theo dõi phát tiền vay và bắt đầu thực hiện việc giải ngân. Quá trình giải ngân cần chú ý: – Giải ngân nhiều đợt phù hợp với kế hoạch và tiến độ thi công của dự án – Tất cả các khoản nợ phát sinh trong thời gian thi công bên vay không pải lập khế ước chính thức mà chỉ cần lập khế ước tạm thời. – Tiền lãi phát sinh trong thời gian thi công sẽ được tính theo số dư (nếu được ân hạn). Khi công trình hoàn thành chính thức đưa vào sử dụng, lãi vay được trả theo hợp đồng tín dụng đã ký trong thời gian nhất định. – Trong trường hợp hạn mức tín dụng đã được cho vay hết mà dự án đầu tư vẫn chưa hoàn thành do phát sinh các chi phí vượt dự toán thì chủ đầu tư phải lập kế hoạch vay bổ sung giải trình các lý do vượt dự toán thì được ngân hàng cho vay bổ sung hạn mức nhằm thúc đẩy dự án đầu tư hoàn thành đúng thời hạn qui định b.4. Tổ chức quá trình thu nợ: Việc thu nợ sẽ được thực hiện theo mức tiền và kỳ hạn đó đã được qui định trong hợp đồng khế ước nhận nợ, trong đó: + Xác định thời điểm bắt đầu trả nợ: ngay sau khi công trình đưa vào sử dụng hoặc sau khi hết thời gian ân hạn + Xác định kỳ hạn trả nợ: Là khoản thời gian trong thời hạn cho vay hai bên thoả thuận trong thời gian này một phần nợ gốc phải được hoàn trả cho ngân hàng. Kỳ hạn trả nợ thường chọn là tháng, quí hoặc năm. Ngày cuối cùng của mồi kỳ hạn trả nợ là mốc thời gian được xử lý số nợ đó: – Gia hạn nợ chuyển sang kỳ sau thu tiếp – Chuyển sang nợ quá hạn b.5. Nguồn trả nợ vay đầu tư: – Tiền khấu hao cơ bản – Thu nhập sau thuế – Các nguồn khác (nếu có) c. Các phương pháp trả nợ: c.1. Phương pháp 1: Trả nợ theo kỳ khoản giảm dần: Theo phương pháp này, vốn gốc sẽ được trả đều cho mỗi kỳ hạn; tiền lãi được tính theo số dư. @– Vốn gốc phải trả cho mỗi kỳ hạn: Vni = Vo n Trong đó: Vni: là vốn gốc phải trả cho mỗi kỳ hạn Vo: Là số nợ gốc ban đầu n: Số kỳ hạn trả nợ @– Lãi phải trả cho mỗi kỳ hạn: Trong đó: Ii : Số lãi phải trả cho kỳ hạn i ni : Số kỳ hạn trả nợ thứ i (i =1,n) LS: Lãi suất vay. Theo phương thức này thì mức hoàn trả cho mỗi kỳ hạn sẽ giảm dần và đạt mức tối thiểu ở kỳ hạn cuối cùng. c.2. Phương pháp 2: Trả nợ theo kỳ khoản tăng dần Tương tự như phương pháp 1, nhưng tiền lãi được tính theo công thức sau: Ii = Vni x ni x lãi suất Trong đó: ni : Số kỳ hạn trả nợ thứ i (i =1,n). theo đó tiền lãi sẽ nhỏ nhất ở kỳ hạn đầu tiên và lớn nhất ở kỳ hạn cuối cùng c.3– Phương pháp 3: Trả nợ theo kỳ khoản cố định Là phương thức phân phối đều mức trả nợ cho mỗi kỳ hạn (bao gồm vốn gốc và lãi vay) Mức hoàn trả cho mỗi kỳ hạn được xác định qua công thức sau a = Vo x t 1 - 1 (1 +t)n Với: Vo : vốn gốc ban đầu t : lãi suất n : số kỳ hạn trả nợ a : mức hoàn trả (kỳ khoản cố định); a bao gồm vốn gốc và tiền lãi, trong đó: • Tiền lãi tính theo số dư và phải xác định trước • Vốn gốc phải trả là chênh lệch giữa a và tiền lãi BẢNG KẾ HOẠCH TRẢ NỢ ÐƯỢC LẬP THEO MẪU SAU Kỳ hạn Dư nợ đầu kỳ hạn MỨC HOÀN TRẢ Dư nợ cuối kỳ hạn Vốn gốc Lãi vay CỘNG TC Vo I Vo + I Ðể đánh giá khả năng trả nợ của dự án đầu tư, ta so sánh giữa nguồn trả nợ với số nợ phải trả cả về tổng số cũng như từng kỳ hạn bằng cách tính toán và lập bảng sau BẢNG ÐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG TRẢ NỢ Kỳ hạn NGUỒN TRẢ NỢ Mức hoàn trả Thừa (+) Thiếu (-) Khấu hao TSCĐ Thu nhập trả nợ Nguồn khác CỘNG CỘNG 4.3.2. Cho thuê tài chính (Financial leasing) 4.3.2.1. Những vấn đề chung về cho thuê tài chính a– Khái niệm: Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc thiết bị và các động sản khác. Bên cho thuê cam kết mua máy móc thiết bị theo yêu cầu của bên thuê và nắm giữ quyền sở hữu tài sản thuê; bên đi thuê được sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thoả thuận và không được huỷ bỏ hợp đồng trước hạn Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được chuyển quyền sở hữu mua lại tài sản thuê hoặc tiếp tục thuê tài sản theo các điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồng thuê b– Các chủ thể tham gia hoạt động cho thuê tài chính: Trong giao dịch cho thuê tài chính, có các chủ thể sau đây tham gia: b.1– Bên cho thuê (Leaser): Bên cho thuê là nhà tài trợ, dùng vốn của mình mua các tài sản để xác lập quyền sở hữu của mình đối với các tài sản đó rồi đem cho thuê để người đi thuê sử dụng trong một thời gian nhất định. Bên cho thuê là các công ty cho thuê tài chính được thành lập và được cấp phép hoạt động về cho thuê tài chính Bên cho thuê có các quyền sau: + Mua, nhập khẩu trực tiếp thiết bị, tài ssản theo yêu cầu của bên thuê + Yêu cầu bên thuê cung cấp đầy đủ các báo cáo kế toán, các kế hoạch sản xuất kinh doanh có liên quan đến việc sử dụng tài sản thuê + Yêu cầu bên thuê bồi thường thiệt hại do không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo quản, sữa chửa, thanh toán tiền bảo hiểm trong thời hạn cho thuê + Thu hồi tài sản cho thuê và yêu cầu bên thuê phải thanh toán ngay toàn bộ số tiền thuê khi vi phạm hợp đồng cho thuê Nghĩa vụ của bên cho thuê: + Ký hợp đồng mua tài sản, thiết bị, hoàn tất các thủ tục nhập khẩu tài sản, thanh toán tiền mua thiết bị, tài sản cho thuê + Bồi thường thiệt hại cho bên thuê trong trường hợp bên cho thuê vi phạm hợp đồng cho thuê b.2– Bên thuê (leasee) Bên thuê là các tổ chức kinh tế có nhu cầu sử dụng tài sản thiết bị cho các hoạt động sản xuất kinh doanh. Quyền của bên thuê: + Ðược quyền lựa chọn những tài sản thiết bị, thương lượng và thoả thuận với người bán (người cung cấp) về đặc tính kỹ thuật, số lượng, chủng loại, giá cả vận chuyển, lắp đặt, giao nhận, bảo hành hướng dẫn sử dụng… các tài sản thiết bị mà mình thuê + Trực tiếp nhận tài sản thiết bị thuê từ người bán (người cung cấp) theo thoả thuận trong hợp đồng mua bán tài sản + Ðược quyền lựa chọn phương án khi kết thúc hợp đồng thuê (Mua để chuyển quyền sở hữu, tiếp tục thuê hoặc trả lại tài sản thuê để chấm dứt hợp đồng) Nghĩa vụ của bên thuê: + Sử dụng tài sản thiết bị đúng mục đích đã thoả thuận trong hợp đồng cho thuê; không được chuyển quyền sử dụng tài sản thuê cho người khác khi chưa được bên cho thuê đồng ý bằng văn bản + Thanh toán tiền thuê theo qui định trong hợp đồng cho thuê tài chính, thanh toán các chi phí có liên quan đến tài sản thuê (thuế nhập khẩu, bảo hiểm…) + Chịu mọi rủi ro về việc mất mát hư hỏng đối với tài sản thuê. Chịu trách nhiệm bảo dưỡng, sửa chữa tài sản thuê trong thời hạn thuê + Không được dùng tài sản thuê để thế chấp, cầm cố hoặc để bảo lãnh cho bất kỳ một nghĩa vụ tài chính nào b.3– Nhà cung cấp (manufactuer; supplier) Nhà cung cấp là các công ty, các hãng sản xuất hoặc kinh doanh những tài sản, thiết bị mà bên thuê cần có để sử dụng. Nhà cung cấp thực hiện việc chuyển giao, lắp đặt tài sản thiết bị theo hợp đồng mua bán , hướng dẫn kỹ thuật cho công nhân vận hành, bảo trì, bảo dưỡng tài sản thuê 4.3.2.2. Ðặc điểm cơ bản cho thuê tài chính: + Cho thuê tài chính là loại hình tín dụng tài trợ 100% nhu cầu vốn cho bên đi thuê, so với cho vay trung dài hạn, người đi vay phải có vốn tự có tham gia vào dự án, thì cho thuê tài chính rõ ràng là có ưu thế hơn + Người đi thuê (bên thuê) là người chủ động hoàn toàn trong việc tìm kiễm lựa chọn các tài sản thiết bị mà mình cần sử dụng, vì vậy bên cho thuê thật sự yên tâm về mục đích sử dụng vốn của bên thuê + Bên thuê được quyền chọn mua tài sản thiết bị thuê theo một mức giá được xác định trước trong hợp đồng thấp hơn giá trị còn lại của tài sản thiết bị đó + Thời hạn cho thuê chiếm phần lớn thời gian hữu dụng của thiết bị và là thời hạn không thể huỷ ngang theo ý muốn chủ quan của các bên liên quan (trừ trường hợp hợp đồng thuê bị vi phạm) + Giá cả cho thuê được tính toán và được xác định trước, được ghi vào hợp đồng thuê tài chih.bên thuê sẽ trả dần theo phương thức thích hợp trong quá trình sử dụng tài sản thuê + Trong thời hạn hợp đồng thuê, bên cho thuê tài chính nắm giữ quyền sở hữu tài sản thiết bị cho thuê còn bên thuê chỉ có quyền sử dụng các tài sản thiết bị đó. 4.3.2.3. Vai trò của cho thuê tài chính: + Cho thuê tài chính góp phần thu hút vốn đầu tư để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nươc + Cho thuê tài chính góp phần thúc đẩy cải tiến kỹ thuật, đổi mới dây chuyền công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất + Cho thuê tài chính là loại hình tài trợ linh hoạt, đặc biệt thích hợp với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp các doanh nghiệp này phát triển đi lên 4.3.2.4. Qui trình tài trợ: a– Qui trình nghiệp vụ: Bên đi thuê (tổ chức kinh tế) 1 4a 2 6 5 Nhà cung cấp 4b Bên cho thuê (Nơi sản xuất, phân phối) 3 (Công ty cho thuê tài chính) (1) Sau khi đã tham khảo ý kiến của bên cho thuê tài chính, người đi thuê liên hệ với nhà cung cấp về tài sản mà mình cần sử dụng về giá cả, đặc tính kỹ thuật, chuyên gia, đội ngũ công nhân.. Người cung cấp và bên đi thuê sẽ ký biên bản thoả thuận về tát cả các nội dung có liên quan đến tài sản thiết bị (2) Bên đi thuê tiến hành các thủ tục tài trợ tại một công ty cho thuê tài chính thuận lợi nhất: + Ðơn xin tài trợ + Phương án khái thác sử dụng tài sản thuê + Hồ sơ có liên quan đến tài sản thiết bị mà mình cần thuê (số lượng, chủng loại, tính năng kỹ thuật, vận chuển lắp đặt, giá cả..) kèm theo biên bản ghi nhớ đã được ký với nhà cung cấp Khi tiếp nhận hồ sơ của khách hàng, công ty cho thuê taì chính sẽ tiến hành thẩm định hồ sơ, việc thẩm định được tiến hành tương tự như tín dụng trung dài hạn. Nếu kết quả thẩm định có nhiều rủi ro sẽ từ chối. Nếu phương án sử dụng tài sản có hiệu quả,đảm bảo khả năng trả nợ thì bên cho thuê thông báo cho khách hàng biết chấp nhận tài trợ và nêu các điều kiện cụ thể: về thời hạn thuê càng dài càng tốt (60% đến 100% thời gian sử dụng thiết bị); lãi suất cho thuê cố định hoặc thả nổi; tiền thuê được thu theo định kỳ tháng, quí, năm, đầu kỳ hay cuối kỳ; toàn bộ tiền tài trợ được thu hồi hết trong suốt thời hạn cho thuê hoặc không thu hồi hết; điều kiên bảo dưỡng. Nếu bên đi thuê đồng ý các điều kiện nói trên thì công ty cho thuê tài chính sẽ lập bảng khấu hao tài chính (bảng tính tiền thuê phải trả) để cho người thuê biết và tiến hành ký hợp đồng thuê tài chính. Hợp đồng này phải được đăng ký tại công chứng nhà nước (3) Sau khi hợp đồng cho thuê tài chính đã được ký kết, công ty cho thuê tài chính sẽ liên hệ với nhà cung cấp để đặt hàng và sau đó ký hợp đồng mua thiết bị tài sản theo yêu cầu của bên đi thuê (4a) Nhà cung cấp căn cứ vào các điều khoản trong hợp đồng đã ký với công ty cho thuê tài chính, tiến hành vận chuyển và lắp đặt tài sản tại địa điểm theo yêu cầu của bên đi thuê (4b) Nhà cung cấp gửi các chứng từ hoá đơn kèm theo thư yêu cầu thanh toán cho công ty cho thuê tài chính để yêu cầu thanh toán (5) Công ty cho thuê tài chính thực hiện việc thanh toán cho nhà cung cấp về các tài sản thiết bị nói trên, bao gồm giá mua chi phí vận chuyển lắp đặt chạy thử…Sau khi thanh toán công ty cho thuê tài chính sẽ chính thức xác lập quyền sở hữu của mình đối với các tài sản nói trên (6) Bên cho thuê và bên thuê kiểm tra lại các tài sản, thiết bị đã lắp đặt, tổ chức vận hành sau đó lập biên bản bàn giao tài sản thiết bị, bên giao (bên cho thuê) chính thức chuyển giao tài sản cho bên đi thuê. Hợp đồng thuê tài chính bắt đầu có hiệu lực, theo định kỳ tháng, quí, năm bên đi thuê phải thanh toán cho công ty cho thuê tài chính số tiền thuê theo bảng khấu hao tài chính. Khi hết hạn hợp đồng bên đi thuê được quyền lựa chọn 1 trong 3 phương án sau: Phương án 1: Mua lại tài sản theo giá cả đã được xác định trước trong hợp đồng Phương án 2: Tiếp tục kéo dài thời hạn thuê Phương án 3: Trả lại tài sản thiết bị thuê cho công ty cho thuê tài chính b– Thời hạn thuê: Thời hạn thuê được ghi trong hợp đồng theo thoả thuận giữa hai bên và đó là thời hạn không thể điều chỉnh. Khi xác định thời hạn thuê người ta căn cứ vào 3 yếu tố: + Thời gian hữu dụng của tài sản: Thời gian thuê phải chiếm phần lớn thời gian hữu dụng của tài sản (gọi là thời hạn thuê cơ bản) để đảm bảo cho bên cho thuê thu hồi gần hết hoặc nhiều hơn giá trị tài trợ + Khả năng tài chính của người đi thuê + Qui chế tài trợ thuê mua của Chính phủ Nhìn chung tài sản có tuổi thọ càng lớn và giá trị lớn thì thời hạn thuê càng dài và ngược lại c– Phương pháp tính tiền thuê: c.1– Phương pháp 1: Hai bên thoả thuận tiền thuê sẽ được thu vào cuối mỗi định kỳ (cuối năm, cuối 6 tháng, cuối quí, cuối tháng) @– Nếu toàn bộ vốn tài trợ được thu hồi đủ trong thời hạn cho thuê và phân phối đều cho mỗi kỳ hạn, thì áp dụng công thức: a = P.R.(1 + R) n (1 + R)n - 1 Trong đó: a: Là số tiền thuê phải thanh toán cho mỗi kỳ hạn P: Tổng số tiền tài trợ (gồm giá mua tài sản + chi phí vận chuyển, lắp đặt…) R: Lãi suất cho từng kỳ hạn (tính bằng hệ số) n: Số kỳ hạn thanh toán Ðây là trường hợp tính tiền thuê khi thời hạn cho thuê chiếm gần hết thời gian sử dụng (tuổi thọ) của tài sản @– Nếu thời gian cho thuê tài sản chỉ chiếm một phần lớn tuổi thọ của nó, khi hết hạn thuê bên đi thuê sẽ mua lại tài sản theo giá cả xác định. Như vậy toàn bộ tiền tài trợ sẽ không thu hồi hết qua tiền cho thuê mà nó chỉ được thu hồi hết qua tiền thuê và qua giá bán tài sản, trường hợp này ta áp dụng công thức: a = P.R.(1 + R) n – S.R (1 + R)n - 1 Trong đó: S là giá trị còn lại để xác định giá bán tài sản dự kiến khi kết thúc hợp đồng c.2– Trường hợp 2: Hai bên thoả thuận tiền thuê sẽ thu vào đầu mỗi kỳ hạn, nghĩa là bên thuê phải thanh toán ngay tiền thuê khi hợp đồng được ký, do vậy họ không được tài trợ 100% nhu cầu @– Nếu toàn bộ vốn tài trợ được thu hồi đủ trong thời hạn cho thuê và phân phối đều cho mỗi kỳ hạn, thì áp dụng công thức: a = P.R.(1 + R) n (1 + R)[(1 + R)n – 1] @– Nếu thời gian cho thuê tài sản chỉ chiếm một phần lớn tuổi thọ của nó, khi hết hạn thuê bên đi thuê sẽ mua lại tài sản theo giá cả xác định. Như vậy toàn bộ tiền tài trợ sẽ không thu hồi hết qua tiền cho thuê mà nó chỉ được thu hồi hết qua tiền thuê và qua giá bán tài sản, trường hợp này ta áp dụng công thức: a = P.R.(1 + R) n – S.R (1 + R)[(1 + R)n – 1] c.3– Trường hợp 3: Trường hợp tiền thuê được hai bên thỏa thuận thu tăng dần hoặc thu giảm dần, thì người ta tính toán tiền thuê cho kỳ hạn đầu tiên, rồi từ hệ số k mà tính ra số tiền thuê cho các kỳ hạn tiếp theo @– Nếu tiền thuê được thanh toán vào cuối kỳ hạn, ta áp dụng công thức a = [P.(1 + R) n – S][(1 + R) – k] (1 + R)n – kn Trong đó: a: Là số tiền thuê phải thanh toán cho kỳ hạn đầu tiên, a bao gồm: + Tiền lãi (tính theo số dư) + Vốn gốc (khấu hao) là chênh lêch giữa a và tiền lãi Số tiền thuê phải trả cho kỳ hạn thứ 2,3…n sẽ điều chỉn tăng dần nếu k > 1 hoặc giảm dần nếu k k] @– Nếu tiền thuê thanh toán vào đầu kỳ hạn ta áp dụng công thức a = [P.(1 + R) n – S][(1 + R) – k] (1 + R) [(1 + R)n – kn] Trong đó: a: số tiền thuê phải trả ngay vào đầu kỳ hạn đầu tiên (coi như kỳ hạn 0), sốtiền này chỉ là vốn gốc (tức khấu hao) mà chưa có tiền lãi Cần chú ý: Khi lập bảng kế hoạch trả tiền thuê (bảng phân tích) vì tiền thuê được trả vào đầu kỳ hạn, do đó kỳ hạn đầu tương ứng kỳ hạn 0, kỳ hạn 2 tương ứng với kỳ hạn 1,…… …………..♣ ♥ ♥ ♣………….. CHƯƠNG 5: HỆ THỐNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT Ở VIỆT NAM 5.1. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA HỆ THỐNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT Ở VIỆT NAM 5.1.1. Mối quan hệ giữa lưu thông tiền mặt và thanh toán không dùng tiền mặt: Quá trình tái sản xuất mở rộng được tiến hành trong điều kiện còn tồn tại nền sản xuất hàng hoá và tiền tệ đã cho thấy sự hình thành và phát triển các chuyển tiền tệ là một tất yếu khách quan. Ðiều đó cũng có nghĩa là trong điều kiện có sự tồn tại của tiền tệ và lưu thông tiền tệ không những là một tất yếu khách quan mà còn là một sự cần thiết để phục vụ cho sự chu chuyển của sản phẩm xã hội để đảm bảo cho quá trình tài ssản xuất được tiến hành bình thường Chu chuyển tiền tệ trong nền kinh tế hàng hoá tồn tại dưới hai hình thức: chu chuyển tiền mặt và chu chuyển không dùng tiền mặt (thanh toán không dùng tiền mặt) Ở nước ta chu chuyển tiền mặt được thực hiện bằng tiền đồng Ngân hàng Việt Nam (VNÐ), ở đây tiền mặt vận động trong lưu thông thực hiện chức năng phương tiện lưu thông va phương tiện thanh toán. Còn trong thanh toán không dùng tiền mặt tiền chỉ thực hiện một chức năng: phương tiện thanh toán Giữa thanh toán không dùng tiền mặt và thanh toán bằng tiền mặt – tức là giữa hai hình thức chu chuyển tiền tệ có mối quan hệ mật thiết với nhau: giữa chúng có mối liên hệ với nhau chặt chẽ và thường xuyên chuyển hoá lẫn nhau. Mối quan hệ này bắt nguồn từ chỗ sự chu chuyển của của sản phẩm hàng hoá đòi hỏi phải sử dụng tiền tệ trong các chức năng của nó để thực hiện các quan hệ kinh tế phát sinh thường xuyên hàng ngày, đó là tất yếu – thì mặt khác đòi hỏi con người phải sử dụng tiền trong các trường hợp thanh toán như thế nào cho hợp lý và tiện lợi. Nghĩa là việc sử dụng tiền mặt hay không dùng tiền mặt (chuyển khoản) để thực hiện các khoản thanh toán không phải do ý muốn chủ quan của chính phủ mà do yêu cầu khách quan thanh toán đòi hỏi. Chẳng hạn một khoản thanh toán giữa đơn vị A và đơn vị B – trong trường hợp họ đều có mở tài khoản tiền gửi tại ngân hàng, thì tốt nhất là thanh toán bằng chuyển khoản – bởi vì nó tiện lợi hơn, tiết kiệm lao động, chi phí ít hơn, an toàn hơn dùng tiền mặt. Ví dụ một khoản thanh toán đến hàng trăm triệu đồng mà thanh toán bằng tiền mặt thì ngay việc đếm tiền, kiểm tiền (thật, giả, rách) đã gây ra bao nhiêu phiền toái rồi, tuy vậy cũng có trừơng hợp phải dùng tiền mặt như người dân cần tiền mặt để mua sắm tiêu dùng. Như vậy do yêu cầu khách quan của các khoản thanh toán trong nền kinh tế mà nên lựa chọn một hình thức chu chuyển tiền tệ hợp lý. Nghĩa là trong mỗi trường hợp không phải bất cứ lúc nào việc thanh toán bằng chuyển khoản (hoặc bằng tiền mặt) đều được sử dụng triệt để. Vấn đề ở chỗ là cần phải vận dụng một cách linh hoạt và mềm dẻo trên cơ sở phấn đấu giảm đến mức tối thiểu các khoản thanh toán bằng tiền mặt 5.1.2.Ðặc điểm, tác dụng của thanh toán không dùng tiền mặt: Thanh toán không dùng tiền mặt là quan hệ thanh toán được thực hiện và tiến hành bằng cách trích chuyền tiền từ tài khoản của đơn vị này sang tài khoản của đơn vị khác hoặc bù trừ lẫn nhau giữa các đơn vị thông qua ngân hàng a– Ðặc điểm: + Sự vận động của tiền tệ độc lập so với sự vận động của vật tư hàng hoá cả về thời gian và không gian, thông thường sự vận động của tiền trong thanh toán và sự vận động của vật tư, hàng hoá là không có sự ăn khớp với nhau, đây là đặc điểm lớn nhất, nổi bật nhất trong thanh toán không dùng tiền mặt. Việc giao hàng được tiến hành ở nơi này, trong thời gian này, nhưng việc thanh toán được thực hiện ở nơi khác, trong một thời gian khác, sự tách rời giữa tiền và hàng là điều không thể tránh khỏi. Ðiều đó chỉ cho ta một phương án thanh toán – mà ở phương án đó phải chấp nhận sự tách rời đó, nhưng không thể vì sự tách rời đó mà gây ra chậm trể, gian lận trong thanh toán, phải hạn chế đến mức thấp nhất mọi rắc rối có thể xãy ra trong thanh toán. + Trong thanh toán không dùng tiền mặt, vật môi giới (tiền mặt) không xuất hiện như trong thanh toán bằng tiền mặt, mà nó chỉ xuất hiện dưới hình thức tiền kế toán (tiền ghi sổ), nó được ghi chép trên các chứng từ, sổ sách kế toán (gọi là tiền chuyển khoản). Ðây là đặc điểm riêng của thanh toán không dùng tiền mặt. Với đặc điểm này thì mỗi bên tham gia thanh toán (chủ yếu là người mua) buộc phải mở tài khoản tại ngân hàng và phải có tiền trên tài khoản đó, bởi vì nếu không như vậy thì việc thanh toán sẽ không thực hiện được + Trong thanh toán không dùng tiền mặt, vai trò của ngân hàng rất to lớn – vai trò của người tổ chức và thực hiện các khoản thanh toán. Ngân hàng xem như người thứ ba không thể thiếu được trong thanh toán chuyển khoản. Bởi vì chỉ có ngân hàng – người quản lý tài khoản tiền gửi của các đơn vị mới được phép trích chuyển tiền trên tài khoản của các đơn vị, cá nhân. Với nghiệp vụ này, ngân hàng trở thành một phòng thanh toán cho xã hội, thanh toán không dùng tiền mặt được tổ chức và thực hiện tốt sẽ phát huy được tác dụng tích cực của nó b– Tác dụng: + Trực tiếp thúc đẩy quá trình vận động của vật tư, hàng hoá trong nền kinh tế, thông qua đó các mối quan hệ kinh tế lớn sẽ được giải quyết, nhờ vậy mà quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá được bình thường + Nhờ tổ chức tốt công tác thanh toán, mà cho phép ngân hàng tập trung ngày càng nhiều các khoản vốn tiền tệ trong nền kinh tế, làm tăng thêm nguồn vốn tín dụng để đầu tư vào các quá trình tái sản xuất của xã hội, cũng chính nhờ đó mà rút bớt một lượng tiền mặt trong lưu thông, tiết kiệm nhiều chi phí cho xã hội (chi phí in ấn, bảo quản, vận chuển tiền) tạo điều kiện để làm tốt công tác quản lý tiền tệ + Thông qua việc tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt hạn chế được những thiệt hại, khắc phục và ngăn chặn được những tiêu cực có thể xãy ra trong sản xuất kinh doanh của các đơn vị 5.2. Cơ sở pháp lý của hệ thống không dùng tiền mặt ở Việt Nam: Nền tảng pháp lý của hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt là Luật các tổ chức tín dụng, các Nghị định của Chính phủ về tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt và Quyết định của Thống đốc ngân hàng Nhà nước về thể lệ thanh toán không dùng tiền mặt 5.3. Những qui định chung về thanh toán không dùng tiền mặt: + Các tổ chức kinh tế, cơ quan đoàn thể, cá nhân được quyền lựa chọn ngân hàng để mở tài khoản giao dịch và thực hiện thanh toán. Các chủ tài khoản thực hiện việc thanh toán phải theo những qui định của thể lệ thanh toán không dùng tiền mặt hiện hành + Ðể đảm bảo thực hiện thanh toán đầy đủ, kịp thời, các chủ tài khoản phải có đủ tiền trên tài khoản. Mọi trường hợp thanh toán vượt quá số dư tài khoản tiền gửi là phạm pháp và bị xử lý theo pháp luật + Ngân hàng có trách nhiệm thực hiện các uỷ nhiệm thanh toán của chủ tài khoản trong phạm vi số dư tài khoản tiền gửi nhanh chóng, chính xác, an toàn, thuận tiện. Kiểm tra khả năng thanh toán của chủ tài khoản (bên trả tiền) trước khi thực hiện thanh toán và được quyền từ chối thanh toán nếu tài khoản không đủ tiền, đồng thời không chịu trách nhiệm liên đới với hai bên khách hàng. Nếu do thiếu sót trong quá trình thanh toán gây thiệt hại cho khách hàng thì ngân hàng phải bồi thường thiệt hại, và tuỳ theo mức độ vi phạm có thể bị truy tố trước pháp luật + Ngân hàng chỉ cung cấp số liệu trên tài khoản của khách hàng cho các cơ quan ngoài ngành khi có văn bản của các cơ quan có thẩm quyền theo qui định cua pháp luật + Khi thực hiện các dịch vụ thanh toán cho khách hàng, ngân hàng được phép thu phí theo qui định của Thống đốc ngân hàng nhà nước 5.4. Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt hiện hành. Bao gồm: + Séc + Uỷ nhiệm chi + Uỷ nhiệm thu + Thư tín dụng + Thẻ thanh toán Mỗi tổ chức, cá nhân tuỳ theo yêu cầu của mình mà lựa chọn thể thức thanh toán cho phù hợp. Trừ những tổ chức, cá nhân vi phạm kỷ luật thanh toán thì buộc phải áp dụng thể thức thanh toán do ngân hàng chỉ định 5.4.1. Thanh toán bằng séc: (cheque – check) a– Khái niệm: Séc là lệnh trả tiền của chủ tài khoản, được lập trên mẫu do ngân hàng nhà nước qui định, yêu cầu đơn vị thanh toán trích một số tiền từ tài khoản tiền gửi của mình để trả cho người thụ hưởng có tên ghi trên tờ séc hay cho chính người cầm séc. Như vậy séc là một chi phiếu, lập trên mẫu in sẵn do chủ tài khoản phát hành giao trực tiếp cho người bán hàng để thanh tiền mua hàng hoá, nộp thuế, trả nợ… b– Những qui tắc chung trong thanh toán bằng séc: Theo nghị định 159/NÐ-CP ngày 10/12/2003 của Chính Phủ về “Qui chế phát hành và sử dụng séc”, thì một số quy định về sử dụng séc như sau: + Tất cả những tờ séc đều do ngân hàng nhà nước thiết kế mẫu thống nhất, được in và ghi bằng tiếng Việt Nam, séc phục vụ cho khách nước ngoài được in thêm tiếng Anh dưới tiếng Việt với cỡ chữ nhỏ hơn. + Ngân hàng chỉ bán séc trắng cho khách hàng sử dụng theo đúng mẫu séc đã được duyệt và chỉ được bán séc cho khách hàng nào có mở tài khoản tại đơn vị mình. + Người phát hành séc là chủ tài khoản hoặc người được chủ tài khoản uỷ quyền (người ký phát ) chỉ được phép phát hành séc trong phạm vi số dư tài khoản tiền gửi hoặc bảo chi. Nếu vi phạm sẽ bị phạt tiền hoặc bị đình chỉ phát hành séc hoặc bị truy tố theo pháp luật. + Người được trả tiền là người mà người ký phát chỉ định có quyền hưởng hoặc chuyển nhượng quyền hưởng đối với số tiền ghi trên tờ séc. + Người thụ hưởng là người cầm tờ séc mà tờ séc đó có tên người được hưởng tiền là chính mình hoặc ghi cụm từ “trả cho người cầm séc” hoặc không ghi tên người được trả tiền, hoặc đã được chuyển nhượng bằng ký hậu cho mình thông qua dãy chữ ký chuyển nhượng liên tục. + Séc phải được viết bằng một thứ mực khó tẩy xoá, không dùng bút chì, không dùng mực đỏ. Các yếu tố trên tờ séc phải ghi đầy đủ, rõ ràng. Cấm sửa chữa, tẩy xoá trên tờ séc, các tờ séc viết hỏng phải gạch chéo, để nguyên không xé rời khỏi cuống séc. + Số tiền ghi bằng số và bằng chữ phải khớp nhau, trường hợp có sai lệch giữa số tiền bằng số và bằng chữ thì số tiền được thanh toán là số tiền nhỏ hơn, địa điểm và ngày tháng ký phát hành séc phải ghi bằng chữ – năm phát hành ghi bằng số. Chữ cái đầu tiên của số tiền bằng chữ phải viết hoa và sát đầu dòng của dòng đầu tiên, không viết cách dòng, cách quãng. + Một tờ séc hợp lệ là tờ séc ghi đầy đủ các yếu tố và nội dung theo qui định, có đủ chữ ký và con dấu (nếu có) + Một tờ séc đủ điều kiện thanh toán phải là: • Tờ séc hợp lệ. • Ðược nộp trong thời hạn hiệu lực thanh toán. • Không có lệnh đình chỉ lệnh thanh toán. • Chữ ký và con dấu (nếu có) phải khớp đúng với mẫu đã đăng ký. • Số dư tài khoản của chủ tài khoản đủ tiền để thanh toán • Không ký phát hành vượt quá thẩm quyền qui định của văn bản uỷ quyền • Các chữ ký chuyển nhượng nếu có phải liên tục + Thời hạn hiệu lực thanh toán của tờ séc là 30 ngày kể từ ngày phát hành cho đến khi tờ séc được nộp vào đơn vị thanh toán hoặc đơn vị thu hộ, thời hạn này bao gồm cả ngày lễ, chủ nhật. Nếu ngày kết thúc thời hạn rơi vào ngày lễ, ngày chủ nhật thì ngày thanh toán sẽ lùi vào ngày làm việc sau đó. Nếu xãy ra sự kiện bất khả kháng thì thời hạn xuất trình sẽ được kéo dài cho đến khi sự kiện bất khả kháng chấm dứt, nhưng không quá 6 tháng tính từ ngày ký phát hành. + Người phát hành séc hoặc người thụ hưởng phải thông bào ngay cho các bên liên quan khi bị mất séc, việc thông báo phải thực hiện bằng văn bảng mới có giá trị pháp lý – căn cứ vào thông báo mất séc – các đơn vị thanh toán phải thông báo lệnh đình chỉ thanh toán đối với tờ séc được thông báo + Trường hợp nhiều tờ séc được phát hành bởi một chủ tài khoản, được nộp vào ngân hàng cùng một thời điểm thì đơn vị thanh toán xác định thứ tự thanh toán theo thứ tự số séc phát hành từ nhỏ đến lớn. c– Phạm vi sử dụng trong thanh toán: + Sử dụng giữa các khách hàng mở tài khoản tiền gửi trong cùng một đơn vị thanh toán, hoặc khác đơn vị thanh toán nhưng các đơn vị thanh toán này trong cùng một hệ thống ngân hàng + Séc thanh toán giữa các khách hàng mở tài khoản tiền gửi thanh toán tại các đơn vị thanh toán khác hệ thống ngân hàng nhưng chỉ áp dụng tại các đơn vị có tham gia thanh toán bù trừ trên địa bàn tỉnh, thành phố. 5.4.2. Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi – chuyển tiền: a– Khái niệm về uỷ nhiệm chi: Uỷ nhiệm chi là lệnh chi do chủ tài khoản lập theo mẫu in sẵn để yêu cầu ngân hàng nơi mình mở tài khoản tiền gửi trích một số tiền nhất định từ tài khoản tiền gửi của mình để trả cho người thụ hưởng về tiền mua hàng hoá, dịch vụ… hoặc chuyển vào tài khoản khác của chính mình Với cách sử dụng thuận tiện, đơn giản, uỷ nhiệm chi được dùng để thanh toán các khoản tiền mua vật tư, hàng hoá hoặc dùng để chuyển tiền một cách rộng rãi và phổ biến trong cả nước, không phân biệt trong cùng hệ thống hoặc khác hệ thống ngân hàng b– Thủ tục lập chứng từ và thanh toán: Bên mua (bên trả tiền) Bên bán (thụ hưởng) Ngân hàng Bên mua Ngân hàng Bên bán Chú thích: (1)– Bên bán giao hàng hoặc cung ứng dịch vụ cho bên mua (2)– Bên mua lập uỷ nhiệm chi theo mẫu thống nhất gởi đến ngân hàng phục vụ mình (ngân hàng bên mua) để thanh toán tiền hàng hoá dịch vụ cho bên bán (3)– Ngân hàng bên mua kiểm tra uỷ nhiệm chi do bên mua chuyển đến, nếu hợp lệ thì tiến hành thanh toán bằng cách trích tiền trên tài khoản của bên mua (ghi Nợ tài khoản bên mua) để trả cho bên bán ngay trong ngày theo các trường hợp: + Nếu bên mua và bên bán đều có tài khoản tại cùng một ngân hàng, thì ngân hàng ghi Có vào tài khoản bên bán và gởi giấy báo Có + Nếu bên bán có tài khoản tại một ngân hàng khác thì “chuyển tiền đi” theo phương thức thích hợp Sau đó gửi giấy báo Nợ cho bên mua sau khi đã thu phí nghiệp vụ (4)– Ngân hàng bên bán gi Có vào tài khoản của bên bán và gởi giấy báo Có ngay cho bên bán sau khi nhận được giấy báo từ ngân hàng bên mua 5.4.3. Thanh toán bằng uỷ nhiệm thu: a– Khái niệm: Uỷ nhiệm thu là thể thức thanh toán được tiến hành trên cơ sở giấy uỷ nhiệm thu và các chứng từ hoá đơn do người bán lập và chuyển đến ngân hàng để yêu cầu thu hộ tiền người mua về hàng hoá đã giao, dịch vụ đã cung ứng phù hợp với những điều kiện thanh toán đã ghi trong hợp đồng kinh tế Uỷ nhiệm thu được áp dụng phổ biến trong mọi trường hợp với điều kiện hai bên mua và bán phải thống nhất với nhau và phải thông báo bằng văn bản cho ngân hàng về việc áp dụng thể thức uỷ nhiệm thu để ngân hàng làm căn cứ tổ chức thực hiện thanh toán b– Thủ tục lập chứng từ và thanh toán: Bên mua (bên trả tiền) Bên bán (thụ hưởng) Ngân hàng bên mua Ngân hàng bên bán (1) (4b) (2’) (5) (2) (4a) (3) Chú thích: (1) Căn cứ vào hợp đồng kinh tế đã ký, bên bán tiến hành gửi hàng hoặc cung ứng dịch vụ cho bên mua (2) Bên bán lập uỷ nhiệm thu (4 liên) kèm theo các hoá đơn, vận đơn có lên quan gởi đến ngân hàng phục vụ mình hoặc gởi trực tiếp đến ngân hàng phục vụ người mua (2’) để nhờ thu hộ tiền (3) Ngân hàng bên bán kiểm tra bộ giấy tờ uỷ nhiệm thu, nếu hợp lệ và khớp đúng thì chuyển uỷ nhiệm thu và các chứng từ đến cho ngân hàng bên mua (4) Khi nhận các liên uỷ nhiệm thu và các chứng từ hoá đơn do ngân hàng bên bán chuyển đến, ngân hàng bên mua kiểm tra kỹ lưỡng để xác định tính hợp lệ đúng đắn của bộ chứng từ, nếu tất cả đều hợp lệ và khớp đúng, phù hợp với các điều kiện thanh toán mà bên mua đã thông báo cho ngân hàng, thì ngân hàng bên mua tiến hành trích chuyển tiền trên tài khoản của bên mua để thanh toán cho người bán thông qua ngân hàng bên bán (4a) Việc thanh toán tiền tại ngân hàng bên mua phải hoàn thành trong phạm vi một ngày làm việc kể từ ngày nhận được uỷ nhiệm thu. Trong trường hợp tài khoản của bên mua không đủ tiền để thanh toán thì phải chờ khi tài khoản có đủ tiền mới thực hiện thanh toán đồng thời tính số tiền phạt chậm trả để chuyển đến cho bên bán hưởng (4b) Sau đó ngân hàng bên phải đóng dấu “đã thanh toán” lên các chứng từ, hoá đơn rồi gửi cho bên mua kèm theo liên (2) giấy uỷ nhiệm thu làm giấy báo Nợ. Bên mua dùng bộ chứng từ này để nhận hàng khi hàng về tới bến (5) Khi nhận được tiền từ ngân hàng bên mua chuyển đến, ngân hàng bên bán ghi Có vào tài khoản của bên bán, rồi ghi ngày tháng thanh toán vào nơi qui định của giấy uỷ nhiệm thu và gửi cho bên bán làm giấy báo Có 5.4.4. Thanh toán bằng thẻ ngân hàng. a– Khái niệm: Thẻ thanh toán là một loại công cụ thanh toán hiện đại do ngân hàng phát hành và bán cho các tổ chức, cá nhân để họ sử dụng trong thanh toán tiền mua hàng hoá, dịch vụ… hoặc rút tiền mặt tại các ngân hàng đại lý hay tại các quầy trả tiền tự động (A.T.M). b– Các loại thẻ thanh toán: b.1. Thẻ ghi Nợ: (thẻ loại A) Thẻ ghi Nợ là loại thẻ được phát hành cho những khách hàng có quan hệ tín dụng và thanh toán thường xuyên với ngân hàng, tín nhiệm với ngân hàng. Thẻ ghi Nợ phát hành cho ai, hạn chế mức thanh toán bao nhiêu đều do giám đốc ngân hàng phát hành thẻ quyết định Trên thẻ ghi Nợ co ghi hạn mức thanh toán tối đa – khách hàng chỉ được sử dụng thanh toán trong phạm vi hạn mức của thẻ. Thẻ ghi Nợ do chi ngân hàng ngoại thương Việt Nam phát hành – gọi là thẻ loại A,hạn mức thanh toán tối đa của thẻ này là 1.000 triệu đồng VN được ghi vào bộ nhớ của thẻ và giao cho những khách hàng có quan hệ “đặc biệt” với ngân hàng. Chỉ những khách hàng loại I mới được ngân hàng phát hành cho loại thẻ này. b.2. Thẻ ký quỹ thanh toán (thẻ loại B) Thẻ này chỉ áp dụng rộng rãi cho mọi khách hàng với điều kiện là khách hàng phải lưu ký tiền vào một tài khoản riêng tại ngân hàng – tức là phải ký quỹ trước tại ngân hàng một số tiền (nhưng được hưởng lãi) và đượ sử dụng thẻ có giá trị bằng số tiền đó để thanh toán b.3. Thẻ tín dụng (thẻ loại C) Là loại thẻ chỉ áp dụng cho những khách hàng có đủ điều kiện được ngân hàng phát hành thẻ cho vay vốn để thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ. Ðối với những khách hàng này, sau khi ký hợp đồng tín dụng với ngân hàng sẽ được ngân hàng cấp cho một thẻ tín dụng với một hạn mức tín dụng được ghi vào bộ nhớ của thẻ để thanh toán. Sau khi sử dụng thẻ khách hàng phải trả nợ gốc và tiền lãi cho ngân hàng phát hành thẻ. 3.3– Những đối tượng liên quan đến phát hành và sử dụng thẻ thanh toán: + Ngân hàng phát hành thẻ: Là ngân hàng thiết kế các tiêu chuẩn kỹ thuật, mật mã, ký hiệu…. Cho các loại thẻ thanh toán để đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng thẻ. Sau đó cung cấp hoặc bán thẻ cho khách hàng và chịu trách nhiệm thanh toán số tiền mà khách hàng trả cho người bán bằng thẻ thanh toán. + Người sử dụng thẻ thanh toán: (người sở hữu thẻ) Ðó là các tổ chức, cá nhân có nhu cầu sử dụng thẻ thanh toán và được ngân hàng phát hành thẻ chấp nhận cho sử dụng các loại thẻ nói trên, người sử dụng thẻ phải trả phí cho ngân hàng phát hành the.û + Người tiếp nhận thanh toán bằng thẻ (người đồng ý thanh toán bằng thẻ): đó là các tổ chức, cá nhân đóng vai trò là người cung cấp hàng hoá, dịch vụ cho người sử dụng thẻ – đó là người bán, người cung cấp dịch vụ. Người chấp nhận thanh toán bằng thẻ thanh toán sẽ được ngân hàng phát hành thẻ trang bị một máy chuyên dùng để kiểm tra, đọc thẻ và lập hoá đơn thanh toán nhằm đảm bảo thanh toán kịp thời, chính xác và an toàn.(Người chấp nhận cũng (có thể ) phải trả phí cho ngân hàng phát hành thẻ). + Ngân hàng đại lý thanh toán thẻ: Gồm những ngân hàng nào đều được ngân hàng phát hành thẻ qui định, ngân hàng đại lý thanh toán thẻ thực hiện việc thanh toán cho người tiếp nhận thanh toán bằng thẻ khi người này nộp biên lai thanh toán vào ngân hàng hoặc trả tiền (rút tiền) cho người sử dụng thẻ khi có yêu cầu c– Qui trình thanh toán bằng thẻ thanh toán: Có thể khái quát qua sơ đồ dưới đây: Ngân hàng phát hành thẻ Ngân hàng đại lý‎‎ thanh toán thẻ Người sử dụng thẻ thanh toán Người tiếp nhận thanh toán A.T.M (6) (7) (1a) (1b) (8) (3) (4) (5) (3) (2) Chú thích: (1a) Các tổ chức, cá nhân (người sử dụng thẻ) theo nhu cầu giao dịch thanh toán, liên hệ với ngân hàng phát hành thẻ, ký quỹ hoặc xin vay để được sử dụng thẻ thanh toán (1b) Ngân hàng phát hành thẻ phát hành và cung cấp thẻ thanh toán cho khách hàng theo từng loại phù hợp với đối tượng và điều kiện đã qui định. Sau khi đã xử lý kỹ thuật, ký hiệu mật mã và thông báo bằng hệ thống thông tin chuyên biệt cho các ngân hàng đại lý và các cơ sở tiếp nhận thẻ (2) Người sử thẻ mua hàng hoá, dịch vụ của các tổ chức đồng ý tiếp nhận thanh toán bằng thẻ. Ðồng thời giao thẻ cho người tiếp nhận thẻ để thanh toán tiền hàng, dịch vụ đã cung ứng bằng máy chuyên dùng trừ vào giá trị của thẻ, sau đó người tiếp nhận thẻ trao lại thẻ cho người sử dụng (3) Người sử dụng thẻ cũng có quyền đề nghị ngân hàng đại lý cho rút tiền mặt hoặc tự mình rút tiền mặt tại quày trả tiền tự động (4) Trong phạm vi 10 ngày làm việc người tiếp nhận thẻ cầm biên lai nộp vào ngân hàng đại lý để đòi tiền kèm theo các hoá đơn hàng hoá có liên quan (5) Trong phạm vi 01 ngày làm việc kể từ khi nhận được biên lai và chứng từ hoá đơn của người tiếp nhận nộp vào, ngân hàng đại lý tiến hành trả tiền cho người tiếp nhận theo số tiền đã phản ánh ở biên lai bàng cách ghi Có vào tài khoản của người tiếp nhận thẻ hoặc cho lĩnh tiền mặt (6) Ngân hàng đại lý thanh toán thẻ, lập bảng kê và chuyển biên lai đã thanh toán cho ngân hàng phát hành thẻ (7) Ngân hàng phát hành thẻ hoàn lại số tiền mà ngân hàng đại lý đã thanh toán trên cơ sở các biên lai hợp lệ (8) Khi người sử dụng thẻ không còn sử dụng thẻ hoặc đã sử dụng hết số tiền của thẻ thì hai bên: ngân hàng phát hành thẻ và người sử dụng thẻ sẽ hoàn tất qui trình sử dụng thẻ (trả lại tiền ký quỹ còn thừa, trả nợ ngân hàng, bổ sung hạn mức mới…) …………..♣ ♥ ♥ ♣………….. PHẦN BÀI TẬP Bài 01: Có tài liệu tại công ty A: (Ðvt: 1000đ) 1. Dự toán chí SXKD quí I/N 4.930.000 Trong đó khấu hao cơ bản là: 200.000 2. Số liệu thực tế quí IV/N-1 Tổng doanh thu: 16.500.000 Thuế xuất khẩu 10.000 Vốn lưu động bình quân 4.160.000 Nguồn vốn lưu động tự có 1.400.000 Quỹ đầu tư phát triển 210.000 Quỹ dự phòng tài chính 70.000 Thu nhập chưa phân phối 34.000 Vay ngắn hạn ngân hàng 60.000 Trong đó vay ngắn hạn ngân hàng khác 20.000 Yêu cầu: Tính toán và xác định hạn mức tín dụng quí I/N cho công ty A. Nêu nhận xét. Bài 02: Công ty B được ngân hàng A cho vay theo hạn mức (luân chuyển), có tài liệu sau: (đvt: triệu đ) Số liệu trên tàI khoản cho vay theo hạn mức trong quí IV: Ngày, tháng Vay Trả 06/10 16/10 30/10 05/11 18/11 26/11 10/12 20/12 29/12 120 300 100 80 170 60 200 150 200 Yêu cầu: + Tính tiền lãi phải trả các tháng trong quí IV, lãi suất vay là 0,7%/tháng + Tính vòng quay vốn tín dụng thực tế quí IV và tính số tiền phạt do không bảo đảm vòng quay vốn tín dụng, biết rằng: – Vòng quay vốn tín dụng kế hoạch là 3 vòng – Số ngày của một vòng quay vốn tín dụng theo hợp đồng là 30 ngày – Lãi suất phạt = 140% lãi suất cho vay Bài 03: Công ty B được ngân hàng X cho vay theo hạn mức (luân chuyển) (đvt: trtiệu đ) 1- Số liệu trên tàI khoản cho vay quí II: Ngày tháng Vay Trả 10/4 12/4 22/4 26/4 05/5 15/5 27/5 07/6 20/6 28/6 160 100 50 80 120 100 190 150 70 120 Số dư Nợ đầu quí II của tài khoản này là 100 2- Số liệu lấy từ báo cáo kế toán ngày 30/6 của công ty B: - Hàng tồn kho : 246 - PhảI thu khách hàng : 17 - Nguồn vốn lưu động tự có : 130 - Thu nhập chưa phân phối : 15 - Phải trả người bán : 26 - Trả trước cho người bán : 5 - Vay ngắn hạn ngân hàng khác : 60 3- Chỉ tiêu kế hoạch quí III - Tổng chi phí sản xuất kinh doanh: 570, trong đó khấu hao CB 15 - Tốc độ luân chuyển vốn lưu động quí III dự kiến đạt 3 vòng 4- Chỉ tiêu bổ sung: - Vòng quay vốn tín dụng kế hoạch là 3,2 vòng - Số ngày của một vòng quay vốn tín dụng theo hợp đồng là 28 ngày - Lãi suất cho vay hạn mức là 0,8% tháng, lãi suất nợ quá hạn = 150% lãi suất vay Yêu cầu: + Tính lãi phảI trả các tháng trong quí II + Tính vòng quay vốn tín dụng thực tế và mức phạt quá hạn + Kiểm tra bảo đảm nợ vay vốn lưu động, nhận xét + Tính hạn mức tín dụng quí III. Từ đó đIều chỉnh nợ vay luân chuyển theo hạn mức tín dụng mới Bài 04: Công ty A : người hưởng lợi 2 chứng từ sau đây đến ngân hàng K để xin chiết khấu vào ngày 10/05/N. 1– Chứng từ thứ nhất: Hối phiếu số 018/HP có nội dung sau: - Số tiền hối phiếu: 300 triệu - Người trả tiền: Công ty ML - Ngày thanh toán: 15/12/N 2– Chứng từ thứ hai: Trái phiếu số TP0056 do cơ quan X phát hành - Ngày phát hành: 12/3/N - Ngày đáo hạn: 12/3/N+1 - Mệnh giá: 100 triệu; lãi suất 8%/ năm - Tiền mua tráI phiếu và lãi được thanh toán một lần khi đáo hạn. Ngân hàng K, sau khi kiểm tra các chứng từ này đã đồng ý nhận chiết khấu với đIều kiện: - Lãi suất cho vay ngắn hạn 0,7%/tháng - Tỷ lệ hoa hồng 0,2% - Phí cố định 10.000 đ/chứng từ Công ty A đã đồng ý và đã ký chuyển nhượng 2 chứng từ nói trên cho ngân hàng Yêu cầu: - Xác định số tiền chiết khấu ngân hàng K được hưởng - Xác định giá trị còn lại (số tiền còn lại) chuyển trả cho Cty A Bài 05: Ngày 31/6/N, công ty A đến ngân hàng công thương K xin chiết khấu các chứng từ sau: 1) Hối phiếu số 0189/HP có các yếu tố sau: - Số tiền : 190 triệu đ - Ngày ký phát : 07/02/N; - Ngày thanh toán: 14/10/N - Người trả tiền: Cty C - Người hưởng lợi: Cty A 2) Trái phiếu số 00365 BH/TP có các yếu tố sau: - Mệnh giá 200 triệu đ; thời hạn 1 năm; lãi suất 8%/năm - Ngày phát hành: 05/01/N - Ngày thanh toán: 05/01/N+1 - Ðơn vị phát hành: Kho bạc X - Người sở hữu tráI phiếu: Cty A - Tiền mua tráI phiếu và lãi được thanh toán một lần khi đáo hạn. 3) Kỳ phiếu số 013456/KP có các yếu tố sau: - Mệnh giá 100 triệu đ, đơn vị phát hành là ngân hàng D, thời hạn 1 năm, lãi suất 7,5%/năm trả lãi trước. - Ngày phát hành: 08/10/N-1; - Ngày thanh toán 08/10/N - Người sở hữu kỳ phiếu: Cty A. Các chứng từ nói trên đều hoàn toàn hợp lệ, hợp pháp. ngân hàng công thương A đồng ý chiết khấu với các điều kiện cụ thể như sau: - Lãi suất cho vay ngắn hạn 0,8%/tháng - Tỷ lệ hoa hồng và lệ phí: 0,3% Cty A đã chấp nhận các điều kiện trên và đã ký chuyển nhượng quyền sở hữu các chứng từ nói trên cho ngân hàng công thương K. Yêu cầu: - Tính số tiền chiết khấu ngân hàng công thương K được hưởng - Tinh giá trị còn lạI thanh toán cho công ty A Bài 06: Công ty X vay của ngân hàng A một số tiền là 100 triệu. Ngày vay 10/3/N, lãi suất 1%/tháng. Số tiền vay được trả làm 2 đợt: + Đợt1: Nợ gốc 40 triệu và lãi vào ngày 10/4/N. + Đợt 2: Nợ gốc 60 triệu và lãi vào ngày 10/5/N. Tuy nhiên đợt 1 DN X trả chậm 10 ngày với số tiền vay là 30 triệu và sau đó 5 ngày sau mới trả hết số nợ vay của đợt 1; Ðợt 2 trả chậm 15 ngày.. Hãy xác định tổng số nợ phải trả của DN X trong trường hợp này, lãi suất nợ quá hạn bằng 150% lãi suất vay. Bài 07: Công ty A ký hợp đồng tín dụng với NH X vay một số tiền là 300 triệu, lãi suất 1,2 %/tháng. Ngày vay 20/3, ngày thanh toán 20/5.Số tiền vay được trả làm 2 đợt: + Ðơt1: Nợ gốc 100 triệu và lãi vào ngày 20/4/N. + Ðợt 2: Nợ gốc 200 triệu và lãi vào ngày 20/5/N. Tuy nhiên đợt 1 DN X trả trả trước 60 triệu vào ngày 5/4 và ngày 20/4 chỉ trả được 10 triệu, sau đó 5 ngày sau mới trả hết số nợ vay của đợt 1; Ðợt 2 trả đúng hạn. Hãy xác định tổng số nợ phải trả của DN X trong trường hợp này, lãi suất nợ quá hạn bằng 150% lãi suất vay. BàI 08: Một dự án đầu tư có dự toán là 4.000 triệu đ, được chi nhánh ngân hàng K cho vay 2.200 triệu đ. Hãy lập kế hoạch trả nợ, đánh giá khả năng trả nợ của dự án đầu tư này. biết rằng: - Thời hạn trả nợ là 3 năm - Việc trả nợ được thực hiện theo kỳ khoản cố định (trả nợ đều) với kỳ hạn là năm, tiền lãi được tính theo số dư với lãi suất 9%/năm. - Tỷ lệ KHCB của TSCÐ khi công trình hoàn thành là 20% - Tỷ suất lợi nhuận trước thuế tính trên vốn đầu tư của công trình: + Năm thứ nhất: 10% + Năm thứ hai: 15% + Năm thứ ba: 20% - Thuế thu nhập DN thuế suất 28%, Dự án này được miễn thuế TNDN một năm và giảm 50% trong hai năm tiếp theo. - Dự kiến trích lập các quỹ từ thu nhập ròng là 20%. Số còn lạI dùng để trả nợ vay. BàI 09: Công ty cho thuê tài chính KV đã ký để thực hiện một hợp đồng cho thuê tài chính với nhà máy X bao gồm các nội dung cơ bản sau: - Trị giá thiết bị cho thuê : 2.400 triệu đ - Chi phí vận chuyển lắp đặt: 200 triệu đ - Thời hạn cho thuê: 4 năm - Tiền cho thuê thu mỗi năm một lần vào cuối mỗi kỳ hạn với lãi suất tài trợ là 18% - Giá bán tài sản thuê khi kết thúc hợp đồng tính theo giá trị còn lại là 200 triệu đ Yêu cầu: Tính tiền thuê phải trả và lập bảng phân tích kế hoạch trả nợ trong các trường hợp sau: a) Kỳ khoản cố định b) Kỳ khoản giảm dần với k = 0,95 Bài 10: Công ty cho thuê tài chính K đồng ý nhận tài trợ cho thuê đối với công ty A với các nội dụng sau: + Trị giá thiết bị thuê: 4.250 triệu đ + Vận chuyển lắp đặt: 200 triệu + Chi phí khác: 100 triệu + Thời hạn cho thuê: 4 năm + Tiền cho thuê được thu theo kỳ khoản cố định mỗi năm một lần vào đầu kỳ với lãi suất tài trợ là 12%/năm + Giá bán tài sản thuê được tính theo giá trị còn lại 300 triệu đ. Yêu cầu: Tính phí cho thuê. Lập bảng khấu hao tài chính cho khoản tài trợ nói trên.