Hà Giang kinh nghiệm triển khai các tiêu chí nông thôn mới cấp thôn, bản, ấp thuốc xã khó khăn khu vực biên giới

Trong những năm qua, với sự quan tâm giúp đỡ của Trung ương, sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh, sự nỗ lực cố gắng của chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, tình hình an ninh chính trị, quốc phòng ở cơ sở khu vực các xã biên giới tỉnh Hà Giang đã từng bước được củng cố, góp phần quan trọng vào ổn định trật tự an toàn xã hội, an ninh biên giới và lãnh thổ quốc gia, diện mạo kinh tế - xã hội từ nông thôn đến thành thị của tỉnh có sự thay đổi đáng kể. Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020, từ năm 2011 Hà Giang đã tổ chức triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới tại 177 xã trên địa bàn toàn tỉnh. Đến hết năm 2017, tỉnh Hà Giang có 23 xã được cộng nhận đạt chuẩn nông thôn mới và tháng 10/2018 công nhận thêm 1 xã, nâng tổng số xã đạt chuẩn lên 24 xã và toàn tỉnh không còn xã nào đạt dưới 5 tiêu chí. Tính bình quân toàn tỉnh hiện nay mỗi xã dạt 10,3 tiêu chí. Hỗ trợ y tế cho người dân vùng biên giới Hà Giang là một tỉnh vùng cao, biên giới cực Bắc của Tổ quốc, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng. Đến nay, Hà Giang vẫn là một tỉnh đặc biệt khó khăn, kém phát triển nhất so với cả nước. Toàn tỉnh có 7 huyện biên giới, trong đó có 6 huyện nghèo được hưởng Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ. Toàn tỉnh có 136 xã thuộc diện đặc biệt khó khăn, trong đó có 32 xã biên giới. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn còn cao, trong đó, tại 6 huyện nghèo, tỷ lệ hộ nghèo chiếm trên 50%. Tỷ lệ hộ nghèo năm 2017 toàn tỉnh là 34,2%; riêng các huyện, xã 30a tỷ lệ giảm nghèo trên 6%. HÀ GIANG KINH NGHIỆM TRIỂN KHAI CÁC TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI CẤP THÔN, BẢN, ẤP THUỐC XÃ KHÓ KHĂN KHU VỰC BIÊN GIỚI Tỉnh Hà Giang có tổng số 32 xã biên giới, trong đó số xã đặc biệt khó khăn biên giới, theo Quyết định số 1385/QĐ-TTg ngày 21/10/2018 của Thủ tướng Chính phủ là 28 xã (số tiêu chí đạt từ 5-9 tiêu chí). Các tiêu chí đạt được chủ yếu là: Tiêu chí số 1 về Quy hoạch, tiêu chí số 8 về Thông tin và truyền thông, tiêu chí số 12 về lao động có việc làm, tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất, tiêu chí số 15 về y tế, tiêu chí số 18 về hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật, tiêu chí số 19 về quốc phòng và an ninh. Nhìn chung, đối với xã biên giới, các tiêu chí khó đạt đó là tiêu chí số 2 về giao thông, tiêu chí số 5 về trường học, tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hóa, tiêu chí số 9 về nhà ở dân cư, tiêu chí số 10 về thu nhập và tiêu chí số 11 về hộ nghèo. Trong quá trình xây dựng nông thôn mới tại các xã vùng đặc biệt khó khăn, biên giới của tỉnh Hà Giang thường gặp rất nhiều khó khăn, trong đó nổi bật là: - Các xã biên giới hầu hết xa trung tâm huyện, đường giao thông đi lại khó khăn, cơ sở hạ tầng không đồng bộ, địa hình phức tạp, độ dốc lớn, nguy cơ sạt lở cao, ĐIỂM SÁNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 103 thiếu đất sản xuất và đất ở, khí hậu khắc nghiệt, cư dân chủ yếu là người dân tộc thiểu số, trình độ dân trí thấp so với mặt bằng chung và không đồng đều, ý thức tự vươn lên của một bộ phận nhân dân còn hạn chế; - Tỷ lệ hộ nghèo của các xã còn ở mức cao, nền kinh tế chủ yếu là sản xuất nông nghiệp với quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, không có sản phẩm nông nghiệp chủ lực và có sức cạnh tranh lớn, sản phẩm nông nghiệp hàng hóa tiêu thụ chủ yếu phụ thuộc thị trường trong tỉnh; - Nhu cầu đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng rất lớn trong khi nguồn lực xây dựng nông thôn mới rất hạn chế, chủ yếu trông chờ vào sự hỗ trợ từ ngân sách trung ương. Việc huy động sự đóng góp từ nhân dân cũng rất nhỏ do tỷ lệ hộ nghèo cao, thu nhập đầu người thấp. - Chưa có cơ chế chính sách về nguồn vốn, biện pháp đặc thù để hỗ trợ thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới cho các xã biên giới và các xã đặc biệt khó khăn khác của tỉnh. Từ những điều kiện cụ thể của địa phương, việc tổ chức thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Hà Giang (nhất là tại các xã vùng đặc biệt khó khăn, biên giới) ngoài việc vận dụng sáng tạo những chủ trương, chính sách do Nhà nước ban hành cần có những phương thức, cách làm riêng phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trên địa bàn. Ngay từ khi bắt đầu thực hiện Chương trình, UBND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng và ban hành Bộ tiêu chí xã nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Hà Giang giai đoạn 2011 - 2015, có chia ra chỉ tiêu theo từng vùng như các huyện vùng cao phía Bắc, các huyện vùng cao phía Tây. Đến giai đoạn 2016 - 2020, căn cứ Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh có Quyết định số 592/QĐ- UBND ngày 11/4/2017 ban hành Bộ tiêu chí xã nông thôn mới tỉnh Hà Giang giai đoạn 2016 - 2020 có chia ra chỉ tiêu theo từng vùng như các xã vùng 135 và các xã còn lại. Hiện nay tỉnh đang chỉ đạo ngành chuyên môn xây dựng bộ tiêu chí thôn nông thôn mới các xã vùng khó khăn, biên giới vùng núi. Đồng thời vận dụng các phong tục tập quán và truyền thống văn hóa dân tộc vào xây dựng tiêu chí nhà ở dân cư, nhà văn hóa cộng đồng... Trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện Chương trình nông thôn mới, tỉnh đã ban hành các quy định hướng dẫn thực hiện tiêu chí cho toàn tỉnh, trong đó hướng dẫn cụ thể các xã xây dựng NTM vùng biên giới và các xã đặc biệt khó khăn. Cụ thể như Quyết định số 870/QĐ-UBND ngày 17/5/2013 của UBND tỉnh Hà Giang ban hành quy định về quản lý, lập dự án, thanh quyết toán các công trình thuộc Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Hà Giang giai đoạn 2017 - 2020, trong đó các định mức nhà nước hỗ trợ để thực hiện các công trình đường bê tông nông thôn, kênh mương, cấp nước, nhà văn hóa thôn... cũng được áp dụng riêng định mức Nhà nước hỗ trợ cho các xã, thôn khu vực đặc biệt khó khăn (các xã hầu như được hỗ trợ 100% chi phí trực tiếp) các xã còn lại chỉ được hỗ trợ khoảng 70%. Nhằm từng bước hình thành và hoàn thiện các cơ chế chính sách đối với vùng đặc biệt khó khăn của tỉnh, ngày 10/6/2014 UBND tỉnh Hà Giang đã ban hành Quyết định số 1133/QĐ-UBND phê duyệt Đề án thí điểm cơ chế đặc thù xã phát triển toàn diện vùng đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh Hà Giang giai đoạn 2014 - 2016. Đề án được thực hiện trên địa bàn 21 xã, gồm các xã nghèo đặc biệt khó khăn, biên giới và các xã điểm xây dựng nông thôn mới. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động bằng nhiều hình thức khác nhau như: các chương trình của đài phát thanh và truyền hình được dịch và phát sóng bằng tiếng dân tộc thiểu số, trong các ĐIỂM SÁNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 104 buổi họp thôn tuyên truyền vận động người dân bằng tiếng địa phương; các tờ rơi, tờ gấp các hình minh họa sinh động, dễ hiểu... Bên cạnh đó, tại các xã biên giới và các xã đặc biệt khó khăn, tỉnh Hà Giang thường xuyên thực hiện tốt công tác tuyên truyền vận động giáo dục, thuyết phục để đội ngũ cán bộ đảng viên, đặc biệt là các tầng lớp, nhân dân nhận thức rõ về chủ quyền an ninh biên giới quốc gia, mục đích ý nghĩa và tầm quan trọng của chương trình xây dựng nông thôn mới. Trong giai đoạn 2016 - 2020, tỉnh Hà Giang phấn đấu có 33 xã đạt chuẩn nông thôn mới, không còn xã dưới 5 tiêu chí, phấn đầu hàng năm mỗi xã tăng bình quân từ 1 tiêu chí trở lên. Trong tổng số 28 xã thuộc khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, có xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn trong kế hoạch phấn đấu đạt chuẩn trong giai đoạn 2016 - 2020. Để có thể hoàn thành kế hoạch xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020 của toàn tỉnh nói chung và tại các xã biên giới nói riêng, tỉnh Hà Giang xác định một số biện pháp, giải pháp chính như sau: - Tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, đặc biệt là nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội về vai trò chỉ đạo, cách thức tổ chức, sự định hướng và nhiệt huyết của đội ngũ cán bộ xã, vai trò chủ động và tích cực tham gia của cộng đồng dân cư địa phương trong quá trình xây dựng NTM. Đẩy mạnh việc hình thành kiện toàn và phát huy vai trò của tổ chức cộng đồng, của người có uy tín trong dân cư thực hiện tuyên truyền vận động xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Chú trọng công tác vận động xây dựng và tổ chức thực hiện quy ước, hương ước của cộng đồng dân cư vào xây dựng nông thôn mới. - Xác định mục tiêu phù hợp với điều kiện thực tế của từng xã để tạo động lực cho các xã vươn lên, từng bước vượt qua tâm lý ỷ lại, thụ động trông chờ hoàn toàn vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Tìm tìm, vận dụng những cách làm, cơ chế, chính sách để thực sự đảm bảo vai trò chủ thể của người dân nông thôn và cộng đồng, trong việc hỗ trợ xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới hướng tới sự phát triển hài hòa, bền vững. - Thống nhất mục tiêu của Chương trình giảm nghèo và chương trình xây dựng nông thôn mới, nhằm thực hiện một mục tiêu chung. Tập trung ưu tiên đầu tư cho các lĩnh vực phát triển sản xuất, tạo sinh kế để nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững, nâng cao dân trí, phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất của đời sống dân sinh. - Đẩy mạnh nghiên cứu, tổng kết thực tiễn và vận dụng sáng tạo các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước vào thực tiễn xây dựng nông thôn mới trên địa bàn xã biên giới đặc biệt khó khăn, tiếp tục ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng cân đối ngân sách của tỉnh. - Chú trọng đến công tác rà soát, đánh giá kết quả thực hiện các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất của các chương trình đã đầu tư ở xã biên giới. Mặt khác, cần tăng cường công tác tuyên truyền, thường xuyên, sâu rộng, thiết thực với nhiều hình thức khác nhau đến mọi tầng lớp nhân dân, phổ biến cho người dân hiểu rõ về chủ trương, cơ chế chính sách, quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi cá nhân, cộng đồng thôn trong quá trình xây dựng MTN tại địa bàn. - Chủ động trong việc ưu tiên triển khai thực hiện các tiêu chí dễ, cần ít kinh phí, không trông chờ ỷ lại vào nguồn vốn phân bổ từ cấp trên. Lấy nội lực là căn bản, hiểu kỹ nội dung, phương pháp, cách làm, tự tin đứng lên làm chủ, tự giác tham gia và sáng tạo trong tổ chức thực hiện với phươgn châm dân biết, dân bàn, dân làm, kiểm tra và dân hưởng lợi. - Thực hiện phân công cụ thể cho từng cán bộ, tổ chức trong việc chỉ đạo thực hiện chương trình xây dựng NTM, từ đó góp phần đưa các xã biên giới rút ngắn khoảng cách với các xã nội địa trên lộ trình xây dựng nông thôn mới. - Tăng cường công tác khuyến công và xúc tiến thương mại, quảng bá giới thiệu các sản phẩm của các xã biên giới. Phát triển các mặt hàng địa phương xuất khuẩu, hoàn thiện các thủ tục pháp lý về quản lý cửa khẩu, lối mở biên giới tạo điều kiện thuận lợi thu hút các doanh nghiệp có năng lực tham gia hoạt động xuất nhập khẩu. Xây dựng nông thôn mới tại địa bàn như tỉnh Hà Giang là một nhiệm vụ rất khó khăn, gian khổ và lâu dài, đặc biệt là tại các xã biên giới. Để có thể thực hiện tốt và hoàn thành các nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới trên địa bàn trong giai đoạn tới, ngoài sự cố gắng phấn đấu chung của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc, tỉnh Hà Giang rất cần sự chỉ đạo, giúp đỡ kịp thời của Chính phủ và các Bộ ngành Trung ương. ĐIỂM SÁNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 105