Hiệu quả của các loại dinh dưỡng thủy canh lên cây xà lách và cải xanh

80 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 ThomsonM.J., de  Ocampo M.,  Egdane J., Rahman M.K., Sajise A.G., Adorada D.L., Tumimbang- Raiz E., Blumwald E., Seraj Z.I., Singh R.K., Gregorio G.B., Ismail M.A., 2010. Characterizing the  Saltol  Quantitative Trait Locus for Salinity Tolerance in Rice. Rice, 3: 148-160. Tyagi A.K., Khurana J.P., Khurana P., Raghuvanshi S., Gaur A., Kapur A., Gupta V., Kumar D., Ravi V., Khurana S., Vij P. and Sharma S., 2004. Structural and functional analysis of rice genome. J. Genet, 83: 79-99. HIỆU QUẢ CỦA CÁC LOẠI DINH DƯỠNG THỦY CANH LÊN CÂY XÀ LÁCH VÀ CẢI XANH Nguyễn Thành Thức1, Trần Thị Ba1, Võ Thị Bích Thủy1, Lê Thị Băng Thùy1, Thái Nhật Quang1, Tôn Nữ Thanh Trúc1, Nguyễn Thị Tuyết Ngân1, Lê Thị Mỹ Thanh1, Huỳnh Thanh Phong1 TÓM TẮT Nghiên cứu gồm 2 thí nghiệm nhằm đánh giá hiệu quả của các công thức dinh dưỡng (Hoagland và Arnon, Hewitt, Cooper, HydroBuddy, Uc, Hortidalat) và hỗn hợp phân bón hòa tan nhanh bổ sung Si (Hortidalat, Horti-Yara-DD, Horti-Yara-Bột, Hortidalat + Si, Horti-Yara-DD + Si, Horti-Yara-Bột + Si) đến sự sinh trưởng và năng suất của xà lách và cải xanh thủy canh. Kết quả cho thấy: (1) Xà lách và cải xanh khi sử dụng công thức dinh dưỡng Hortidalat cho sinh trưởng, năng suất, chất lượng và tỷ suất lợi nhuận cao (xà lách 1,23 và cải xanh 1,02); (2) Sử dụng phân bón hòa tan nhanh Yara pha chế thành dung dịch gốc có bổ sung 30 ppm Silic cho sinh trưởng, năng suất thương phẩm (2,42 kg/m2), chất lượng và tỷ suất lợi nhuận (1,51) xà lách cao; sử dụng phân bón hòa tan nhanh Yara pha chế thành dung dịch gốc hoặc dạng bột đều cho sinh trưởng, năng suất thương phẩm (2,33 và 2,32 kg/m2), chất lượng và tỷ suất lợi nhuận (1,05 và 1,04) cải xanh cao. Từ khóa: Công thức dinh dưỡng, phân bón, xà lách, cải xanh, thủy canh Evaluation of salt-tolerant ability of promising rice varieties for production in the Mekong Delta Bui Thanh Liem, Ha Minh Luan, Doan Thi Men, Tran Binh Tan, Tran Nhu Ngoc Abstract Rice production in the Mekong Delta is strongly affected by climate change, especially salinity intrusion. Tolerant varieties play a key role in adaptation to adverse conditions that benefit both economical and sustainable development. New rice varieties were evaluated for salt tolerance in laboratory before testing on field trials. In this study, total 66 varieties were tested for salt tolerance at concentration of 6 g/L NaCl. The results showed that one variety was highly tolerant (tolerant score <5), nine varieties were medium tolerant (5< tolerant score <6) and the rest varieties were sensitive. Five parameters were used to evaluate for salt tolerance including the change in shoot length, root length, fresh weight, dry weight and tolerant score. Only the change in shoot length could be used as salt tolerant indicator for salt-tolerant ability in rice. Keywords: Rice, salt tolerance, evaluation Ngày nhận bài: 7/3/2019 Ngày phản biện: 12/3/2019 Người phản biện: TS. Vũ Anh Pháp Ngày duyệt đăng: 15/4/2019 1 Khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ I. ĐẶT VẤN ĐỀ Xà lách và cải xanh là hai loại rau ăn lá phổ biến được ưa chuộng do chứa nhiều chất dinh dưỡng như khoáng, protein, chất xơ và Vitamin C (Đỗ Thị Trường, 2009; Trịnh Khắc Quang và ctv., 2015). Tuy nhiên, hiện nay dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh vật và kim loại nặng trong rau đang là một vấn đề rất lo lắng của người tiêu dùng. Việc áp dụng phương pháp thủy canh có thể khắc phục được các vấn đề trên, thậm chí còn có thể đạt được năng suất 81 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 và chất lượng cao hơn (Nguyễn Thị Quỳnh Trang và ctv., 2009). Theo Kessler và cộng tác viên (2006), sự thành công hay thất bại của thủy canh phụ thuộc rất lớn vào việc pha chế dung dịch dinh dưỡng. Tại Đồng bằng sông Cửu Long nói chung và Cần Thơ nói riêng thủy canh đã bước đầu phát triển nhưng vẫn chưa có nhiều công trình nghiên cứu, đặc biệt là các đề tài về dinh dưỡng riêng cho xà lách và cải xanh. Mặt khác, việc tự pha chế dinh dưỡng rất phức tạp, các chế phẩm dinh dưỡng có sẵn trên thị trường thường có giá thành cao và khó bảo quản. Để giải quyết các khó khăn trên, nghiên cứu “Hiệu quả của các loại dinh dưỡng thủy canh lên cây cải xanh và xà lách” được thực hiện nhằm xác định công thức dinh dưỡng và hỗn hợp phân bón hòa tan nhanh phù hợp cho sự sinh trưởng, năng suất của xà lách và cải xanh trồng thủy canh. II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Vật liệu nghiên cứu Giống xà lách Butterhead bọc men (Công ty TNHH - TM Phù Sa) và cải bẹ xanh mỡ (Công ty TNHH - TM Trang Nông). Dung dịch dinh dưỡng pha chế bằng các loại hóa chất phòng thí nghiệm (Trung Quốc) và phân bón hòa tan nhanh của công ty TNHH Yara. Bồn thủy canh tĩnh, mốp xốp, rọ, đất nung, mút xốp thủy canh chuyên dụng. Thiết bị như Brix kế (ATAGO), tủ sấy UN30 (Memmert), máy đo màu sắc lá CR-10 Plus (Konica Minolta), thước kẹp (Mitutoya). Hóa chất phân tích như 2,6-Diclorophenol indophenol, HCl, axit oxalic, H2O2, H2SO4, NaOH, axit disunfophenic. 2.2. Phương pháp nghiên cứu 2.2.1. Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của các công thức dinh dưỡng thủy canh đến sự sinh trưởng và năng suất xà lách và cải xanh Thí nghiệm được bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên với 7 lần lặp lại (9 cây/1 lặp lại), 6 nghiệm thức là các công thức (CT): (1) Hoagland và Arnon, (2) Hewitt, (3) Cooper, (4) Hydro Buddy (5) Uc, (6) Hortidalat. Bảng 1. Nồng độ các nguyên tố trong 6 công thức của thí nghiệm 1 (ppm) Nguyên tố CT N P K Ca Mg S Fe Cu Zn Mn B Mo EC (1) 210 31 234 160 34 64 2,5 0,02 0,05 0,50 0,50 0,01 1,85 (2) 168 41 156 160 36 48 2,8 0,06 0,06 0,54 0,54 0,04 1,86 (3) 236 60 300 185 50 68 12,0 0,10 0,10 2,00 0,30 0,20 1,56 (4) 180 50 210 190 45 65 4,0 0,10 0,10 0,50 0,50 0,05 2,23 (5) 364 61 212 421 58 84 17,3 0,09 0,46 0,65 0,61 0,05 2,53 (6) 124 31 285 84 24 37 0,9 0,06 0,14 0,23 0,14 0,02 1,54 Ghi chú: (1) - (3) CT đã công bố; (4) CT từ phần mềm HydroBuddy v1.62; (5) CT của Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Cây trồng Nhà kính Gosford, Sysney, Úc; (6) CT từ dự án Horti Đà Lạt. EC: Độ dẫn điện của các CT đã pha loãng (đơn vị: dS/m). Pha chế dinh dưỡng: Khối lượng hóa chất và phân bón được chuyển đổi từ ppm bằng phần mềm HydroBuddy v 1.62. Pha chế theo Nguyễn Xuân Nguyên (2004), gồm dung dịch A (Yara Calcinit, Yara Krista K plus) và dung dịch B (EDTA 2 Na, H3BO3, FeSO4.7H2O, MnSO4.4H2O, CuSO4.5H2O, ZnSO4.7H2O, (NH4)6Mo7O24.4H2O, KOH MgSO4.7H2O, (NH4)2SO4, (NH4)HPO4, KH2PO4, K2SO4), tỷ lệ pha loãng 1 : 200. Hạt cải xanh được ngâm trong nước ấm và ủ, sau đó cấy hạt vào mút xốp, hạt xà lách bọc men được gieo trực tiếp vào mút xốp. Đến 9 ngày sau khi gieo (NSKG) cho cây vào rọ, đưa lên hệ thống và châm dinh dưỡng theo các nghiệm thức đã được bố trí. Dinh dưỡng được theo dõi và châm thêm 7 ngày/lần. 2.2.2. Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của các hỗn hợp phân bón hòa tan nhanh đến sự sinh trưởng và năng suất xà lách và cải xanh thủy canh Thí nghiệm được bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên với 7 lần lặp lại (9 cây/1 lặp lại), 6 nghiệm thức là các loại dinh dưỡng thủy canh: (1) Hortidalat, (2) Horti- Yara-DD, (3) Horti-Yara-Bột, (4) Hortidalat + Si, (5) Horti-Yara-DD + Si, (6) Horti-Yara-Bột + Si. Ghi chú: 6 nghiệm thức có cùng nồng độ dinh dưỡng Hortidalat (tiếp nối thí nghiệm 1); (1), (4) sử dụng hóa chất giống thí nghiệm 1; (2), (5) sử dụng phân bón Yara pha thành dung dịch gốc; (3), (6) sử dụng phân bón Yara, dinh dưỡng được cân sẵn thành từng phần (mỗi phần 6 gói nhỏ: Calcinit, K plus, Krista Brown, 82 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 MKP, EDTA Fe, MgSO4) pha trực tiếp với nước khi sử dụng; (4), (5), (6) bổ sung Silic (Na2SiO3.9H2O) nồng độ 30 ppm, pha sẵn thành dạng dụng dịch.  Pha chế dinh dưỡng, chuẩn bị và chăm sóc cây tương tự thí nghiệm 1. 2.2.3. Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp xử lý số liệu Số liệu được thu thập vào thời điểm thu hoạch như chiều cao cây, số lá, đường kính gốc thân, khối lượng trung bình cây, năng suất thương phẩm, độ Brix, hàm lượng chất khô, màu sắc lá, hàm lượng Vitamin C, hàm lượng Nitrate. Số liệu sau khi thu thập được xử lý thống kê bằng phần mềm SPSS 22.0. 2.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2018 đến tháng 2/2019 tại nhà lưới và phòng thí nghiệm Bộ môn Khoa học Cây trồng, Khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ. III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Ảnh hưởng của các công thức dinh dưỡng thủy canh đến sự sinh trưởng và năng suất xà lách và cải xanh 3.1.1. Xà lách a) Sinh trưởng và năng suất Các chỉ tiêu sinh trưởng và năng suất của xà lách ở các CT dinh dưỡng có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 2). Xà lách sử dụng CT Hortidalat cho sinh trưởng (17,59 lá/cây, cao 14,44 cm, đường kính gốc thân 3,84 mm) và năng suất thương phẩm (2,11 kg/m2) cao nhất; thấp nhất là ở CT Úc (năng suất thương phẩm 1,11 kg/m2). CT Hortidalat có các chỉ tiêu sinh trưởng cao hơn các CT còn lại nên tạo sinh khối lớn, vì thế năng suất cao hơn. Năng suất xà lách cao có thể do thành phần dinh dưỡng và EC (1,54 dS/m, Bảng 1) của CT Hortidalat phù hợp với xà lách, điều này đúng với nghiên cứu của Samarakoon và cộng tác viên (2006), EC từ 1,4 - 1,6 dS/m thì năng suất xà lách cao nhất, tuy nhiên nếu EC tăng cao hơn sẽ làm giảm năng suất và chất lượng xà lách. Bảng 2. Sinh trưởng và năng suất của xà lách ở các công thức dinh dưỡng (38 NSKG) TT Nghiệm thức Số lá(lá/cây) Chiều cao cây (cm) ĐK gốc thân (mm) Khối lượng cây (g/cây) Năng suất thương phẩm (kg/m2) 1 Hoagland 15,00b 15,90de 3,68ab 14,19b 1,50b 2 Hewitt 13,41c 17,57a 3,44bc 14,84b 1,54b 3 Cooper 15,13b 16,38cd 3,24c 14,86b 1,56b 4 Hydrobuddy 15,21b 16,70bc 3,17c 14,50b 1,48b 5 Uc 14,40bc 15,27e 3,23c 10,53c 1,11c 6 Hortidalat 17,59a 17,44ab 3,84a 20,10a 2,11a F ** ** ** ** ** CV (%) 6,66 4,17 7,13 6,98 6,76 Ghi chú: Trong cùng một cột, số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%; ĐK: đường kính. b) Chất lượng xà lách Các chỉ tiêu chất lượng của xà lách ở các CT dinh dưỡng có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 3). Trồng xà lách sử dụng CT Hortidalat cho màu sắc lá ΔE = 57,07, hàm lượng chất khô (4,52%) và nitrate (146,95 mg/kg) thấp nhất, ngoài ra còn cho độ Brix (2,70%) và hàm lượng Vitamin C (6,10) khá cao. Độ Brix chịu sự chi phối chủ yếu bởi các yếu tố di truyền của giống và dinh dưỡng (Trần Thị Ba và ctv., 2008), do cùng giống xà lách nên sự khác biệt này là do dinh dưỡng quyết định. Các nghiệm thức có cây sinh trưởng kém có hàm lượng chất khô cao, kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Trần Minh Tâm (2002). Hàm lượng Nitrate trong tất cả nghiệm thức đều thấp hơn từ 7 - 10 lần so với ngưỡng cho phép của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008) là < 1500 mg/kg. 83 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 Bảng 3. Chỉ tiêu chất lượng của xà lách ở các công thức dinh dưỡng (38 NSKG) TT Nghiệm thức Brix(%) Màu sắc lá (ΔE) HL chất khô (%) HL Nitrate (mg/kg) HL Vitamin C (mg/100g) 1 Hoagland 3,00a 55,99b 6,41a 205,11a 5,72b 2 Hewitt 2,39cd 55,96b 5,30b 194,19ab 6,44b 3 Cooper 3,09a 55,69b 5,46b 175,31b 5,07c 4 Hydrobuddy 2,56bc 56,17b 5,64b 194,86ab 5,68bc 5 Uc 2,34d 55,59b 6,80a 184,49ab 9,14a 6 Hortidalat 2,70b 57,07a 4,52c 146,95c 6,10b F ** ** ** ** ** CV (%) 5,38 1,17 9,52 9,62 10,26 Ghi chú: Trong cùng một cột, số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%. HL: hàm lượng. 3.1.2. Cải xanh a) Sinh trưởng và năng suất Các chỉ tiêu sinh trưởng và năng suất của cải xanh ở các CT có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 4). Trồng cải xanh sử dụng CT Hortidalat và Hewitt cho sinh trưởng và năng suất thương phẩm (2,34 và 2,27 kg/m2) cao nhất nhưng khác biệt không có ý nghĩa thống kê đối với CT Hoagland và Cooper. Cải xanh trồng ở hai nghiệm thức này có sự sinh trưởng tốt hơn các nghiệm thức còn lại nên tạo sinh khối nhiều vì thế năng suất cao hơn. Bảng 4. Sinh trưởng và năng suất của cải xanh ở các công thức dinh dưỡng (34 NSKG) TT Nghiệm thức Số lá(lá/cây) Chiều cao cây (cm) ĐK gốc thân (mm) Khối lượng cây (g/cây) Năng suất thương phẩm (kg/m2) 1 Hoagland 9,54a 30,03bc 3,91bc 20,02ab 2,10ab 2 Hewitt 9,27ab 31,55a 3,74c 21,57a 2,27a 3 Cooper 8,92bc 31,25ab 3,96b 21,02ab 2,21ab 4 Hydrobuddy 8,79c 30,62ab 3,88bc 18,83bc 1,98bc 5 Uc 8,76c 29,26c 3,92bc 17,18c 1,80c 6 Hortidalat 9,37a 31,40a 4,21a 22,27a 2,34a F ** ** ** ** ** CV (%) 3,91 3,65 3,93 10,90 10,88 Ghi chú: Trong cùng một cột, các số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%. b) Chất lượng cải xanh Các chỉ tiêu chất lượng của cải xanh ở các CT dinh dưỡng có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 5), cải xanh sử dụng dinh dưỡng Hortidalat cho độ Brix (3,60%), hàm lượng vitamin C (49,11 mg/100g) cao nhất, hàm lượng nitrate (226,01 mg/kg) thấp nhất, ngoài ra còn cho hàm lượng chất khô (6,04%) khá cao. Sự khác biệt độ Brix của cải xanh có thể do yếu tố dinh dưỡng quyết định (Trần Thị Ba và ctv., 2008). Hàm lượng Nitrate trong các nghiệm thức đều thấp hơn từ 1,8 - 2,2 lần so với ngưỡng cho phép của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008) là < 500 mg/kg. 84 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 Bảng 5. Chỉ tiêu chất lượng của cải xanh ở các công thức dinh dưỡng (34 NSKG) TT Nghiệm thức Brix(%) HL chất khô (%) HL Nitrate (mg/kg) HL Vitamin C (mg/100g) 1 Hoagland 3,36ab 5,30cd 263,87ab 47,84b 2 Hewitt 3,05c 4,96d 241,72bc 50,87a 3 Cooper 3,11bc 5,72bc 237,04bc 42,98c 4 Hydrobuddy 3,37ab 5,65bc 259,56ab 41,25c 5 Uc 2,92c 6,20a 270,28a 38,66d 6 Hortidalat 3,60a 6,04ab 226,01c 49,11a F ** ** ** ** CV (%) 7,94 7,00 8,29 3,72 Ghi chú: Trong cùng một cột, các số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%. 3.1.3. Hiệu quả kinh tế Kết quả từ bảng 6 cho thấy sử dụng CT Hortidalat trồng xà lách và cải xanh cho lợi nhuận (xà lách 46.591 và cải xanh 27.211 đồng/m2) với tỷ suất lợi nhuận (xà lách 1,23 và cải xanh 1,02 đồng) cao nhất (Bảng 6). Do CT Hortidalat có hàm lượng các nguyên tố ít hơn các CT khác nên chi phí cho dinh dưỡng thấp, dẫn đến chi phí đầu tư thấp mà năng suất lại cao nên lợi nhuận cao hơn các CT khác. Bảng 6. Hiệu quả kinh tế cải xanh ở các công thức dinh dưỡng TT Nghiệm thức Xà lách Cải xanh Lợi nhuận Tỷ suất lợi nhuận Lợi nhuận Tỷ suất lợi nhuận 1 Hoagland 34.626 0,86 19.126 0,66 2 Hewitt 37.105 0,93 23.515 0,82 3 Cooper 32.660 0,72 16.690 0,49 4 Hydrobuddy 32.123 0,77 14.863 0,48 5 Uc 1.725 0,03 4.814 0,13 6 Hortidalat 46.591 1,23 27.211 1,02 Ghi chú: Xà lách: 40.000 đồng/kg; cải xanh: 23.000 đồng/kg; đơn vị: đồng/m2. Tóm lại, trồng xà lách và cải xanh sử dụng công thức Hortidalat cho sinh trưởng, năng suất thương phẩm, chất lượng và tỷ suất lợi nhuận cao nhất. Vì thế công thức Hortidalat được chọn để thực hiện thí nghiệm tiếp theo. 3.2. Ảnh hưởng của các hỗn hợp phân bón hòa tan nhanh đến sự sinh trưởng, năng suất và chất lượng xà lách và cải xanh thủy canh 3.2.1. Xà lách a) Sinh trưởng và năng suất Nhìn chung các chỉ tiêu sinh trưởng và năng suất của xà lách ở các nghiệm thức (NT) không có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 7). Điều này có thể do các nghiệm thức có công thức nền là Hortidalat, như vậy bổ sung Si không ảnh hưởng rõ rệt đến sinh trưởng và năng suất xà lách. Tuy nhiên, các nghiệm thức sử dụng phân bón hòa tan Yara pha chế (NT2, NT3, NT5, NT6) cho năng suất (từ 2,28 - 2,44 kg/m2) cao hơn nghiệm thức sử dụng hóa chất để pha (NT1), sự khác biệt này có thể do phân bón Yara dễ hòa tan và không kết tủa khi để lâu như sử dụng hóa chất pha chế. Bảng 7. Sinh trưởng và năng suất của xà lách ở các loại dinh dưỡng (38 NSKG) TT Nghiệm thức Số lá(lá/cây) Chiều cao cây (cm) ĐK gốc thân (mm) Khối lượng cây (g/cây) Năng suất thương phẩm (kg/m2) 1 Hortidalat 13,70b 18,28a 3,93a 20,71b 2,17b 2 Horti-Yara-DD 14,95a 17,56b 3,06b 21,69ab 2,28ab 3 Horti-Yara-Bột 15,03a 18,29a 3,83a 22,65a 2,38a 4 Hortidalat + Si 14,59ab 15,68c 3,12b 22,22a 2,33a 5 Horti-Yara-DD + Si 15,30a 17,07b 4,02a 23,22a 2,44a 6 Horti-Yara-Bột + Si 15,14a 16,68b 3,74a 23,09a 2,42a F * ** ** ** ** CV (%) 6,28 3,63 8,88 5,75 5,74 Ghi chú: Trong cùng một cột, các số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%. 85 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 b) Chất lượng xà lách Các chỉ tiêu chất lượng của xà lách ở các nghiệm thức có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 8), xà lách ở NT5 cho độ Brix (3,03%) cao nhất, màu sắc lá ΔE = 55,89 và hàm lượng Vitamin C (7,85) khá cao. Như vậy, sử dụng phân bón Yara có bổ sung Si vào dung dịch dinh dưỡng cho xà lách hiệu quả hơn sử dụng hóa chất. Theo Artyszak (2018), Si có vai trò quan trọng làm tăng năng suất và chất lượng của xà lách. 3.2.2. Cải xanh a) Sinh trưởng và năng suất Chiều cao cây và năng suất của cải xanh ở các nghiệm thức có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 9). Cải xanh trồng ở NT2 và NT3 cho sinh trưởng và năng suất cao nhất, thấp nhất là ở NT4 và NT5. Kết quả cho thấy việc sử dụng phân bón Yara pha chế dinh dưỡng cho cải xanh hiệu quả hơn sử dụng hóa chất (tương tự mục 3.2.1a). Ngoài ra, giữa cách sử dụng hòa tan dạng bột khi sử dụng (NT3) với pha sẵn dinh dưỡng gốc (NT2) không ảnh hưởng đến năng suất cải xanh. Mặt khác, việc bổ sung Si vào dung dịch thủy canh cải xanh cũng không làm tăng năng suất cải xanh, điều này khác với nghiên cứu của Kleiber (2014) và Artyszak (2018) trên xà lách. Bảng 8. Chất lượng của xà lách ở các loại dinh dưỡng (38 NSKG) TT Nghiệm thức Brix (%) Màu sắc lá (ΔE) HL Vitamin C (mg/100g) 1 Hortidalat 3,00a 55,60ab 6,27bc 2 Horti-Yara-DD 2,82b 55,09b 5,64c 3 Horti-Yara-Bột 2,53c 55,83a 6,95b 4 Hortidalat + Si 2,94ab 50,47c 7,81a 5 Horti-Yara-DD + Si 2,95 ab 55,89a 7,85a 6 Horti-Yara-Bột + Si 3,03 a 55,00b 6,95b F ** ** ** CV (%) 3,97 1,06 8,35 Ghi chú: Trong cùng một cột, các số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%. Bảng 9. Sinh trưởng và năng suất của cải xanh ở các loại dinh dưỡng (34 NSKG) TT Nghiệm thức Số lá(lá/cây) Chiều cao cây (cm) ĐK gốc thân (mm) Khối lượng cây (g/cây) Năng suất thương phẩm (kg/m2) 1 Hortidalat 9,38 29,66a 3,14d 20,17b 2,11b 2 Horti-Yara-DD 9,39 30,72a 3,85a 22,21a 2,33a 3 Horti-Yara-Bột 9,46 30,22a 3,83ab 22,08a 2,32a 4 Hortidalat + Si 9,02 27,07b 3,15d 15,68c 1,65c 5 Horti-Yara-DD + Si 9,30 27,67b 3,36cd 16,43c 1,72c 6 Horti-Yara-Bột + Si 9,39 29,50a 3,55bc 19,91b 2,09b F ns ** ** ** ** CV (%) 3,76 4,71 7,54 6,12 6,01 Ghi chú: Trong cùng một cột, số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt ý nghĩa ở mức 1%; ns: không khác biệt. b) Chất lượng cải xanh Các chỉ tiêu chất lượng của cải xanh ở các nghiệm thức có sự khác biệt qua phân tích thống kê (Bảng 10). Cải xanh trồng ở NT2, NT3 cho độ Brix, màu sắc lá và hàm lượng Vitamin C cao nhất, thấp nhất là ở NT4, 5 và 6. Kết quả cho thấy ở cải xanh sử dụng phân bón Yara cho chất lượng cao hơn sử dụng hóa chất. Ngoài ra, việc bổ sung Si vào dung dịch thủy xanh cải xanh không làm tăng chất lượng cải xanh, điều này khác với nghiên cứu của Artyszak (2018) trên xà lách, điều này có thể do cải xanh (họ cải Brassicaceae) và xà lách (họ cúc Asteraceae) là hai loại cây khác nhau nên có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau. 86 Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 5(102)/2019 Bảng 10. Chất lượng của cải xanh ở các loại dinh dưỡng (4 NSKG) TT Nghiệm thức Brix (%) Màu sắc lá (ΔE) HL Vitamin C (mg/100g) 1 Hortidalat 3,30bc 54,96a 48,83bc 2 Horti-Yara-DD 3,50a 54,96a 53,03a 3 Horti-Yara-Bột 3,52a 55,17a 52,17ab 4 Hortidalat + Si 3,20c 51,23b 47,51c 5 Horti-Yara-DD + Si 3,33 b 52,04b 47,54c 6 Horti-Yara-Bột + Si 3,34 b 52,16b 49,24abc F ** ** ** CV (%) 2,30 1,73 6,46 Ghi chú: Trong cùng một cột, các số có chữ theo sau giống nhau thì khác biệt không ý nghĩa qua phân tích thống kê; **: khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức 1%. 3.2.3. Hiệu quả kinh tế Xà lách ở NT5 cho lợi nhuận (58.732 đồng/m2) và tỷ suất lợi nhuận (1,51) cao nhất. Cải xanh ở NT2 và NT3 cho lợi nhuận (27.257 - 27.487 đồng/m2) và tỷ suất lợi nhuận (1,04 - 1,05) cao hơn so với các NT còn lại. NT2, NT3 và NT5 sử dụng phân bón Yara có giá thấp hơn hóa chất mà năng suất lại cao nên cho hiệu quả kinh tế cao. Bảng 11. Hiệu quả kinh tế cải xanh ở các công thức dinh dưỡng TT Nghiệm thức Xà lách Cải xanh Lợi nhuận Tỷ suất lợi nhuận Lợi nhuận Tỷ suất lợi nhuận 1 Hortidalat 48.991 1,30 21.921 0,82 2 Horti-Yara-DD 53.896 1,44 27.487 1,05 3 Horti-Yara-Bột 55.146 1,38 27.257 1,04 4 Hortidalat + Si 53.826 1,36 9.777 0,35 5 Horti-Yara-DD + Si 58.732 1,51 11.892 0,43 6 Horti-Yara-Bột + Si 57.932 1,49 20.402 0,74 Ghi chú: Xà lách: 40.000 đồng/kg; cải xanh: 23.000 đồng/kg; đơn vị: đồng/m2. IV. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ - Trồng xà lách sử dụng công thức dinh dưỡng Hortidalat và sử dụng phân bón Yara pha chế thành dung dịch gốc bổ sung 30 ppm Silic cho sinh trưởng, năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế cao. - Trồng cải xanh sử dụng công thức dinh dưỡng Hortidalat và sử dụng phân bón Yara pha chế thành dung dịch gốc hoặc dạng bột cân sẵn pha loãng trực tiếp với nước khi sử dụng cho sinh trưởng, năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế cao. TÀI LIỆU THAM KHẢO Trần Thị Ba, Trần Văn Hai và Võ Thí Bích Thủy, 2008. Giáo trình Kỹ thuật trồng rau sạch. Khoa Nông Nghiệp. Trường Đại học Cần Thơ. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 2008. Quyết định số 99/2008/QĐ-BNN, ngày 15/10/2008 về việc “Quyết định ban hành quy định quản lý sản xuất, kinh doanh rau, quả và chè an toàn”. Nguyễn Xuân Nguyên, 2004. Kỹ thuật thủy canh và sản xuất rau sạch. NXB Khoa Học và Kỹ thuật. Hà Nội. Trịnh Khắc Quang, Tô Thị Thu Hà và Phạm Thị Minh Huệ, 2015. Khảo nghiệm các giống xà lách nhập nội và kỹ thuật bón phân cho giống xà lách triển vọng. Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. ISSN 1859-4581. 2/2015: 204-210. Trần Minh Tâm, 2002. Bảo quản và chế biến nông sản sau thu hoạch. NXB Nông nghiệp Hà Nội. Hà Nội. Nguyễn Thị Quỳnh Trang, Ngô Thị Diêu Liên, Võ Quang Trung và Trần Thị Thu Hoài, 2009. Trồng cây cải Xanh (Brassica juncea (L.) Czern.) bằng phương pháp thủy canh. Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế. ISSN 1859-1612, 4 (12): 49-55. Đỗ Thị Trường, 2009. Thử nghiệm ảnh hưởng của một số môi trường dinh dưỡng đến sự sinh trưởng, năng suất và phẩm chất của rau cải xanh bằng kĩ thuật thủy canh tại Đà Nẵng. Tạp chí Khoa học và Công nghệ, ĐH Đà Nẵng, 5 (34): 103-108. Artyszak A., 2018. Effect of Silicon Fertilization on Crop Yield Quantity and Quality-A Literature Review in Europe. Plants, 7(3), 54. Kessler J.R., Williams J.D. and Howe R., 2006. Hydroponics for Home Gardeners. Alabama Cooperative Exten-sion System. Samarakoon U.C, P.A Weerasinghe and W.A.P Weerakkody, 2006. Effect of EC of the nutrient solution on nutrient uptake, growth and yield of lettuce (Lactuca sativa L.) in stationary culture. Tropical Agricultural Research, ISSN 1016.1422, Vol 8, No. 1, pp. 13-21.