Hoàn thiện công tác quản lý thuế xuất nhập khẩu của Việt Nam

Êp. Thêi gian ©n h¹n thuÕ (15 ngµy ®èi víi hµng xuÊt khÈu, hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt hoÆc t¹m xuÊt t¸i nhËp; 30 ngµy ®èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nhËp khÈu phôc vô cho s¶n xuÊt; 9 th¸ng ®èi víi vËt t­, nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu; kÓ tõ ngµy ®èi t­îng nép thuÕ nhËn ®­îc th«ng b¸o chÝnh thøc cña c¬ quan thu thuÕ vÒ sè thuÕ ph¶i nép) lµ mét kÏ hë rÊt lín, t¹o ra t©m lý ch©y ú cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng cã ý thøc chuÈn bÞ tiÒn nép thuÕ ngay v× hä sÏ vÉn xuÊt, nhËp ®­îc hµng. Bªn c¹nh ®ã, v× kh«ng ph¶i nép thuÕ ngay, c¸c doanh nghiÖp sÏ dïng kho¶n tiÒn ®¸ng lÏ ph¶i nép thuÕ vµo môc ®Ých kh¸c, thùc chÊt lµ mét h×nh thøc chiÕm dông vèn cña Nhµ n­íc. Ngoµi ra, c¬ quan h¶i quan ph¶i g¸nh thªm tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ truy thu nî ®äng thuÕ, t¹o thªm g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Thø hai, chÝnh s¸ch thuÕ cßn thiÕu ®ång bé. ChÝnh v× thÕ ®· g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c triÓn khai, thùc hiÖn chÝnh s¸ch, g©y chËm trÔ cho c«ng viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. Còng v× thiÕu ®ång bé nªn ®«i khi c¸c v¨n b¶n, chÝnh s¸ch ®­a ra cßn m©u thuÉn víi nhau, dÉn ®Õn ®èi t­îng nép thuÕ cã khi kh«ng hiÓu ®­îc m×nh ph¶i nép thuÕ bao nhiªu, g©y tranh c·i gi÷a doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan thu thuÕ. Thø ba, ®«i lóc c¸c v¨n b¶n ®­a ra cßn qu¸ xa rêi thùc tÕ. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ nhÊt trong B¶ng gi¸ tèi thiÓu. Cã mÆt hµng gi¸ tÝnh thuÕ cao h¬n h¼n so víi gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña mÆt hµng ®ã, khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp ph¶i nép qu¸ nhiÒu tiÒn thuÕ. Nh­ng còng cã nh÷ng mÆt hµng gi¸ tÝnh thuÕ kh«ng theo kÞp gi¸ thÞ tr­êng, g©y thÊt thu cho NSNN. T×nh h×nh nµy nÕu kh«ng ®­îc kh¾c phôc sÏ lµm n¶y sinh t­ t­ëng trèn lËu thuÕ cña doanh nghiÖp hoÆc n¶y sinh tiªu cùc lµm tho¸i ho¸ mét bé phËn c¸n bé h¶i quan. b) C¸c hµnh vi bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i cã chiÒu h­íng gia t¨ng §©y lµ nguyªn nh©n næi cém vµ mang tÝnh thêi sù nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay. MÆt dï §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c«ng t¸c chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i nh­ng mét thùc tÕ lµ t×nh h×nh nµy kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m mµ ®ang cã chiÒu h­íng gia t¨ng c¶ vÒ sè vô vi ph¹m còng nh­ trÞ gi¸ hµng bu«n lËu. Do thay ®æi trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c quan hÖ kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn hÕt søc ®a d¹ng. Tõ ®ã, n¹n bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i cã chiÒu h­íng gia t¨ng c¶ vÒ quy m«, ®Þa bµn, còng nh­ thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi. Trong t×nh h×nh ®ã, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ h¶i quan vµ phßng chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a ®­a ra ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p xö lý cã hiÖu qu¶. Ch¼ng h¹n, nh÷ng hµnh vi vËn chuyÓn hµng ho¸ tr¸i phÐp qua biªn giíi th× bÞ coi lµ bu«n lËu, song viÖc bu«n b¸n c¸c hµng ho¸ ®ã c«ng khai trªn thÞ tr­êng néi ®Þa th× ch­a bÞ xö lý nghiªm minh. c) H¹n chÕ vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô vµ sù tho¸i ho¸ biÕn chÊt cña mét sè c¸n bé h¶i quan. Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh H¶i quan ®· kh«ng ngõng kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc tõ cÊp Tæng côc ®Õn c¸c ®¬n vÞ H¶i quan cöa khÈu, ®ång thêi ®· kh«ng ngõng c¶i tiÕn c¸c quy tr×nh gi¸m s¸t qu¶n lý vµ thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. V× vËy, ngµnh ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trong c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, víi lùc l­îng biªn chÕ cña ngµnh H¶i quan ®Õn nay kho¶ng 7.000 ng­êi, víi h¬n 60% c¸n bé cã tr×nh ®é tõ trung cÊp trë lªn, sè cßn l¹i ch­a ®­îc ®µo t¹o qua tr­êng líp c¬ b¶n, nªn mÆc dï c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cho lùc l­îng c¸n bé cña ngµnh ®· ®­îc chó träng nh­ng hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu ch­a cao. Cïng víi sù yÕu kÐm vÒ mÆt chuyªn m«n, nghiÖp vô lµ sù tho¸i ho¸ biÕn chÊt cña mét sè c¸n bé h¶i quan, ®Æt lîi Ých c¸ nh©n trªn lîi Ých tËp thÓ, tiÕp tay cho bän bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i. Sù sai ph¹m cña mét sè c¸n bé c«ng chøc h¶i quan trong mét sè vô ¸n võa qua cho thÊy mét bé phËn c¸n bé ®· sa vµo lèi sèng thùc dông, víi t­ t­ëng vô lîi, t×m mäi s¬ hë ®Ó lµm giµu bÊt chÝnh, vi ph¹m ph¸p luËt, kh«ng coi ngµnh vµ nghÒ nghiÖp lµm môc tiªu phÊn ®Êu x©y dùng mµ coi ®ã lµ ph­¬ng tiÖn, ®iÒu kiÖn ®Ó kiÕm ch¸c vô lîi. MÆc dï ngµnh ®· lu«n cè g¾ng chÊn chØnh, cñng cè lùc l­îng, tÝch cùc ph¸t hiÖn ng¨n chÆn vµ xö lý kiªn quyÕt nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc, phiÒn hµ s¸ch nhiÔu, kû luËt nghiªm nh÷ng c¸n bé vi ph¹m. Nh­ng nh÷ng yÕu kÐm ®ã vÉn tån t¹i vµ lµ nguyªn nh©n tiÒm Èn lµm suy gi¶m søc m¹nh vµ uy tÝn cña lùc l­îng h¶i quan. d) C«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu ch­a ®­îc chó träng ®óng møc Cã thÓ nãi, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ph¸t hiÖn ra c¸c hµnh vi trèn thuÕ, c¸c ho¹t ®éng lµm thÊt thu cho Ng©n s¸ch. Tuy vËy, c«ng t¸c nµy l¹i ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, hiÖu qu¶ lµm viÖc ch­a ®­îc nh­ mong muèn. C¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ xö lý vÒ thuÕ thùc hiÖn cßn chËm, c¸c biÖn ph¸p xö lý ch­a nghiªm, thiÕu kiªn quyÕt, ®ång bé. Theo thèng kª th× hµng n¨m sè vô bu«n lËu trèn thuÕ lµ rÊt nhiÒu nh­ng chóng ta chØ cã thÓ t×m ra ®­îc mét con sè rÊt nhá, kh«ng ®¸ng kÓ. ChÝnh v× thÕ kh«ng t¹o ra sù r¨n ®e cho c¸c ®èi t­îng trèn lËu thuÕ. MÆt kh¸c, chóng ta chØ míi chñ träng ®Õn thanh tra ®èi t­îng nép thuÕ trong khi ch­a th¾t chÆt c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý, kiÓm tra ®èi víi c¸c c¸n bé trong ngµnh. ChØ khi lµm trong s¹ch lùc l­îng c¸n bé th× chóng ta míi chèng ®­îc c¸c hµnh vi tham nhòng, c¸c viÖc lµm sai tr¸i tõ chÝnh c¸c c¸n bé cña ngµnh. e) C«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu ch­a ®i vµo chiÒu s©u, cßn mang tÝnh h×nh thøc §Ó kh¾c phôc nguyªn nh©n nµy ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé tõ tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã liªn quan trong c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu. ë n­íc ta, viÖc tuyªn truyÒn phæ biÕn c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt nãi chung vµ chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng cßn ch­a tèt. §iÒu nµy dÉn ®Õn c¸c doanh nghiÖp lµ ®èi t­îng nép thuÕ kh«ng n¾m b¾t ®­îc nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch, kh«ng coi nghÜa vô nép thuÕ lµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chóng ta cã chó ý h¬n ®Õn c«ng t¸c tuyªn truyÒn phæ biÕn chÝnh s¸ch thuÕ. Tuy vËy, c«ng t¸c nµy vÉn mang tÝnh h×nh thøc vµ ch­a ®­îc quan t©m nhiÒu. f) C¸c ph­¬ng tiÖn, m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cßn thiÕu vµ l¹c hËu Do thiÕu vèn nªn viÖc trang bÞ c¸c m¸y mãc, ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i trong qu¶n lý thuÕ cßn nhiÒu h¹n chÕ. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc chËm trÔ trong th«ng quan hµng ho¸, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c kiÓm tra hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. HiÖn nay, chóng ta chØ míi trang bÞ ®­îc mét sè thiÕt bÞ kiÓm tra hiÖn ®¹i ë mét sè cöa khÈu, s©n bay lín, cßn l¹i ®Òu lµ c¸c thiÕt bÞ cò, l¹c hËu, kh«ng ®èi phã ®­îc víi thñ ®o¹n bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i ngµy cµng tinh vi hiÖn nay. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam I. Môc tiªu cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø 9 chØ râ: "TiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ phï hîp víi t×nh h×nh ®Êt n­íc vµ c¸c cam kÕt quèc tÕ, nu«i d­ìng nguån thu vµ thu ®óng, thu ®ñ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt". Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i hoµn thiÖn, ®¬n gi¶n ho¸, bæ sung c¸c s¾c thuÕ; tõng b­íc ¸p dông hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, víi doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi; ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi cho mäi ®èi t­îng nép thuÕ vµ ph¸t huy ®éng lùc ph¸t triÓn; hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c thu thuÕ vµ t¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc víi mäi ho¹t ®éng x¶n xuÊt, kinh doanh, mäi ®èi t­îng nép thuÕ. Tr­íc môc tiªu chung ®ã, môc tiªu riªng cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®­îc ®Ò ra nh­ sau: VÒ tµi chÝnh: ®Èy m¹nh c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu ®Ó bï ®¾p phÇn thuÕ xuÊt nhËp khÈu bÞ gi¶m do thuÕ suÊt gi¶m theo lé tr×nh CEPT vµ tiÕn tíi gia nhËp WTO. VÒ x· héi: ph¸t huy c«ng khai d©n chñ trong qu¸ tr×nh x©y dùng, triÓn khai luËt thuÕ, ®¶m b¶o chÝnh s¸ch ®éng viªn c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. VÒ ph¸p lý: Cã sù nhÊt qu¸n, râ rµng, cô thÓ cña c¸c quy ®Þnh tõ trong luËt ®Õn nghÞ ®Þnh, th«ng t­, ®¶m b¶o ®­îc c¸ch hiÓu vµ c¸ch lµm thèng nhÊt; Giao thªm quyÒn c­ìng chÕ trong xö lý vi ph¹m cho c¬ quan h¶i quan víi nh÷ng quy ®Þnh ®Çy ®ñ, râ rµng, mang tÝnh kh¶ thi. VÒ tæ chøc qu¶n lý: KhÈn tr­¬ng thùc hiÖn c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng kh¾c phôc c¸c thñ tôc g©y phiÒn hµ, kh«ng cÇn thiÕt cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ, nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ bu«ng láng qu¶n lý, t¹o s¬ hë cho lîi dông trèn, lËu thuÕ. II. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam 1/ Söa ®æi hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ MÆc dï ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung míi nhiÒu néi dung, nh­ng qua thùc tÕ ¸p dông, nhiÒu néi dung cña chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu tiÕp tôc béc lé nh÷ng h¹n chÕ cÇn ®­îc hoµn thiÖn, nhiÒu ®iÓm cßn thiÕu cÇn tiÕp tôc bæ sung. 1.1 Hoµn thiÖn LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan 1.1.1 VÒ thêi gian ©n h¹n thuÕ. Theo sè liÖu thèng kª, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 30/3/2003, tæng sè nî ®äng thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lªn ®Õn hµng ngh×n tû ®ång, bao gåm nî thuÕ xuÊt khÈu, nî thuÕ nhËp khÈu, nî thuÕ GTGT, nî thuÕ TT§B, nî thu chªnh lÖch gi¸, nî tiÒn ph¹t chËm nép ®èi víi c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu. Tæng sè l­ît doanh nghiÖp nî thuÕ lªn ®Õn h¬n 8.000 l­ît doanh nghiÖp, trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n­íc chiÕm 23,9%. Nguån gèc cña viÖc t¹o nªn t×nh tr¹ng nî ®äng thuÕ nghiªm träng nh­ hiÖn nay lµ quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ thêi gian ©n h¹n thuÕ. Thêi gian ©n h¹n thuÕ, hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ thêi h¹n Nhµ n­íc cho phÐp doanh nghiÖp ch­a ph¶i nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu nh»m môc ®Ých gi¶m bít mét phÇn khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong thêi gian ®Çu cßn thiÕu vèn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña nhµ n­íc, hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. Cã thÓ nãi, quy ®Þnh vÒ thêi gian ©n h¹n thuÕ cã ­u ®iÓm lµm gi¶m bít khã kh¨n vÒ thiÕu vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. §Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n vÒ vèn, thêi gian ©n h¹n thuÕ ®· trë thµnh mét ­u ®·i vÒ tÝn dông ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña hä. ¦u ®iÓm thø hai lµ quy ®Þnh vÒ thêi gian ©n h¹n thuÕ thùc sù lµ mét b­íc c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu, gióp th«ng quan hµng ho¸ nhanh chãng. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch nµy chØ cã hiÖu qu¶ víi ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp chÊp hµnh nghiªm tóc nghÜa vô thuÕ cña m×nh. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm nªu trªn, viÖc quy ®Þnh thêi h¹n nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng cã mét sè bÊt cËp. Thø nhÊt, quy ®Þnh nµy t¹o ra t©m lý ch©y × cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Thø hai, v× kh«ng ph¶i nép thuÕ ngay, c¸c doanh nghiÖp sÏ dïng kho¶n tiÒn ®¸ng lÏ ®Ó nép thuÕ vµo môc ®Ých kh¸c, thùc chÊt lµ mét h×nh thøc chiÕm dông vèn cña Nhµ n­íc. Thø ba, t¹o thªm tr¸ch nhiÖm, nhiÖm vô cho c¬ quan h¶i quan trong viÖc qu¶n lý vµ truy thu nî ®äng thuÕ, t¹o thªm chi phÝ cho viÖc truy thu nî thuÕ, g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ph¶i nghiªn cøu söa ®æi chÝnh s¸ch theo h­íng xem xÐt ®Õn khÝa c¹nh buéc doanh nghiÖp trong thêi gian ©n h¹n nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ph¶i cã b¶o l·nh cña ng©n hµng hoÆc tµi s¶n thÕ chÊp tr­íc ®ã ®èi víi l« hµng. Qu¸ thêi h¹n nép thuÕ theo th«ng b¸o cña c¬ quan h¶i quan mµ ®èi t­îng nép thuÕ ch­a nép theo quy ®Þnh th× c¬ quan h¶i quan sÏ yªu cÇu tæ chøc b¶o l·nh nép sè tiÒn thuÕ vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc thay cho ®èi t­îng ®­îc b¶o l·nh. Cã nh­ vËy míi b¶o ®¶m ®­îc sù c«ng b»ng trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇn chÊm døt t×nh tr¹ng nî ®äng thuÕ do thêi gian ©n h¹n g©y ra. 1.1.2 VÒ c«ng t¸c kiÓm tra sau th«ng quan Dï ch­a thËt hoµn chØnh nh­ng ®Õn gi÷a n¨m 2002, ®éi ngò kiÓm tra sau th«ng quan cña ngµnh h¶i quan ®· ®­îc h×nh thµnh tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. T¹i c¸c ®Þa ph­¬ng cã l­u l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lín lµ Hµ néi, H¶i phßng, Tp Hå ChÝ Minh, 3 phßng kiÓm tra sau th«ng quan trùc thuéc Côc H¶i quan ®· ®­îc thµnh lËp, cßn c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c ®Òu cã tæ kiÓm tra sau th«ng quan trùc thuéc phßng nghiÖp vô. §Õn ®Çu n¨m 2003, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña kiÓm tra sau th«ng quan, Tæng côc H¶i quan ®· chØ ®¹o tÊt c¶ c¸c Côc H¶i quan tØnh, thµnh phè trªn c¶ n­íc thµnh lËp phßng kiÓm tra sau th«ng quan. T¹i c¸c cöa khÈu ®Òu cã tæ phóc tËp hå s¬ ®Ó phôc vô cho kiÓm tra sau th«ng quan. Ngµy 17/3/2003, Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh ®· ra quyÕt ®Þnh sè 37/2003-BTC vÒ viÖc thµnh lËp phßng kiÓm tra sau th«ng quan thuéc Côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh, thµnh phè. Cã thÓ nãi, kiÓm tra sau th«ng quan lµ mét nhiÖm vô míi, rÊt phøc t¹p. H¬n n÷a, mét sè quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ kiÓm tra sau th«ng quan cßn nhiÒu bÊt cËp lµm cho quyÒn n¨ng ho¹t ®éng cña lùc l­îng kiÓm tra sau th«ng quan bÞ bã hÑp. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m th¸o gì nh÷ng "rµo c¶n" trong nhiÖm vô nµy: - Thêi gian tiÕn hµnh kiÓm tra sau th«ng quan lµ 5 ngµy vµ gia h¹n tèi ®a thªm 5 ngµy n÷a. Trong khi ®ã c¸c vÊn ®Ò cÇn x¸c minh th­êng rÊt phøc t¹p, kÐo dµi vµ hÇu hÕt cã liªn quan tíi phÝa n­íc ngoµi (®èi t¸c xuÊt nhËp khÈu), vèn rÊt khã x¸c minh. V× thÕ kh«ng nªn quy ®Þnh chi tiÕt thêi gian gia h¹n ®Ó c¸n bé h¶i quan cã ®ñ thêi gian thu thËp, x¸c minh ®óng, ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt. - X©y dùng quy chÕ phèi hîp th«ng tin trong néi bé ngµnh h¶i quan, nhÊt lµ sù phèi hîp gi÷a lùc l­îng chèng bu«n lËu vµ bé phËn kiÓm tra sau th«ng quan, tr¸nh viÖc lµm ®¬n lÎ theo vô viÖc, hoÆc xö lý theo "nghiÖp vô riªng". - Ban hµnh quy tr×nh kiÓm tra sau th«ng quan, x©y dùng th«ng t­ liªn tÞch vÒ trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c ngµnh ®Ó tr¸nh v­íng m¾c do cã sù chång chÐo gi÷a LuËt h¶i quan vµ mét sè luËt kh¸c (ch¼ng h¹n c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o mËt th«ng tin cña ngµnh Ng©n hµng,...). - ChuÈn ho¸ vÒ kiÕn thøc vµ nghiÖp vô ®iÒu tra cho c¸n bé lµm c«ng t¸c kiÓm tra sau th«ng quan. NÕu kh«ng, tr­íc c¸c ®èi t­îng kiÓm tra chñ yÕu lµ chøng tõ th­¬ng m¹i quèc tÕ, ghi chÐp ng©n hµng, chøng tõ vµ sæ s¸ch kÕ to¸n - s¶n phÈm trùc tiÕp cña c¸c nghiÖp vô chuyªn ngµnh ®· ®¹t tíi tr×nh ®é chuÈn ho¸ trªn ph¹m vi toµn cÇu - c¸n bé kiÓm ho¸ sÏ cho ra nh÷ng kÕt luËn kh¸c nhau, ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng cña c«ng t¸c kiÓm tra sau th«ng quan. 1.1.3 VÒ viÖc thu thuÕ bæ sung ®èi víi hµng b¸n ph¸ gi¸, hµng ®­îc trî cÊp xuÊt khÈu vµ hµng nhËp khÈu tõ nh÷ng n­íc cã ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ ViÖt Nam Theo ®iÒu 2 LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam sÏ ph¶i chÞu thuÕ bæ sung nÕu ®­îc b¸n ph¸ gi¸; ®­îc trî cÊp cña n­íc xuÊt khÈu; hoÆc cã xuÊt xø tõ n­íc cã ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ ViÖt Nam. Quy ®Þnh nµy lµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ luËt ph¸p cña nhiÒu n­íc, ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c quy ®Þnh cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). Tuy nhiªn, ph¶i quy ®Þnh cô thÓ c¬ quan thùc hiÖn nhiÖm vô nµy vµ tr×nh tù thùc hiÖn: x¸c minh viÖc b¸n ph¸ gi¸, trî cÊp,... quy ®Þnh møc thuÕ bæ sung vµ thùc hiÖn thu thuÕ. 1.1.4 VÒ khiÕu n¹i vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i. §Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ®èi t­îng nép thuÕ, ph¶i quy ®Þnh viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i ngoµi c¬ quan hµnh chÝnh (QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh lµ quyÕt ®Þnh cuèi cïng) cßn cã c¬ quan t­ ph¸p. Nh­ vËy míi t¹o lßng tin cho c¸c nhµ ®Çu t­, tæ chøc n­íc ngoµi muèn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ t¹i ViÖt Nam. 1.2 Hoµn thiÖn BiÓu thuÕ suÊt BiÓu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh cßn thiÕu tÝnh thèng nhÊt, quy ®Þnh ch­a thËt râ rµng vµ kh«ng æn ®Þnh. Cã lo¹i thuÕ ®¸nh vµo môc ®Ých sö dông, cã lo¹i ®¸nh theo tÝnh chÊt hµng ho¸, theo khu vùc ­u ®·i. Do vËy, mét mÆt hµng cã thÓ ¸p ®­îc nhiÒu m· sè thuÕ kh¸c nhau víi møc chªnh lÖch lín tõ 10-20%. §iÒu nµy mét mÆt g©y khã kh¨n cho ng­êi khai b¸o, mÆt kh¸c lµ kÏ hë dÉn tíi hiÖn t­îng gian lËn th­¬ng m¹i. §Ó tr¸nh rñi ro, c¸n bé h¶i quan th­êng t×m gi¶i ph¸p an toµn lµ ¸p m· sè thuÕ cã thuÕ suÊt cao nhÊt. T×nh tr¹ng doanh nghiÖp xÕp mét m·, h¶i quan xÕp mét m· kh¸c víi cïng mét lo¹i hµng ho¸ th­êng xuyªn x¶y ra. Tõ sù bÊt hîp lý nµy dÉn tíi tiªu cùc gi÷a c¸n bé h¶i quan vµ doanh nghiÖp. VÊn ®Ò trªn ®Æt ra yªu cÇu cÇn thèng nhÊt c¸ch ¸p m·. Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy lµ ph©n lo¹i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo nguyªn t¾c cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi, tøc lµ thùc hiÖn C«ng ­íc quèc tÕ vÒ HÖ thèng ®iÒu hoµ m« t¶ vµ m· ho¸ hµng ho¸ (gäi t¾t lµ C«ng ­íc H.S). C«ng ­íc H.S ®­îc coi lµ ng«n ng÷ chung vÒ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trªn toµn thÕ giíi víi nguyªn t¾c mét mÆt hµng dï ®­îc xuÊt nhËp ®i bÊt cø n­íc nµo ®Òu ®­îc ph©n lo¹i vµ ¸p mét m· sè duy nhÊt ®Ó tÝnh thuÕ, thèng kª, qu¶n lý,... ViÖc ph©n lo¹i hµng ho¸ theo nguyªn t¾c mét mÆt hµng - mét tªn gäi - mét m· sè nh­ trªn sÏ h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng bÊt cËp g©y nªn do BiÓu thuÕ kh«ng thèng nhÊt, thiÕu râ rµng vµ kh«ng æn ®Þnh. BiÓu thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu hiÖn nay cßn rÊt phøc t¹p víi 18 møc thuÕ suÊt. Nªn ch¨ng s¾p xÕp gi¶m bít xuèng cßn 10 ®Õn 12 møc ®Ó ®¬n gi¶n biÓu thuÕ. Møc thuÕ suÊt söa ®æi theo h­íng h¹ thÊp ®Ó phï hîp víi viÖc ®¸nh thuÕ GTGT vµo hµng nhËp khÈu, b¶o hé hîp lý cho s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn theo tinh thÇn cã chän läc, cã ®iÒu kiÖn vµ cã thêi h¹n, phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ. VÒ xuÊt xø hµng ho¸, kh«ng nªn h×nh thµnh thuÕ suÊt riªng mµ chØ nªn thùc hiÖn cïng thuÕ suÊt song cho phÐp gi¶m thuÕ theo c¬ chÕ mÒm. ViÖc quy ®Þnh nµy lµm ®¬n gi¶n bít thuÕ suÊt, ®ång thêi gióp c¬ quan thuÕ linh ho¹t vµ chñ ®éng trong viÖc xö lý. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, viÖc x¸c ®Þnh xuÊt xø hµng ho¸ ®ang lµ vÊn ®Ò khã kh¨n. Gi¶m thuÕ suÊt theo yªu cÇu ®¶m b¶o hoµ nhËp víi c¸c n­íc vµ c¸c khèi nh­ng l¹i cÇn gi¶m sè l­îng c¸c lo¹i hµng ho¸ cã thuÕ suÊt thÊp tõ 0-5% vµ më réng c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ suÊt trung b×nh. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng nguån thu cho NSNN, khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån thu. 1.3 Gi¸ tÝnh thuÕ HiÖn nay, ViÖt Nam võa ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ Brucelles (DVB), võa ¸p dông mét phÇn theo HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT. Nh­ng vÒ c¬ b¶n ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ cña ViÖt Nam vÉn lµ ph­¬ng ph¸p DVB v× chóng ta vÉn sö dông b¶ng gi¸ tèi thiÓu (biÖn ph¸p ¸p ®Æt gi¸) ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan ®èi víi mét sè nhãm mÆt hµng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, nhiÒu yÕu tè tham gia vµo trÞ gi¸ cña l« hµng nhËp khÈu ®· kh«ng ®­îc tÝnh vµo trÞ gi¸ l« hµng khi tÝnh thuÕ. Cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n nh­: c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc hiÖn hµnh, h¹n chÕ vÒ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc,... ViÖc kh«ng tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè nµy ®· lµm mÊt ®i mét kho¶n kh«ng nhá vÒ thuÕ víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®ång thêi còng ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Trong thêi gian tíi, khi ViÖt Nam chÝnh thøc lµ thµnh viªn cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) th× ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan theo GATT sÏ ®­îc ¸p dông. §Ó chuÈn bÞ cho ViÖt Nam tham gia HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT cÇn thiÕt ph¶i sö dông tê khai trÞ gi¸ h¶i quan. §©y lµ mét chøng tõ mµ nhµ nhËp khÈu hay ®¹i diÖn cña nhµ nhËp khÈu khai b¸o vµ nép cïng tê khai h¶i quan vµ c¸c hå s¬ kh¸c cã liªn quan. Tê khai trÞ gi¸ h¶i quan thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn trÞ gi¸ thùc cña l« hµng xuÊt khÈu, còng nh­ kho¶n tiÒn ®· thanh to¸n hay sÏ ph¶i thanh to¸n gi÷a nhµ nhËp khÈu cho nhµ s¶n xuÊt ®Ó gióp c¬ quan h¶i quan x¸c ®Þnh trÞ gi¸ thùc cña l« hµng. Tê khai trÞ gi¸ h¶i quan võa rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña chñ hµng víi h¶i quan võa gióp h¶i quan cã thªm c«ng cô ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc trÞ gi¸ h¶i quan chÝnh x¸c h¬n, khoa häc h¬n. Tê khai trÞ gi¸ cña ViÖt Nam do Tæng côc H¶i quan dù th¶o trªn c¬ së nghiªn cøu quy tr×nh nghiÖp vô h¶i quan kÕt hîp víi tham kh¶o mÉu tê khai trÞ gi¸ cña mét sè n­íc ®· ¸p dông thµnh c«ng HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT/WTO (Phô lôc sè 1) Ngoµi ra cßn cã mét sè h­íng hoµn thiÖn sau: - §èi víi nh÷ng hµng ho¸ thuéc c¸c khu vùc thÞ tr­êng ®· cã quy ®Þnh chung vÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan, ta chÊp hµnh x¸c ®Þnh gi¸ theo quy ®Þnh ®ã. Song cÇn cã c¬ chÕ mÒm t¨ng hoÆc gi¶m theo tû lÖ c¨n cø vµo xu h­íng biÕn ®éng gi¸ cña thÞ tr­êng. - §èi víi nh÷ng hµng ho¸ kh«ng cã quy ®Þnh mµ phô thuéc vµo gi¸ ghi trªn hîp ®ång, hoÆc gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n cÇn thùc hiÖn viÖc kiÓm tra qua quy ®æi ng­îc tõ gi¸ thùc tÕ trªn thÞ tr­êng néi ®Þa ®Ó chèng viÖc khai t¨ng hoÆc gi¶m gi¸ trªn hîp ®ång hoÆc ho¸ ®¬n. - §èi víi B¶ng gi¸ tèi thiÓu cÇn hoµn thiÖn b»ng c¸ch quy gän bít c¸c nhãm mÆt hµng ®Ó gi¶m bít b¶ng gi¸ ¸p dông, ®ång thêi cho phÐp lµm t¨ng gi¶m theo tû lÖ t­¬ng øng cña biÕn ®éng gi¸ trong nh÷ng kho¶ng thêi gian. Tõ 1/1/1999, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ngoµi thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu cßn ph¶i chÞu thuÕ GTGT. LuËt thuÕ GTGT cßn ch­a hoµn thiÖn ngay ®­îc, do vËy ngµnh h¶i quan cÇn phèi hîp víi Tæng côc ThuÕ, Bé Tµi chÝnh kÞp thêi ph¸t hiÖn ®iÒu chØnh nh÷ng ®iÓm ch­a hîp lý nh»m x©y dùng mét luËt thuÕ GTGT ®Çy ®ñ, ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶. Trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh nh­ hiÖn nay, c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gãp phÇn ®¶m b¶o nguån thu cho NSNN, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn. 2/ Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu 2.1 C¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu 2.1.1 Më réng diÖn ¸p dông quy tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan theo 3 cöa: cöa xanh, vµng vµ ®á trªn tÊt c¶ c¸c cöa khÈu TiÕp tôc c¶i tiÕn quy tr×nh thñ tôc h¶i quan víi môc tiªu phôc vô tèt nhÊt, nhanh nhÊt cho ®èi t­îng nép thuÕ, gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt sù phiÒn hµ, nhòng nhiÔu còng nh­ thêi gian lµm thñ tôc gi¶i phßng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu. Thùc hiÖn quy tr×nh thñ tôc h¶i quan theo ba cöa xanh, vµng, ®á ®· gi¶m thêi gian lµm thñ tôc h¶i quan, gi¶i phãng hµng nhanh, h¹n chÕ t×nh tr¹ng ¸ch t¾c hµng ho¸ t¹i cöa khÈu, tr¸nh nh÷ng tæn thÊt kh«ng cÇn thiÕt, thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt cña doanh nghiÖp. 2.1.2 C¶i tiÕn tæ chøc néi dung vµ quy tr×nh kh©u kiÓm ho¸ Trong qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu, kiÓm ho¸ gi÷ vÞ trÝ quan träng sè mét, lµ c¬ së cho c¸c kh©u sau. ThÊt thu thuÕ vÒ l­îng hµng, gian lËn th­¬ng m¹i cã ng¨n chÆn ®­îc hay kh«ng còng chÝnh ë kh©u kiÓm ho¸. §Ó n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ tÝnh chÝnh x¸c cña kh©u kiÓm ho¸ cÇn: Hoµn thiÖn c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch nh­ ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn sÏ gi¶m ®i khèi l­îng c«ng viÖc rÊt lín cña kh©u kiÓm ho¸ vµ gi¶m tÝnh phøc t¹p cña c«ng viÖc nµy. Trªn c¬ së hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®Ó hoµn thiÖn tæ chøc kiÓm ho¸. Cô thÓ lµ: + Thñ tôc kiÓm ho¸: §Ó ®¶m b¶o th«ng tho¸ng trong thñ tôc h¶i quan, cÇn ban hµnh mét sè v¨n b¶n nh»m c¶i tiÕn c¸c kh©u h¶i quan. Hµng nguyªn ®ai kiÖn, mÆt hµng ®ãng thèng nhÊt, hµng nhËp nguyªn liÖu, hµng nhËp ®Çu t­ liªn doanh, gia c«ng cho n­íc ngoµi,... ®Òu ®­îc phÐp kiÓm ®¹i diÖn, gi¶i phãng hµng nhanh nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o qu¶n lý chÆt chÏ. C¸c l« hµng cã dÊu hiÖu sai ph¹m hoÆc c¸c chñ hµng th­êng sai ph¹m ®Òu ®­îc h¶i quan theo dâi trªn m¹ng vi tÝnh nÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt cã thÓ kiÓm tra 100%. MÆt kh¸c, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh ph¶i d¸n tem nhËp khÈu th× ®­¬ng nhiªn ph¶i kiÓm ho¸ 100%. + Quy tr×nh kiÓm ho¸: Hµng ®ãng trong container cÇn hai c¸n bé kiÓm ho¸ cïng chñ hµng, kiÓm tra niªm phong kÑp ch× cña nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi vµ kÑp ch× kho b·i h¶i quan, nÕu cßn nguyªn ®ai kiÖn th× tiÕn hµnh më kiÓm, tu× tõng lo¹i hµng ë trªn mµ cho phÐp cã thÓ kiÓm ®¹i diÖn hoÆc toµn bé, tr¸nh g©y phiÒn hµ cho kh¸ch hµng. + Ph­¬ng tiÖn kiÓm ho¸ §ã lµ c¸c ph­¬ng tiÖn ®o l­êng chÊt l­îng th«ng qua c¸n bé kiÓm ho¸ x¸c ®Þnh. CÇn trang bÞ thªm c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo kh©u nµy ®Ó tr¸nh mÊt thêi gian cho c¸n bé kiÓm ho¸ còng nh­ cho chñ hµng. NÕu mÆt hµng nµo kh«ng x¸c ®Þnh hoÆc theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc ph¶i tr­ng cÇu gi¸m ®Þnh th× yªu cÇu chñ hµng lÊy mÉu ®­a gi¸m ®Þnh. Kh©u nµy ®­îc chÊp nhËn trªn c¬ së khai b¸o cña chñ hµng, chØ kiÓm ®¹i diÖn vµ chñ hµng cã quyÒn thuª bÊt cø c¬ quan gi¸m ®Þnh nµo cã thÈm quyÒn. + Ng­êi kiÓm ho¸ Ph¶i lµ c¸n bé chuyªn s©u tõng m¶ng nghiÖp vô cña m×nh, hiÓu biÕt nhiÒu vÒ th­¬ng phÈm hµng ho¸, vµ ph¶i lµ ng­êi cã tÝnh trung thùc cao. Nªn th­êng xuyªn tæ chøc c¸c líp tËp huÊn vÒ nghiÖp vô kiÓm ho¸ cho c¸c c¸n bé ®Ó th«ng tin ®­îc kÞp thêi h¬n. + Tæ chøc thanh tra sau kiÓm ho¸ T¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra lµ mét biÖn ph¸p hÕt søc quan träng trong viÖc chèng thÊt thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, v× c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu cña qu¸ tr×nh qu¶n lý, thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Nã cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c kh©u kh¸c nh­ c«ng t¸c qu¶n lý Ên chØ, c«ng t¸c thu nép tiÒn thuÕ,... t¹o thµnh mét thÓ thèng nhÊt cña quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ. + Kh©u kª khai tÝnh thuÕ Ph¶i t¨ng c­êng c¶i tiÕn c¬ chÕ kª khai qu¶n lý thuÕ trªn c¸c mÆt sau: ViÖc ban hµnh quy tr×nh hµnh thu theo quyÕt ®Þnh 383/198/TCHQ-Q§ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn quy chÕ nµy ®ßi hái c¸c ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i ®­îc th«ng b¸o ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ ph¶i cã nghiÖp vô vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu. DÞch vô khai thuª h¶i quan: lµ mét trong c¸c ch­¬ng tr×nh cÇn ph¶i c¶i c¸ch vÒ thñ tôc h¶i quan tõ n¨m 1998. Khai thuª h¶i quan lµ lo¹i h×nh kinh doanh tån t¹i tõ rÊt l©u trªn thÕ giíi. DÞch vô nµy mang l¹i cho doanh nghiÖp rÊt nhiÒu lîi Ých, tr­íc hÕt sÏ lµm gi¶m quan hÖ trùc tiÕp víi nh©n viªn h¶i quan, gi¶m kh¶ n¨ng mãc nèi, tiªu cùc, tham nhòng. MÆt kh¸c, gi¶m ®­îc thêi gian lµm thñ tôc ®Ó th«ng quan hµng ho¸ nhanh h¬n do c¸c tæ chøc nµy ®­îc chuyªn m«n ho¸, n¾m v÷ng nghiÖp vô khai b¸o h¶i quan, tr¸nh viÖc ph¶i bæ sung hå s¬ nhiÒu lÇn, ®ång thêi hä còng n¾m ®­îc mét bé hå s¬ cÇn thiÕt theo quy ®Þnh tr­íc khi më tê khai th«ng quan h¶i quan, gi¶m ®i nh÷ng sai sãt kh«ng ®¸ng cã trong viÖc lµm thñ tôc h¶i quan. Doanh nghiÖp tinh gi¶n ®­îc bé m¸y, tiÕt kiÖm chi phÝ. Trªn thùc tÕ, lo¹i h×nh dÞch vô nµy ®· xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam nh­ c¸c ®¹i lý vËn t¶i, kho vËn thay mÆt chñ hµng ®i lµm thñ tôc h¶i quan, uû th¸c xuÊt nhËp khÈu,... nh­ng ch­a ®­îc xem nh­ mét nghÒ kinh doanh trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Kinh tÕ ph¸t triÓn kÐo theo sù thay ®æi vÒ mÆt c¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¸p luËt nh»m ®¸p øng sù ph¸t triÓn ®ã. Bëi vËy, dÞch vô khai thuª h¶i quan, mét lùc l­îng khai b¸o h¶i quan ®­îc chuyªn m«n ho¸ lµ yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt trong viÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng giao l­u th­¬ng m¹i. Doanh nghiÖp ®­îc phÐp lµm dÞch vô khai thuª h¶i quan ph¶i lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc, ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ mét xÝ nghiÖp vËn t¶i, kho vËn hay qu¶n lý hµng ho¸,... hoÆc ®­îc thµnh lËp chuyªn cho môc ®Ých lµm dÞch vô khai thuª h¶i quan, cã ®éi ngò nh©n viªn ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn ®èi víi ng­êi lµm dÞch vô khai thuª h¶i quan. VÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cÇn quy ®Þnh: trong tr­êng hîp cã sai sãt kh«ng cè ý dÉn ®Õn viÖc tÝnh thuÕ sai, tr¸ch nhiÖm nép ®ñ thuÕ vÉn thuéc vÒ chñ hµng, nh­ng ng­êi lµm dÞch vô khai thuª ph¶i chÞu ph¹t theo quy ®Þnh cña h¶i quan vµ ph¸p lÖnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh. DÞch vô khai thuª h¶i quan còng ph¶i cã vèn ph¸p ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh cña m×nh. 2.1.3 Xö lý truy thu thuÕ nî ®äng VÒ c«ng t¸c truy thu thuÕ nî ®äng, viÖc lµm ®Çu tiªn vµ cÇn thiÕt ph¶i lµm ngay lµ c¬ quan h¶i quan ph¶i thèng kª ®­îc toµn bé sè nä ®äng thuÕ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay vµ ph©n lo¹i sè nî ®äng thuÕ theo c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p xö lý. Cã thÓ ph©n lo¹i vµ h­íng xö lý nh­ sau: - Nî cña c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng b×nh th­êng mµ viÖc chËm nép thuÕ kh«ng ph¶i v× nguyªn nh©n kh¸ch quan. §èi víi lo¹i nî nµy, cÇn tiÕn hµnh truy thu ngay ®èi víi sè thuÕ doanh nghiÖp cßn nî, kh«ng cho phÐp chËm nép. C¸c c¬ quan H¶i quan ®Þa ph­¬ng cã thÓ sö dông nh÷ng biÖn ph¸p chÕ tµi theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó truy thu nh­ trÝch tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña doanh nghiÖp ë c¸c ng©n hµng, thu hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, kª biªn tµi s¶n, c­ìng chÕ lµm thñ tôc h¶i quan hoÆc kh«ng c­ìng chÕ lµm thñ tôc h¶i quan nh­ng c¸c l« hµng míi ph¸t sinh kh«ng ®­îc h­ëng thêi gian ©n h¹n thuÕ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh; chØ ®­îc phÐp më tê khai t¹i chi côc H¶i quan ®ang qu¶n lý sè thuÕ nî ®äng cña doanh nghiÖp,... C¬ quan h¶i quan cÇn cã th¸i ®é truy thu c­¬ng quyÕt ®Ó c¸c kho¶n nî nµy kh«ng trë thµnh c¸c kho¶n nî khã ®ßi. - Nî ®­îc khoanh, ®­îc gi·n. C¸c doanh nghiÖp ph¶i cã cam kÕt lµ lËp kÕ ho¹ch tr¶ nî ®óng thêi h¹n, kh«ng cho phÐp ®­îc ph¸t sinh nî qu¸ h¹n. C¬ quan h¶i quan theo dâi vµ ®«n ®èc th­êng xuyªn, nÕu doanh nghiÖp nµo ®Ó ph¸t sinh nî qu¸ h¹n th× ¸p dông ngay c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi nh­ nªu trªn ®Ó thu håi nî. - Nî ®­îc xo¸. C¬ quan h¶i quan ®Þa ph­¬ng rµ so¸t vµ kiÓm tra c¸c ®iÒu kiÖn ®­îc xo¸. NÕu tho¶ m·n th× ph¶i tiÕn hµnh xo¸ nî ngay theo ®óng quy ®Þnh. - Nî cña c¸c doanh nghiÖp ®· gi¶i thÓ, ph¸ s¶n. §èi víi lo¹i nî nµy cÇn x¸c ®Þnh râ viÖc gi¶i thÓ cña doanh nghiÖp. Tr­êng hîp doanh nghiÖp gi¶i thÓ, ph¸ s¶n theo LuËt mµ sau khi xö lý theo quy ®Þnh cña LuËt mµ vÉn cßn nî ®äng thuÕ th× cho phÐp xo¸ nî. Tr­êng hîp doanh nghiÖp gi¶i thÓ ®Ó chia t¸ch, s¸p nhËp th× ph¶i c­¬ng quyÕt thu ®ßi theo c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Nî cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn ®Þa chØ. §èi víi lo¹i nî nµy, c¬ quan h¶i quan cÇn cã sù phèi kÕt hîp víi c¸c c¬ quan nhµ n­íc kh¸c nh­ Së KÕ ho¹ch §Çu t­, C«ng an, ThuÕ, ... ®Ó t×m vµ xö lý truy thu ®èi víi gi¸m ®èc doanh nghiÖp (ng­êi ®¹i diÖn ph¸p lý cña doanh nghiÖp), hoÆc chñ doanh nghiÖp (ng­êi ®Çu t­ vèn thµnh lËp doanh nghiÖp). - Nî cña c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thu ®ßi do nguyªn nh©n kh¸ch quan. Cho phÐp khoanh nî ®èi víi lo¹i nî nµy. - Nî cña c¸c doanh nghiÖp cè t×nh ch©y ×, kh«ng chÞu thanh to¸n. §èi víi lo¹i nî nµy, c¬ quan h¶i quan cÇn ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p m¹nh nh­ phong to¶ tµi kho¶n t¹i ng©n hµng, kª biªn tµi s¶n, ®­a tªn lªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. NÕu doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc ch©y × kh«ng chÞu nép thuÕ th× ®Ò nghÞ truy tè vÒ téi trèn thuÕ. - Nî chê ghi thu ghi chi. C¬ quan h¶i quan cÇn cã h­íng dÉn chi tiÕt râ rµng vÒ tr×nh tù vµ thñ tôc thanh kho¶n cho c¸c doanh nghiÖp biÕt vµ thùc hiÖn. Kho¶n nî nµy nªn ®­îc tiÕn hµnh xö lý sím. - Nî chê xÐt miÔn hµng an ninh quèc phßng ®Çu t­. CÇn ph¶i thóc ®Èy nhanh thñ tôc xÐt miÔn thuÕ ®Ó xö lý ngay kho¶n nî nµy. 2.2 T¨ng c­êng sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c ngµnh c¸c cÊp cã liªn quan §Ó thùc hiÖn tèt h¬n n÷a c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu, ngµnh H¶i quan cÇn t¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c bé ngµnh cã liªn quan nh­ Bé Th­¬ng m¹i, Kho b¹c vµ c¸c bé chñ qu¶n doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. LuËt H¶i quan, cã hiÖu lùc tõ 1/1/2002, ®· t¹o mét b­íc ®ét ph¸ míi cho quy tr×nh thñ tôc h¶i quan, mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho doanh nghiÖp. §ång thêi víi viÖc t¨ng c­êng h­íng dÉn, kiÓm tra cña H¶i quan ®èi víi c¸c ®èi t­îng nép thuÕ th× viÖc t¨ng c­êng phèi hîp gi÷a H¶i quan víi c¸c ngµnh chøc n¨ng trong viÖc kiÓm tra xö lý c¸c hµnh vi trèn lËu thuÕ cµng cÇn thiÕt vµ quan träng h¬n. H¶i quan cã quan hÖ trùc tiÕp víi ®Þa ph­¬ng trong sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o vÒ chñ tr­¬ng, ®­êng lèi thùc hiÖn nhiÖm vô chuyªn ngµnh cña tõng ®Þa ph­¬ng. V× vËy, mçi c¸n bé h¶i quan cÇn n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh thuËn lîi khã kh¨n trªn ®Þa bµn, c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña ®Þa ph­¬ng vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®ã. Khi ®Þa ph­¬ng tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch vÒ h¶i quan, nÕu ph¸t hiÖn thÊy cã vÊn ®Ò g× ch­a phï hîp hoÆc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cÇn nghiªn cøu l¹i vµ ®Ò nghÞ l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn ®óng chÝnh s¸ch ®ã. Do tÝnh chÊt c«ng viÖc, ngµnh H¶i quan cßn cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c ngµnh kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc c«ng nghÖ, ®èi ngo¹i, th«ng tin, b¸o chÝ, an ninh quèc phßng,... V× vËy, muèn hoµn thµnh tèt nhiÖm vô, cÇn ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ngµnh liªn quan mét c¸ch th­êng xuyªn. CÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn quy chÕ phèi hîp chung vµ phèi hîp cô thÓ ®èi víi tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc vµ ph¶i cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó thùc hiÖn. 2.3 T¨ng c­êng c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn thuÕ xuÊt nhËp khÈu Mét trong nh÷ng khã kh¨n lín nhÊt víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay lµ viÖc cËp nhËt c¸c th«ng tin, néi dung c¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu kh«ng kÞp thêi do c¸c v¨n b¶n th­êng xuyªn thay ®æi, khèi l­îng th«ng tin lín. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, nªn phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan ng«n luËn nh­ b¸o chÝ, ph¸t thanh truyÒn h×nh,... nhÊt lµ c¸c b¸o chuyªn ngµnh nh­ B¸o H¶i quan, B¸o Tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c phãng viªn n¾m b¾t ®­îc th«ng tin t­ liÖu cÇn thiÕt ®Ó ®¨ng t¶i kÞp thêi c¸c v¨n b¶n míi nhÊt phôc vô cho c¸c ®èi t­îng quan t©m. Bªn c¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô nép thuÕ, ph¶i t¨ng c­êng h­íng dÉn gi¶i thÝch néi dung c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é mét c¸ch ®Çy ®ñ ®Ó doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn n¾m v÷ng nh÷ng viÖc ph¶i lµm, ®¶m b¶o ®­îc viÖc tÝnh thuÕ, kª khai vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc cÇn thiÕt. Nªn tæ chøc c¸c héi nghÞ doanh nghiÖp, trong ®ã ngµnh h¶i quan cã thÓ l¾ng nghe nguyÖn väng cña hä, gióp doanh nghiÖp gi¶i quyÕt v­íng m¾c, ®ång thêi xem xÐt ®iÒu chØnh, söa ®æi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, thuËn lîi h¬n trong tæ chøc thùc hiÖn ®èi víi c¶ c¬ quan h¶i quan lÉn ®èi t­îng nép thuÕ. 2.4 KiÖn toµn bé m¸y tæ chøc, quy tr×nh nghiÖp vô vµ ®µo t¹o c¸n bé * Tæ chøc: TiÕp tôc chÊn chØnh, kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc, gi¶m bít c¸n bé ë kh©u trung gian ®Ó tËp trung vµo c¸c cöa khÈu trùc tiÕp qu¶n lý ®èi t­îng nép thuÕ. Nh»m ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc, nªn s¾p xÕp ®iÒu chuyÓn c¸n bé theo h­íng chuyªn s©u (thuÕ, kiÓm ho¸,...) cã n¨ng lùc vÒ c«ng viÖc thuéc lÜnh vùc nµo th× ®¶m tr¸ch c«ng viÖc ®ã, chØ thay ®æi ®¬n vÞ lµm viÖc. Tr¸nh ®iÒu chuyÓn c¸n bé tõ lÜnh vùc nµy sang lÜnh vùc kh¸c, võa khiÕn c¸n bé kh«ng cã ®iÒu kiÖn tÝch luü kinh nghiÖm chuyªn m«n, võa tèn kÐm chi phÝ ®µo t¹o l¹i. Cñng cè ®éi ngò c¸n bé, ®Æc biÖt lµ bé phËn tiÕp nhËn tê khai ë c¸c ®¬n vÞ cöa khÈu. Nªn bè trÝ nh÷ng c¸n bé n¾m v÷ng vÒ chÝnh s¸ch thuÕ. HiÖn nay, viÖc tÝnh thuÕ, tù khai b¸o còng nh­ nép thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn ngay t¹i cöa khÈu. C¬ quan tõ cÊp Côc trë lªn chØ lµm nhiÖm vô kiÓm tra, t­ vÊn hoÆc gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thuéc thÈm quyÒn ë c¸c cöa khÈu. Do ®ã, cÇn sím bæ sung nh÷ng c¸n bé tÝnh thuÕ cã kinh nghiÖm xuèng c¸c cöa khÈu, ®ång thêi s¾p xÕp tËp trung thèng nhÊt trong tõng Côc h¶i quan viÖc tÝnh thuÕ t¹i ®éi thuÕ, bé phËn tiÕp nhËn tê khai chÞu sù qu¶n lý cña ®éi gi¸m qu¶n. * Båi d­ìng, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé h¶i quan Trong giai ®o¹n míi, yªu cÇu c¸n bé vµ nh©n viªn h¶i quan ph¶i cã kiÕn thøc tæng hîp vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ph¸p luËt,... V× vËy, c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé cÇn ph¶i ®­îc chó träng h¬n n÷a. Ph¶i coi viÖc ®µo t¹o lùc l­îng h¶i quan lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, gi¸o dôc ®µo t¹o vÒ h¶i quan lµ c«ng viÖc g¾n bã th­êng xuyªn víi c«ng chøc h¶i quan. §µo t¹o kü n¨ng, nghiÖp vô ph¶i ®­îc më réng vµ t¨ng c­êng t­¬ng øng víi khèi l­îng kiÕn thøc vÒ c¸c mÆt: chuyªn ngµnh h¶i quan, ngo¹i ng÷, tin häc. Tuy nhiªm cÇn tr¸nh ®µo t¹o trµn lan, kh«ng hiÖu qu¶. Ph¶i x©y dùng ng­êi c¸n bé h¶i quan võa cã tr×nh ®é nghiÖp vô v÷ng, võa cã th¸i ®é v¨n minh, lÞch sù trong giao tiÕp vµ xö lý c«ng viÖc hµng ngµy. Mçi c¸n bé h¶i quan ph¶i biÕt kÕt hîp nhuÉn nhuyÔn 3 néi dung: Phôc vô, Qu¶n lý vµ §Êu tranh. Th­êng xuyªn båi d­ìng gi¸o dôc phÈm chÊt ®¹o ®øc, t¸c phong cho c¸n bé h¶i quan. Cã biÖn ph¸p, chÕ ®é th­ëng ph¹t nghiªm minh kÞp thêi nh»m khuyÕn khÝch ®éng viªn nh÷ng c¸n bé cã thµnh tÝch trong c«ng t¸c ®ång thêi kû luËt nh÷ng c¸n bé tho¸i ho¸ biÕn chÊt. * Cñng cè c¸c kh©u nghiÖp vô Ngµnh H¶i quan cÇn nghiªn cøu tæ chøc h×nh thµnh thªm mét cÊp kÕ to¸n c¸c cöa khÈu. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan lµ tiÕn dÇn tíi thùc hiÖn "quy tr×nh mét cöa", viÖc kiÓm tra tÝnh thuÕ, thu thuÕ ®­îc tiÕn hµnh t¹i cöa khÈu. Do vËy, ®Ó qu¶n lý trùc tiÕp ®èi t­îng nép thuÕ, cÇn thiÕt ph¶i h×nh thµnh cÊp kÕ to¸n t¹i c¸c cöa khÈu. Mçi cöa khÈu nªn sím thµnh lËp mét bé phËn kÕ to¸n cã tr×nh ®é kÕ to¸n vµ tin häc. Nh­ vËy, sÏ thùc hiÖn ®­îc viÖc qu¶n lý c¸c ®èi t­îng nép thuÕ ngay t¹i cöa khÈu, ®¶m b¶o chÆt chÏ, kh¾c phôc dÇn ®­îc hiÖn t­îng qu¶n lý trïng lÆp (c¸c ®èi t­îng xuÊt nhËp khÈu ®­îc qu¶n lý lÇn mét t¹i cöa khÈu n¬i lµm thñ tôc, lÇn hai t¹i phßng kiÓm tra thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu). HÖ thèng b¸o c¸o hiÖn nay qu¸ phøc t¹p nh­ng l¹i kh«ng ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè ®Ó h¹ch to¸n. Do vËy, cÇn ®¬n gi¶n ho¸ c¸c biÓu mÉu b¸o c¸o ®Ó gi¶m bít khèi l­îng c«ng viÖc t¹i c¸c cöa khÈu, mÆt kh¸c dÔ kiÓm tra xö lý khi cã sai sãt. Ngµnh h¶i quan ®ang tõng b­íc thùc hiÖn nhanh chãng viÖc ®­a c«ng nghÖ tin häc vµo øng dông trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ. Do vËy, cÇn ph¶i trang bÞ hÖ thèng m¸y tÝnh tíi tõng cöa khÈu, ph¶i cã c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ tèt míi cã thÓ thu thËp ®­îc ®Çy ®ñ mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lý. DÇn tiÕn tíi nèi m¹ng toµn bé hÖ thèng th«ng tin toµn ngµnh H¶i quan. Gi÷a H¶i quan vµ Kho b¹c nhµ n­íc cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, H¶i quan qu¶n lý c¸c ®èi t­îng vÒ sè thuÕ ph¶i nép, cßn Kho b¹c nhµ n­íc l¹i qu¶n lý c¸c th«ng tin vÒ sè tiÒn thuÕ ®· nép cña c¸c ®èi t­îng ®ã. Do ®ã cÇn kÕt nèi th«ng tin gi÷a c¬ quan h¶i quan vµ kho b¹c nhµ n­íc, th­êng xuyªn cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh thu nép thuÕ, kÞp thêi ph¸t hiÖn mäi tr­êng hîp khai sai, nép thiÕu thuÕ. 2.5 øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong toµn bé hÖ thèng qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu Cã thÓ nãi, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu kh«ng thÓ t¸ch rêi c«ng nghÖ th«ng tin. ViÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin lµ mét yªu cÇu võa cã tÝnh tÊt yÕu võa mang tÝnh cÊp b¸ch. §Ó thùc hiÖn viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, cÇn thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc chñ yÕu sau ®©y: - Thùc hiÖn c«ng t¸c tiªu chuÈn ho¸, tõ quy tr×nh nghiÖp vô h¶i quan, c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nh­ tªn hµng, m· hµng, tªn vµ m· ®èi t­îng tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, tê khai h¶i quan, lo¹i h×nh xuÊt nhËp khÈu, ®Þa ®iÓm, cöa khÈu lµm thñ tôc h¶i quan,... - Nghiªn cøu thiÕt kÕ tæng thÓ hÖ thèng tù ®éng ho¸ h¶i quan trªn c¬ së tiÕp thu cã ph©n tÝch, chän läc c¸c hÖ thèng tù ®éng ho¸ quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®· cã, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®Æc thï cña n­íc ta. ThiÕt lËp c¬ chÕ phèi kÕt hîp gi÷a c¬ quan h¶i quan víi c¸c bé, ngµnh cã liªn quan vµ céng ®ång doanh nghiÖp ®Ó x©y dùng hÖ thèng trao ®æi th«ng tin ®iÖn tö trong quy tr×nh thñ tôc h¶i quan. ¦u tiªn x©y dùng trung t©m tù ®éng ho¸ ®Ó xö lý d÷ liÖu tËp trung ho¹t ®éng liªn tôc, æn ®Þnh, cã kh¶ n¨ng dù phßng, b¶o ®¶m an ninh, an toµn cao. - X©y dùng hÖ thèng m¹ng diÖn réng cña ngµnh h¶i quan, phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña nghiÖp vô vµ thùc tr¹ng c¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng hiÖn cã. - Coi träng c«ng t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc lµm nhiÖm vô trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin. Ph¶i x©y dùng tiªu chuÈn ho¸ c¸c chøc danh, c«ng viÖc cña c¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin, chuÈn ho¸ c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng. - C«ng t¸c qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cã quan hÖ víi nhiÒu bé, ngµnh vµ c¬ quan, ®¬n vÞ, do vËy cÇn t¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ nµy, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu thiÕt lËp hÖ thèng th«ng tin kÕt nèi m¹ng m¸y tÝnh víi hÖ thèng m¹ng cña ngµnh h¶i quan ®Ó thùc hiÖn viÖc th«ng quan hµng ho¸ nhanh chãng, tiÕt kiÖm chi phÝ vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. VÊn ®Ò nghiªn cøu vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña h¶i quan, ®Æc biÖt lµ trong ho¹t ®éng qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ yªu cÇu cÊp thiÕt. Cã nh­ vËy th× c«ng nghÖ th«ng tin míi thùc sù trë thµnh c«ng cô chñ lùc, lµ ®éng lùc thóc ®Èy hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh h¶i quan. 3/ Hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh tra qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu Ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra trong ngµnh H¶i quan còng nh­ c¸c ngµnh tham gia ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ n­íc ®Òu cã ®Æc tr­ng lµ xem xÐt toµn diÖn, lµm râ ®óng sai ®èi víi sù viÖc, hiÖn t­îng c¬ b¶n vµ c¸ch xö sù cña mäi ng­êi cã quan hÖ trùc tiÕp víi c¸c sù viÖc, hiÖn t­îng ®ã. §iÒu 1 Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Thanh tra H¶i quan x¸c ®Þnh: "...Trong ph¹m vi nhiÖm vô quyÒn h¹n cña m×nh, Gi¸m ®èc (Côc tr­ëng) h¶i quan tØnh, liªn tØnh, thµnh phè vµ cÊp t­¬ng ®­¬ng cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc ho¹t ®éng thanh tra... Thñ tr­ëng c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc Tæng côc H¶i quan cã tr¸ch nhiÖm th­êng xuyªn tù kiÓm tra trong ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh..." Trong quy chÕ qu¶n lý c«ng chøc h¶i quan lµm c«ng t¸c kiÓm tra hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, Tæng côc tr­ëng Tæng côc H¶i quan ®· quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña l·nh ®¹o h¶i quan tØnh, thµnh phè ph¶i: "... T¨ng c­êng kiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ, cã biÖn ph¸p chÊn chØnh cñng cè kiÖn toµn ®èi víi ®éi ngò c«ng chøc lµm c«ng t¸c kiÓm ho¸, cã biÖn ph¸p phßng ngõa vµ xö lý nghiªm minh nh÷ng sai ph¹m..." ChØ cã thanh tra, kiÓm tra míi x¸c ®Þnh ®­îc sù vËt nh­ chÝnh b¶n th©n vèn cã cña nã mét c¸ch ®Ých thùc. Qua thanh tra, kiÓm tra ng­êi thñ tr­ëng ®¬n vÞ liªn tôc t×m kiÕm nhËn biÕt ®­îc nh÷ng l­îng, kªnh th«ng tin kh¸c nhau ®Ó sµng läc t×m ra sù thùc kh¸ch quan tr¸nh rËp khu«n m¸y mãc. §ã lµ mét gi¶i ph¸p quan träng phßng chèng quan liªu mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt. Qua thanh tra, kiÓm tra gióp ngµnh H¶i quan ®¸nh gi¸ ®­îc t×nh h×nh chÊp hµnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, thÊy ®­îc néi t¹i gi÷a chÝnh s¸ch vµ thùc tÕ cã g× phï hîp ®Ó kh«ng ngõng söa ®æi, t×m ra gi¶i ph¸p thÝch hîp nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, t¹o tiÒn ®Ò cho sù nhÊt trÝ cao trong viÖc chÊp hµnh nghiªm chØnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cÇn ph¶i ®­îc t¨ng c­êng. Ph¶i t¹o ra ®­îc nhiÒu h×nh thøc ho¹t ®éng kiÓm tra kh¸c nhau nh­ tù kiÓm tra, kiÓm tra cña cÊp trªn ®èi víi cÊp d­íi, kiÓm tra cña thñ tr­ëng c¬ quan qu¶n lý, kiÓm tra cña Thanh tra Nhµ n­íc,... ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu. KÕt luËn Cã thÓ nãi, hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp thiÕt vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn nÕu nh­ chóng ta muèn cã ®­îc lîi Ých tõ tÇm quan träng ngµy cµng t¨ng cña th­¬ng m¹i quèc tÕ trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. VÊn ®Ò chÝnh mµ ngµnh H¶i quan ViÖt Nam ®ang gÆp ph¶i lµ hÖ thèng luËt ph¸p ch­a hoµn thiÖn, ch­a ®ñ kh¶ n¨ng thÝch nghi víi m«i tr­êng kinh tÕ ®ang thay ®æi nhanh chãng. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trë nªn khã kh¨n h¬n do tÝnh quan liªu vµ phøc t¹p cña bé m¸y hµnh chÝnh, víi qu¸ nhiÒu c¸c c¬ quan ChÝnh phñ tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu. §iÒu nµy g©y nªn sù khã kh¨n vµ c¶n trë cho c¶ c¬ quan H¶i quan vµ c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng nµy. V× vËy, viÖc nghiªn cøu hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®Ó cã gi¶i ph¸p hoµn thiÖn lÜnh vùc nµy lµ vÊn ®Ò rÊt bøc xóc. Tr­íc thùc tÕ nµy, t«i ®· m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi "Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam" cho luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. Th«ng qua viÖc vËn dông tæng hîp nhiÒu ph­¬ng ¸n nghiªn cøu, LuËn v¨n ®· hoµn thµnh nhiÖm vô ®Ò ra nh­ sau: Nghiªn cøu, hÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu; sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng nh­ néi dung cña nã. Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã chØ ra nh÷ng kÕt qu¶ vµ nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ cña c«ng t¸c nµy. Vµ quan träng nhÊt lµ ®ãng gãp nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Nh­ng, do c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ mét vÊn ®Ò rÊt lín vµ phøc t¹p, liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc nªn trong ph¹m vi LuËn v¨n nµy, t«i chØ tËp trung ph©n tÝch, luËn gi¶i ®Ó ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n, nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu, dÔ ¸p dông nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Phô lôc i tê khai trÞ gi¸ tÝnh thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu Tê sè:.........../...................... dµnh cho c¬ quan h¶i quan 1. Côc H¶i quan...................... H¶i quan cöa khÈu.................. 2. Sè, ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu Phô lôc sè:...................... 3. Ch÷ ký c¸n bé tiÕp nhËn tê khai dµnh cho ng­êi khai h¶i quan 4. Ng­êi nhËp khÈu Sè TK Ng©n hµng 8. Lo¹i h×nh nhËp khÈu 9. GiÊy phÐp Sè: Ngµy: Ngµy hÕt h¹n: 10. Hîp ®ång Sè: Ngµy: Ngµy hÕt h¹n: 5. Ng­êi xuÊt khÈu Sè TK Ng©n hµng 11. Ho¸ ®¬n Sè: Ngµy: 12. Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i Tªn, sè hiÖu: Ngµy ®Õn: 13. VËn t¶i ®¬n Sè: Ngµy 6. Ng­êi nhËn uû th¸c Sè TK Ng©n hµng 14. N­íc xuÊt khÈu 15. C¶ng xÕp hµng 16. C¶ng dì hµng 7. §¹i lý h¶i quan Sè TK Ng©n hµng 17. §iÒu kiÖn giao hµng 18. §ång tiÒn thanh to¸n 19. Ph­¬ng thøc thanh to¸n 20. Tªn hµng, quy c¸ch phÈm chÊt 21. M· sè hµng ho¸ 22. XuÊt xø 23. L­îng 24. §¬n vÞ tÝnh 25. §¬n gi¸ nguyªn tÖ 26. TrÞ gi¸ nguyªn tÖ 1 2 3 Céng §iÒu kiÖn ¸p dông trÞ gi¸ giao dÞch 27. Ng­êi nhËp khÈu cã toµn quyÒn ®Þnh ®o¹t, sö dông hµng ho¸ sau khi nhËp khÈu kh«ng?  C㠐 Kh«ng 28. ViÖc mua b¸n hµng ho¸ cã phô thuéc vµo c¸c tho¶ thuËn dÉn ®Õn viÖc kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ c¶ thùc sù cña b¶n th©n hµng ho¸ trong giao dÞch mua b¸n kh«ng?  C㠐 Kh«ng 29. Ng­êi nhËp khÈu cã ph¶i chuyÓn cho ng­êi xuÊt khÈu mét kho¶n tiÒn tõ sè tiÒn thu ®­îc do viÖc ®Þnh ®o¹t hoÆc sö dông hµng ho¸ kh«ng?  C㠐 Kh«ng 30. Mèi quan hÖ gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cã thuéc mét trong nh÷ng tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÒu 5 NghÞ ®Þnh....kh«ng?  C㠐 Kh«ng NÕu cã, thuéc tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÓm nµo? Mèi quan hÖ ®Æc biÖt cã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ giao dÞch kh«ng?  C㠐 Kh«ng dµnh cho ng­êi khai h¶i quan 31. MÆt hµng 1 MÆt hµng 2 MÆt hµng 3 i. trÞ gi¸ ho¸ ®¬n 32. Gi¸ ho¸ ®¬n 33. C¸c kho¶n thanh to¸n gi¸n tiÕp 34. Tæng céng I ii. c¸c kho¶n ®iÒu chØnh céng 35. C¸c chi phÝ - TiÒn hoa hång b¸n hµng vµ phÝ m«i giíi - Chi phÝ thïng b¶o qu¶n g¾n liÒn víi hµng ho¸ - Chi phÝ ®ãng gãi 36. TrÞ gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô do ng­êi mua cung cÊp miÔn phÝ hoÆc gi¶m gi¸ ®Ó sö dông cho viÖc s¶n xuÊt vµ b¸n hµng. - VËt liÖu, bé phËn cÇu thµnh, c¸c phô tïng, c¸c mÆt hµng t­¬ng tù t¹o thµnh hµng ho¸ - C«ng cô, khu«n mÉu, khu«n rËp vµ c¸c mÆt hµng t­¬ng tù - Nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu tiªu hao trong s¶n xuÊt hµng ho¸ - ThiÕt kÕ kü thuËt, mü thuËt, thiÕt kÕ mÉu, s¬ ®å,... 37. TiÒn b¶n quyÒn, tiÒn giÊy phÐp 38. TiÒn thu ®­îc sau khi ng­êi mua ®Þnh ®o¹t hay sö dông hµng ho¸ 39. PhÝ vËn chuyÓn 40. Chi phÝ xÕp hµng, dì hµng, chuyÓn hµng 41. Chi phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸ 42. Tæng céng II iii. c¸c kho¶n ®iÒu chØnh trõ 43. PhÝ b¶o hiÓm vµ phÝ b¶o hiÓm vËn chuyÓn hµng ho¸ trong l·nh thæ ViÖt Nam 44. Chi phÝ x©y dùng kiÕn tróc, l¾p ®Æt, b¶o d­ìng hoÆc trî gióp kü thuËt ®èi víi hµng ho¸ ph¸t sinh sau khi nhËp khÈu 45. TiÒn l·i do tr¶ chËm tiÒn mua hµng 46. C¸c kho¶n thuÕ ®· ®­îc hoµn tr¶ t¹i n­íc xuÊt khÈu 47. ChiÕt khÊu th­¬ng m¹i/sè l­îng/tiÒn mÆt 48. Kho¶n gi¶m gi¸ 49. Chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng do ng­êi mua thùc hiÖn nh­ng kh«ng lµm t¨ng gi¸ trÞ hµng ho¸ 50. Tæng céng III IV. TRÞ gi¸ tÝnh thuÕ 51. TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ = I + II + III 52. Chøng tõ kÌm theo 53. T«i xin cam ®oan vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ nh÷ng néi dung khai b¸o trªn ®©y. (Ng­êi khai h¶i quan ghi râ hä tªn, ký, ®ãng dÊu) Ngµy.........th¸ng...........n¨m 200...... Tµi liÖu tham kh¶o 1. Lª V¨n ¸i (1996), ThuÕ nhµ n­íc, NXB Tµi chÝnh. 2. TS. NguyÔn ThÞ BÊt, TS. Vò Duy Hµo (2002), Gi¸o tr×nh qu¶n lý thuÕ, NXB Thèng kª. 3. PTS Lª Thanh B×nh (2001), Chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. 4. Bé Tµi chÝnh (1999), T×nh h×nh thùc hiÖn LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu vµ dù th¶o. 5. Ng©n Hµ (2003), Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu sÏ ®­îc ph©n lo¹i theo nguyªn t¾c cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi, B¸o H¶i quan (46). 6. Hoµng M¹nh Hµ (2003), Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ®Õn n¨m 2010, T¹p chÝ Tµi chÝnh, (4). 7. HiÖp ®Þnh gi÷a Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vµ Hîp chñng quèc Hoa Kú vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i 8. NguyÔn Quang Hïng (2003), "B¶o l·nh", ®iÒu kiÖn chèng nî ®äng thuÕ, B¸o H¶i quan, (63). 9. Khoa Ng©n hµng – Tµi chÝnh, §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n (1999), Tµi chÝnh c«ng (Tµi liÖu dÞch tõ b¶n tiÕng Anh). 10. LuËt H¶i quan ®­îc Quèc héi khãa X, kú häp thø 9 th«ng qua ngµy 29/6/2001 11. LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®­îc Quèc héi kho¸ VIII, kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 26/12/1991 12. LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®­îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 3 th«ng qua ngµy 5/5/1993 13. LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®­îc Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 3 th«ng qua ngµy 20/5/1998 14. NXB Khoa häc – Kü thuËt (1995), Kinh tÕ häc c«ng céng. 15. NXB Tµi chÝnh (2003), B¶ng gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu 2003. 16. NXB Tµi chÝnh (2003), BiÓu thuÕ xuÊt khÈu - nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu 2003. 17. NXB Tµi chÝnh (2003), Danh môc hµng ho¸ vµ thuÕ suÊt cña ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn HiÖp ®Þnh ¦u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) cña c¸c n­íc ASEAN cho c¸c n¨m 2003-2006. 18. NXB Tµi chÝnh (2002), B¶ng gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu 2002. 19. NXB Tµi chÝnh (2002), BiÓu thuÕ xuÊt khÈu - nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu 2002. 20. NXB Tµi chÝnh (2001), BiÓu thuÕ xuÊt khÈu - nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu 2001. 21. NXB Tµi chÝnh (1998), H­íng dÉn quy tr×nh hµnh thu vµ tê khai hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. 22. NXB Tµi chÝnh (1996), Thñ tôc h¶i quan c¸c n­íc ASEAN 23. NXB Tµi chÝnh (1996), ThuÕ, lÖ phÝ h¶i quan. 24. Hoµng Oanh (2002), ChÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu quy ®Þnh ra sao?, B¸o H¶i quan, (5). 25. ChÝ Thµnh (2002), TËp trung ®Èy m¹nh c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ H¶i quan, B¸o H¶i quan (20). 26. Tæng côc H¶i quan, B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 2001, 2002. 27. Tæng côc H¶i quan, C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh vµ ®æi míi c«ng t¸c h¶i quan 28. Tæng côc H¶i Quan, Mét sè vÊn ®Ò vÒ thñ tôc h¶i quan vµ thuÕ quan ViÖt Nam. 29. NguyÔn V¨n Trung (2003), TiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ vai trß cña h¶i quan, T¹p chÝ nghiªn cøu h¶i quan, (6).