Kết quả ban đầu về nghiên cứu thành phần hoá học cây lá ngón (Gelsemium elegans) của Việt nam

99 T¹p chÝ Hãa häc, T. 42 (1), Tr. 99 - 104, 2004 KÕt qu¶ ban ®Çu vÒ nghiªn cøu thµnh phÇn hãa häc c©y l¸ ngãn (Gelsemium elegans) cña ViÖt Nam PhÇn I - Ph©n lËp vµ x¸c ®Þnh cÊu tróc c¸c oxindol ancaloit §Õn Tßa so¹n 21-11-2003 L¹i Kim Dung, TrÞnh ThÞ Thñy, TrÇn V¨n Sung, Ph¹m Gia §iÒn, Ph¹m ThÞ Ninh ViÖn Hãa häc, ViÖn Khoa häc v C«ng nghÖ ViÖt Nam Summary Chemical investigation of the leaves of Gelsemium elegans growing in Vietnam resulted in the isolation of the oxindol alkaloids: gelsemine, gelsevirine, humantenine and gelsenicine. Their structures have been determined on the basis of the IR, MS, 1H- and 13C- NMR spectroscopy. I - Më ®Çu Theo c¸c nh thùc vËt ViÖt Nam, chi L¸ ngãn ë níc ta chØ cã mét loi (Gelsemium elegans, Benth.), thuéc hä M* tiÒn (Logania- ceae). C©y L¸ ngãn hay cßn ®îc gäi l Co ngãn, Thuèc rót ruét, §¹i tr ®¾ng hay §o¹n trêng th¶o l lo¹i c©y mäc leo kh¸ phæ biÕn ë miÒn rõng nói ViÖt Nam. C©y L¸ ngãn rÊt ®éc, ®èi víi chuét nh¾t tr¾ng liÒu ®éc LD50 l 200 mg l¸ kh« / 1 kg chuét. V× vËy ngêi ta kh«ng hay dïng c©y ny lm thuèc m chØ dïng ®Ó tù tö hay víi môc ®Ých ®Çu ®éc. Ngoi ra, ë Trung Quèc hay dïng rÔ c©y ny ®Ó lm thuèc ch÷a hñi hay ch÷a bÖnh nÊm tãc. C©y L¸ ngãn ®* ®îc nhiÒu nh khoa häc trªn thÕ giíi nghiªn cøu vÒ thnh phÇn hãa häc. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy c©y ny cã chøa nhiÒu oxindol ancaloit cã cÊu tróc ®a d¹ng nh gelsemin, gelmixin, kuminin, kuminidin.... GÇn ®©y, ngêi ta cßn t×m thÊy oxindol ancaloit g¾n víi iridoit tõ c©y L¸ ngãn cña Th¸i Lan [1, 2]. Cho ®Õn nay ë trong níc còng nh trªn thÕ giíi cha thÊy cã c«ng bè no vÒ thnh phÇn hãa häc c©y L¸ ngãn cña ViÖt Nam. TiÕn hnh nghiªn cøu thnh phÇn hãa häc l¸ c©y L¸ ngãn thu h¸i t¹i L¹ng S¬n, chóng t«i ®* ph©n lËp v x¸c ®Þnh cÊu tróc cña c¸c hîp chÊt triterpen l axit ursonic v c¸c oxindol ancaloit cã cÊu tróc hãa häc kh¸c nhau. Bi ny tr×nh by kÕt qu¶ nghiªn cøu ph©n lËp v x¸c ®Þnh cÊu tróc hãa häc bèn hîp chÊt oxindol ancaloit l gelsemin (1), gelsevirin (2), humantenin (3) v gelsenixin (4). CÊu tróc hãa häc cña c¸c chÊt t¸ch ra ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ph¬ng ph¸p phæ hång ngo¹i (FT-IR), phæ khèi (EI-MS), phæ céng hëng tõ h¹t nh©n (1H-, 13C-NMR) v so s¸nh víi c¸c ti liÖu ®* c«ng bè. II - KÕt qu¶ v& th¶o luËn DÞch chiÕt metanol 85% cña l¸ c©y L¸ ngãn sau khi lo¹i dung m«i díi ¸p suÊt gi¶m, ®îc chiÕt lÇn lît b»ng c¸c dung m«i n- hexan, etyl axetat v n-butanol. CÊt lo¹i dung m«i thu ®îc c¸c cÆn dÞch chiÕt t¬ng øng. Tõ cÆn dÞch chiÕt n-butanol axit hãa b»ng HCl lo*ng v kiÒm hãa b»ng NaHCO3 sau ®ã chiÕt l¹i b»ng CHCl3, thu ®îc ancaloit tæng. Tõ cÆn ancaloit ny, b»ng s¾c ký cét thêng, s¾c ký 100 cét nhanh (flash chromatography) v s¾c ký líp máng ®iÒu chÕ trªn silicagel víi c¸c hÖ dung m«i thÝch hîp ®* ph©n lËp ®îc c¸c ancaloit 1, 2, 3 v 4 s¹ch. N O OMe O NN O OMe O N Me 1 2 7 4 20 18 19 3 15 14 17 16 6 5 1 2 7 20 18 19 3 15 6 5 21 4 14 17 16 O N N H H O R 1 2 78 9 10 11 12 13 3 14 15 4 21 206 5 16 17 19 18 b a 1: R= H Gelsemin 2: R= OCH3 Gesevirin 3: Humantenin 4: Gelsenixin B¶ng 1: Sè liÖu phæ 1H-NMR cña chÊt 1 - 4 [500 MHz, CDCl3, gi¸ trÞ
(ppm), J (Hz)] H Gelsemin (1) Gelsevirin (2) Humantenin (3) Gelsenixin (4) 3 3,77 s 3,80 br s 3,62 d (7,4) 3,72 dd (4,5; 1,9) 5 3,49 s 3,41 d (0,7) 4,41 m 6ax 6eq 1,98 br s 2,02 s 2,65 m 2,37 dd (15,5; 2,0) 9 7,38 d (7,4) 7,45 d (7,3) 7,37 d (7,3) 7,53 d (7,5) 10 6,97 dt (7,6; 7;6; 0,7) 7,06 dt (7,6; 7,6; 1,1) 7,11 dt (7,6; 7,6; 1,0) 7,06 dt (7,6; 7,6; 1,0) 11 7,16 dt (7,6; 7,6; 0,8) 7,29 dt (7,7; 7,7; 1,1) 7,31 dt (7,6; 7,6; 1,1) 7,25 dt (7,6; 7,6; 1,1) 12 6,72 d (7,6) 6,95 d (7,7; 0,5) 7,01 d (7,7) 6,87 d (7,6) 14ax 14eq 2,81 dd (14,3;2,7) 1,98 br s 2,83 dd (14,5; 2,9) 2,02 ddd (14,5; 5,6; 2,8) 2,60 m 1,69 q (6,7) 2,37 dd (15,5; 2,2) 2,13 ddd (15,0; 5,5; 3,0) 15 2,30 m 2,31 m 2,28 m 2,71 d (9,0; 7,4) 101 16 2,45 d (8,3) 2,45 d (8,4) 2,33 m 2,45 m 17a 17e 3,90 dd (11,1;1,6) 4,07 dd (11,1;1,6) 3,98 d (11,1;2,1) 4,09 dd (11,1; 2,1) 4,19 dd (11,0; 1,0) 4,05 dd (11,0; 5,3) 4,27 dd (10,0; 3,4) 3,93 dd (10,0; 3,5) 18ax 18eq 5,07 dd (11,1;1.0) 4,93 dd (17,8;11,0) 4,97 dd (17,8; 1,1) 5,14 dd (11,0; 1,2) 1,65 d (6,8), CH3 18-CH3 1,28 t (7,4) 19 6,25 dd (17,8; 10.9) 6,24 dd (17,8; 11,0) 5,38 br q (6,8) 2,87 dd (17,0; 9,3) 2,40 dd (17,0; 7,5) 21exo 21endo 2,75 d (10,6) 2,37 d (10,5) 2,77 d (10,4) 2,35 d (10,3) 3,41 d (15,0) 3,33 d (15,0) NbMe 2,25 s 2,25 s 2,36 NaOMe 3,96 s 3,98 3,94 s N-H 9,25 B¶ng 2: Sè liÖu phæ 13C-NMR cña chÊt 1 - 4 [125 MHz, CDCl3, gi¸ trÞ
(ppm)] C Gelsemin (1) Gelsevirin (2) Humantenin (3) Gelsenicin (4) 2 179,18 172,85 174,30 171,15 3 69,28 69,34 72,06 74,72 5 71,91 72,25 61,46 72,12 6 50,31 50,88 28,16 37,47 7 54,03 52,19 55,16 55,67 8 131,67 128,10 129,05 132,03 9 128,03 128,19 128,02 124,50 10 121,57 122,72 119,54 123,18 11 127,89 127,91 125,78 127,88 12 109,08 107,05 107,21 106,39 13 140,63 139,41 138,84 137,85 14 22,67 23,00 25,24 25,48 15 35,58 35,81 34,43 39,55 16 37,98 38,06 38,11 42,29 17 61,28 61,46 66,84 61,86 18 112,29 112,99 12,74 9,82 19 138,27 138,05 122,88 26,82 20 53,77 54,01 136,91 184,41 21 65,68 66,07 45,52 NbMe 40,50 40,61 42,43 NaOMe 63,07 63,28 63,16 Phæ hång ngo¹i cña c¸c ancaloit 1 - 4 ®Òu cã hÊp thô ®Æc trng cña nhãm cacbonyl ë 1710 cm-1. Phæ 1H-NMR ®Òu cã tÝn hiÖu cña 4 proton th¬m c¹nh nhau ë trong kho¶ng
6,7 - 7,4 øng víi H-9, H-10, H-11 v H-12. Phæ 1H-NMR cña c¸c chÊt ny ë vïng trêng cao t¬ng ®èi phøc t¹p v× cã nhiÒu tÝn hiÖu cña c¸c proton no (aliphatic proton) bÞ che phñ lÉn nhau, cho thÊy ®©y l c¸c oxindol ancaloit cã chøa hÖ vßng kh«ng no (aliphatic polycyclic) [2, 4]. KÕt luËn 102 ny ®îc chøng minh thªm qua phæ 13C-NMR v phæ DEPT: phÝa trêng thÊp cã tÝn hiÖu cña nhãm cacbonyl (
170-180, C-2), 4 nhãm CH cña nh©n th¬m (
106-132, C-9, C-10, C-11 v C-12). PhÝa trêng cao h¬n l tÝn hiÖu cña nhãm OCH2 (
61,3-66,8, C-17), Nb-CH2 (
65,7-66,1, C-21) v cacbon vßng no (
23,0- 55,0). Phæ khèi va ch¹m electron (EI-MS) cña c¸c chÊt 1 - 4 ®Òu cã pÝc ion ph©n tö. Phæ khèi va ch¹m electron (EI-MS) cña chÊt 1 cã pic ion ph©n tö ë m/z 322 [M]+ (40) (C20H22N2O2) v mét sè pic quan träng kh¸c ë m/z 279 [M-43]+ (40), 251 [M-71]+ (20), 108 [M-214]+ (100). Pic m/z 120 [M-202]+ do t¹o thnh ion 1-metyl-3-vinylpyridinium. Phæ 1H- NMR cña chÊt 1 cã tÝn hiÖu cña 4 proton th¬m c¹nh nhau ë
7,38 - 6,72 v tÝn hiÖu cña nhãm cacbonyl
C179,16 (C-2) ë phæ 13C-NMR chøng minh cho sù cã mÆt cña vßng oxindol. PhÝa trêng cao h¬n l tÝn hiÖu cña nhãm metylenoxy (
61,28, C-17) v nhãm CH2-N (
65,68, C-21). Dublet kÐp cña vinyl proton ë
6,25 (H-19) v cÆp dublet ë
5,07 (Ha-18), 4,93 (Hb-18) cho thÊy ph©n tö cã nhãm =CH2 ë cuèi m¹ch. §iÒu ny ®îc kh¼ng ®Þnh thªm qua tÝn hiÖu cña nhãm =CH2 (
C 112,29) trong phæ 13C-NMR v phæ DEPT. Hai phæ ny còng cho biÕt ph©n tö cã 20 nguyªn tö cacbon trong ®ã cã: 1 nhãm CH3 (
40,50, Nb-CH3), 4 nhãm CH2, 10 nhãm CH v 5 cacbon bËc bèn (Cq). Qua ph©n tÝch phæ v so s¸nh víi sè liÖu ®* c«ng bè trong ti liÖu [2], ®* x¸c ®Þnh ®îc cÊu tróc cña chÊt 1 l gelsemin. Gelsemin l mét ancaloit rÊt ®éc, ®Æc biÖt ®èi víi tim v t¬ng ®èi phæ biÕn trong chi L¸ ngãn (Gelsemium). Phæ khèi EI-MS cña chÊt 2 cã sù ph©n m¶nh phï hîp víi chÊt 1, nhng cã h¬n mét nhãm metoxy (OCH3), ®îc thÓ hiÖn qua pic ion ph©n tö ë m/z 352 [M]+ (40) v mét sè pic kh¸c ë m/z 321 [M-31]+ (90), 309 [M-43]+ (35), 291 [M-31- 30]+ (16), 278 [M-74]+, 108 [M-31-214]+(100). Pic m/z 323 [M-C2H5] + (14), 292 [M-C2H5- OCH3] +(14), 239 [M-82-31]+, 176 [M-176]+ t¹o thnh do cã sù chuyÓn d¹ng trans [2]. Pic m/z 321 [M-OCH3] + (90), 291 [M-OCH3-NO] + (14), gîi ý cho thÊy nhãm metoxy g¾n víi nit¬ cña nh©n indol. KÕt luËn ny ®îc kh¼ng ®Þnh thªm qua phæ NMR. So s¸nh phæ 1H- v 13C-NMR cña chÊt 2 víi chÊt 1, ta thÊy hai chÊt chØ cã sù thay ®æi ë nh©n indol: (
H 6,72,
c 107,05, C- 12) v cã thªm mét nhãm metoxy (
H 3,96,
c 63,07). C¸c tÝn hiÖu cña hÖ vßng monoterpen ®Òu phï hîp víi phæ cña gelsemin. Qua ph©n tÝch phæ v so s¸nh víi sè liÖu ®* c«ng bè trong ti liÖu [2, 3], ®* x¸c ®Þnh ®îc cÊu tróc cña chÊt 2 l gelsevirin hay cßn cã tªn l Na- metoxygelsemin. Phæ EI-MS cña chÊt 3 cã pic ion ph©n tö m/z 354 (60) v mét sè pic quan träng kh¸c ë m/z 339 [M-15]+ (8), 323 [M-31]+ (100), 178 [M-176]+ (10), 122 [M-232]+ (70). Phæ 1H- v 13C-NMR cña chÊt 3 cã nh©n oxindol gièng víi chÊt 1 v 2, nhng l¹i cã dublet cña nhãm metyl c¹nh nèi ®«i
1,65 (d, J = 6,80 Hz, H3- 18), quartet cña vinyl proton
5,38 (q, J = 6,8 Hz, H-19) v singulet cña nhãm N-CH3 ë
2,36. Phæ 13C-NMR cña chÊt 3, cã tÝn hiÖu cña nhãm CH2-N chuyÓn vÒ phÝa trêng cao h¬n (
45,52, C-21) v nhãm metylenoxy chuyÓn vÒ phÝa trêng thÊp h¬n so víi chÊt 1, 2 (
66,84, C-17), cho thÊy ph©n tö chÊt 3 cã sù chuyÓn vÞ cña nèi ®«i ë m¹ch nh¸nh (C18-C20). KÕt luËn ny ®îc kh¼ng ®Þnh qua tÝn hiÖu cña nhãm =CH (
122,88, C-19) v Cq c¹nh nèi ®«i (
136,91, C-20). Phæ 13C-NMR v phæ DEPT còng cho biÕt chÊt 3 cã 21 nguyªn tö cacbon, trong ®ã cã 3 nhãm CH3, 4 nhãm CH2, 9 nhãm CH v 5 cacbon bËc 4 (Cq). Qua ph©n tÝch phæ v so s¸nh víi sè liÖu ®* c«ng bè trong ti liÖu [2, 4], ®* x¸c ®Þnh ®îc cÊu tróc cña chÊt 3 l humantenin. ChÊt ny còng ®* ®îc t×m thÊy tõ c©y L¸ ngãn cña Th¸i Lan [2]. Phæ EI-MS cña chÊt 4 cã pic ion ph©n tö ë m/z 326 (60) v mét sè pic kh¸c ë m/z 321 [M-31]+ (90), 309 [M-17]+ (5), 295 [M-31]+ (100), 150 [M-176]+ (90), 122 [M-176-28]+ (100). Phæ 1H- v 13C-NMR cña chÊt 4 cã nh©n oxindol phï hîp víi phæ cña chÊt 2 v 3, nhng kh«ng cã tÝn hiÖu cña vinyl proton (H-19) m thay vo ®ã l tÝn hiÖu cña nhãm etyl ®îc thÊy râ qua mét triplet (
1,28, t, H3-18) v hai dublet cña dublet ë
2,87 v
2,40 (Ha-19; Hb-19). Phæ 13C-NMR v DEPT cho thÊy ph©n 103 tö cña chÊt 4 cã 19 nguyªn tö cacbon, trong ®ã cã 2 nhãm CH3, 4 nhãm CH2, 8 nhãm CH v 5 cacbon bËc 4 (Cq). Phæ 13C-NMR cña chÊt 4 ë phÝa trêng thÊp, ngoi tÝn hiÖu cña nhãm cacbonyl ë
C 171,45 (C-2) cßn cã tÝn hiÖu cña nhãm -C=N ë
C 184,41 (C-20); phÝa trêng cao cã tÝn hiÖu cña nhãm metyl ë
9,82 (C-18), metylen ë 26,82 (C-19) v tÝn hiÖu cña nhãm metoxy ë
63,16 (Na-OCH3). Qua ph©n tÝch phæ v so s¸nh víi chÊt 2 v 3, ®* x¸c ®Þnh ®îc cÊu tróc cña chÊt 4 l gelsenixin. DÉn xuÊt 19-oxo-gelsenixin còng ®îc t×m thÊy tõ c©y L¸ ngãn cña Th¸i Lan [2]. Ngêi ta ®* x¸c ®Þnh ®îc cÊu h×nh tuyÖt ®èi cña gelsenixin b»ng nhiÔu x¹ tia X (X-ray) v phæ nhÞ s¾c trßn (CD). Mét ®iÒu lý thó l, dùa vo kÕt qu¶ nghiªn cøu cÊu tróc hãa häc c¸c monoterpen indol ancaloit ®îc ph©n lËp tõ chi L¸ ngãn, c¸c nh khoa häc NhËt B¶n v Th¸i Lan ®* ®a ra gi¶ thuyÕt qu¸ tr×nh sinh tæng hîp c¸c Gelsemium ancaloit. CÊu tróc cña c¸c ancaloit ny ®* ®îc ®a ra mét c¸ch ®éc lËp dùa trªn c¬ së ph¸t sinh sinh häc v kÕt hîp víi phæ khèi v phæ céng hëng tõ h¹t nh©n ph©n gi¶i cao mét chiÒu v hai chiÒu. TÊt c¶ c¸c ph¬ng ph¸p tho¸i biÕn th«ng thêng nh»m x¸c ®Þnh cÊu tróc cña Gelsemium ancaloit ®Òu kh«ng thnh c«ng. III - Thùc NghiÖm 1. Hãa chÊt v thiÕt bÞ Phæ céng hëng tõ h¹t nh©n ®o trªn m¸y Bruker Avance 500 MHz t¹i ViÖn Hãa häc: §é dÞch chuyÓn ho¸ häc (
) ®îc tÝnh theo ppm, tetramethylsilan (TMS) cho 1H-NMR hoÆc tÝn hiÖu dung m«i CDCl3 cho 13C-NMR ®îc dïng lm néi chuÈn, h»ng sè t¬ng t¸c (J) tÝnh b»ng Hz. Phæ khèi EI-MS ghi trªn m¸y Hewlett Packard 5989B MS Engine víi n¨ng lîng ion ho¸ 70 eV t¹i ViÖn Hãa häc. §iÓm ch¶y ®o trªn m¸y BOTIUS (Heiztisch Mikroskop) t¹i ViÖn Ho¸ Häc. S¾c ký líp máng ph©n tÝch (SKLMPT) ®îc tiÕn hnh trªn b¶n máng nh«m silicagel Merck 60F245 tr¸ng s½n, ®é dy 0,2 mm. Silicagel cì h¹t 0,040 - 0,063 mm ®îc dïng cho s¾c ký cét. 2. Xö lý mÉu thùc vËt v ph!¬ng ph¸p chiÕt MÉu c©y L¸ ngãn ®îc thu h¸i vo th¸ng 8 n¨m 2000 t¹i §ång V¨n, L¹ng S¬n. Tªn c©y do TS. Ng« V¨n Tr¹i x¸c ®Þnh, tiªu b¶n sè 2199 ®îc lu t¹i ViÖn Dîc liÖu, H Néi. 600 g L¸ ngãn kh« ®îc ng©m chiÕt víi dung dÞch MeOH / H2O (85 : 15). DÞch chiÕt ®îc lo¹i bít dung m«i díi ¸p suÊt gi¶m, sau ®ã chiÕt lÇn lît víi n-hexan, EtOAc, v n-butanol. Lo¹i dung m«i thu ®îc 3,5 g, 12 g v 15,4 g cÆn dÞch chiÕt t¬ng øng. Hßa tan cÆn dÞch chiÕt n- BuOH b»ng dung dÞch axit HCl (5%), läc bá phÇn kh«ng tan, dÞch axit ®îc kiÒm hãa b»ng NaHCO3 v chiÕt l¹i b»ng CHCl3 (4 lÇn). CÊt lo¹i CHCl3 díi ¸p suÊt gi¶m thu ®îc 2,1 g ancaloit tæng (hm lîng 0,035% so víi l¸ kh«). 2,1 g cÆn ancaloit ®îc ph©n t¸ch b»ng SKC trªn silicagel, dung m«i gi¶i hÊp: CHCl3/MeOH (98 : 2  80 : 20) thu ®îc 43 ph©n ®o¹n (100 ml / ph©n ®o¹n). C¸c ph©n ®o¹n cã s¾c ký líp máng gÇn nhau ®îc gép l¹i thnh 7 phÇn chÝnh (F-1 - F-7). C¸c ph©n ®o¹n ®îc tinh chÕ tiÕp b»ng s¾c ký cét nhanh trªn silicagel, hoÆc s¾c ký líp máng ®iÒu chÕ víi c¸c hÖ dung m«i thÝch hîp thu ®îc c¸c ancaloit 1-4 s¹ch. Gelsemin (1): ChÊt dÇu, ®nc. 1780C, ®îc t¸ch ra tõ ph©n ®o¹n F-4 b»ng s¾c ký cét nhanh trªn silicagel, dung m«i CHCl3/ MeOH (95 : 5). Hm lîng: 0,013% (so víi nguyªn liÖu kh«). Rf = 0,52, dung m«i CHCl3 / MeOH (90 : 10). Phæ hång ngo¹i (*KBr cm-1): 3249,3; 2921,7 (N-H); 1709,6 (C=O); 1618,4; 1473,1; 1231,0; 1097,1; 909,1; 735. Phæ khèi EI-MS (70 eV) m/z (%): 322 [M]+ (40), 279 (40), 251 (20), 146 (15), 134 (16), 120 (15), 108 (100), 93 (8), 77 (10). Phæ 1H- v 13C-NMR: B¶ng 1 v 2. Gelsevirin (2): ChÊt bét mu tr¾ng, ®nc. 2450C ®îc t¸ch ra tõ ph©n ®o¹n F-3, b»ng s¾c ký líp máng ®iÒu chÕ, hm lîng 0,0013%. Rf = 0,40, CHCl3 / MeOH (95 : 5). Phæ hång ngo¹i (*KBr cm-1): 2930,0; 2247,9; 1732,9 (C=O); 1625,9; 1472,1; 1331,7; 1084,3; 917,1; 756,6. Phæ khèi EI-MS (70 eV) m/z (%): 352 [M]+(40), 321 (90), 309 (25), 291 (12), 278 (12), 250 (10), 108 (100). Phæ 1H- v 13C-NMR: B¶ng 1 v 2. 104 Humantenin (3): ChÊt v« ®Þnh h×nh mÇu n©u, thu ®îc tõ ph©n ®o¹n F-2; Rf = 0,50, CHCl3 / MeOH (95 : 5), hm lîng 0,0028%. Phæ hång ngo¹i (*KBr cm-1): 2929,2; 1719,6 (C=O); 1614,6; 1461,5; 1326,5; 1116,4; 912,4; 747,3. Phæ khèi EI-MS (70 eV) m/z (%): 354 [M]+ (100), 339 [M-15]+ (8), 323 [M-31]+ (100), 308 (6), 178 (12), 122 (80). Phæ 1H v 13C-NMR: B¶ng 1 v 2. Gelsenixin (4): ChÊt dÇu, ®îc t¸ch ra tõ ph©n ®o¹n F-1 b»ng s¾c ký cét nhanh trªn silicagel, dung m«i CHCl3 / MeOH (98 : 2), hm lîng 0,005%. Rf = 0,43, CHCl3 / MeOH (95 : 5). Phæ hång ngo¹i (*KBr cm-1); 2929,0; 2245,0; 1726,4 (C=O); 1620,2; 1323,6; 1111,2; 914,5; 733,3. Phæ khèi EI-MS (70 eV) m/z (%): 306 [M]+ (100) (C20H22N2O), 291 [M-15] + (7), 277 (7), 263 (18), 223 (25), 120 (20), 108 (16), 70 (45). Phæ 1H v 13C-NMR: B¶ng 1 v 2. Chóng t«i xin ch©n th=nh c¸m ¬n TS Ng« V¨n Tr¹i (ViÖn DCîc liÖu, H= Néi) vÒ viÖc thu h¸i v= x¸c ®Þnh mÉu thùc vËt. T&i liÖu tham kh¶o 1. §ç TÊt Lîi (1991). Nh÷ng C©y thuèc v VÞ thuèc ViÖt Nam. Nh xuÊt b¶n Khoa häc v Kü thuËt, H Néi, Tr. 366. 2. Dhavadee Ponlux, Sumphan Wongseripipanata, Sanan Subhadhirasakul, Hiromitsu Takay- yama, Masaki Yokota, Koreharu Ogata (1988). Tetrahedron, Vol. 44, P. 5075 - 5094. 3. Schun Yeh, Geoffrey A. Cordell (1986). Journal of Natural Products, Vol. 49, P. 483 - 487. 4. Long-Ze Lin, Schun Yeh, Geoffrey A. Cordell, Chou-Zhou Ni, and Jon Clardy (1991). Phytochemistry, Vol. 30, P. 679 - 683.