Kết quả nghiên cứu thành phần loài chim tại khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, tỉnh Nghệ An năm 2018

Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 13 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN LOÀI CHIM TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN PÙ HOẠT, TỈNH NGHỆ AN NĂM 2018 PHẠM HỒNG PHƯƠNG (1) 1. MỞ ĐẦU Khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Pù Hoạt nằm phía Tây Bắc của tỉnh Nghệ An được thành lập năm 2013 trên cơ sở nâng cấp Rừng phòng hộ Quế Phong. Khu BTTN Pù Hoạt có diện tích 90,741 ha, trên địa bàn 9 xã: Tri Lễ, Tiền Phong, Thông Thụ, Hạnh Dịch, Nậm Giải, Đồng Văn, Nậm Nhóng, Cắm Muộn và Châu Thôn thuộc địa phận huyện Quế Phong. Đây là một trong ba vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển Tây Nghệ An với các dạng địa hình đa dạng, bao gồm: núi, đồi, thung lũng, đất ngập nước, sông, suối. Các kết quả nghiên cứu trước đây đánh giá Pù Hoạt có những điều kiện thuận lợi cho sự hình thành và phát triển khu hệ và các quần xã thực vật, động vật đa dạng và phong phú [1]. Hiện tại, các kết quả nghiên cứu về đa dạng sinh học nói chung, đa dạng loài chim nói riêng còn hạn chế, nhiều hợp phần chưa được điều tra khảo sát. Năm 1999 Viện Điều tra Quy hoạch rừng, Chương trình nghiên cứu rừng của tổ chức Frontier - Việt Nam đã thống kê được 131 loài chim, trong đó có các loài quí hiếm như: Gà tiền mặt vàng (Polyplectron bicalcaratum), Gà lôi trắng (Lophura nycthemera), Công (Pavo muticus), Hồng hoàng (Buceros bicornis), Niệc cổ hung (Aceros nipalensis), Cắt nhỏ bụng trắng (Microhierax melanoleucos) [2]. Theo báo cáo tổng kết đề tài của Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Nghệ An năm 2017 [1] khu hệ chim ở đây đã thống kê được 372 loài, thuộc 54 họ. Trong đó, số loài chim quý hiếm thuộc danh lục IUCN 2011 là 226 loài [3], số loài có trong Sách Đỏ Việt Nam 2007 là 12 loài [4]. Tuy nhiên sau khi chính thức thành lập, Khu BTTN Pù Hoạt đã có nhiều thay đổi. Sự thay đổi sinh cảnh gây suy giảm số lượng một số loài, nhưng cũng có một số loài mới xuất hiện. Vì vậy, việc nghiên cứu cập nhật các số liệu mới cho khu hệ động thực vật nói chung và chim nói riêng là cần thiết. Năm 2018 Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga đã tiến hành tổ chức đợt khảo sát nhằm thống kê, đánh giá về đa dạng sinh học hệ động thực vật trong đó có khu hệ chim của Khu BTTN Pù Hoạt nhằm có số liệu cập nhật về hiện trạng thành phần loài chim ở Khu BTTN, góp phần cung cấp tư liệu khoa học phục vụ quản lý tài nguyên sinh vật cho khu bảo tồn. 2. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Thời gian Thời gian khảo sát: Ngày 14,15/3/2018 và từ 4/5/2018 đến 17/5/2018. 2.2. Địa điểm Điều tra được tiến hành tại khu vực bảo vệ nghiêm ngặt của Khu BTTN Pù Hoạt thuộc xã Hạnh Dịch huyện Quế Phong từ độ cao 600m đến 1400m. Các tuyến điều tra chủ yếu gồm tuyến đường tuần tra biên giới. Ngoài ra tại các tuyến đường Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 14 mòn từ độ cao 1 400m đi khu vực rừng Samu và tuyến từ độ cao 800m đi biên giới Việt Lào cũng được tiến hành khảo sát. Các kiểu sinh cảnh chính gồm: Rừng kín thường xanh mưa mùa nhiệt đới núi cao hỗn giao cây lá rộng với cây lá kim phân bố ở các đai cao trên 1 600 m. Rừng kín lá rộng thường xanh mưa mùa nhiệt đới núi trung bình (phân bố ở độ cao 800 – 1 500 m. Rừng kín lá rộng thường xanh mưa mùa nhiệt đới núi thấp phân bố ở độ cao dưới 800 m. Rừng kín thường xanh lá rộng mưa mùa trên núi đá vôi. Kiểu phụ này nằm trong vành đai rừng lá rộng thường xanh núi thấp dưới 800 m, phát triển trên núi đá vôi. 2.3. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp kế thừa: Tổng kết các kết quả nghiên cứu trước đây về khu hệ chim của Khu BTTN Pù Hoạt. - Điều tra theo tuyến: Nghiên cứu thực địa được tiến hành vào ban ngày từ 5 giờ đến 11 giờ và từ 15 giờ đến 18 giờ, đây là khung thời gian mà các loài chim hoạt động nhiều nhất trong ngày. Phương pháp tiến hành theo các tuyến đi bộ với tốc độ trung bình khoảng 1,5 km/h, quan sát, chụp ảnh để ghi nhận thành phần loài. Dụng cụ nghiên cứu gồm ống nhòm Nikkon (10 × 42), máy chụp hình Canon 7DII + ống kính 500mm. Trong quá trình khảo sát, sử dụng các thiết bị loa phát tiếng chim để dụ các loài chim. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn một số dân địa phương và kiểm lâm của Khu BTTN bằng cách đưa ra các hình ảnh để nhận dạng. Định loại chim bằng phương pháp quan sát hình thái dựa vào các tài liệu Nguyễn Cử và nnk., 2004 [6], Lê Mạnh Hùng, 2012 [7] và Robson, 2008 [8, 9, 10]. Tên khoa học và hệ thống sắp xếp theo Clements (2018) và danh lục thành phần loài chim của Birdlife năm 2014, tên phổ thông tiếng Việt sử dụng theo Võ Quí, Nguyễn Cử (1995) [11]. Tình trạng bảo tồn của các loài được xác định theo danh lục các loài bị đe doạ của IUCN (2019). 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Đa dạng thành phần loài Tổng số 125 loài chim thuộc 39 họ của 10 bộ đã được ghi nhận (bảng 1). Tên khoa học và hệ thống sắp xếp theo Clements (2018). Trong tổng số 125 loài có 1 loài ghi nhận trong Danh lục IUCN 2019 ở cấp Sắp bị đe doạ: Bồng chanh rừng Alcedo hercules và 01 loài trong Sách đỏ Việt Nam, 2007 là Gà lôi trắng (hiếm). Trong số các loài ghi nhận, bộ Sẻ - PASSERIFORMES có số lượng loài nhiều nhất 88 loài chiếm 70,4% tổng số loài được ghi nhận. Bộ Gõ kiến - PICIFORMES 11 loài, chiếm 8,8%; bộ Bồ câu - COLUMBIFORMES có 6 loài, chiếm 4,8%; bộ Ưng - ACCIPITRIFORMES và bộ Cu cu - CUCULIFORMES mỗi bộ có 5 loài, chiếm 4%; 5 bộ còn lại có từ 1 đến 3 loài chiếm 8% tổng số loài đã ghi nhận. Trong 39 họ chim đã ghi nhận được, họ Đớp ruồi - Muscicapidae có số lượng loài nhiều nhất, với 11 loài, họ Chào mào - Pycnonotidae 9 loài, họ Chiền chiện - Cisticolidae 7 loài, các họ khác có số lượng từ 1 đến 6 loài. Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 15 Bảng 1. Danh lục ghi nhận thuộc Khu BTTN Pù Hoạt trong các đợt khảo sát năm 2018 TT TÊN VIỆT NAM TÊN LA TINH Hình thức ghi nhận Tình trạng bảo tồn I. Bộ Hạc CICONIIFORMES 1. Họ Diệc Ardeidae 1 Cò bợ Ardeola bacchus (Bonaparte, 1855) A 2 Cò trắng Egretta garzetta (Linnaeus, 1766) A 3 Cò xanh Butorides striata (Linnaeus, 1758) A II. Bộ Gà GALLIFORMES 2. Họ Trĩ Phasianidae 4 Gà rừng Gallus gallus (Linnaeus, 1758) A 5 Gà lôi trắng Lophura nycthemera (Linnaeus, 1758) PV IB III. Bộ Gõ kiến PICIFORMES 3. Họ Gõ kiến Picidae 6 Gõ kiến nhỏ đầu xám Dendrocopos canicapillus (Blyth, 1845) A 7 Gõ kiến xanh gáy vàng Picus flavinucha (Gould, 1834) A 8 Gõ kiến nâu Micropternus brachyurus (Vieillot, 1818) A 9 Gõ kiến vàng lớn Chrysocolaptes lucidus (Scopoli, 1786) A 10 Gõ kiến lùn mày trắng Sasia ochracea (Hodgson, 1836) A 4. Họ Cu rốc Megalaimidae 11 Cu rốc cổ đỏ Psilopogon haemacephalus (Müller, 1776) A 12 Cu rốc đầu đen P. cyanotis (Horsfield, 1821) A 13 Cu rốc đầu vàng P. auricularis (Blyth, 1842) A 14 Cu rốc tai đen P. incognitus (Hume, 1874) A 15 Thầy chùa đít đỏ P. lagrandieri (Verreaux, 1868) A 16 Thầy chùa đầu xám P. faiostrictus (Temminck, 1831) A IV. Bộ Nuốc TROGONIFORMES 5. Họ Nuốc Trogonidae 17 Nuốc bụng đỏ Harpactes erythrocephalus (Gould, 1834) A V. Bộ Bói cá CORACIIFORMES 6. Họ Sả Alcedinidae 18 Sả đầu nâu Halcyon smyrnensis (Linnaeus, 1758) A 19 Bồng chanh rừng Alcedo hercules (Laubmann, 1917) PV NT 20 Bồng chanh A. atthis (Laubmann, 1917) A Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 16 VI. Bộ Cu cu CUCULIFORMES 7. Họ Cu cu Cuculidae 21 Phướn lớn Phaenicophaeus tristis (Lesson, 1830) A 22 Bắt cô trói cột Cuculus micropterus (Gould, 1837) A 23 Bìm bịp lớn Centropus sinensis (Stephens, 1815) A 24 Tìm vịt Cacomantis merulinus (Scopoli, 1786) A 25 Chèo chẹo lớn Hierococcyx sparverioides (Vigors, 1831) A VII. Bộ Bồ Câu COLUMBIFORMES 8. Họ Bồ Câu Columbidae 26 Cu ngói Streptopelia tranquebarica (Hermann, 1804) A 27 Cu gáy S. chinensis (Scopoli, 1786) A 28 Cu xanh Treron seimundi (Robinson, 1910) A 29 Cu xanh sáo T. sphenura (Vigors, 1832) A 30 Cu luồng Chalcophaps indica (Linnaeus, 1758) A 31 Gầm ghì lưng nâu Ducula badia (Raffles, 1822) QS VIII. Bộ Sếu GRUIFORMES 9. Họ Gà nước Rallidae 32 Cuốc ngực trắng Amaurornis phoenicurus (Pennant, 1769) A IX. Bộ Ưng ACCIPITRIIFORMES 10. Họ Ưng Accipitridae 33 Diều ăn ong Pernis ptilorhyncus (Temminck, 1821) A 34 Diều núi Nisaetus nipalensis (Hogson, 1836) QS 35 Đại bàng Mã Lai Ictinaetus malayensis (Temminck, 1822) A 36 Diều hoa Miến Điện Spilornis cheela (Latham, 1790) A 37 Ưng Ấn Độ Accipiter trivirgatus (Temminck, 1824) A X. Bộ sẻ PASSERIFORMES 11. Họ Chim lam Irenidae 38 Chim lam Irena puella (Latham, 1790) A 12. Họ Chim xanh Chloropseidae 39 Chim xanh họng vàng Chloropsis hardwickii (Jardine & Selby,1830) A 40 Chim xanh trán vàng C. aurifrons (Temminck, 1829) A 41 Chim xanh Nam Bộ C. moluccensis (Gmelin, 1788) A 13. Họ Chim nghệ Aegithinidae 42 Chim nghệ ngực vàng Aegithina tiphia (Linnaeus, 1758) A Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 17 43 Chim nghệ lớn A. lafresnayei (Hartlaub, 1844) A 14. Họ Bách thanh Laniidae 44 Bách thanh đuôi dài Lanius schach (Linnaeus, 1758) A 45 Bách thanh nhỏ L. collurioides (Lesson, 1834) A 15. Họ Nhạn rừng Artamidae 46 Nhạn rừng Artamus fuscus (Vieellot, 1817) A 16. Họ Quạ Corvidae 47 Giẻ cùi vàng Urocissa whiteheadi (Ogilvie-Grant, 1899) A 48 Quạ đen Corvus macrorhynchos (Wagler, 1827) A 49 Choàng choạc đầu đen * Dendrocitta frontalis (Horsfield, 1840) A 17. Họ Vàng anh Oriolidae 50 Vàng anh Trung Quốc Oriolus chinensis (Linnaeus, 1766) A 51 Tử anh O. traillii (Vigors, 1832) A 18. Họ Rẻ quạt Rhipiduridae 52 Rẻ quạt họng trắng Rhipidura albicollis (Vieillot, 1818) A 19. Họ Thiên đường Monarchidae 53 Thiên đường đuôi phướn Terpsiphone paradise (Linnaeus, 1758) A 54 Đớp ruồi xanh gáy đen Hypothymis azurea (Boddaert, 1783) A 20. Họ Phường chèo Campephaidae 55 Phường chèo đỏ đuôi dài Pericrocotus ethologus (Bangs & Philips,1914) A 56 Phường chèo má xám Pericrocotus solaris (Blyth, 1846) A 57 Phường chèo đỏ lớn P. flammeus (Forster, 1781) 58 Phường chèo đen Hemipus picatus (Sykes, 1832) A 21. Họ Chèo bẻo Dicruridae 59 Chèo bẻo xám Dicrurus leucophaeus (Vieillot, 1817) A 60 Chèo bẻo rừng D. aeneus (Vieillot, 1817) A 61 Chèo bẻo cộ đuôi bằng D. remifer (Temmick, 1823) QS 62 Chèo bẻo cộ đuôi chẻ D. paradiseus (Linnaeus, 1766) A 22. Họ Hoét Turnidae 63 Hoét vàng Geokichla citrina (Latham, 1790) A 64 Sáo đất nâu Zoothera marginata (Blyth, 1847) A 23. Họ Đớp ruồi Muscicapidae 65 Đớp ruồi lớn Niltava grandis (Blyth, 1842) A Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 18 66 Đớp ruồi xanh xám Eumyias thalassina (Swainson, 1838) A 67 Đớp ruồi nâu Muscicapa dauurica (Pallas, 1811) A 68 Đớp ruồi mugi Ficedula mugimaki (Temminck, 1815) A 69 Đớp ruồi Nhật Bản Cyanoptila cyanomelana (Temminck,1829) A 70 Đuôi đỏ đầu xám Rhyacornis fuliginosus (Vigors, 1831) A 71 Đuôi đỏ đầu trắng Chaimarrornis leucocephalus (Vigors, 1831) A 72 Chích chòe lửa Copsychus malabaricus (Scopoli, 1788) A 73 Chích chòe nước trán trắng Enicurus schistaceus (Hodgson, 1836) A 74 Hoét đá họng trắng Monticolor gularis (Swinhoe, 1863) A 75 Sẻ bụi xám Saxicola ferreus (Gray, 1846) A 24. Họ Trèo cây Sittidae 76 Trèo cây trán đen Sitta frontalis (Swainson, 1820) A 77 Trèo cây bụng hung S. castanea (Lesson, 1830) A 25. Họ Sáo Sturnidae 78 Sáo sậu Gracupica nigricollis (Paykull, 1807) A 79 Sáo nâu Acridotheres tristis (Linnaeus, 1766) A 80 Yểng Gracula religiosa (Linnaeus, 1758) A 26. Họ Bạc má Paridae 81 Bạc má Parus major (Linnaeus, 1758) A 82 Bạc má mào Parus spilonotus (Bonaparte, 1850) A 83 Chim mào vàng Melanochlora sultanea (Hodgson, 1837) A 27. Họ Chào mào Pycnonotidae 84 Chào mào vàng mào đen Pycnonotus melanicterus (Gmelin, 1789) A 85 Chào mào P. jocosus (Linnaeus, 1758) A 86 Cành cạch đen Hypsipetes leucocephalus Müller, 1776 A 87 Cành cạch núi H. mcclellandii (Horsfield, 1840) A 88 Cành cạch xám Hemixos flavala (Blyth, 1845) A 89 Cành cạch nhỏ Iole propinqua (Oustalet, 1930) A 90 Bông lau vàng Pycnonotus flavescens (Blyth, 1845) A 91 Bông lau họng vạch P. finlaysoni (Strickland, 1844) A 28. Họ Chích bụi Cettiidae 92 Chích đớp ruồi bụng vàng Abroscopus superciliaris (Blyth, 1859) A Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 19 29. Họ Chiền chiện Cisticolidae 93 Chiền chiện núi họng trắng Prinia superciliaris (Moore, 1854) A 94 Chích bông đuôi dài Orthotomus sutorius (Pennant, 1769) A 95 Chích bông cánh vàng O. atrogularis (Temminck, 1836) A 96 Chiền chiện bụng hung Prinia inornata (Sykes, 1832) A 97 Chiền chiện bụng vàng P. flaviventris (Delessert, 1840) A 98 Chiền chiện đầu nâu P. rufescens (Blyth, 1847) A 99 Chiền chiện lưng xám P. hodgsonii (Blyth, 1844) A 30. Họ khướu Timaliidae 100 Khướu bụi vàng Cyanoderma chrysaeum (Blyth, 1844) A 101 Chích chạch má vàng Mixornis gularis (Horsfield, 1822) A 102 Khướu bụi đầu đen Stachyris nigriceps (Blyth, 1844) A 31. Họ khướu mỏ quặp Vireonidae 103 Khướu mào bụng trắng Yuhina zantholeuca (Blyth, 1844) 32. Họ chuối tiêu Pellorneidae 104 Chuối tiêu đất Pellorneum tickelli (Blyth, 1859) A 105 Lách tách họng hung Schoeniparus rufogularis (Mandelli, 1873) A 106 Khướu đuôi dài Gampsorhynchus torquatus (Hume, 1874) A 107 Chuối tiêu ngực đốm Pellorneum ruficeps (Swainson, 1832) A 33. Họ Kim oanh Leiothrichidae 108 Khướu lùn cánh xanh Minla cyanouroptera (Hodgson, 1838) A 109 Kim oanh tai bạc Leiothrix argentauris (Hodgson, 1837) A 110 Khướu đầu trắng G. leucolophus (Hardwicke, 1815) A 111 Khướu đầu xám G. vassali (Ogilvie-Grant, 1906) A 112 Khướu bạc má Dryonastes chinensis (Scopoli, 1786) A 113 Khướu má hung * G. castanotis (Ogilvie-Grant, 1899) A 34. Họ Hút mật Nectariniidae 114 Hút mật đuôi nhon Aethopyga christinae (Swinhoe, 1869) A 115 Hút mật ngực đỏ A. saturate (Hodgson, 1836) A 116 Bắp chuối mỏ dài A. longirostra (Latham, 1790) A 117 Bắp chuối đốm đen A. magna (Hodgson, 1837) A 35. Họ Sẻ Passeridae 118 Sẻ Passer montanus (Linnaeus, 1758) A 36. Họ Chìa vôi Motacillidae 119 Chim manh Vân Nam Anthus hodgsoni (Rickmond, 1907) A Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 20 120 Chìa vôi núi Motacilla cinerea (Tunstall, 1771) A 37. Họ vành khuyên Zosteropidea 121 Vành khuyên họng vàng Zosterops palpebrosus (Temminck,1824) A 38. Họ chim di Estrildidea 122 Di cam Lonchuara striata (Linnaeus, 1766) A 123 Di đá L. punctulata (Linnaeus, 1758) A 39. Họ chim sâu Dicaeidae 124 Chim sâu vàng lục Dicaeum minullum (Jerdon, 1840) A 125 Chim sâu ngực đỏ D. ignipectus (Blyth, 1843) A Chú thích: NT: Sắp bị đe dọa theo IUCN (2019), (Có 2 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam 2007 là loài Gà lôi trắng và Bồng chanh rừng, Gà lôi trắng cũng nằm trong phụ lục IB của Nghị định 06/2019 của Chính phủ). QS: Quan sát trực tiếp ngoài thiên nhiên; PV: Phỏng vấn dân địa phương; A: Loài có ảnh chụp; *: Loài bổ sung cho danh lục chim của Khu BTTN Pù Hoạt (2017). 3.2. Phân bố theo sinh cảnh Kết quả nghiên cứu cho thấy các loài chim ghi nhận được trong đợt khảo sát tập trung chủ yếu tại các sinh cảnh rừng lá rộng thường xanh, là kiểu rừng chiếm diện tích lớn nhất. Phân bố chủ yếu trong kiểu sinh cảnh này gồm các họ phổ biến như họ Chào mào (Pycnonotidae), họ Khướu (Timaliidae), họ Trĩ (Phasianidae) và họ Quạ (Corvidae)... Sinh cảnh rừng hỗn giao lá rộng và lá kim là nơi phân bố chủ yếu của các loài trong họ Trèo cây (Sittidae), Gõ kiến (Picidae), Phường chèo (Campephaidae), Sẻ (Estrildidae) Trong các sinh cảnh rừng thường xanh ven suối, đất ngập nước là nơi phân bố các loài có tập tính kiếm ăn các loài cá, tôm và côn trùng nước. Đại diện của nhóm này là các loài thuộc họ Diệc (Ardeidae), họ Sả (Alcedinidae) và một số loài thuộc họ đớp ruồi (Muscicapidae) như Chích choè nước trán trắng - Enicurus schistaceus, Đuôi đỏ đầu trắng - Chaimarrornis leucocephalus, Đuôi đỏ đầu xám - Rhyacornis fuliginosus Phân bố của các loài chim theo tầng tán cũng cho thấy sự có mặt tại cả tầng vượt tán, tầng giữa và mặt đất. Đại diện ở tầng vượt tán là các loài chim thuộc họ Chèo bẻo (chèo bẻo rừng - Dicrurus aeneus, chèo bẻo xám - Dicrurus leucophaeus, chèo bẻo cộ đuôi chẻ Dicrurus paradiseus), họ Phường chèo (Phường chèo đỏ lớn - Pericrocotus flammeus, Phường chèo má xám - Pericrocotus solaris), họ Chào mào (Cành cạch đen - Hypsipetes leucocephalus, Cành cạch núi - Ixos mcclellandii) Tại tầng giữa quan sát bắt gặp chủ yếu là các loài chim thuộc bộ Sẻ, trong đó đại diện là các loài thuộc họ Khướu - Timaliidae, họ Trèo cây - Sittidae, họ Gõ kiến - Picidae, họ Chim lam - Irenidae, họ Chim xanh - Chloropseidae, họ Vàng anh - Oriolidae Thức ăn chủ yếu của chúng là các loài côn trùng trong tán lá, thân cây và các loài hạt, quả chín. Tại tầng mặt đất thường là các loài chim thuộc họ Trĩ - Phasianidae, họ Khướu - Timaliidae Thức ăn chủ yếu là các loài hạt và côn trùng, giun. Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 21 3.3. Các loài có giá trị bảo tồn và ghi nhận mới bảo tồn Trong tổng số 125 loài đã ghi nhận có loài Bồng chanh rừng Alcedo hercules trong Danh lục IUCN 2019 ở cấp Sắp bị đe doạ (NT) và loài Gà lôi trắng - Lophura nycthemera trong Sách đỏ Việt Nam, 2007. Gà lôi trắng - Lophura nycthemera (Linnaeus, 1758). Đây là loài thuộc mức ít nguy cấp (LR cd) theo Sách Đỏ Việt Nam năm 2007. Loài này hiện cũng được ghi nhận tại phụ lục IB trong Nghị định 06/2019 của Chính phủ. Đặc biệt, số lượng cá thể Gà lôi trắng hiện còn ít trong khu vực nghiên cứu, do đó cần có các chương trình bảo tồn nguyên vị ở cấp hệ sinh thái để duy trì, phát triển số lượng ở mức an toàn. Kết quả khảo sát đã bổ sung 01 loài cho vùng Bắc Trung Bộ và 01 loài cho Danh lục Chim của Khu BTTN Pù Hoạt: + Choàng choạc đầu đen - Dendrocitta frontalis (Horsfield, 1840) (hình 1): Là loài định cư không phổ biến, phân bố ở các kiểu sinh cảnh rừng lá rộng thường xanh, rừng tre nứa, độ cao phân bố tối đa đến 1200m so với mực nước biển. Thức ăn chủ yếu là trái cây. Theo các kết quả nghiên cứu trước đây ở Việt Nam loài này mới chỉ được ghi nhận tại vùng tây bắc và đông Bắc [8]. Kết quả này đã mở rộng vùng phân bố của loài xuống đến khu vực bắc Trung bộ. Hình 1. Choàng choạc đầu đen (Collared treepie) Dendrocitta frontalis (Horsfield, 1840) + Khướu má hung - Garrulax castanotis (Ogilvie-Grant, 1899) (hình 2): Là loài định cư có vùng phân bố hẹp thuộc khu vực Đông bắc, Bắc và Trung Trung bộ. Khướu má hung phân bố ở sinh cảnh rừng lá rộng thường xanh ở đai độ cao từ 400 đến 1700m so với mực nước biển. Thức ăn chủ yếu là các loài côn trùng. Là loài hiếm gặp và khó quan sát được trong tự nhiên do tập tính kiếm ăn thường trong các tán lá và cây bụi [8]. Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 22 Hình 2. Khướu má hung (Rufous-cheeked Laughingthrush) Garrulax castanotis (Ogilvie-Grant, 1899) 4. KẾT LUẬN - Tổng số 125 loài chim thuộc 39 họ và 10 bộ đã được ghi nhận, trong đó bộ Sẻ có số lượng loài nhiều nhất, chiếm 70,4%; bộ Gõ kiến chiếm 9,2%; bộ Bồ câu chiếm 4,8%; bộ Ưng và bộ Cu cu chiếm 4%; các bộ khác có từ 1 đến 3 loài chiếm 11,8% tổng số loài đã ghi nhận. - Mở rộng vùng phân bố cho 01 loài (Choàng choạc đầu đen) và bổ sung thêm 01 loài cho danh lục chim của Khu BTTN Pù Hoạt (Khướu má hung). TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Nghệ An, “Điều tra đa dạng sinh học Khu BTTN Pù Hoạt, Nghệ An, đề xuất giải pháp bảo vệ”, 2017. 2. Phân viện điều tra quy hoạch rừng Bắc Trung Bộ, “Quy hoạch bảo tồn và phát triển bền vững rừng đặc dụng - Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt giai đoạn 2013 -2020”, 2102. 3. IUCN, Red List of Threatened Species. truy cập ngày 16/4/2012. 4. Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Sách Đỏ Việt Nam. Phần I: Động Vật, Nxb. Khoa học tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội, 2007. 5. Tordoff A.W., Nguyễn Cử, Eames J. C., Furey N. M, Lê Mạnh Hùng, Hà Quý Quỳnh, Seward A.M., Lê Trọng Trải, Nguyễn Đức Tú, Zekveld C.T., Sách hướng dẫn các vùng chim quan trọng ở Việt Nam, Chương trình BirdLife Quốc tế tại Đông Dương và Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật, Hà Nội, 2002. 6. Nguyễn Cử, Lê Trọng Trải, Phillipps K., Chim Việt Nam, Chương Trình Birdlife Quốc Tế tại Việt Nam, Nxb. Lao Động - Xã Hội, Hà Nội, 2004. Nghiên cứu khoa học công nghệ Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 18, 07/2019 23 7. Lê Mạnh Hùng, Giới thiệu một số loài chim Việt Nam, Nxb. KHTN& CN, 2012, 585 trang. ISBN: 978-604-913-070-0. 8. Robson C.R, A Field Guide to the Birds of South-East Asia, New Holland Publishers, London, 2008. 9. Robson C.R., Eames J.C., Nguyễn Cử, Trương Văn Lã, Further recent records of birds from Viet Nam, Forktail, 1993, 8:25-52. 10. Robson C.R., Eames J.C., Nguyễn Cử, Trương Văn Lã, Birds recorded during the third BirdLife/Forest Birds Working Group expedition in Vietnam, Forktail, 1993, 9:89-119. 11. Võ Quý, Nguyễn Cử, Danh lục chim Việt Nam, Nxb. Nông Nghiệp, Hà Nội, 1995. SUMMARY RESULTS OF THE RAPID AVIFAUNA SURVEYS IN PU HOAT NATURAL RESERVE, NGHE AN PROVINCE A total of 125 bird species belonging to 39 families and 10 orders have been recorded, of which Passeriformes was the most abundant with 88 species accounting for 70.4%, Piciformes 11 species - 8.8%, Columbiformes 6 species - 4.8%, Accipitriformes and Cuculiformes 5 species - 4%, others order 1 to 3 species, accounting for 11.8%. We confirmed the first record of Collared Treepie for the North Central of Vietnam and adding one more species for the birdlist of Pu Hoat Nature Reserve (Rufous-cheeked Laughingthrush). Keywords: Pu Hoat, Collared Treepie, North central. Nhận bài ngày 07 tháng 3 năm 2019 Phản biện xong ngày 26 tháng 6 năm 2019 Hoàn thiện ngày 08 tháng 7 năm 2019 (1) Viện Sinh thái Nhiệt đới, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga