Kết quả vận động hiến máu tình nguyện của trung tâm truyền máu chợ Rẫy năm 2012

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014 Nghiên cứu Y học Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013 215 KẾT QUẢ VẬN ĐỘNG HIẾN MÁU TÌNH NGUYỆN CỦA TRUNG TÂM TRUYỀN MÁU CHỢ RẪY NĂM 2012 Lê Hoàng Oanh* TÓM TẮT Mở đầu: Máu rất cần thiết trong cấp cứu và điều trị bệnh nhân, vì vậy vận động hiến máu tình nguyện đóng vai trò rất quan trọng. Năm 2012, Trung tâm Truyền máu Chợ Rẫy kết hợp với Hội Chữ thập đỏ các tỉnh Miền Đông Nam bộ tổ chức vận động hiến máu tình nguyện thu được kết quả đáng khích lệ. Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu, mô tả hàng loạt. Kết quả: Từ 01/10/2011 đến 01/10/2012, Trung tâm Truyền máu Chợ Rẫy (TTTMCR) đã tiếp nhận được 77.583 đv máu, trong đó người hiến máu tình nguyện (NHMTN) chiếm tỷ lệ 99,9%, thân nhân chiếm tỷ lệ 0,1% và người cho máu chuyên nghiệp chiếm tỷ lệ 0,02%. Tỷ lệ máu 350-450ml là 97%, tỷ lệ máu hủy do xét nghiệm sàng lọc dương tính là 6,7%. Kết luận: Cần có sự phối hợp Trung tâm Truyền máu khu vực Chợ Rẫy (TTTMKVCR) với Ban chỉ đạo vận động hiến máu tình nguyện các tỉnh, thành phố, Hội Chữ thập đỏ trong khu vực và các bệnh viện tỉnh để duy trì: Người hiến máu tình nguyện. Phân bố đều chỉ tiêu cho các tháng trong năm. Tăng tỷ lệ máu hiến 350- 450ml, Giảm tỷ lệ máu xét nghiệm sàng lọc dương tính. Từ khóa: Vận động hiến máu tình nguyện. ABSTRACT RESULTS OF MOBILIZATION FOR VOLUNTARY BLOOD DONATION OF BLOOD TRANSFUSION CENTER CHO RAY HOSPITAL 2012 Le Hoang Oanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 2 - 2014: 215-219 Background: Blood is needed for emergencies and treat patients, so blood donation campaign volunteers play a very important role. In 2012, Cho Ray Hospital Blood Transfusion Center in conjunction with the Red Cross of the South Eastern provinces organized voluntary blood donation campaign obtained encouraging results. Methods: Retrospective, descriptive, cross-sectional. Results: From 01/10/2011 to 01/10/2012, Cho Ray Blood Transfusion Center have received 77,583 bloods units in which volunteer donors is was 99.9% relative dononers rate of 0.1%, and professional blood donors accounted for 0.02%. Blood rating 350-450ml was 97%, canceled blood unit ratio due to a positive screening test was 6.7% Conclusions: Combination between Cho Ray Blood Transfusion Center with the Steering Committee Volunteer Blood Donation, The Red Cross of provinces, cities, and provincial Hospital to maintain: Volunteer blood donors. The amount of blood collected spread in months. To increase blood units 350-450ml. To reduce the rate of blood screening test positive. Keywords: Voluntary blood donation campaign. MỞ ĐẦU Trung tâm Truyền máu Chợ Rẫy hình thành trên cơ sở dự án Trung tâm Truyền máu Khu vực Đông Nam bộ (TTTMKVĐNB) và được tách ra từ Khoa Huyết học Truyền máu - Bệnh viện Chợ Rẫy (BVCR) từ 11/2009. Ngày 05/10/2012, * Trung tâm Truyền máu Chợ Rẫy Tác giả liên lạc: TS.BS. Lê Hoàng Oanh, ĐT: 0903688480 Email: lhoanh480@gmail.com Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013 216 TTTMCR chính thức đưa vào hoạt động. Thật ra công việc vận động hiến máu tình nguyện của TTTMCR đã được tiến hành ngay từ những năm đầu tiên của dự án TTTMKVĐNB. Cuộc vận động đã làm thay đổi cơ bản nguồn người hiến máu (NHM) từ người bán máu chuyên nghiệp sang NHM tình nguyện. Năm 2012 mặc dù có nhiều khó khăn nhưng phong trào vận động hiến máu tình nguyện (VĐHMTN) của TTTMCR đã thu được kết quả khả quan đáng khích lệ. TỔNG QUAN Từ thời cổ xưa, người ta đã biết rằng máu là thành phần rất quan trọng và cần thiết cho sự sống(2). Truyền máu thực sự thành công và phát triển mạnh từ thế kỷ XX khi Karl Landsteiner phát hiện ra hệ thống nhóm máu ABO, từ đó đến nay vấn đề an toàn truyền máu đã trở nên đặc biệt quan trọng khi sử dụng máu trong điều trị (2). Nước ta truyền máu trước đây được quan tâm chưa đúng mức. Từ khi có chương trình an toàn truyền máu quốc gia (2002) thì vấn đề an toàn truyền máu được nhiều người quan tâm. Chúng ta đã xây dựng 5 TTTM trên cả nước và đã đi vào hoạt động, trong đó vận động tuyên truyền hiến máu tình nguyện (HMTN) là một chương trình hoạt động hàng đầu của các trung tâm để có được nguồn NHM tình nguyện. TTTMCR là một trong những trung tâm lớn, bao phủ 5 tỉnh miền Đông Nam bộ (Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu) đã và đang đi vào hoạt động bước đầu có hiệu quả. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng Số lượng máu tiếp nhận từ NHM tình nguyện của các tỉnh bao phủ. Phương pháp nghiên cứu Hồi cứu, mô tả, cắt ngang. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN Về cơ chế phối hợp Năm 2008, hệ thống vận động hiến máu tình nguyện được thành lập với 4 cấp: trung ương - tỉnh/thành phố - quận/huyện/thị xã - phường/xã/thị trấn nhằm xây dựng kế hoạch hiến máu tình nguyện cho địa phương(2). TTTM-CR phối hợp với 5 tỉnh Miền Đông Nam bộ (Đồng Nai, Bình Dương, Bỉnh Phước, Tây Ninh và Bà Rịa-Vũng Tàu) theo sơ đồ hoạt động như sau: Sơ đồ cơ chế phối hợp hoạt động của TTTMCR BAN CHỈ ĐẠO VẬN ĐỘNG HMTN (PHÓ CT TỈNH/TP) HỘI CHỮ THẬP Đ Vận động tuyên truyền để có nguồn máu tự nguyện an toàn BỆNH VIỆN Kế hoạch sử dụng máu TT TRUYỀN MÁU CHỢ RẪY Tổ chức tiếp nhận máu, sàng lọc, sản xuất máu và chế phẩm máu Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014 Nghiên cứu Y học Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013 217 Tình hình tiếp nhận máu từ 2009 - 2012 69.019 77.583 66.538 75.663 60.000 62.000 64.000 66.000 68.000 70.000 72.000 74.000 76.000 78.000 80.000 2009 2010 2011 2012 Máu tiếp nhận Biểu đồ 1. Tình hình tiếp nhận máu của TTTMCR từ 2009 đến 2012 Hoạt động tiếp nhận máu tăng liên tục qua từng năm. So với BV TMHH TP.HCM (1), số lượng của chúng tôi thấp hơn nhưng so với các trung tâm khác thì số lượng của chúng tôi cao hơn như: Đà Nẵng năm 2009 chỉ tiếp nhận được 19.014 đơn vị, năm 2010 tiếp nhận được 20.914 đơn vị (3). Tình hình tiếp nhận máu trong năm 2012 Bảng 1. Tình hình tiếp nhận máu từng tháng trong năm 2012 (từ 01/10/2011 – 30/09/2012) 10- 2011 11- 2011 12- 2011 01- 2012 02- 2012 03- 2012 04- 2012 05- 2012 06- 2012 07- 2012 08- 2012 09- 2012 TỔNG CỘNG ĐỒNG NAI 2,512 990 1,284 2,444 4,385 2,510 1,180 1,763 2,019 1,655 2,513 1,178 24,433 BÌNH PHƯỚC 561 1,064 904 688 1,396 740 1,243 1,598 635 757 814 1,228 11,628 BÌNH DƯƠNG 657 460 1,448 190 662 1,009 823 912 1,277 308 527 1,284 9,557 BRVT 764 186 545 358 1,076 1,287 777 501 1,074 755 1,127 1,375 9,825 TÂY NINH 578 581 473 419 1,135 756 733 961 334 394 1,075 602 8,041 TP, HCM 1,273 3,269 2,054 201 671 251 3,053 1,189 805 277 498 558 14,099 TỔNG CỘNG 6,345 6,550 6,708 4,300 9,325 6,553 7,809 6,924 6,144 4,146 6,554 6,225 77,583 Lượng máu tiếp nhận trải đều ra từng tuần và từng tháng. Kết quả là từ 01/10/2011 đến 30/9/2012 TTTMCR đã tiếp nhận được 77.583 đơn vị. Kết quả này cao hơn so với TTTM Hải Phòng năm 2010 và 2011 (21.972 đơn vị) (4). 4.300 4.146 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 10 /1 1 11 /1 1 12 /1 1 01 /1 2 02 /1 2 03 /1 2 04 /1 2 05 /1 2 06 /1 2 07 /1 2 08 /1 2 09 /1 2 Số đv máu Biểu đồ 2. Diễn biến tình hình tiếp nhận máu trong năm 2012 (từ 01/10/2011 – 30/09/2012) Qua đó chúng ta thấy lượng máu tiếp nhận trung bình hàng tháng là 6.000 đv, giảm nhẹ vào tháng 1 và tháng 7 là vào dịp tết và hè. Tình hình tiếp nhận máu tại các tỉnh trong diện bao phủ Bảng 2. So sánh lượng máu tiếp nhận với nhu cầu máu ước tính năm 2012 CHỈ TIÊU THỰC TẾ 2012 TỶ LỆ Đồng Nai 26,859 24,433 91,0% Bình Phước 9,701 11,628 119,9% Bình Dương 11,908 9,557 80,3% Bà Rịa – Vũng Tàu 9,932 9,825 98,9% Tây Ninh 11,177 8,041 71,9% ĐH TP, Hồ Chí Minh 15,423 14,099 91,4% Tổng cộng 85,000 77,583 91,3% Nhận xét: Phong trào HMTN của khu vực miền Đông Nam bộ bước đầu phát triển. Tuy nhiên so với chỉ tiêu về nhu cầu máu theo dân số mà Ban chỉ đạo VĐHMTN trung ương giao thì chỉ có Bình Phước đạt > 119,9%, Bà Rịa-Vũng Tàu 98,9%, các tỉnh thành còn lại đạt từ 71 – 91%. Trung bình khu vực chúng ta chỉ đạt 91,3%. Do đó chúng ta còn phải tiếp tục tích cực vận động HMTN hơn nữa để có đủ số lượng máu phục vụ cho cấp cứu và điều trị bệnh nhân. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013 218 Tỷ lệ các nguồn máu tiếp nhận Bảng 3. Tỷ lệ các nguồn máu tiếp nhận từ 2008 – 2012 Nguồn máu tiếp nhận 2008 2009 2010 2011 2012 Chuyên nghiệp 5,783 (9%) 1,900 (3%) 18 (0,03%) 08 (0,01%) 09 (0,01%) Thân nhân 3,914 (6%) 3,250 (5%) 742 (1,07%) 157 (0,21%) 68 (0,09%) Tình nguyện 55,110 (85%) 61,388 (92%) 68,259 (98,9%) 75,498 (99,78%) 77,507 (99,9%) Tổng cộng 64,807 66,538 69,019 75,663 77,583 TTTM-CR: Hiến máu tình nguyện: 99/9%, Thân nhân: 0,09%; Chuyên nghiệp: 0,01%. Trong khi TTTM-HP các tỉ số này là: 82,92%; 2,64% và 14,44% (4). Nguồn máu tình nguyện thay thế hoàn toàn nguồn bán máu chuyên nghiệp và thân nhân cho máu. Kết quả này cũng tương tự kết quả của BV TMHH TP. HCM (1). Tình nguyện Chuyên nghiệp Thân nhân 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 2008 2009 2010 2011 2012 Chuyên nghiệp Thân nhân Tình nguyện Biểu đồ 3. Tỷ lệ các nguồn máu tiếp nhận từ 2009 – 2012 Tỷ lệ máu hiến theo thể tích Bảng 4. Tỷ lệ máu 250ml, 350ml và 450ml năm 2012 Đơn vị 250ml Tỷ lệ % 350, 450ml Tỷ lệ % Tổng cộng TP, HCM 423 3,09 13,676 96,91 14,099 Đồng Nam 601 2,52 23,832 97,48 24,433 Bình Phước 1,181 11,3 10,447 88,70 11,628 Bình Dương 135 1,43 9,422 98,57 9,557 Tây Ninh 88 1,11 7,953 98,89 8,041 BR-VT 139 1,44 9,686 98,56 9,825 Tổng cộng 2,567 3,31 75,016 96,69 77,583 Tỷ lệ máu 350 – 450ml là 96,69%, 250ml là 3,31%. Bảng 5. So sánh tỷ lệ máu hiến theo thể tích từ năm 2007 – 2012 2007 2008 2009 2010 2011 2012 250ml 53,944 (80%) 39,502 (61%) 28,559 (28%) 9,532 (14%) 5,617 (7,4%) 2,567 (3,31%) 350, 450ml 13,650 (20%) 25,305 (39%) 47,979 (72%) 59,487 (86%) 70,046 (92,6%) 75,016 (96,69%) Tổng cộng 67,594 64,807 66,538 69,019 75,663 77,583 Tỷ lệ máu thể tích 350ml, 450ml tăng từ 20% (2007), năm đầu triển khai tiếp nhận máu thể tích 350ml, 450ml lên 96,69% năm 2012. Kết quả này cũng tương tự kết quả của Đào Ngọc Tuyền ở BV TMHH TP. HCM (1) và cao hơn các trung tâm truyền máu khác (4,3). Sở dĩ đạt được kết quả này là do những năm qua chúng ta tiếp tục vận động HMTN, hiến máu đạt chất lượng cao nhằm hướng tới tiêu chuẩn quốc tế. 3.31% 96.69% 7.40% 14% 28% 61% 80% 39% 20% 72% 86% 92.60% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 250ml 350, 450ml Biểu đồ 4. Tỷ lệ máu tiếp nhận theo thể tích từ 2007 – 2012 Có thể nói cuộc vận động HMTN của khu vực chúng ta đã phát triển và đã đi vào chiều sâu nhằm hướng tới tiêu chuẩn chất lượng của khu vực và trên thế giới. Tỷ lệ máu hủy do xét nghiệm sàng lọc dương tính Theo qui định của Bộ Y tế thì tất cả các đơn vị máu tiếp nhận đều phải được xét nghiệm sàng lọc 5 bệnh: viêm gan B, viêm gan C, sốt rét, giang mai và đặc biệt là HIV. Nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc một trong năm bệnh này dương tính thì đơn vị máu đó phải hủy bỏ. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014 Nghiên cứu Y học Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013 219 Bảng 6. Tỷ lệ máu hủy do xét nghiệm sàng lọc dương tính 2009 2010 2011 2012 Tổng số máu tiếp nhận 66,538 69,019 75,663 77,583 Tổng số máu hủy 6,654 5,575 5,720 5,231 Tỷ lệ % 10,0 8,0 7,6 6,7 Tỷ lệ máu hủy năm 2012 là 6,7%. Tỷ lệ hủy máu giảm đều qua các năm nhờ: Ứng dụng phần mềm quản lý NHM (từ năm 2010), do đó trì hoãn vĩnh viễn những người có kết quả (+) đến hiến máu. Cán bộ chuyên trách, tình nguyện viên vận động hiến máu đã nỗ lực vận động, mời gọi lượng người hiến máu tình nguyện nhắc lại. KẾT LUẬN Năm 2012, TTTMCR đã tiếp nhận 77.583 đv máu, trong đó NHM tình nguyện là 99,9%, thân nhân chiếm tỷ lệ 0,1% và người cho máu chuyên nghiệp chiếm tỷ lệ 0,02%. Tỷ lệ máu 350-450ml là 97%, tỷ lệ máu hủy do xét nghiệm sàng lọc dương tính là 6,7%. Nhờ có sự kết hợp chặt chẽ giữa TTTMCR với ban chỉ đạo VĐHMTN, hội Chữ thập đỏ của 5 tỉnh đã duy trì được nguồn NHM tình nguyện bền vững và trải đều ra trong năm nên đã cung cấp đầy đủ máu và các chế phẩm máu phục vụ cho công việc cấp cứu và điều trị bệnh nhân trong khu vực. KIẾN NGHỊ Thường xuyên tập huấn tuyên truyền viên vận động HMTN cho cán bộ, hội viên hội Chữ thập đỏ, đoàn viên Đoàn thanh niên các trường đại học, các kiến thức cơ bản về máu và an toàn truyền máu, và hiến máu nhắc lại. Ứng dụng phần mềm quản lý người hiến máu, do đó có thể từ hoãn vĩnh viễn NHM có kết quả sàng lọc (+) trở lại hiến máu nên tỷ lệ máu hủy có xu hướng giảm dần. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đào Ngọc Tuyền, Nguyễn Thị Tuyết Thu. Trương Thị Kim Dung (2012). Tình hình tiếp nhận và cung cấp máu tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học TP. Hồ Chí Minh trong 5 năm (2007- 2011). Y học Việt Nam, tập 396:242-248. 2. Đỗ Trung Phấn và cs (2012). Quá trình phát triển, những kết quả và giá trị của công tác vận động hiến máu tình nguyện ở Việt Nam. Một số chuyên đề Huyết học Truyền máu, tập IV, NXB Y học. 23-31 3. Nguyễn Hữu Thắng, Trần Thị Thúy Hồng và cs (2012). Tình hình nhiễm HBV, HCV, HIV, giang mai trên người hiến máutại Đà Nẵng trong 5 năm (2006-2010). Y học Việt Nam, tập 396:519- 525. 4. Nguyễn Thị Thu Hiền, Hoàng Văn Phóng (2012). Đặc điểm người hiến máu tình nguyện tại Hải Phòng 2 năm 2010-2011. Y học Việt Nam, tập 396:422-427. Ngày nhận bài: 21/02/2013 Ngày phản biện đánh giá bài báo: 26/08/2013 Ngày bài báo được đăng: 30/05/2014