Lời nói đầu
Trên cơ sở quy trình chế biến sản phẩm cá tra phi lê cấp đông tại xí nghiệp CBTSXK Cataco. Chúng tôi tiến hành khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian đến các công đoạn: rửa trước khi cắt tiết, rửa sau khi cắt tiết, rửa sau khi phi lê; thời gian sửa cá đến chất lượng cá tra phi lê cấp đông.
Nhằm tìm ra nhiệt độ và thời gian thích hợp ở các công đoạn đã nêu trên, phần nghiên cứu được tiến hành như sau:
Khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá trước khi cắt tiết. Thí nghiệm bố trí ở 3 mức nhiệt độ là: 8-100C, 18-200C, 28-300C và 3 mức thời gian là 5 phút, 10 phút, 15 phút.
Nhiệt độ nước rửa và thời gian rửa cá sau khi cắt tiết ảnh hưởng rất lớn đến màu sắc của cá. Thí nghiệm tiến hành rửa cá ở 3 mức nhiệt độ là: 13-150C, 18-200C, 23-250C và 3 mức thời gian là 10 phút, 20 phút, 30 phút.
Trong quá trình rửa cá sau khi phi lê, nhiệt độ và thời gian rửa có ảnh hưởng nhiều đến lượng Coliforms và tổng vi khuẩn hiếu khí, cũng như chất lượng sản phẩm. Bố trí thí nghiệm rửa cá sau phi lê ở 3 mức nhiệt độ là: 8-100C, 18-200C, 28-300C và 3 mức thời gian là 8 phút, 12 phút, 16 phút.
Thời gian sửa cá cũng được khảo sát nhằm tìm ra thời gian sửa cá thích hợp để sản phẩm đạt chất lượng tốt nhất về chỉ tiêu vi sinh và cảm quan. Tiến hành sửa cá ở 3 mức thời gian: 10 phút, 20 phút, 30 phút.
Kết quả thí nghiệm cho thấy: Cá trước khi cắt tiết được rửa ở nhiệt độ: 18-200C trong 10 phút là thích hợp. Sau đó cá được đem đi cắt tiết và rửa ở nhiệt độ 23-250C trong 20 phút. Nhiệt độ nước rửa sau khi phi lê là 18-200C và rửa trong thời gian 8 phút được xem là tối ưu. Thời gian sửa cá là 10 phút sẽ cho sản phẩm có chất lượng tốt nhất về các chỉ tiêu: cảm quan, vi sinh, màu sắc, cấu trúc.
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
LỜI CẢM TẠ
TÓM LƯỢC
MỤC LỤC
DANH SÁCH BẢNG
DANH SÁCH HÌNH
Chương 1: GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Chương 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
2.1. Giới thiệu tổng quan về nhà máy
2.1.1. Quá trình thành lập công ty
2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lí của công ty
2.1.3. Vị trí địa lí của công ty
2.1.4. Sơ đồ mặt bằng
2.2. Nguyên liệu
2.2.1. Đặc điểm sinh thái của cá
2.2.2. Cấu trúc của thịt cá
2.2.3. Thành phần hoá học của cá
2.2.4. Giá trị dinh dưỡng của cá
2.2.4.1. Protid
2.2.4.2. Lipid
2.2.4.3. Glucid
2.2.4.4. Khoáng
2.2.4.5. Vitamin
2.2.5. Những biến đổi của cá sau khi chết
2.2.5.1. Sự tiết chất nhớt ra ngoài cơ thể
2.2.5.2. Sự tê cứng sau khi chết
2.2.5.3. Quá trình tự phân giải
2.2.5.4. Quá trình thối rữa
2.2.6. Những biến đổi của cá trong quá trình làm lạnh
2.2.6.1. Biến đổi vi sinh vật
2.2.6.2. Biến đổi hoá học
2.2.6.3. Biến đổi lý học
2.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian đến khả năng
bảo quản các sản phẩm thuỷ sản
2.4. Giới thiệu công nghệ sản xuất cá tra phi lê cấp đông
2.4.1. Sơ đồ quy trình
2.4.2. Thuyết minh quy trình
2.4.2.1. Tiếp nhận nguyên liệu
2.4.2.2. Cân 1
2.4.2.3. Phân loại sơ bộ
2.4.2.4. Cắt tiết
2.4.2.5. Rửa 1
2.4.2.6. Phi lê
2.4.2.7. Rửa 2
2.4.2.8. Lạng da
2.4.2.9. Cân 2
2.4.2.10. Sửa cá
2.4.2.11. Rửa 3
2.4.2.12. Kiểm cá
2.4.2.13. Phân cỡ, loại
2.4.2.14. Rửa 4
2.4.2.15. Cân 3
2.4.2.16. Xếp khuôn
2.4.2.17. Chờ đông
2.4.2.18. Cấp đông
2.4.2.19. Tách khuôn- mạ băng
2.4.2.20. Bao gói
2.4.2.21. Trữ đông
2.5. Một số tiêu chuẩn của sản phẩm cá tra phi lê cấp đông
2.5.1. Tiêu chuẩn cảm quan
2.5.2. Tiêu chuẩn hoá học
2.5.3. Tiêu chuẩn vi sinh
Chương 3: PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Phương tiện nghiên cứu
3.1.1. Địa điểm
3.1.2. Nguyên vật liệu- Hoá chất sử dụng
3.1.3. Thiết bị sử dụng
3.2. Phương pháp nghiên cứu
3.2.1. Thí nghiệm 1
3.2.1.1. Mục đích
3.2.1.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.1.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.1.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.1.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.1.6. Tính toán thống kê
3.2.2. Thí nghiệm 2
3.2.2.1. Mục đích
3.2.2.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.2.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.2.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.2.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.2.6. Tính toán thống kê
3.2.3. Thí nghiệm 3
3.2.3.1. Mục đích
3.2.3.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.3.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.3.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.3.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.3.6. Tính toán thống kê
3.2.4. Thí nghiệm 4
3.2.4.1. Mục đích
3.2.4.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.4.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.4.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.4.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.4.6. Tính toán thống kê
Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
4.1. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá
trước khi cắt tiết đến chất lượng sản phẩm
4.2. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá sau khi cắt tiết
đến chất lượng và sự phát triển của vi sinh vật
4.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá sau phi lê
đến chất lượng sản phẩm
4.4. Ảnh hưởng của thời gian sửa cá đến chất lượng sản phẩm
Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
5.1. Kết luận
5.2. Đề nghị
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ CHƯƠNG
DANH SÁCH BẢNG
Bảng số
Tựa bảng
Trang
Thành phần hoá học của thịt cá tra phi lê
Hàm lượng acid amin trong thịt cá
Ảnh hưởng của nhiệt độ đến thời hạn sử dụng một số sản phẩm thuỷ sản
Tiêu chuẩn cảm quan của cá tra, ba sa phi lê cấp đông
Tiêu chuẩn hoá học của cá tra, ba sa phi lê cấp đông
Tiêu chuẩn vi sinh của cá tra, ba sa phi lê cấp đông
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên liệu khác nhau
Kết quả đo màu sắc sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên liệu khác nhau
Kết quả đo cấu trúc sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên liệu khác nhau
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên liệu khác nhau
Kết quả phân tích Coliforms tổng số ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên liệu khác nhau
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả đo màu sắc của sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả đo cấu trúc sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả phân tích Coliforms tổng số ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và thời gian khác nhau
Kết quả đo màu sắc của sản phẩm khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và thời gian khác nhau
Kết quả đo cấu trúc của sản phẩm khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và thời gian khác nhau
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và thời gian khác nhau
Kết quả phân tích Cloiforms tổng số khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và thời gian khác nhau
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm ở các thời gian sửa cá khác nhau
Kết quả đo màu sắc sản phẩm ở các thời gian sửa cá khác nhau
Kết quả đo cấu trúc sản phẩm ở các thời gian sửa cá khác nhau
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí ở các thời gian sửa cá khác nhau
Kết quả phân tích Coliforms tổng số ở các thời gian sửa cá khác nhau
PHỤ CHƯƠNG
Bảng cho điểm các chỉ tiêu đánh giá cảm quan
Kết quả xử lý thống kê
96 trang |
Chia sẻ: banmai | Lượt xem: 2444 | Lượt tải: 5
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian sơ chế, xử lý đến chất lượng cá tra phi lê cấp đông tại xí nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu (xncbtsxk) cataco, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP- TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
HUỲNH THU THUỲ
MSSV: DTP010911
KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ VÀ THỜI GIAN
SƠ CHẾ, XỬ LÝ ĐẾN CHẤT LƯỢNG CÁ TRA PHI LÊ
CẤP ĐÔNG TẠI XNCBTSXK CATACO
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP KỸ SƯ NGÀNH CÔNG NGHỆ THỰC PHẨM
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
GV 1: Ths. PHAN THỊ THANH QUẾ
GV 2: Ks CAO THI LUYẾN
Tháng 6 . 2005
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP-TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ VÀ THỜI GIAN
SƠ CHẾ, XỬ LÝ ĐẾN CHẤT LƯỢNG CÁ TRA PHI LÊ
CẤP ĐÔNG TẠI XNCBTSXK CATACO
Do sinh viên: HUỲNH THU THUỲ thực hiện và đệ nạp
Kính trình hội đồng chấm luận văn xét duyệt
Long Xuyên, ngày…….tháng……năm 200…
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
GV 1: Ths. Phan Thị Thanh Quế
GV 2: Ks Cao Thị Luyến
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA NÔNG NGHIỆP-TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp đã chấp thuận luận văn đính kèm với tên đề tài:
KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ VÀ THỜI GIAN SƠ CHẾ, XỬ LÝ
ĐẾN CHẤT LƯỢNG CÁ TRA PHI LÊ CẤP ĐÔNG TẠI XÍ NGHIỆP CHẾ BIẾN
THUỶ SẢN XUẤT KHẨU (XNCBTSXK) CATACO.
Do sinh viên: HUỲNH THU THUỲ
Thực hiện và bảo vệ trước Hội đồng ngày:................................................................
Luận văn đã được hội đồng đánh giá ở mức:.............................................................
Ý kiến của Hội đồng: .................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
Long xuyên, ngày….tháng….năm 200…
DUYỆT Chủ Tịch Hội đồng
BAN CHỦ NHIỆM KHOA NN-TNTN
NGUYỄN VĂN MƯỜI
TIỂU SỬ CÁ NHÂN
Hình 4 x 6
Họ và tên: HUỲNH THU THÙY
Ngày tháng năm sinh: 11-02-1983
Nơi sinh: Ômôn- Hậu giang
Con Ông: HUỲNH VĂN QUÍ
và Bà: NGUYỄN THỊ CHUYỀN
Địa chỉ: Ấp Thới Hòa B, Xã Thới Thạnh, Huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ
Đã tốt nghiệp phổ thông năm: 2001
Vào Trường Đại Học An Giang năm 2001, học lớp ĐH2-TP2, khoá II thuộc
Khoa Nông Nghiệp và Tài Nguyên Thiên Nhiên (NN-TNTN) và đã tốt nghiệp kỹ sư
ngành Công Nghệ Thực Phẩm năm: 2005.
LỜI CẢM TẠ
Được sự phân công của quý Thầy Cô bộ môn CNTP Khoa NN-TNTN Trường
Đại Học An Giang; sau hơn 3 tháng thực tập em đã hoàn thành đề tài nghiên cứu: Khảo
sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian sơ chế, xử lý đến chất lượng sản phẩm cá tra phi
lê cấp đông tại XNCBTSXK Cataco.
Quyển báo cáo này được đúc kết từ quá trình học tập ở trường và thực tập tại xí
nghiệp, với sự hướng dẫn của cô Phan Thị Thanh Quế, cô Cao Thị Luyến, anh Được, chị
Thuý, chú Bình và nhiều anh chị em công nhân đã hết lòng chỉ bảo những kinh nghiệm
quý báu, cung cấp tài liệu; nhờ vậy em đã hoàn thành đợt thực tập đúng với thời gian dự
kiến.
Em xin chân thành cảm ơn cô Phan Thị Thanh Quế và cô Cao Thị Luyến đã tận
tình hướng dẫn em trong suốt hơn 3 tháng. Mặc dù bận đi công tác nhiều nơi nhưng Cô
luôn theo dõi tiến trình làm thí nghiệm và kịp thời định hướng đi cho các bước tiếp theo,
đã giúp em hoàn thành đề tài nghiên cứu. Một lần nữa em xin chân thành cám ơn hai Cô,
chúc hai Cô được dồi dào sức khoẻ và hạnh phúc.
Em xin cảm ơn ban giám đốc công ty, anh Được, chị Thuý, chú Bình và các anh
chị công nhân đã giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt thời gian thực tập tại xí
nghiệp.
Mặc dù đã rất cố gắng tìm hiểu và học hỏi những kiến thức mà thầy cô và các
anh chị đã truyền đạt. Xong do thời gian còn hạn hẹp, kiến thức chuyên môn còn hạn chế
và bản thân còn thiếu kinh nghiệm thực tế nên nội dung của đề tài không thể tránh khỏi
những thiếu sót. Rất mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và anh chị em tại xí
nghiệp để đề tài này được hoàn thiện hơn
Xin chân thành cảm ơn! Sinh viên thực hiện
Huỳnh Thu Thuỳ
TÓM LƯỢC
Trên cơ sở quy trình chế biến sản phẩm cá tra phi lê cấp đông tại xí nghiệp
CBTSXK Cataco. Chúng tôi tiến hành khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian đến
các công đoạn: rửa trước khi cắt tiết, rửa sau khi cắt tiết, rửa sau khi phi lê; thời gian sửa
cá đến chất lượng cá tra phi lê cấp đông.
Nhằm tìm ra nhiệt độ và thời gian thích hợp ở các công đoạn đã nêu trên, phần
nghiên cứu được tiến hành như sau:
Khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá trước khi cắt tiết. Thí
nghiệm bố trí ở 3 mức nhiệt độ là: 8-100C, 18-200C, 28-300C và 3 mức thời gian là 5
phút, 10 phút, 15 phút.
Nhiệt độ nước rửa và thời gian rửa cá sau khi cắt tiết ảnh hưởng rất lớn đến màu
sắc của cá. Thí nghiệm tiến hành rửa cá ở 3 mức nhiệt độ là: 13-150C, 18-200C, 23-250C
và 3 mức thời gian là 10 phút, 20 phút, 30 phút.
Trong quá trình rửa cá sau khi phi lê, nhiệt độ và thời gian rửa có ảnh hưởng
nhiều đến lượng Coliforms và tổng vi khuẩn hiếu khí, cũng như chất lượng sản phẩm. Bố
trí thí nghiệm rửa cá sau phi lê ở 3 mức nhiệt độ là: 8-100C, 18-200C, 28-300C và 3 mức
thời gian là 8 phút, 12 phút, 16 phút.
Thời gian sửa cá cũng được khảo sát nhằm tìm ra thời gian sửa cá thích hợp để
sản phẩm đạt chất lượng tốt nhất về chỉ tiêu vi sinh và cảm quan. Tiến hành sửa cá ở 3
mức thời gian: 10 phút, 20 phút, 30 phút.
Kết quả thí nghiệm cho thấy: Cá trước khi cắt tiết được rửa ở nhiệt độ: 18-200C
trong 10 phút là thích hợp. Sau đó cá được đem đi cắt tiết và rửa ở nhiệt độ 23-250C trong
20 phút. Nhiệt độ nước rửa sau khi phi lê là 18-200C và rửa trong thời gian 8 phút được
xem là tối ưu. Thời gian sửa cá là 10 phút sẽ cho sản phẩm có chất lượng tốt nhất về các
chỉ tiêu: cảm quan, vi sinh, màu sắc, cấu trúc.
MỤC LỤC
Nội dung Trang
LỜI CẢM TẠ
TÓM LƯỢC
MỤC LỤC
DANH SÁCH BẢNG
DANH SÁCH HÌNH
Chương 1: GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Chương 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
2.1. Giới thiệu tổng quan về nhà máy
2.1.1. Quá trình thành lập công ty
2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lí của công ty
2.1.3. Vị trí địa lí của công ty
2.1.4. Sơ đồ mặt bằng
2.2. Nguyên liệu
2.2.1. Đặc điểm sinh thái của cá
2.2.2. Cấu trúc của thịt cá
2.2.3. Thành phần hoá học của cá
2.2.4. Giá trị dinh dưỡng của cá
2.2.4.1. Protid
2.2.4.2. Lipid
2.2.4.3. Glucid
2.2.4.4. Khoáng
2.2.4.5. Vitamin
2.2.5. Những biến đổi của cá sau khi chết
2.2.5.1. Sự tiết chất nhớt ra ngoài cơ thể
2.2.5.2. Sự tê cứng sau khi chết
2.2.5.3. Quá trình tự phân giải
2.2.5.4. Quá trình thối rữa
2.2.6. Những biến đổi của cá trong quá trình làm lạnh
2.2.6.1. Biến đổi vi sinh vật
2.2.6.2. Biến đổi hoá học
2.2.6.3. Biến đổi lý học
2.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian đến khả năng
bảo quản các sản phẩm thuỷ sản
2.4. Giới thiệu công nghệ sản xuất cá tra phi lê cấp đông
2.4.1. Sơ đồ quy trình
2.4.2. Thuyết minh quy trình
2.4.2.1. Tiếp nhận nguyên liệu
2.4.2.2. Cân 1
2.4.2.3. Phân loại sơ bộ
i
ii
iii
vi
viii
1
1
2
3
3
3
4
7
7
9
9
9
10
11
11
11
12
12
12
12
12
13
15
15
15
15
16
17
17
21
21
23
23
23
23
2.4.2.4. Cắt tiết
2.4.2.5. Rửa 1
2.4.2.6. Phi lê
2.4.2.7. Rửa 2
2.4.2.8. Lạng da
2.4.2.9. Cân 2
2.4.2.10. Sửa cá
2.4.2.11. Rửa 3
2.4.2.12. Kiểm cá
2.4.2.13. Phân cỡ, loại
2.4.2.14. Rửa 4
2.4.2.15. Cân 3
2.4.2.16. Xếp khuôn
2.4.2.17. Chờ đông
2.4.2.18. Cấp đông
2.4.2.19. Tách khuôn- mạ băng
2.4.2.20. Bao gói
2.4.2.21. Trữ đông
2.5. Một số tiêu chuẩn của sản phẩm cá tra phi lê cấp đông
2.5.1. Tiêu chuẩn cảm quan
2.5.2. Tiêu chuẩn hoá học
2.5.3. Tiêu chuẩn vi sinh
Chương 3: PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Phương tiện nghiên cứu
3.1.1. Địa điểm
3.1.2. Nguyên vật liệu- Hoá chất sử dụng
3.1.3. Thiết bị sử dụng
3.2. Phương pháp nghiên cứu
3.2.1. Thí nghiệm 1
3.2.1.1. Mục đích
3.2.1.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.1.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.1.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.1.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.1.6. Tính toán thống kê
3.2.2. Thí nghiệm 2
3.2.2.1. Mục đích
3.2.2.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.2.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.2.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.2.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.2.6. Tính toán thống kê
3.2.3. Thí nghiệm 3
3.2.3.1. Mục đích
3.2.3.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.3.3. Bố trí thí nghiệm
23
23
23
24
25
25
25
26
26
26
26
27
27
28
28
28
29
29
29
29
30
30
32
32
32
32
32
32
32
32
33
33
34
34
35
35
35
35
35
36
37
37
37
37
37
37
3.2.3.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.3.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.3.6. Tính toán thống kê
3.2.4. Thí nghiệm 4
3.2.4.1. Mục đích
3.2.4.2. Chuẩn bị thí nghiệm
3.2.4.3. Bố trí thí nghiệm
3.2.4.4. Tiến hành thí nghiệm
3.2.4.5. Các chỉ tiêu theo dõi
3.2.4.6. Tính toán thống kê
Chương 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
4.1. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá
trước khi cắt tiết đến chất lượng sản phẩm
4.2. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá sau khi cắt tiết
đến chất lượng và sự phát triển của vi sinh vật
4.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá sau phi lê
đến chất lượng sản phẩm
4.4. Ảnh hưởng của thời gian sửa cá đến chất lượng sản phẩm
Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
5.1. Kết luận
5.2. Đề nghị
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ CHƯƠNG
38
39
39
39
39
39
39
40
40
41
42
42
48
55
61
66
66
68
69
pc-1
DANH SÁCH BẢNG
Bảng
số
Tựa bảng Trang
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Thành phần hoá học của thịt cá tra phi lê
Hàm lượng acid amin trong thịt cá
Ảnh hưởng của nhiệt độ đến thời hạn sử dụng một số sản phẩm thuỷ
sản
Tiêu chuẩn cảm quan của cá tra, ba sa phi lê cấp đông
Tiêu chuẩn hoá học của cá tra, ba sa phi lê cấp đông
Tiêu chuẩn vi sinh của cá tra, ba sa phi lê cấp đông
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa
nguyên liệu khác nhau
Kết quả đo màu sắc sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên
liệu khác nhau
Kết quả đo cấu trúc sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa nguyên
liệu khác nhau
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí ở các nhiệt độ và thời gian rửa
nguyên liệu khác nhau
Kết quả phân tích Coliforms tổng số ở các nhiệt độ và thời gian rửa
nguyên liệu khác nhau
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa
khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả đo màu sắc của sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác
nhau sau khi cắt tiết
Kết quả đo cấu trúc sản phẩm ở các nhiệt độ và thời gian rửa khác nhau
sau khi cắt tiết
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí ở các nhiệt độ và thời gian rửa
khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả phân tích Coliforms tổng số ở các nhiệt độ và thời gian rửa
khác nhau sau khi cắt tiết
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và
thời gian khác nhau
Kết quả đo màu sắc của sản phẩm khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và
thời gian khác nhau
Kết quả đo cấu trúc của sản phẩm khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và
thời gian khác nhau
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí khi rửa miếng phi lê ở nhiệt
độ và thời gian khác nhau
Kết quả phân tích Cloiforms tổng số khi rửa miếng phi lê ở nhiệt độ và
thời gian khác nhau
Kết quả đánh giá cảm quan sản phẩm ở các thời gian sửa cá khác nhau
Kết quả đo màu sắc sản phẩm ở các thời gian sửa cá khác nhau
Kết quả đo cấu trúc sản phẩm ở các thời gian sửa cá khác nhau
10
11
19
30
30
31
42
43
44
45
46
49
50
51
52
53
56
57
58
59
60
62
62
25
26
27
Kết quả phân tích tổng vi khuẩn hiếu khí ở các thời gian sửa cá khác
nhau
Kết quả phân tích Coliforms tổng số ở các thời gian sửa cá khác nhau
PHỤ CHƯƠNG
Bảng cho điểm các chỉ tiêu đánh giá cảm quan
Kết quả xử lý thống kê
63
63
64
pc-1
pc-2
pc-3
DANH SÁCH HÌNH
Hình
số
Tựa hình Trang
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Sơ đồ tổ chức tổng quát
Sơ đồ sản xuất tổng quát
Sơ đồ mặt bằng tổng quát của xí nghiệp
Sơ đồ phân giải glycogen
Ảnh hưởng của nhiệt độ lên hệ vi sinh vật và enzim
Ảnh hưởng của sự lạm dụng nhiệt độ trong suốt quá trình chờ ướp đá
(24 h) đến thời hạn sử dụng cá tuyết
Quy trình công nghệ sản xuất cá tra phi lê cấp đông
Sơ đồ bố trí thí nghiệm 1
Sơ đồ bố trí thí nghiệm 2
Sơ đồ bố trí thí nghiệm 3
Sơ đồ bố trí thí nghiệm 4
Đồ thị biểu diễn số lượng tổng vi khuẩn hiếu khí theo nhiệt độ và thời
gian rửa nguyên liệu
Đồ thị biểu diễn số lượng Coliforms tổng số theo nhiệt độ và thời
gian rửa nguyên liệu
Nguyên liệu ban đầu
Sản phẩm sau khi rã đông
Đồ thị biểu diễn số lượng tổng vi khuẩn hiếu khí theo nhiệt độ và thời
gian rửa cá sau khi cắt tiết
Đồ thị biểu diễn số lượng Coliforms tổng số theo nhiệt độ và thời
gian rửa cá sau khi cắt tiết
Đồ thị biểu diễn số lượng tổng vi khuẩn hiếu khí theo nhiệt độ và thời
gian rửa miếng phi lê
Đồ thị biểu diễn số lượng Coliforms tổng số theo nhiệt độ và thời
gian rửa miếng phi lê
Đồ thị biểu diễn số lượng tổng vi khuẩn hiếu khí ở các thời gian sửa
cá khác nhau
Đồ thị biểu diễn số lượng Coliforms tổng số ở các thời gian sửa cá
khác nhau
Quy trình chế biến đề nghị sản phẩm cá tra phi lê cấp đông
PHỤ CHƯƠNG
Máy đo cấu trúc sản phẩm
Máy đo màu
5
6
8
13
18
20
22
33
36
38
40
45
46
48
48
52
53
59
60
63
64
67
pc-1
pc-1
pc-1
Chương 1 GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề
Nước Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có nhiều mưa cùng
với hệ thống sông ngòi chằng chịt nên nước ta có nguồn thuỷ sản phong phú cả về chủng
loại và số lượng, có giá trị kinh tế cao.
Thuỷ sản là nguồn nguyên liệu quan trọng trong thực phẩm. Chúng cung cấp cho
con người nguồn dinh dưỡng dồi dào: protid, glucid, lipid, khoáng và vitamin (A, D, B12,
BB2,…). Cũng chính vì chúng có nhiều chất dinh dưỡng kết hợp với điều kiện khí hậu
nhiệt đới nên thuỷ sản dễ bị hư hỏng sau khi chết. Do đó, việc duy trì trạng thái tươi cũng
như trì hoãn các quá trình ươn thối xảy ra đối với nguyên liệu thuỷ sản là việc làm hết
sức cần thiết. Nó vừa đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng vừa nâng cao giá trị
kinh tế của sản phẩm. Việc sản xuất sản phẩm cá ba sa, cá tra phi lê cấp đông cũng không
ngoài những mục đích trên.
Ngày nay, mặt hàng cá ba sa, cá tra phi lê cấp đông là một trong những mặt hàng
chiếm ưu thế trong các mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu với chất lượng ngày càng được nâng
cao. Tuy nhiên, trong thời buổi kinh tế thị trường, chúng ta phải luôn cạnh tranh với các
nước khác để tồn tại và phát triển. Việc xuất khẩu các sản phẩm cá da trơn gặp phải
những khó khăn nghiêm trọng, nhất là sau việc Hiệp hội nghề cá Hoa Kỳ kiện các xí
nghiệp chế biến thủy sản Việt Nam bán phá giá sản phẩm phi lê lạnh đông từ cá tra, cá ba
sa. Bên cạnh đó, nhiều lô hàng thuỷ sản đông lạnh của nước ta bị thiêu huỷ ở Châu Âu do
không đảm bảo qui định về vệ sinh an toàn thực phẩm làm cho thị trường tiêu thụ các sản
phẩm này bị thu hẹp lại. Do vậy, việc tìm ra giải pháp để hoàn thiện và nâng cao chất
lượng sản phẩm và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm phải được thực hiện thường
xuyên. Có như vậy chúng ta mới có thể đứng vững trên thị trường quốc tế và tìm kiếm thị
trường mới.
Trong quy trình sản xuất cá tra phi lê cấp đông, nhiệt độ và thời gian của quá
trình sơ chế, xử lý nguyên liệu có ảnh hưởng rất lớn đến màu sắc, cấu trúc của sản phẩm
và sự phát triển của vi sinh vật. Do vậy, việc tìm ra nhiệt độ và thời gian tối ưu cho các
công đoạn trên là việc làm cần thiết để nâng cao chất lượng sản phẩm và đảm bảo đúng
qui định về an toàn vệ sinh thực phẩm.
Xí nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu Cataco nằm ở khu công nghiệp Trà Nóc,
thuộc thành phố Cần Thơ, trực thuộc tỉnh ủy Cần Thơ. Xí nghiệp đã đi vào hoạt động gần
10 năm, là một trong những xí nghiệp xuất khẩu các mặt hàng thủy sản với số lượng lớn
ở vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long nói riêng và cả nước nói chung. Mặt hàng chủ yếu
của xí nghiệp là các sản phẩm lạnh đông: cá tra phi lê, ếch, tôm, …
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• Khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá trước khi cắt tiết đến
chất lượng sản phẩm.
• Khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá sau khi cắt tiết đến
chất lượng sản phẩm.
• Khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian rửa cá sau khi phi lê đến
chất lượng sản phẩm.
• Khảo sát ảnh hưởng của thời gian sửa cá đến chất lượng sản phẩm.
Chương 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
2.1. Giới thiệu tổng quan về nhà máy
2.1.1. Quá trình thành lập công ty
Công ty Nông Súc Sản Xuất nhập khẩu Cần Thơ được thành lập vào năm 1985
với tên giao dịch thương mại là Can Tho Agriculture and Animal Product Imex Company
viết tắt là công ty CATACO. Công ty CATACO trực thuộc Thành Uỷ Cần Thơ, là đơn vị
kinh tế của Đảng, trụ sở đặt tại số 08 Đường Ngô Hữu Hạnh, Thành Phố Cần Thơ. Công
ty CATACO có nhiều đơn vị trực thuộc và hoạt động trên nhiều lĩnh vực: chế biến thực
phẩm xuất khẩu; chế biến thức ăn gia súc; kinh doanh nhà hàng, khách sạn; …
Trong các xí nghiệp trực thuộc, xí nghiệp Chế Biến Thực Phẩm Xuất Khẩu Cần
Thơ là đơn vị sản xuất kinh doanh chủ lực của công ty CATACO, được thành lập vào
ngày 05-03-1989, văn phòng đầu tiên của xí nghiệp được đặt tại số 09 đường Trần Hưng
Đạo, Thành Phố Cần Thơ.
Trước đây, toàn bộ cơ sở sản xuất nằm trên nền đất của nhà máy Chế Biến Thức
Ăn Gia Súc. Đầu những năm 90, xí nghiệp gia công thịt bò, thịt heo xuất khẩu. Vào thời
gian này, xí nghiệp gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ. Trước
thực tế đó, Ban giam đốc công ty đã xem xét lại những thuận lợi và khó khăn mà công ty
đang vướng mắc, cũng như những thay đổi của nền kinh tế nước ta, từ đó Ban lãnh đạo
công ty đã mạnh dạng sản xuất thêm một số mặt hành đông lạnh và nhập thêm một số
trang thiết bị, máy móc hiện đại.
Để nâng cao hiệu quả kinh doanh, mở rộng quy mô sản xuất, ngày 27-04-1992
xí nghiệp và văn phòng dời về khu công nghiệp Trà Nóc. Đến năm 1996, xí nghiệp đã
mạnh dạn đầu tư trang thiết bị hiện đại, xây dựng nhà xưởng với cách bố trí hợp lí, đạt
tiêu chuẩn vệ sinh, chuyên sản xuất các mặt hàng thuỷ sản đông lạnh xuất khẩu: Tôm, cá,
lươn, mực, ếch và một số mặt hàng cao cấp khác.
Với trang thiết bị máy móc mới, hiện đại; đội ngũ cán bộ quản lí giàu năng lực;
lực lượng công nhân nhiều kinh nghiệm nên số lượng sản phẩm làm ra ngày càng nhiều
với chất lượng ngày càng được nâng cao.
Hàng năm, xí nghiệp sản xuất khoảng 390 tấn tôm, 1520 tấn cá và 60 tấn thuỷ
hải sản cao cấp khác. Xí nghiệp đã được cấp chứng nhận ISO 9001:2000; quản lí sản
phẩm theo chương trình HACCP.
Thị trường chính của các mặt hàng xuất khẩu của công ty là: Tây Âu, Mỹ, Đài
Loan, Hồng Kông, Singapo, Hà Lan, Pháp, Bỉ, …
Hiện nay, xí nghiệp chế biến Thực Phẩm Xuất Khẩu Cần Thơ có tên giao dịch là
Export Foodstuffs Processing Factory. Trụ sở chính đặt tại:
Khu công nghiệp Trà Nóc, Phường Trà Nóc, TP Cần Thơ.
Điện thoại: 071 941289 Fax : 84 71 841116.
Văn phòng đại diện: 718 A2 Hùng Vương. Quận 6 –TPHCM.
Điện thoại: 08 7512335 Fax : 08 7512336.
2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lí của công ty
PH
Ó
G
IÁ
M
Đ
Ố
C
K
Ĩ TH
U
Ậ
T
Đ
Ạ
I D
IỆN
LÃ
N
H
Đ
Ạ
O
PH
Ó
G
IÁ
M
Đ
Ố
C
TÀ
I C
H
ÍN
H
-N
H
Â
N
SỰ
G
IÁ
M
Đ
Ố
C
X
Í N
G
H
IỆP
Q
U
Ả
N
Đ
Ố
C
TP
K
Ỹ
TH
U
Ậ
T
TR
Ư
Ở
N
G
Đ
IỆN
M
Á
Y
K
Ế TO
Á
N
TR
Ư
Ở
N
G
TP
K
IN
H
D
O
A
N
H
TP
X
U
Ấ
T K
H
Ẩ
U
TP
TC
-H
C
T
Ổ
TR
Ư
Ở
N
G
C
U
N
G
Ứ
N
G
PH
Ó
Q
U
Ả
N
Đ
Ố
C
PH
Ó
Q
U
Ả
N
Đ
Ố
C
PH
Â
N
X
Ư
Ở
N
G
TÔ
M
PH
Â
N
X
Ư
Ở
N
G
C
Á
H
ình 1: Sơ đồ tổ chức tổng quát
BỘ PHẬN SẢN XUẤT
BỘ PHẬN
SẢN XUẤT PHỤ
BỘ PHẬN
SẢN XUẤT CHÍNH
BỘ PHẬN
PHỤC VỤ SX
PHÂN XƯỞNG
MẶT HÀNG MỚI
PHÂN XƯỞNG
CÁ A,B
PHÂN XƯỞNG
CÁ C
PHÂN XƯỞNG
THÀNH PHẨM
KHO LẠNH BỘ PHẬN SẢN
XUẤT PHỤ TRỢ
Hình 2: Sơ đồ sản xuất tổng quát
2.1.3. Vị trí địa lí của công ty
Xí nghiệp được xây dựng cặp trục giao thông chính của khu chế xuất, cách trung
tâm thành phố Cần Thơ 10km về phía tây, cách quốc lộ 91 khoảng 500m. Mặt sau của xí
nghiệp nằm sát bờ sông Hậu. Vị trí này thuận lợi cho việc vận chuyển nguyên liệu về xí
nghiệp cũng như đưa sản phẩm đi tiêu thụ.
Vị trí này còn thuận lợi cho việc tuyển dụng lao động của tỉnh nhà cũng như các
tỉnh lân cận: Đồng Tháp, Vĩnh Long, … Ngoài hệ thống thông tin liên lạc thông suốt
trong và ngoài nước; xí nghiệp còn nằm gần nguồn điện quốc gia. Xí nghiệp có lắp đặt
máy phát điện dự phòng có công suất tương đương nhằm bảo đảm cho việc sản xuất được
liên tục.
Nước ngầm là nguồn nước được sử dụng chủ yếu trong xí nghiệp, chất lượng
nước được đảm bảo. Với vị trí địa lí thuận sẽ góp phần quan trọng trong việc điều hành
sản xuất và phát triển xí nghiệp cả về chiều rộng lẫn chiều sâu.
2.1.4. Sơ đồ mặt bằng
H
ình 3: Sơ đồ m
ặt bằng tổng quát của xí nghiệp
2.2. Nguyên liệu
2.2.1. Đặc điểm sinh thái của cá
Cá tra (Pangasianodom hypophthalmus) thuộc loài cá da trơn,
không vẫy, có dạng thân thon, dẹt về phía đuôi, da màu đen xám, bụng hơi bạc. Cá di
chuyển bằng động tác cong thân, quạt đuôi tạo lực đẩy về phía trước.
Đây là loại cá ăn tạp thiên về động vật và dễ dàng chuyển đổi loại thức ăn. Cá
tra có thể sống ở nhiều tầng nước khác nhau, thích hợp với nhiệt độ ấm, chịu được nước
phèn có pH >4. Loại cá này sống chủ yếu ở nước ngọt, nhưng cũng có thể chịu được
nước lợ nhẹ có nồng độ muối < 10%. Cá tra có cơ quan hô hấp phụ nên có thể sống được
ở những ao hồ với mật độ tương đối dày và thiếu oxy.
Cá nuôi sau một năm có trọng lượng 1-1,5 kg/con. Cá đạt độ thành thục ở 3-4
năm tuổi. Vào thời điểm thành thục cá cái sẽ mang trứng. Đến mùa sinh sản, chúng bơi đi
tìm bãi đẻ. Tại đây, cá mẹ đẻ trứng và cá bố thụ tinh tự nhiên. Trứng đã thụ tinh, sau một
thời gian sẽ nở thành cá con (còn gọi là cá bột). Cá bột dần dần lớn lên và trở thành cá
trưởng thành. Ngày nay, chúng ta đã chủ động nuôi vỗ cá bố mẹ và cho đẻ nhân tạo,
ương nuôi cá giống cá tra.
(Theo Phạm Văn Khánh, 2003)
2.2.2. Cấu trúc của thịt cá
Cấu trúc thịt cá gần giống cấu trúc của các động vật khác, gồm có các mô cơ bản
như mô cơ, mô liên kết, mô mỡ và mô xương; trong đó mô cơ là được quan tâm nhiều
nhất. Tổ chức liên kết trong thịt cá ít hơn trong động vật trên cạn nên độ chặt chẽ của
chúng cũng kém hơn thịt của gia súc, gia cầm.
¾ Mô cơ là phần chủ yếu của thịt cá, chiếm 50-60%. Mô cơ được chia làm 3
nhóm: cơ vân ngang hay còn gọi là cơ xương, cơ trơn và cơ tim. Trong đó cơ vân ngang
được nghiên cứu nhiều nhất vì nó cấu tạo nên các cơ thịt của động vật và là phần có giá
trị thực phẩm cao nhất, còn cơ trơn và cơ tim chiếm tỷ lệ rất bé.
Cơ vân ngang (cơ xương): đảm bảo mọi cử động tuỳ ý. Tổ chức cơ vân
ngang của cá gồm có 3 phần: sợi cơ, màng sợi cơ và màng ngăn. Trong sợi cơ có tơ cơ,
tương cơ và nhân.
Cơ trơn: là những cơ của các cơ quan bên trong.
Cơ tim: cấu tạo nên tổ chức của tim.
¾ Mô liên kết: làm nhiệm vụ gắn liền các mô lại với nhau. Thịt có càng
nhiều mô liên kết thì càng cứng, càng rắn chắc. Mô liên kết chủ yếu chứa các protid
không hoàn chỉnh. Các mô liên kết là các sợi gân chứa collagen và elastin.
¾ Mô mỡ là loại mô liên kết biến dạng (mô liên kết chuyển thành mô mỡ,
hiện tượng này xuất hiện ở lớp mô dưới da), chứa nhiều tế bào mỡ. Mô mỡ bao bọc các
cơ quan bên trong để bảo vệ chúng. Lượng mỡ trong thịt cá thay đổi tuỳ vị trí khác nhau
trong cơ thể cá.
¾ Mô xương gồm các sợi keo có thấm muối canxi, lớp ngoài đặc, lớp trong
xốp và có nhiều chất béo gọi là tuỷ. Tuỷ do tế bào mỡ tạo thành và chứa hầu hết các
thành phần hữu hình của máu: globulin, albumin, glycogen, acid lactic, men và chất béo.
Tuỷ là nguồn cung cấp chất béo và sản xuất gellatin.
2.2.3. Thành phần hoá học của cá
Thịt của các loại cá là nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt là protein và
acid béo chưa bão hoà.
Bảng 1: Thành phần hoá học của thịt cá tra phi lê
Thành phần
Thịt cá tra phi lê
(%)
Protein
Lipid
Carbohydrat
Nước
16,85
3,34
6,50
75-80
(Phạm Thị Cần Thơ, 2003)
Thành phần và tính chất của các chất hoá học trong thịt cá sẽ bị biến đổi khi bảo
quản, tạo nên những hợp chất mới làm thay đổi cấu trúc, mùi, vị và giá trị dinh dưỡng của
thịt cá.
Thành phần hoá học của thịt cá phụ thuộc vào môi trường sống, thời gian thu
hoạch, độ tuổi, giới tính,…
2.2.4. Giá trị dinh dưỡng của cá
2.2.4.1. Protid
Protid là thành phần rất quan trọng, chiếm 16,85%, hiện diện ở khắp nơi trong
cơ thể cá. Protid của cá có chứa hầu hết các acid amin cần thiết cho cơ thể người. Hàm
lượng acid amin không thay thế trong thịt những loài cá được thể hiện ở bảng sau:
Bảng 2: Hàm lượng acid amin trong thịt cá (g/kg)
Acid amin Nhiều nhất Trung bình Ít nhất
Arginin
Histidin
Lizin
Metionin
Triptophan
14,20
5,20
17,00
6,80
2,00
11,40
4,00
14,40
5,60
1,80
8,80
2,30
10,20
3,40
1,60
(Lê văn Hoàng, 2004).
Ngoài các acid amin cần thiết, trong thịt cá còn chứa nhiều acid amin khác: acid
glutamic, acid ascobic, alanin, serin, tirozin.
Protid cũng là thành phần rất dễ bị biến đổi dưới tác dụng của nhiệt độ và pH,
làm biến đổi cấu trúc và cả thành phần của chúng. Do vậy, trong quá trình chế biến các
sản phẩm từ cá, chúng ta cần lưu ý những biến đổi này.
2.2.4.2. Lipid
Lipid là chất tham gia vào việc dự trữ năng lượng cho các hoạt động của cá, là
môi trường hoà tan các chất dinh dưỡng chỉ hoà tan trong chất béo. Chất béo trong cá bao
gồm cả chất béo bão hoà (palmatic, sterinic, oleic, …) và chưa bão hoà (linoleic,
linolenic, …).
Chất béo của cá khác với chất béo của động vật sống trên cạn là nó có chứa một
lượng lớn các acid béo chưa no.
Chất béo chưa bão hoà có trong cá có giá trị sinh học rất cao, đặt biệt là chất béo
có 2, 3 nối đôi trở lên: acid linoleic (2 nối đôi), acid linolenic (3 nối đôi) và acid
arachidonic (4 nối đôi).
2.2.4.3. Glucid
Glucid trong cá bao gồm: monosacarit và polysacarit. Glucid trong cá không
phải là chất đặc trưng, chủ yếu là hiện diện dưới dạng năng lượng dự trữ glycogen và
được dự trữ ở gan.
2.2.4.4. Khoáng
Thịt cá chứa 1 lượng lớn các nguyên tố: Cu, Mg, I, Br, Fe…tồn tại dưới dạng hợp
chất hữu cơ và các muối hòa tan. Chúng có vai trò tạo ra áp suất thẫm thấu cho dịch bào,
tham gia vào các quá trình chuyển hóa trong cơ thể cá. Trong thịt cá biển có chứa nhiều
nguyên tố khoáng hơn so với thịt cá nước ngọt.
2.2.4.5. Vitamin
Trong cá có những vitamin chính của 3 nhóm: Nhóm vitamin A, nhóm vitamin
B (B1, B2) và nhóm vitamin (D1, D2, D3). Lượng vitamin này không phân bố đều trong
các cơ quan của cá. Một lượng lớn vitamin nhóm A và D có trong mỡ và nội tạng của cá;
vitamin nhóm D có trong gan và mắt cá, một ít trong nội tạng, trứng của cá. Ngoài ra,
trong gan cá còn có nhiều provitamin D. Lượng vitamin trong cá thay đổi theo quá trình
sinh trưởng và khu vực sống.
2.2.5. Những biến đổi của cá sau khi chết
2.2.5.1. Sự tiết chất nhớt ra ngoài cơ thể
Các loài thủy sản nói chung và cá nói riêng, khi còn sống chúng luôn luôn tiết
nhớt ra ngoài da, mục đích là để bảo vệ lớp da chống lại sự xâm nhập của các vi sinh vật
có hại có từ môi trường xung quanh và làm giảm sự ma sát trong khi bơi lội.
Khi cá còn sống, chất nhớt luôn được tiết ra. Sau khi chết chúng vẫn tiếp tục tiết
chất nhớt cho đến khi tê cứng và lượng chất nhớt tăng dần lên, đó là sự bảo vệ cuối cùng
của động vật thuỷ sản.
Chất nhớt là những hạt nhỏ thuộc loại glucoprotein trong tổ chức của tế bào, sau
khi hút nước, chúng trương lên và tích tụ lại trong tế bào rồi dần dần tiết ra ngoài da.
Thành phần chủ yếu của chất nhớt là mucin vì vậy nó là môi trường rất tốt cho
vi khuẩn phát triển, sau khi cá chết vi khuẩn bám lên da cá và khi gặp môi trường tốt,
chúng phát triển nhanh làm cho chất nhớt nhão nát và biến từ trong suốt thành vẫn đục.
2.2.5.2. Sự tê cứng sau khi chết
Sau khi chết một thời gian, cơ thể cá sẽ tê cứng lại bắt đầu từ lưng và sau đó lan
ra toàn thân. Khi tê cứng tính đàn hồi sẽ mất đi, mồm và mang khép chặt, cơ thịt cứng,
thân cá nhợt nhạt, đây là giai đoạn thích hợp để phi lê cá.
Giai đoạn này xảy ra sự phân hủy Glycogen, ATP, sự tạo thành phức chất
actomyosin và những biến đổi về vật lý.
¾ Sự phân giải glycogen:
Sau khi cá chết, glycogen trong cơ thể bị phân giải, đây là quá trình phức tạp,
diễn ra theo cả 2 hướng: phân giải glycogen bằng con đường phosphoril hóa với sự tham
gia của ATP và sự phân giải glycogen bằng con đường amilo phân.
Glycogen
Glucoza CO + H O 2 2
Creatin phosphat + ATP ATP + Creatin
Glucoza Acid lactic
Glycogen
Hình 4: Sơ đồ phân giải glycogen
Lượng acid lactic sinh ra làm pH của thịt cá giảm xuống. Hiện tượng này có tác
dụng hạn chế phần nào sự phát triển của vi sinh vật gây thối rữa. Khi pH của tổ chức cơ
thịt hạ thấp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho men cathepsin hoạt động, thúc đẩy quá trình tự
chín của thịt cá.
¾ Sự phân giải adenosin triphosphat (ATP):
ATP là hợp chất quan trọng, giữ vai trò dự trữ năng lượng cần thiết cho sự hoạt
động của cơ. Sự chuyển hóa ATP diễn ra như sau:
Dưới ảnh hưởng của men ATP-ase thì ATP bị thủy phân tạo thành ADP và
phosphat vô cơ tự do, còn năng lượng hóa học được giải phóng chuyển hóa thành năng
lượng cơ học cho sự co rút của cơ bắp.
Khi pH càng giảm thì men ATP-ase phân giải ATP hoạt động càng tốt và khi pH
= 6,5 là hoạt động tốt nhất. Vậy cơ thịt của cá cứng nhất thì ATP đã mất đi rất nhiều.
¾ Sự tạo thành phức chất actomyosin:
Ngay sau khi cá chết, lượng ATP dự trữ trong cơ thể cá vẫn còn đầy đủ, actin ở
dạng hình cầu và không liên kết với myosin.
Sau khi cá chết một thời gian, pH giảm xuống, khi đó xảy ra sự chuyển hóa actin
hình cầu thành actin hình sợi. Tiếp theo đó là sự co ngắn tơ cơ, sự co ngắn tơ cơ là kết
quả của sự hút các sợi actin vào giữa các sợi myosin. Vậy phức chất actomyosin được
hình thành và tiếp sau đó là sự co rút tơ cơ làm cho mô cơ tê cứng.
¾ Sự biến đổi về vật lý:
Trong quá trình tê cứng, pH của thịt cá giảm xuống, điện trở và độ bền của thịt
cũng giảm. Nguyên nhân làm điện trở giảm là do: khi mất nước, pH giảm xuống, các sợi
cơ co rút làm khe hở giữa các sợi cơ lớn lên, vì vậy các ion đi lại dễ dàng.
Giai đoạn tê cứng dài hay ngắn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, thông thường nó kéo
dài khoảng 30 phút đến 3 hoặc 4 ngày. Cuối giai đoạn này thịt cá mềm và pH của cá tăng
lên gần đến mức trung tính.
2.2.5.3. Quá trình tự phân giải
Sau khi tê cứng, cá dần dần trở lại mềm gọi là quá trình tự phân giải. Quá trình
này do các men có trong bản thân của cá gây ra. Có nhiều enzyme cùng tham gia vào
hoạt động phân giải này nhưng chủ yếu là men Cathepsin, nó phân giải protid thành
pepton, peptid. Và các sản phẩm này tiếp tục được enzyme tripsin, enterokinase phân giải
thành acid amin.
Quá trình chín sẽ làm tăng hương vị của cơ thịt. Để phát huy ưu điểm này, chúng
ta cần tiến hành quá trình chín ở nhiệt độ dương thấp (1- 4oC) để hạn chế sự thâm nhập
của vi khuẩn gây thối rữa.
2.2.5.4. Quá trình thối rữa
Sau khi chết, tổ chức cơ thịt của cá tiến hành quá trình tự phân giải đồng thời lúc
đó vi sinh vật cũng tiến hành phân hủy những sản phẩm của quá trình tự phân giải thành
những sản phẩm bậc thấp, những chất vô cơ, đó gọi là quá trình thối rữa.
Khi hiện tượng thối rữa xảy ra, đầu tiên mang cá mất màu đỏ và xám lại, chất
nhớt trên da đục ngầu, có mùi hôi thối. Quá trình thối rữa chủ yếu là phân hủy các acid
amin thành các sản phẩm: indol, skatol, phenol, các loại acid có đạm, acid béo cấp thấp,
H2S, NH3, CO2,...
2.2.6. Những biến đổi của cá trong quá trình làm lạnh
2.2.6.1. Biến đổi vi sinh vật
Khi nhiệt độ thân nhiệt của cá hạ đến điểm đóng băng thì vi sinh vật có trong
thuỷ sản sẽ hoạt động chậm lại. Ở nhiệt độ -100C thì vi khuẩn các loại không phát triển
được nhưng nấm men, nấm mốc chưa bị ức chế. Phải xuống đến -150C thì vi khuẩn lẫn
nấm men, nấm mốc mới ngừng phát triển. Tuy nhiên, ở nhiệt độ -200C vẫn còn vài loài vi
sinh vật hoạt động. Vậy, ở nhiệt độ -150C sẽ ngăn chặn được vi khuẩn lẫn nấm men, nấm
mốc hoạt động.
Ngoài ra, ở khoảng nhiệt độ -1 gần như đa số nước tự do của tế bào thủy
sản kết tinh thành đá. Nếu lạnh đông chậm, các tinh thể nước đá sẽ to, sắc và có khả năng
làm vỡ một phần tế bào vi khuẩn. Do đó, phương pháp lạnh đông chậm tiêu diệt vi khuẩn
nhiều hơn so với phương pháp lạnh đông nhanh nhưng lại gây ảnh hưởng xấu hơn đến
phẩm chất của sản phẩm.
C05−÷
2.2.6.2. Biến đổi hóa học
¾ Biến đổi chất đạm:
Ở -200C chất đạm bị đông lại, sau 6 tháng bảo quản chất đạm bị phân giải nhẹ.
Ở khoảng nhiệt độ -1 , protein bị biến tính, đặc biệt là myosin bị kết tủa.
Thời gian lạnh đông càng kéo dài (lạnh đông càng chậm) thì protein càng bị biến tính.
Lạnh đông nhanh sẽ giảm được sự biến tính của protein. Dưới -20
C05−÷
0C hầu như protein
không bị biến tính.
¾ Biến đổi chất béo:
Cá càng có nhiều chất béo thì chất béo càng dễ bị oxy hóa. Về mặt hóa học chất
béo có 2 dạng hư hỏng: bị oxy hóa và bị thủy phân.
Chất béo bị thủy phân sẽ cho ra acid béo tự do, lượng acid béo này được sinh ra
nhiều hay ít còn phụ thuộc vào nhiệt độ và thời gian bảo quản. Nếu trữ ở nhiệt độ -120C
sau 10 tuần lễ thì chỉ số peroxyt tăng lên rõ rệt, sau 30 tuần chỉ số này vượt quá quy định
về phẩm chất vệ sinh.
Tính chất hòa tan của Vitamin A trong mỡ cũng thay đổi, chất mỡ sẽ đặc lại và
dẽo.
¾ Biến đổi glucid:
Khi lạnh đông chậm, glycogen phân giải ra nhiều acid lactic hơn là trường
hợp lạnh đông nhanh.
¾ Biến đổi sinh tố:
Sinh tố ít bị mất đi trong giai đoạn lạnh đông, đa số bị mất trong lúc chế biến,
rửa.
Ở nhiệt độ lạnh, vitamin A tỏ ra bền vững. Vitamin B2, PP mất một ít. Vitamin
C bị mất nhiều khi sản phẩm mất nước, cháy lạnh. Vitamin E bị mất toàn bộ.
¾ Biến đổi chất khoáng:
Nhiệt độ lạnh không ảnh hưởng đến chất khoáng nhưng do sự biến đổi cấu trúc
sản phẩm khi lạnh đông khiến hao hụt một lượng khoáng chất mà chúng đã hòa tan trong
dung dịch tế bào và chảy ra ngoài khi rã đông.
2.2.6.3. Biến đổi lý học
¾ Tăng thể tích:
Nước sẽ tăng thể tích khi đông thành đá. Do vậy khi đông lạnh cá thì cá cũng
tăng thể tích và mức độ tăng là 10 % so với thể tích ban đầu của cá.
¾ Thay đổi màu sắc:
Do mất nước, các sắc tố hemoglobin, mioglobin và hemoxyamin chuyển thành
methemoglobin, motmioglobin và methemoxyamin làm màu sắc cá sậm lại. Ngoài ra, tùy
vào tốc độ lạnh đông chậm hay nhanh, tinh thể đá hình thành lớn hay nhỏ mà có khúc xạ
quang học khác nhau, khi đó màu sắc cá cũng bị ảnh hưởng. Khi thủy sản được làm lạnh
đông nhanh, các tinh thể đá được hình thành với kích thước nhỏ thì có màu nhạt hơn
(trắng hơn) so với cá được làm lạnh đông chậm, tinh thể đá hình thành với kích thước
lớn.
¾ Giảm trọng lượng:
Sản phẩm đông lạnh bị giảm trọng lượng do bốc hơi nước hoặc do thiệt hại lý
học trong quá trình làm lạnh đông.
Thiệt hại lý học có thể do xáo động trong khi lạnh đông khiến cho nhiều mảnh
nhỏ bị vỡ vụn hoặc nước trong sản phẩm bị hóa lỏng bởi luồng không khí mát. Hình thức
thiệt hại khác là thủy sản dán chặt vào mâm cấp đông, bám chặt vào bao bì plastic hoặc
dính vào băng chuyền làm tróc mất một phần trọng lượng của sản phẩm.
2.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ và thời gian đến khả năng bảo quản các
sản phẩm thuỷ sản
Nhiệt độ có ảnh hưởng rất lớn đến tốc độ hư hỏng gây ra bởi vi sinh vật và
enzyme. Tuy nhiên, trong khoảng nhiệt độ từ 00C đến 250C, hoạt động của vi sinh vật
chiếm ưu thế hơn và những biến đổi của nhiệt độ có tác động đến sự phát triển của vi sinh
vật mạnh hơn so với enzyme. Nhiều vi khuẩn không có khả năng phát triển ở nhiệt độ
dưới 100C và ngay cả những vi sinh vật ưa lạnh cũng phát triển rất chậm. Đôi khi chúng
có pha khởi đầu kéo dài khi nhiệt độ hạ thấp đến 00C. Những điều vừa nói ở trên thể hiện
rất rõ ở đồ thị sau:
Enzym
VK ưa nóng
VK ưa ấm
VK ưa lạnh
Nấm mốc
(H.H.Huss, 1995)
Hình 5: Ảnh hưởng của nhiệt độ lên hệ vi sinh vật và enzyme
Sự phát triển của vi khuẩn ưa lạnh và ưa ấm là nguyên nhân chính gây ra sự hư
hỏng khi bảo quản sản phẩm ở điều kiện lạnh và ở điều kiện nhiệt độ bình thường của
môi trường (RT). Tầm quan trọng của việc bảo quản cá ở nhiệt độ thấp đã được biết từ
lâu.
Mặc dù có sự khác nhau rất lớn về thời hạn sử dụng của các sản phẩm thuỷ sản
khác nhau nhưng ảnh hưởng của nhiệt độ đến tốc độ hư hỏng tương đối (RRS) của cá
tươi nói chung là tương tự nhau. Bảng 3 thể hiện một vài ví dụ về thời hạn sử dụng của
các sản phẩm thuỷ sản khác nhau ở các nhiệt độ khác nhau.
Bảng 3: Ảnh hưởng của nhiệt độ đến thời hạn sử dụng một số sản phẩm thuỷ sản
Thời hạn sử dụng (ngày) Loài thuỷ sản
00 0 0C 5 C 10 C
Càng cua 10,1 5,5 2,6
Cá hồi 11,8 8 3
Cá tráp 32 - 8
Cá tuyết được bao gói 14 6 3
(H.H.Huss, 1995)
Vậy, ở điều kiện nhiệt độ càng thấp thì thời gian bảo quản sản phẩm thuỷ sản
càng dài.
Nhiệt độ có ảnh hưởng đến hoạt động của cả vi sinh vật và enzyme. Tuy nhiên,
trong khoảng nhiệt độ từ 0-250C, hoạt động của vi sinh vật chiếm ưu thế hơn và những
thay đổi của nhiệt độ có tác động đến sự phát triển của vi sinh vật mạnh hơn so với hoạt
động của enzyme. Điều này được minh hoạ trong hình sau:
Thời hạn sử dụng (ngày)
Độ tươi
Freshness
1 8 12 14 15
A BC D
A: Ướp đá ngay sau khi đánh bắt
B: Giữ ở + 5°C trước khi ướp đá
C: Giữ ở + 10°C trước khi ướp đá
D: Giữ ở + 15°C trước khi ướp đá
(H.H.Huss, 1995)
Hình 6: Ảnh hưởng của sự lạm dụng nhiệt độ trong suốt quá trình chờ ướp đá
(24h) đến thời hạn sử dụng cá tuyết
Bên cạnh nhiệt độ thì thời gian cũng có ảnh hưởng đến sự phát triển của vi
khuẩn. Theo tài liệu của Huss (1995): Số lượng vi sinh vật tăng dần theo thời gian bảo
quản: cứ sau 20 phút ở điều kiện lý tưởng thì số lượng vi khuẩn phát triển tăng theo cấp
số nhân. Theo cách này, vi khuẩn có thể gia tăng từ 1 đến 2097152 trong vòng 7 giờ.
Ở nhiệt độ thấp (dưới 100C) thì vi khuẩn ngừng phát triển nhưng không chết. Ở
nhiệt độ từ 20-380C: vi khuẩn phát triển với tốc độ rất nhanh. Ở nhiệt độ dưới 100C và
trên 400 0C thì vi khuẩn phát triển với tốc độ giảm dần. Với nhiệt độ trên 60 C, vi khuẩn sẽ
chết nếu nhiệt độ này được giữ trong một khoảng thời gian đủ dài, thời gian càng dài thì
số lượng vi khuẩn bị tiêu diệt càng nhiều.
Vậy, bảo quản sản phẩm thuỷ sản ở nhiệt độ thấp hoặc xử lý nhiệt cũng có thể
ảnh hưởng đến tốc độ hư hỏng của sản phẩm.
2.4. Giới thiệu công nghệ sản xuất cá tra phi lê cấp đông
2.4.1. Sơ đồ quy trình
Hình 7: Quy trình công nghệ sản xuất cá tra phi lê cấp đông
Xếp khuôn
Cấp đông
Tách khuôn
Bao gói
Trữ đông
Rửa 4
Cân 3
Phân cỡ, loại
Tiếp nhận nguyên liệu
Kiểm cá
Cân 1
Phân loại sơ bộ
Cắt tiết
Rửa 1
Phi lê
Chờ đông
Lạng da
Rửa 2
Mạ băng
Cân 2
Sửa cá
Rửa 3
2.4.2. Thuyết minh quy trình
2.4.2.1. Tiếp nhận nguyên liệu
Tiêu chuẩn cá được thu mua:
Nguyên liệu chuyển đến xí nghiệp phải còn sống.
Da có màu sáng, xám đen tự nhiên. Mắt có nhãn cầu lồi trong suốt.
Cá không bị dị tật, không có dư lượng chất kháng sinh.
Cá có kích cỡ tương đối đồng đều. Trọng lượng 0,5 kg trở lên
2.4.2.2. Cân 1
Mục đích: Thống kê số lượng cá đưa vào xí nghiệp.
2.4.2.3. Phân loại sơ bộ
Công đoạn này chỉ được thực hiện khi nguyên liệu được tiếp nhận có lẫn cá chết
hoặc để tách riêng những con cá không đảm bảo trọng lượng theo yêu cầu.
2.4.2.4. Cắt tiết
Mục đích chính của việc cắt tiết là để máu cá chảy ra giúp cho thịt cá được
trắng.
Dùng con dao nhỏ, nhọn mũi đâm xuyên ngang hầu cá, khi đó cổ họng cá bị đứt
và máu sẽ chảy ra ngoài.
Yêu cầu: Thao tác phải chính xác, đảm bảo cổ họng cá bị đứt.
2.4.2.5. Rửa 1
Cá cắt tiết xong được cho vào bồn rửa. Nhiệt độ nước rửa là 20-250C, thời gian
rửa là khoảng 10 phút.
Đây là công đoạn rất quan trọng, nó ảnh hưởng rất lớn đến màu sắc của miếng
phi lê. Kể từ khi áp dụng việc cắt tiết cá vào qui trình sản xuất cá tra, cá ba sa phi lê cấp
đông thì chất lượng của sản phẩm được tăng lên đáng kể. Nhờ có khâu cắt tiết mà máu cá
có thể chảy hết ra ngoài giúp thịt cá được trắng.
Mục đích: giúp máu cá chảy hết ra ngoài.
Yêu cầu: cá phải nằm ngập trong nước và phải rửa đủ thời gian.
2.4.2.6. Phi lê
♦ Thao tác phi lê
+ Bước 1: Đặt cá lên thớt, đầu quay về tay thuận của người phi lê, lưng cá quay
vào phía người phi lê. Tay không thuận đặt lên phần đầu của cá, tay thuận cầm dao, đặt
dao vào nơi tiếp giáp giữa thân và vây trước của cá sao cho dao vuông góc với đầu cá.
Vừa ấn vừa kéo dao thụt lùi về phía người công nhân. Tiếp đến, nâng dao lên hợp với bàn
phi lê 1 góc 450, cho mũi dao tiếp xúc với xương lưng của cá, gạch một đường từ cổ đến
vây lưng. Sau đó lách mũi dao ngang qua xương vây lưng. Nghiêng dao về phía tay
thuận, dao hợp với lưng cá 1 góc 300, dùng lực của tay đẩy mũi dao dọc theo sát trục
sống lưng đến đuôi.
+ Bước 2: Tay trái đặt giữa thân cá, dùng ngón cái đỡ lấy phần lưng của miếng
cá. Tay phải xoay dao 1800, kéo 1 đường từ giữa thân cá đến bụng cá để tách phần thịt
bụng.
+ Bước 3: Đưa mũi dao đâm sâu vào bụng cá, cán dao hơi xiên về phía đuôi.
Tay không thuận nắm lấy phần đầu của miếng cá, dùng lực của tay đè chặt miếng cá
xuống thân cá. Lúc này dùng lực của tay thuận kéo mạnh dao về đến đuôi cá, vừa kéo
vừa đè sát vào xương sống của cá.
+ Bước 4: Tay trái cầm đầu miếng cá lên. Tay phải đặt dao vào giữa miếng cá và
bụng cá, lưỡi dao song song với bàn phi lê. Tay không thuận đè miếng cá vào thân cá, tay
thuận kéo dao về phía đuôi.
Một nửa thân cá đã được phi lê xong, miếng cá sau khi phi lê được cho vào thau
nước để rửa. Lật ngược con cá lại và phi lê nửa con cá còn lại tương tự như 4 bước trên.
♦ Mục đích:
Tách phần thịt ra khỏi xương và nội tạng.
♦ Yêu cầu trong công đoạn phi lê:
Thịt cá dính vào xương càng ít càng tốt, miếng cá phi lê phải nhẵn, bề mặt
không có vết trầy xước, không làm rách thịt hay phạm vào thịt cá.
2.4.2.7. Rửa 2
Mục đích nhằm rửa sạch máu còn dính trên miếng cá sau khi phi lê, rửa sạch
nhớt, rửa trôi một ít mỡ cá.
Nước rửa được thay đổi liên tục bằng phương pháp chảy tràn, nhiệt độ nước rửa
gần bằng 150C, thời gian rửa là 10-12 phút.
Yêu cầu: rửa sạch máu trên miếng cá.
2.4.2.8. Lạng da
Lạng da bằng máy: Người công nhân đặt miếng cá lên bàn kim loại, bụng cá đưa
lên trên. Dùng tay đẩy miếng cá đi ngang qua trục lạng da và da được tách ra khỏi miếng
cá. Trục lạng da có gắn nhiều lưỡi lam với khoảng cách đều nhau. Khi đẩy miếng cá đi
ngang qua trục lạng da, trục sẽ quay cùng chiều với chiều di chuyển của miếng cá, khi đó
lưỡi lam nhỏ sẽ cắt vào miếng cá, có một trục lăn ở phía dưới lưỡi lam sẽ cuộn lấy da cá
nhờ vậy da được tách ra .
Mục đích: Tách da ra khỏi miếng cá phi lê.
Yêu cầu: Miếng cá sau khi lạng da phải nhẵn, lán, không phạm sâu vào thịt cá.
2.4.2.9. Cân 2
Cá được cho vào những rổ nhỏ và được cân với khối lượng nhất định.
Mục đích: giúp cho việc phân phối cá cho công nhân được dễ dàng và nhanh
chóng.
2.4.2.9. Sửa cá
Đặt miếng cá lên thớt, bụng cá úp xuống thớt, dùng dao rạch một đường ở giữa
lưng miếng cá, chiều dài đường rạch khoảng 2/3 miếng cá tính từ đầu miếng cá. Đặt dao
hơi nghiêng hợp với miếng cá một góc 300, gọt nhẹ nhàng loại bỏ phần thịt đỏ, mỡ. Lật
ngược miếng cá lại, vanh hết phần mỡ nằm ở lưng của miếng cá. Sau đó lại tiếp tục lật
ngược miếng cá để lấy hết xương, da bụng và vanh phần mỡ bụng. Thời gian sửa cá là
15-20 phút.
Chú ý: Sau khi nhận cá từ nơi phân phối về phải cho đá vẫy phủ lên bề mặt cá.
Mục đích sửa cá: Loại bỏ phần xương, thịt đỏ, mỡ, những phần da còn sót lại;
phần sần sùi, sai phạm trong lúc phi lê. Đồng thời vanh, chỉnh miếng cá cho đẹp.
Yêu vầu: miếng cá không còn sót xương, mỡ, thịt đỏ.
2.4.2.10. Rửa 3
Sau khi sửa cá xong, cá được cho vào thau nước để rửa sạch mỡ và ức chế một
phần vi sinh vật. Nhiệt độ nước rửa 0 – 50C.
2.4.2.11. Kiểm cá
Cá sau khi rửa sẽ được kiểm tra mỡ, thịt đỏ, xương, dè… Nếu miếng cá nào
không đạt thì chúng sẽ được chỉnh sửa ngay.
Kiểm tra ký sinh trùng bằng bàn soi, từng miếng cá được đưa qua bàn soi để
kiểm tra ký sinh trùng, loại bỏ những miếng cá có ký sinh trùng.
2.4.2.12. Phân cỡ, loại
Cá sau khi kiểm tra ký sinh trùng sẽ được phân loại, cỡ theo trọng lượng và màu
sắc để đáp ứng yêu cầu của khách hàng và phù hợp với giá trị sản phẩm.
- Phân loại theo trọng lượng:
Tính bằng đơn vị là gam / miếng.
60 u (u: under) 170 – 220
60 – 120 220 up
120 – 170
Tính bằng đơn vị oz: oz /miếng
+ oz chẳn: 2-4, 4-6, 6-8, 8-10, 10-12, 12 up.
+ oz lẻ: 2-3, 3-5, 5-7, 7-9, 9-11, 11 up.
- Phân loại theo màu sắc:
Loại *: Cá có màu trắng, trong.
Loại 1: Màu trắng.
Loại 2: Hồng hồng, hồng, vàng vàng.
Loại 3: Vàng vàng, vàng.
2.4.2.13. Rửa 4
Cá được rửa lần lượt qua 2 thao nước. Thau 1: nhiệt độ nước khoảng 200C, nồng
độ clorin 5 ppm, gọi là thao chảy tràn. Thau 2: nhiệt độ < 60C, sử dụng 200g thuốc và
250 g muối cho 250 lít nước. Thời gian rửa là vài giây.
Đây là công đoạn rửa sau cùng nên cần rửa kỹ để loại sạch mỡ và tạp chất. Rửa
khoảng 10 rổ cá thì thay nước 1 lần hoặc khi thau nước dơ thì phải thay nước ngay. Nếu
nước dơ và không đảm bảo nhiệt độ theo yêu cầu thì sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi
khuẩn xâm nhập.
2.4.2.14. Cân 3
Cá được phân vào thao với trọng lượng xác định để xếp khuôn. Tùy theo đơn đặt
hàng mà cân với khối lượng nhất định và có kèm theo thẻ cho mỗi thao.
Yêu cầu: tránh nhầm thẻ cở, cân phải đảm bảo đủ trọng lượng yêu cầu, không
nên để cá quá lâu trên bàn chờ xếp khuôn.
2.4.2.15. Xếp khuôn
Mục đích: tạo vẻ mỹ quan và tạo hình cho miếng cá.
Cá được xếp khuôn theo cùng loại về cỡ màu và cỡ trọng lượng. Đối với cá
không cần mạ băng sau khi cấp đông thì phải châm thêm nước vào cá trong lúc xếp
khuôn. Nước châm có pha 250 g muối và 200g thuốc vào 250 lít nước. Nhiệt độ nước
châm khoảng 50C.
Cách xếp khuôn: trải một lớp PE có kích thước 74 x 74 cm lên khuôn, dùng tay
ép sát lớp PE vào thành và đáy khuôn. Cá được xếp từng lớp, các miếng cá không được
dính vào nhau. Sau mỗi lớp cá phải trải lên một lớp PE có kích thước 29 -56 cm để các
miếng cá không dính vào nhau. Khi xếp khuôn phải đặt miếng cá phi lê ngay thẳng,
phẳng, các nhược điểm ảnh hưởng đến giá trị cảm quan phải được giấu vào bên trong,
đầu miếng phi lê đưa ra ngoài thành khuôn. Sau khi trải lớp PE mới phải vuốt cho lớp PE
dính sát vào các miếng cá nhằm loại bỏ không khí, ngăn chặn sự tiếp xúc giữa cá và
không khí, hạn chế xảy ra phản ứng oxy hóa (phản ứng này sẽ làm giảm chất lượng sản
phẩm), tránh làm mất nước của nguyên liệu khi cấp đông.
Yêu cầu: các miếng phi lê phải thẳng, không dính vào nhau.
2.4.2.16. Chờ đông
Khâu này chỉ được thực hiện khi số lượng khuôn cá quá nhiều và không cấp
đông kịp hoặc quá ít chưa đủ để cấp đông.
Ở phòng cấp đông, các khuôn cá được cho vào phòng chờ đông.
Mục đích: giữ cho chất lượng nguyên liệu được an toàn và ổn định.
Yêu cầu: thời gian chờ đông không được quá 4 giờ và nhiệt độ được duy trì ở
mức -1 Æ (+4)0C. Phòng chờ đông phải được vệ sinh sạch sẽ, kiểm tra nhiệt độ
phòng thường xuyên. Khi đủ số khuôn và có tủ đông thì phải cấp đông ngay.
2.4.2.17. Cấp đông
Mục đích: làm cho nước tự do ở trong thịt cá đông lại nhằm ức chế sự phát triển
của vi sinh vật, dễ dàng vận chuyển cũng như tạo cho miếng cá có hình dạng xác định.
Đối với cá phi lê cấp đông dạng block: chuyển các khuôn cá đến tủ đông và cấp
đông ở nhiệt độ -35 Æ - 40 0C trong thời gian 4 giờ.
Trước khi cấp đông phải vệ sinh tủ đông, rửa sạch hết nước đá bám trên các
ngăn tủ đông. Quá trình cấp đông phải đảm bảo đúng nhiệt độ và thời gian cần thiết sao
cho tâm sản phảm đạt nhiệt độ là -180.
2.4.2.18. Tách khuôn – mạ băng
¾ Tách khuôn:
Sau khi đã cấp đông đủ thời gian, lấy khuôn ra khỏi tủ đông, úp khuôn xuống
bàn và dập cho đến khi block cá tách ra khỏi khuôn. Tiếp đến là dập block cá xuống bàn
cho đến khi các miếng cá rời nhau, lấy các miếng PE ra khỏi các miếng cá.
Yêu cầu: tránh làm vỡ, gãy các miếng cá, không để sót các miếng PE còn dính
trong cá.
Sau khi tách khuôn, cá được cho vào các rổ và cân với trọng lượng tuỳ theo yêu
cầu của đơn đặt hàng trước khi đưa qua mạ băng.
¾ Mạ băng:
Mục đích của mạ băng là tạo nên lớp băng mỏng bao bọc bề mặt sản phẩm.
Yêu cầu: phải đảm bảo lớp băng phủ đều khắp bề mặt sản phẩm.
Có 2 cách mạ băng: mạ băng bằng cách nhúng rổ cá vào bồn nước hoặc mạ băng
bằng cách phun sương. Ở xí nghiệp Cataco áp dụng cách mạ băng thứ nhất do nó có
những ưu điểm sau: nhanh, không đòi hỏi công nghệ đắc tiền.
Thao tác: cho nước vào bồn mạ băng, cho đá vẫy vào. Sau 5-10 phút, khi nhiệt
độ đạt 0-30C thì bắt đầu mạ băng. Cho cá vào rổ và nhúng vào bồn mạ băng khoảng 2-3
giây. Sau đó cho cá vào bao gói.
2.4.2.19. Bao gói
Mục đích: để sản phẩm tránh tiếp
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Huynh_Thu_Thuy.pdf