Khảo sát mối tương quan giữa đường máu, hba1c và độ lọc cầu thận

Chuyên Đề Nội Khoa 1 KHẢO SÁT MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA ĐƯỜNG MÁU, HbA1C VÀ ĐỘ LỌC CẦU THẬN Trần Thái Thanh Tâm*, Mai Phương Thảo** TÓM TẮT Chúng tôi thực hiện nghiên cứu trên 70 người đến khám sức khỏe định kỳ tại Bệnh Viện Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh từ 2007-2008. Mục tiêu: (1) xác định mối tương quan giữa đường máu và độ thanh lọc creatinin ước đoán từ công thức Cockcroft – Gault (ĐTLcre ƯĐ) ở nhóm có đường máu bình thường và nhóm có tăng đường máu, (2) xác định mối tương quan giữa HbA1C và độ thanh lọc creatinin ước đoán từ công thức Cockcroft - Gault ở nhóm có đường máu bình thường và nhóm có tăng đường máu. Phương pháp: nghiên cứu tiền cứu, mô tả, cắt ngang Kết quả: đường máu và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu bình thường có mối tương quan nghịch mức độ yếu với r = -0,36 (p < 0,05), đường máu và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu tăng không mối tương quan với r = -0,13 (p > 0,05), HbA1C và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu bình thường có mối tương quan nghịch mức độ yếu với r = -0,35 (p < 0,05), HbA1C và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu tăng có mối tương quan nghịch mức độ yếu với r = -0,35 (p < 0,05). Kết luận: HbA1C đánh giá độ lọc cầu thận tốt hơn đường máu. SUMMARY CORRELATION BETWEEN GLYCEMIA, HbA1C AND GLOMERULAR FILTRATION RATE Tran Thai Thanh Tam*, Mai Phuong Thao * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 - Supplement of No 1 - 2009: 239 - 242 A research was performed over 70 adults having annual medical check-up at Ho Chi minh city university Hospital from 2007-2008. The aim of the study were: (1) to identify the correlated rate between glycemia with predicted GFR of Cockcroft - Gault in the normal glycemia group and hyperglycemia group, (2) to identify the correlated rate between HbA1C with predicted GFR of Cockcroft- Gault in the normal glycemia group and hyperglycemia group. Method: cross – sectional prospective study Results (1) glycemie had negative correlation with predicted GFR of Cockcroft Gault in the normal glycemia group (r=- 0,36 , p<0,05) and had no correlation with predicted GFR of Cockcroft - Gault in the hyperglycemia group (r=-0,13 , p>0,05), (2) HbA1C had negati ve correlation with predicted GFR of Cockcroft - Gault in both the normal glycemia group and the hyperglycemia group (r=-0,35 , p<0,05). Conclusion: HbA1C was better than glycemia to control the early decreasing stage of GFR. ĐẶT VẤN ĐỀ Các biến chứng của tăng đường máu lên thận là những bệnh lý thường gặp, có tỉ lệ tử vong cao. Đây là những bệnh gây ra các hậu quả nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng sức khỏe cũng như kinh tế cho gia đình và xã hội (3). Đái tháo đường dẫn đến suy thận là vấn đề toàn cầu và là nguyên nhân đe dọa tính mạng. * BM sinh lý học – ĐHYD Cần Thơ ** BM sinh lý học – ĐHYD Tp HCM Chuyên Đề Nội Khoa 2 Theo thống kê, tỉ lệ biến chứng suy thận ở các bệnh nhân ĐTĐ típ 1 khoảng 35%, và típ 2 khoảng 15 đến 60%(2).Theo số liệu của Mai Thế Trạch (1997) biến chứng thận, tiết niệu nói chung do đái tháo đường (ĐTĐ) là 30%(3). Việc nghiên cứu tìm hiểu sâu về mối liên hệ giữa nồng độ đường máu, kiểm soát đường máu, và độ lọc cầu thận góp phần phát hiện sớm, kiểm soát, theo dõi, ngăn ngừa và hạn chế tích cực các tổn thương cầu thận để làm giảm hậu quả suy thận giai đoạn cuối dẫn đến tử vong. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài nhằm mục đích: “Khảo sát mối tương quan giữa đường máu, HbA1C và độ lọc cầu thận”. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu - Đây là nghiên cứu tiền cứu, mô tả, cắt ngang. - Gồm 70 người, từ 18 tuổi trở lên, tự nguyện tham gia nghiên cứu, đã được chọn từ các đợt khám sức khỏe định kỳ, được đo huyết áp, cân nặng, siêu âm bụng tổng quát, ghi điện tim, chia thành 2 nhóm: + Nhóm người trưởng thành có giá trị đường máu và HbA1C bình thường: gồm 36 người có trị số đường máu < 110 mg/dL và HbA1C < 6,5% (nhóm 1). + Nhóm bệnh nhân có các chỉ số đường máu, HbA1C tăng: gồm 34 bệnh nhân với trị số đường máu đói > 110 mg/dL và HbA1C > 6,5% (nhóm 2) - Tiêu chuẩn loại trừ: ung thư, nhiễm HIV, rối loạn tâm thần, các bệnh lý thận, có thai, bệnh lý cấp tính Phương pháp nghiên cứu Cân trọng lượng (kg): Dùng cân Nikita (Nhật Bản) có thang ghi trọng lượng, đối tượng đo mặc quần áo mỏng, không mang giày, tư thế đứng. Tất cả các xét nghiệm creatinin huyết thanh, đường máu, HbA1C được thực hiện tại phòng xét nghiệm bệnh viện ĐH Y dược cơ sở 2 theo quy trình: - Các đối tượng được dặn nhịn ăn 12 giờ, không ăn sáng vào hôm xét nghiệm. - 7 giờ 30 phút lấy 2 ml máu để xét nghiệm. - Định lượng glucose máu tĩnh mạch huyết tương lúc đói (sáng) theo phương pháp glucosesidase. - Định lượng HbA1C theo phương pháp điện di - Định lượng creatinin máu: các mẫu thử thực hiện bằng phương pháp động học Jaffe. + Tính độ thanh lọc creatinin ước đoán từ công thức Cockcroft- Gault (ĐTLcreƯĐ) ĐTLcre ƯĐ = (Nữ: nhân 0,85) Xử lý số liệu Các số liệu được xử lý theo phương pháp thống kê y sinh học trên máy tính bằng phần mềm SPSS 12.0. - Xác định giá trị trung bình các chỉ số (X ± SD) của: đường máu, HbA1C, creatinin huyết thanh, ĐTLcreƯĐ. - Tìm hệ số tương quan giữa đường máu và ĐTLcreƯĐ ở 2 nhóm. - Tìm hệ số tương quan giữa HbA1C và ĐTLcreƯĐ ở 2 nhóm. (Tìm hệ số tương quan khi so sánh 2 biến số liên tục: Hệ số tương quan Pearson, nếu biến số có phân phối bình thường và hệ số tương quan Spearman nếu biến số có phân phối không bình thường). KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Kết quả nghiên cứu được trình bày ở các bảng 1, 2 (140 – tuổi) x cân nặng (kg) 72 x creatinin huyết thanh (mg/dL) Chuyên Đề Nội Khoa 3 Bảng 1 HSTQ giữa ĐTLcre ƯĐ và đường máu ở 2 nhóm Các nhóm ĐTLcre ƯĐ ml/phút Đường máu mg/dL HSTQ P Nhóm 1 84,02 ± 18,45 94,89 ± 9,8 r1 = -0,36 < 0,05 Nhóm 2 71,15 ± 15,36 194,44 ± 74,93 r2 = -0,13 > 0,05 Kết quả nghiên cứu cho thấy ở nhóm 1, giữa độ lọc cầu thận và đường máu có mối tương quan tuyến tính nghịch, mức độ yếu, có ý nghĩa thống kê. Ngược lại, ở nhóm 2, giữa độ lọc cầu thận và đường máu không có mối tương quan với nhau. Như vậy, khi đường máu ở giới hạn bình thường, đường máu có mối tương quan với độ lọc cầu thận, nhưng khi đường máu tăng (rối loạn dung nạp glucose, đái tháo đường), mối tương quan này không còn nữa. 70.00 80.00 90.00 100.00 110.00 Glycemie 40 60 80 100 120 140 GF R Biểu đồ 1. Tương quan giữa đường máu và ĐTLcre ƯĐ ở nhóm 1 Biểu đồ 2. Tương quan giữa đường máu và ĐTLcre ƯĐ ở nhóm 2 Bảng 2. HSTQ giữa ĐTLcre ƯĐ và HbA1C ở 2 nhóm Các nhóm ĐTLcre ƯĐ ml/phút HbA1C % HSTQ P Nhóm 1 84,02 ± 18,45 5,55 ± 0,63 r1 = -0,35 < 0,05 Nhóm 2 71,15 ± 15,36 10,08 ± 2,33 r2 = -0,35 < 0,05 - Giữa độ lọc cầu thận và HbA1C có mối tương quan tuyến tính nghịch, mức độ yếu có ý nghĩa thống kê ở cả 2 nhóm. Điều này cho thấy, HbA1C ở giới hạn bình thường hay tăng đều có mối tương quan với độ lọc cầu thận, hay HbA1C kiểm soát đường máu tốt hơn, xác định được hemoglobin glycosylat hóa trước đó vài tháng. Nghiên cứu của chúng tôi cũng có điểm tương đồng với Lê Thanh Hà, tỉ lệ suy thận và HbA1C có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p=0,032), nhóm kiểm soát đường máu kém có tỉ lệ suy thận tăng gấp 3 lần so với kiểm soát đường máu vừa và tốt(3). Nelson và cộng sự đã nghiên cứu trong 4 năm về diễn tiến tự nhiên của bệnh thận ở người da đỏ bộ tộc Pima có rối loạn dung nạp glucose, hoặc ĐTĐ típ 2 có thời gian mắc bệnh và tiểu đạm đại thể khác nhau. Nghiên cứu này cho thấy những phát hiện mới quan trọng như sự tăng tưới máu cầu thận kéo dài ở bệnh nhân có tiểu đạm bình thường và tiểu đạm vi thể, sự bảo tồn độ lọc cầu thận ở bệnh nhân có tiểu đạm bình thường và tiểu đạm vi thể, tốc độ giảm phân suất siêu lọc cầu thận và độ lọc cầu thận (khoảng 11ml/phút/năm) ở bệnh nhân có tiểu đạm đại thể(6). Một nghiên cứu gần đây của Vandana cho thấy trong dân số chung, tăng đường máu mà không ĐTĐ có thể liên quan đến tăng nguy cơ tử vong. Tăng đường máu thường gặp trong bệnh thận mạn, tuy nhiên mối liên hệ giữa dấu hiệu tăng đường máu mạn tính là glycosylated hemoglobin và hậu quả của nó thì chưa được nghiên cứu. HbA1C được xem như là dấu hiệu chỉ điểm mọi nguyên nhân tử vong, có liên quan đến việc làm tăng tỉ lệ tử vong ở bệnh nhân bệnh thận mạn tính(5). Trong nghiên cứu của chúng tôi ở nhóm bệnh nhân có đường máu và HbA1C tăng, một số bệnh nhân đến với giai đoạn sớm khi độ lọc cầu thận bình thường (cao nhất là 100 ml/phút), nhưng phần lớn bệnh nhân đến khi độ lọc cầu thận đã giảm (thấp nhất là 37 ml/phút). Chuyên Đề Nội Khoa 4 Do đó, đánh giá độ lọc cầu thận ngay từ khi có dấu hiệu rối loạn dung nạp glucose hay đái tháo đường đến điều trị lần đầu. 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 HbA1c 40 60 80 100 120 140 GF R Biểu đồ 3. Tương quan giữa HbA1C và ĐTLcre ƯĐ ở nhóm 1 6.0 8.0 10.0 12.0 14.0 16.0 HbA1c 30 40 50 60 70 80 90 100 GF R Biểu đồ 4. Tương quan giữa HbA1C và ĐTLcre ƯĐ ở nhóm 2 KẾT LUẬN Việc phát hiện suy thận giai đoạn sớm trong bệnh lý thận do đái tháo đường góp phần đáng kể giúp ngăn chặn tiến triển đến suy thận giai đoạn cuối một cách có hiệu quả. Dựa vào kết quả nghiên cứu chúng tôi rút ra kết luận sau: - Giữa đường máu và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu bình thường có mối tương quan nghịch mức độ yếu với r = -0,36 (p < 0,05). - Giữa đường máu và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu tăng không mối tương quan với r = -0,13 (p > 0,05). - Giữa HbA1C và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu bình thường có mối tương quan nghịch mức độ yếu với r = -0,35 (p < 0,05). - Giữa HbA1C và ĐTLcreƯĐ ở nhóm có đường máu tăng có mối tương quan nghịch mức độ yếu với r = -0,35 (p < 0,05). Như vậy, HbA1C là một chỉ số đáng quan tâm đánh giá sớm độ lọc cầu thận trong các trường hợp đường máu bình thường hay tăng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cockcroft D.W., Gault M.H, (1975), “Prediction of creatinine clearance from serum creatinine”, Nephron, 16, pp. 31-41. 2. Diệp Thị Thanh Bình, (1996), Tầm soát microalbumin niệu bằng Micro test trên bệnh nhân đái tháo đường, Luận văn tốt nghiệp Thạc sỹ Y Học, ĐHYD TP Hồ Chí Minh. 3. Lê Thanh Hà (2004), Một số nhận xét bệnh thận do đái tháo đường típ 2 ở người có tuổi, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ chuyên khoa 2 chuyên ngành Lão khoa, ĐHYD TP Hồ Chí Minh. 4. Mai Thế Trạch (1997), “Một số nhận xét về thay đổi lâm sàng và nghiên cứu trong bệnh đái tháo đường ở nước ta trong 30 năm qua”. Tạp chí y học ĐHYD TP Hồ Chí Minh. Chuyên đề nội tiết, số 2, tr. 8-9. 5. Menon V., Greene T., Pereira A.A, Wang X. , Beck G.J, (2005), “Glycosylated Hemoglobin and Mortality in Patients with Nondiabetic Chronic Kidney Diaease”, J Am Soc Nephron, 16, pp. 3411-3417. 6. Parvinh H.H (1996), “Initiation and Progression of Diabetic Nephrology”, The New England J Med , 335: 1683-1683. Chuyên Đề Nội Khoa 5 Chuyên Đề Nội Khoa 6