Khảo sát một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh nhân viêm gan virút C mạn tính điều trị tại khoa nội tiêu hóa bệnh viện Nhân dân 115

nghiên cứu khoa học Tạp chí nội khoa Việt nam Tài liệu Hội nghị Khoa học Nội khoa Toàn quốc lần IX354 I. đẶT VẤN đỀ Vi rút viêm gan C (HCV) hiện nay vẫn còn là gánh nặng lớn trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hiện có khoảng 150 - 200 triệu người trên thế giới mang HCV, tỷ lệ thay đổi từ 0,1 -5% dân số thế giới [2]. Ở các nước phát triển, HCV liên quan đến 20% số trường hợp viêm gan cấp, 70% số trường hợp viêm gan mạn do vi rỳt, 40% số trường hợp xơ gan giai đoạn cuối, 60% số trường hợp ung thư gan nguyên phát và 30% trong số các trường hợp ghép gan [1]. Tại Việt Nam, theo nghiờn cứu của Tokita và cộng sự tỷ lệ nhiễm HCV từ 4-9% dân số: tại thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) 3,2-4,2% dân số; thành phố Hà Nội 4% trong cộng đồng nhân viên y tế và phụ nữ mang thai [7]. Đặc biệt đa số người nhiễm HCV không biểu hiện triệu chứng hoặc cú triệu chứng không điển hình nhưng 50-80% cụ thể dẫn tới viêm gan mạn, 20%-25% những trường hợp viêm gan mạn đó dẫn đến xơ gan, ung thư gan [6]. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh nhân viêm gan virút C mạn tính điều trị tại Khoa Nội tiêu hóa Bệnh viện Nhân dân 115” để từ đó bổ sung số liệu làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo. II. đỐI TƯỢNG Và PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. đối tượng nghiên cứu 100 bệnh nhân (BN) được chẩn đoán viêm gan mạn do HCV, điều trị nội - ngoại trú tại Bệnh viện Nhân dân (BVND) 115-TPHCM từ tháng 6/2009 đến tháng 6/2012. * Tiêu chuẩn lựa chọn: - Chấp nhận nghiên cứu. - SGOT, SGPT tăng > 2 lần so với giới hạn trên của mức bình thường. - Định lượng HCV-RNA (+) (> 15UI/ml). - Mô bệnh học có hình ảnh viêm gan mạn hoạt động. * Tiêu chuẩn loại trừ: - Nghiện rượu nặng (> 250ml/ ngày) KHẢO sÁT MỘT sỐ đẶC đIỂM LÂM sàNG Và CẬN LÂM sàNG Ở BỆNH NHÂN VIÊM GAN VIRÚT C MẠN TÍNH đIỀU TRỊ TẠI KHOA NỘI TIÊU HÓA BỆNH VIỆN NHÂN DÂN 115 lê thị tuyết Phượng*, Hoàng Vũ Hùng**, nguyễn thị Bạch tuyết*** * Bệnh viện nhân dân 115-TPHCM **Bệnh viện 103-HVQY; *** Bệnh viện Đa khoa Hà Đông-Hà Nội TÓM TẮT Mục tiêu: Khảo sát một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ở bệnh nhân viêm gan vi rút C mạn tính. đối tượng và phương pháp: khảo sát 100 bệnh nhân viêm gan vi rút C mạn tính được điều trị nội - ngoại trú tại khoa Nội tiêu hóa - BVND 115 từ tháng 6/2009 đến tháng 6/2012. Kết quả: tuổi thường gặp là 40 - 59 tuổi, trung bình 49,7 ± 11,4. Tỷ lệ nam (69,0%) nhiều hơn nữ (31,0%). 100% bệnh nhân có tổn thương mô bệnh học là viêm gan mạn có kèm xơ hóa ở các mức độ từ F1-F4; Tải lượng vi rút trước khi điều trị phần lớn ở mức trung bình (104-108 UI/ml). Hầu hết BN có các chỉ số huyết học, sinh hóa trong giới hạn bình thường, chỉ có enzym gan tăng ở mức độ nhẹ. Kết luận: Viêm gan C là bệnh khá phổ biến, người bị nhiễm HCV có nhiều nguy cơ phát triển thành viêm gan mạn, xơ gan và ung thư gan. nghiên cứu khoa học Tạp chí Tài liệu Hội nghị Khoa học Nội khoa Toàn quốc lần IX nội khoa Việt nam 355 - Đồng nhiễm với HBV, HIV... - Mắc những bệnh gan khác (viêm gan tự miễn,..) - Xơ gan child B,C. 2. Phương pháp nghiên cứu * Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang. Cỡ mẫu: 100 BN. * Các bước tiến hành: - Toàn bộ BN nghiên cứu được đăng ký theo một mẫu chung, thống nhất. - Thu thập các số liệu về đặc điểm dịch tễ học (tuổi, giới) và cận lâm sàng: + Xác định tải lượng HCV-RNA: được thực hiện tại Khoa Xét nghiệm Trung tâm chẩn đoán y khoa TPHCM và Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM. Bộ kit chẩn đoán HCV dựa trên kỹ thuật realtime-PCR, phương pháp Taq-Man realtime RT-PCR có độ nhạy cao, không ngoại nhiễm như PCR thông thường, tránh được dương tính giả. + Sinh thiết gan: đánh giá tổn thương mô học gan theo thang điểm METAVIR. Thực hiện tại Đơn vị Giải phẫu bệnh BVND 115 bằng kim sinh thiết Magnum 1616 hoặc 1816; súng sinh thiết Magnum của hãng BARD, dài 12cm, được làm từ hợp kim nhẹ, bền, có thể tiệt trùng bằng hấp tiệt trùng, ETO hoặc Cydex; sử dụng với nhiều cỡ kim khác nhau, độ sâu có thể điều chỉnh 15mm hoặc 22mm. Tiêu chuẩn mẫu mô sinh thiết gan phải đạt chiều dài ≥ 20mm, có ≥ 5 khoảng cửa. + Xét nghiệm huyết học và sinh hóa: được thực hiện tại khoa Xét nghiệm BVND 115 TPHCM. - Phân tích và xử lý số liệu nghiên cứu theo các thuật toán thống kê. III. KẾT QUẢ 1. Một số đặc điểm về tuổi và giới 1.1. Tuổi Bảng 1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi Tuổi Nhỏ nhất Lớn nhất Trung bình 24 69 49,7 ± 11,4 Tuổi trung bình của BN viêm gan vi rút C mạn tính là 49,7± 11,4, trong đó tuổi lớn nhất là 69, tuổi nhỏ nhất là 24. 1.2. Giới tính Bảng 2. Phân bố bệnh nhân theo giới tính Giới Tỷ lệ % (n = 100) P Nam 69 (69,0%) < 0,05Nữ 31 (31,0%) Tỷ lệ nam trong nhóm nghiên cứu cao hơn nữ (69,0% so với 31,0%, p < 0,05). Bảng 3. Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi và giới Tuổi Nam Nữ Tổng số 20 – 29 4 1 5 30 – 39 9 3 12 40 – 49 18 8 26 50 – 59 23 15 38 ³ 60 15 4 19 Cộng 69 31 100 Tuổi thường gặp ở bệnh viêm gan vi rút C mạn tính là 40- 59 tuổi (64/100 BN, tỷ lệ 64,0%). 2. Một số đặc điểm cận lâm sàng 2.1. Tải lượng HCV Bảng 4. Phân bố tải lượng HCV Tải lượng HCV (UI/ml) 108 Tỷ lệ % (n = 100) 09 (9,0%) 90 (90,0%) 01 (1,0%) Tải lượng vi rút trước khi điều trị tập trung nhiều ở mức 104-108 UI/ml (90,0%). Có 9,0% BN có tải lượng vi rút trước khi điều trị thấp (< 104 UI/ ml) và 1,0% BN có tải lượng vi rút cao (>108 UI/ml). 2.2. Kiểu gen HCV Bảng 5. Phân bố kiểu gen HCV Kiểu gen 1 2 6 Tổng số Số lượng (Tỷ lệ %) 46 (46,0%) 32 (32,0%) 22 (22,0%) 100 (100%) Nhận xét: Kết quả nghiên cứu cho thấy kiểu gen 1 chiếm đa số (46,0%). nghiên cứu khoa học Tạp chí nội khoa Việt nam Tài liệu Hội nghị Khoa học Nội khoa Toàn quốc lần IX356 2.3. Tổn thương mô bệnh học (theo thang điểm METAVIR) Bảng 6. Phân bố tổn thương mô bệnh học theo METAVIR Metavir A F 2 3 4 1 2 3 4 Tỷ lệ % (n = 100) 51 (51%) 44 (44%) 5 (5%) 18 (18%) 47 (47%) 21 (21%) 14 (14%) 100% BN của nhóm nghiên cứu có tổn thương mô học là viêm gan mạn hoạt động kèm xơ hóa, phù hợp với tiêu chuẩn chọn bệnh ban đầu, trong đó 18% BN xơ hóa nhẹ (F1) và có 14 % BN xơ hóa ở mức F4. Mức độ viêm họai tử và xơ hóa gan của các BN trong nhóm nghiên cứu phân bố từ A2 đến A3 và từ F1 đến F4, phù hợp với tiêu chuẩn chọn bệnh. 2.4. Xét nghiệm huyết học, sinh hóa Bảng 7. Kết quả một số xét nghiệm huyết học Xét nghiệm Chỉ số bình thường Kết quả nghiên cứu (n = 100) Hồng cầu 4,0-5,4 (M/microL) 4,44 ± 0,63 Hemoglobin 12,2-15,4 g/ dL 13,11 ± 1,57 Neutrophil 2500-7000 (mm3) 3263,81 ± 947,9 Tiểu cầu 150000 – 400000 (mm3) 192055,0 ± 65415,1 Bảng 8. Kết quả một số xét nghiệm sinh hóa Xét nghiệm Chỉ số bình thường Kết quả nghiên cứu (n = 100) ALT 5- 40 UI/ L 79,99 ± 71,07 AST 5- 40 UI/ L 75,65 ± 64,35 GGT 5- 40 UI/ L 116,35 ± 81,99 Đường huyết 70-115 mg/dl 111,89 ± 33,34 Albumin 3,8-5,4g/dl 4,06 ± 0,48 Bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi hầu hết có các chỉ số huyết học, sinh hóa trong giới hạn bình thường, ngoại trừ enzym gan tăng nhưng chỉ tăng ở mức độ. IV. BàN LUẬN 1. Một số đặc điểm về tuổi và giới Tuổi thường gặp ở BN viêm gan vi rút C mạn tính là 40-59 tuổi, (64/100 BN, tỷ lệ 64,0%). Bệnh viêm gan C thường diễn tiến thầm lặng, không triệu chứng qua nhiều năm do vậy thường được phát hiện và điều trị ở lứa tuổi trung niên. Điều này phù hợp với một số nghiên cứu khác ở Việt Nam và nước ngoài: tuổi trung bình của BN viêm gan vi rút C mạn tính theo Võ Minh Quang là 51,7 [3]; Karoui S và cs là 30-49 [6]. Tỷ lệ nam trong nhóm nghiên cứu cao hơn nữ (69,0% so với 31,0%, p < 0,05). Điều này phù hợp với các khảo sát dịch tễ trước đây ghi nhận tỷ lệ nhiễm HCV ở Nam cao gấp 2,5 lần nữ [1], có thể là do nam có nhiều yếu tố nguy cơ bị lây nhiễm hơn nữ. 2. Một số đặc điểm cận lâm sàng 2.1. Tải lượng HCV Nhiều nghiên cứu đã khẳng định tải lượng vi rút trước khi điều trị có ảnh hưởng đến tỷ lệ đáp ứng vi rút bền vững (SVR), đặc biệt là genotype 1. nghiên cứu khoa học Tạp chí Tài liệu Hội nghị Khoa học Nội khoa Toàn quốc lần IX nội khoa Việt nam 357 Nghiên cứu của chúng tôi ghi nhận tải lượng vi rút trước khi điều trị tập trung nhiều ở mức 104-108 UI/ ml (90,0%), có 9,0% BN có tải lượng vi rút trước khi điều trị thấp (< 104 UI/ml) và 1,0% BN có tải lượng vi rút cao (>108 UI/ml). Phạm Thị Thu Thủy, Hồ Tấn Đạt khảo sát 229 trường hợp định lượng HCV trong máu khi chưa điều trị, lượng vi rút dao động từ 3.200 phiên bản/ ml đến trên 40.000.000 phiên bản/ml, trung bình 6,46 x 106 đến 8,50 x 106 phiên bản/ml [5]. 2.2. Kiểu gen HCV Kiểu gen của HCV có ý nghĩa quan trọng trong việc quyết định điều trị, đánh giá sự tiến triển và đáp ứng điều trị đối với (Peg)-INF, Ribavirin. Việc xác định kiểu gen của HCV đối với các bệnh nhân giúp dự đoán khả năng đáp ứng và thời gian điều trị. Tỉ lệ SVR thay đổi tùy thuộc vào các kiểu gen: điều trị 48 tuần bằng Peg-interferon kết hợp ribavirin có SVR 36%-46% đối với kiểu gen1; điều trị 24 tuần bằng Peg-interferon kết hợp ribavirin có SVR 72,41% đối với kiểu gen 6. Sự phân bố kiểu gen của 100 bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với các nghiên cứu khác, kiểu gen 1 chiếm đa số, kế đến là kiểu gen 2 và 6, không có kiểu gen 3,4,5. 2.3. Tổn thương mô bệnh học (theo thang điểm METAVIR) Khảo sát mô học của nghiên cứu cho thấy mặc dầu rất nhiều BN nhiễm vi rút viêm gan C mạn không có biểu hiện triệu chứng nhưng kết quả sinh thiết chỉ ra gan đã bị viêm họai tử và xơ hóa. Tình trạng xơ hóa, xơ gan đã được xác định là một dấu hiệu tiên lượng kém khi điều trị IFN, Peg-INF [6]. 2.4. Xét nghiệm huyết học, sinh hóa Bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi hầu hết có các chỉ số huyết học, sinh hóa trong giới hạn bình thường, ngoại trừ enzym gan tăng nhưng chỉ tăng ở mức độ nhẹ (trong phạm vi gấp 2 lần trị số bình thường), không có trường hợp nào tăng cao (>10 lần trị số bình thường). IV. KẾT LUẬN Qua nghiên cứu 100 bệnh nhân viêm gan vi rút C mạn tính được điều trị tại Bệnh viện Nhân dân 115 thành phố Hồ Chí Minh, chúng tôi nhận thấy: - Tuổi thường gặp là 40 - 59 tuổi, trung bình 49,7 ± 11,4. - Tỷ lệ nam (69,0%) gặp nhiều hơn nữ (31,0%). - 100% bệnh nhân có tổn thương mô bệnh học là viêm gan mạn có kèm xơ hóa ở các mức độ từ F1-F4. - Tải lượng vi rút trước khi điều trị tập trung ở mức trung bình (104-108 UI/ml). - Kiểu gen 1 chiếm đa số, kế đến là kiểu gen 2 và 6, không có kiểu gen 3,4,5. - Hầu hết BN có các chỉ số huyết học, sinh hóa trong giới hạn bình thường, chỉ có enzym gan tăng ở mức độ nhẹ. TàI LIỆU THAM KHẢO 1. Châu Hữu Hầu (2006), “Dịch tễ học HCV viêm gan virus C”, tr 115-117. 2. Đinh Quý Lan (2011), “Tình hình bệnh gan mật Việt Nam và các giải pháp chiến lược”, Tạp chí gan mật Việt Nam số đặc biệt (16,17), tr 7-10. 3. Võ Minh Quang (2009), “Các yếu tố dịch tễ, lâm sàng & cận lâm sàng ở bệnh nhân viêm gan siêu vi C điều trị tại bệnh viện Nhiệt đới TPHCM năm 2006-2007”,Tạp chí y học thực hành số 08, tr 9-11. 4. Lê Hữu Song (2010), “ Một số ý kiến về ứng dụng công nghệ sinh học trong chẩn đoán, tiên lượng và theo dõi điều trị viêm gan virus”, Tạp chí gan mật Việt Nam (14), tr 59-68. 5. Phạm Thị Thu Thủy, Hồ Tấn Đạt, Nguyễn Thanh Tòng &cs (2006). “Kiểu gen của siêu vi viêm gan C ở Việt Nam“, Tạp chí Y Học TP. Hồ Chí Minh, Tập 10, Số 1, tr 28-34. 6. Karoui S, Taieb Jomni M, Bellil K, Haouet S, Boubaker J, Filali A., (2007).”Predictive factors of fibrosis for chronic viral hepatitis C”, Tunis Med. nghiên cứu khoa học Tạp chí nội khoa Việt nam Tài liệu Hội nghị Khoa học Nội khoa Toàn quốc lần IX358 Jun;85(6):454-60. 7. Tokita H, Okamoto H, Tsuda F, Song P et al (1994), ” Hepatitis C virus variants from Viet Nam are classifible into the sevent, eighth, and ninth major genetic groups. Proc Nat Acad Sci USA 1994; 91: pp 11022-11026. ABsTRACT sOMe ReMARKs ON ePIDeMIOLOGICAL AND PARACINICAL CHARACTeRIsTICs ON PATIeNTs WITH CHRONIC HePATITIs C IN THe PeOPLe’s HOsPITAL 115 Aims: remarks on epidemiological and paracinical characteristics on patients with chronic hepatitis C. subjects and methods:100 patients with chronic hepatitis C were treated internally or outpatiently in the Digestive Department of the People’s Hospital 115 from June 2009 to June 2012. Results: the age was normally 40-59, average 49.7 ± 11.4 years; the rate of men was more than women (69.0% vs 31.0%); 100% of patients with histological lesions were chronic hepatitis with fibrosis F1-F4; Most of viral load was medium range (104-108 UI/ml) before treatment. Almost patients having hematological, biochemical index were normally, except liver enzym increased lightly. Conclussions: Hepatitis C is common, people infected with hepatitis C have the greatest risk of developing chronic hepatitis, cirrhosis and liver cancer.