Khóa luận Bước đầu tìm hiểu nền giáo dục Trung Quốc từ 1978 đến những năm đầu thế kỷ XXI

vƣơn lên của giáo viên thông qua việc nhiều giáo viên đã đƣợc phong chức giáo sƣ và phó giáo sƣ. Công tác đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ giáo viên cũng đƣợc chăm lo. Năm 1986, đã có 16.000 giáo viên đƣợc bồi dƣỡng. Trung Quốc đã chọn và cử giáo viên đi bồi dƣỡng ở nƣớc ngoài. Từ 1978, đã có một số lớn ngƣời đƣợc cử đi du học, trong đó phần lớn là giáo viên dạy đại học và chuyên gia bậc cao. Trong số ngƣời đã đi học, có 58% đã trở thành giáo viên dạy giỏi, trở thành lực lƣợng nồng cốt trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học tại các trƣờng đại học. Đến những năm cuối thập niên 90 của thế kỷ XX, do yêu cầu của tình hình mới, Quốc vụ viện và bộ giáo dục Trung Quốc đã có những chính sách rất tích cực trong nhiệm vụ chuẩn hoá giáo viên nên đội ngũ giáo viên ở các cấp học phổ thông đã dần ổn định, đảm bảo đáp ứng cả về số lƣợng và chất lƣợng. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 64 Bảng 4: Tỉ lệ giữa giáo viên và học sinh ở Trung Quốc Cấp học 1998 2001 2002 Tiểu học 1/21.04 1/21.64 1/21.96 Sơ trung 1/19.29 1/19.24 1/19.29 Cao trung 1/17.80 1/16.73 1/17.8 (Nguồn :Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 3/2005). Theo thống kê trên cho thấy, tỉ lệ giáo viên đạt chuẩn đã tƣơng đối ổn định và đảm bảo yêu cầu của việc mở lớp. Theo báo cáo của các địa phƣơng, đến tháng 9/2002, Trung Quốc đã hoàn thành giai đoạn 2 tiến độ thực hiện các dự án “Công trình giáo dục nghĩa vụ tại các khu vực nghèo khó toàn quốc” và đến tháng 6/2003, hệ thống giáo dục Trung Quốc đã có 22.61 triệu triệu học sinh phổ thông các cấp, số lƣợng này không có nhiều thay đổi so với các năm trƣớc. Báo cáo cũng cho thấy các địa phƣơng đã đảm bảo đủ số lƣợng 11.4 triệu giáo viên với gần 9 triệu giáo viên tiểu học và trung học phổ thông theo yêu cầu. Chính sự phát triển của giáo dục phổ thông là một minh chứng cho sự phát triển đồng đều cả về số lƣợng và chất lƣợng của đội ngũ giáo viên. I.4 Giáo dục ở dân tộc thiểu số Trải qua 50 năm nỗ lực phấn đấu và đặc biệt là gần 30 năm cải cách và mở cửa, giáo dục ở các dân tộc thiểu số đã thu đƣợc những thành tích đáng khích lệ Số học sinh là ngƣời dân tộc thiểu số tại các trƣờng, các cấp học ngày càng nâng cao. Năm 1994, tại tất cả các cấp học, ngành học phổ thông trên toàn Trung Quốc, số học sinh là ngƣời dân tộc thiểu số là 15 triệu ngƣời thì đến năm 1997 con số này đã lên tới 18.149.000 học sinh. Riêng số học sinh ở độ tuổi nhi đồng tới lớp năm 1997 ở các dân tộc thiểu số đã đạt 97.56% so với mức bình quân của cả nƣớc là 98.92%. Đội ngũ giáo viên ở các dân tộc thiểu số cũng không ngừng phát triển và trƣởng thành. Trƣớc năm 1949, số giáo viên là ngƣời dân tộc thiểu số rất ít. Hiện nay, trên toàn Trung Quốc có 9.011.000 giáo viên các cấp, trong đó có 726.500 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 65 giáo viên là ngƣời dân tộc thiểu số. So với thời kỳ đầu xây dựng đất nƣớc, số giáo viên phổ thông tăng bình quân là 5.31%, trong đó số giáo viên dân tộc thiểu số tăng 11.21 lần. Giáo dục cao đẳng ở vùng dân tộc thiểu số cũng phát triển nhanh. Từ sau khi thành lập nƣớc Cộng hoà nhân dân Trung Hoa, tại các địa phƣơng ở các khu tự trị đã lần lƣợt thành lập 105 học viện, trƣờng chuyên nghiệp và trƣờng đại học. Trên toàn Trung Quốc có 12 học viện dân tộc dành riêng cho con em ngƣời dân tộc thiểu số. Mặt khác, tại các trƣờng đại học trọng điểm, các trƣờng đại học địa phƣơng cũng có các lớp dân tộc nội trú, đã đào tạo và bồi dƣỡng đƣợc một đội ngũ cán bộ, trí thức là ngƣời dân tộc thiểu số. Từ sau 1949, Trung Quốc đã bồi dƣỡng đƣợc hơn 2 triệu cán bộ hoặc các kĩ thuật viên khoa học chuyên nghiệp. Tuyệt đại đa số họ đều trở thành những cán bộ cốt cán, phục vụ cho các khu tự trị dân tộc và quá trình hiện đại hoá đất nƣớc. Công tác biên dịch và xuất bản các tài liệu, giáo trình bằng tiếng dân tộc cũng đạt những thành tựu cao. Từ năm 1978, việc học tập và sử dụng tiếng dân tộc không những hết sức đƣợc coi trọng mà còn đƣợc pháp luật đảm bảo.Tới năm 2003, trên toàn Trung Quốc có 10 tỉnh và khu tự trị xây dựng đƣợc giáo trình và tài liệu bằng tiếng dân tộc. Dƣới sự chỉ đạo của Bộ giáo dục đã biên soạn các tài liệu bằng tiếng Mông Cổ, Tây Tạng, Triều Tiên cho học sinh tiểu học. Việc xem xét, nghiên cứu, sử dụng các tài liệu này do các tỉnh, khu tự trị chịu trách nhiệm. Mỗi năm xuất bản các tài liệu bằng tiếng dân tộc cho trung tiểu học lên tới gần 1800 loại, tổng lƣợng in ấn lên tới gần 50 triệu quyển. Hiện nay, có khoảng 23 ngôn ngữ dân tộc đƣợc dùng để dạy cho 6 triệu học sinh và sử dụng tới 29 loại chữ viết khác nhau của các dân tộc. Chỉ khi học đến cấp quy định mới dùng chữ Hán. Công tác động viên nội lực chi viện cho các khu tự trị nghèo cũng thu đƣợc những thành công đáng kể. Đây cũng là hƣớng ƣu tiên, là bƣớc đột phá cho công tác xây dựng và phát triển các trƣờng cao đẳng trong thời gian tới. Từ năm 1982 đến nay, tại các tỉnh và các khu tự trị: Tân Cƣơng, Nội Mông, Ninh Hạ, Quảng Tây, Vân Nam, Quý Châu, Cam Túc ….đã thành lập 70 trƣờng cao đẳng theo phƣơng pháp này. Gần đây, thông qua việc chiêu sinh là ngƣời dân tộc thiểu Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 66 số đến các trƣờng nội trú cũng nhƣ sự giao lƣu trao đổi giữa các nhà trƣờng đƣợc coi là biện pháp đẩy mạnh cải tiến phƣơng pháp dạy và học, nâng cao trình độ quản lý giáo dục. Để thực hiện phát triển miền Tây cả về kinh tế cũng nhƣ điều kiện xã hội, chính phủ Trung Quốc rất coi trọng công tác này. II. Những khó khăn và tồn tại Bên cạnh những thành tựu to lớn đã đạt đƣợc, nền giáo dục Trung Quốc hiện nay cũng đang còn tồn tại những khó khăn và thách thức cần phải giải quyết. - Việc phổ cập giáo dục nghĩa vụ 9 năm chƣa đƣợc thực hiện đồng đều ở các địa phƣơng, các khu vực. Khu vực chậm phát triển nhƣ miền Tây chƣa thực hiện đƣợc, chủ yếu là do chính quyền địa phƣơng chƣa tạo đƣợc cơ hội giáo dục cơ bản cho ngƣời dân, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt cũng ảnh hƣởng phần nào đến việc phát triển giáo dục ở khu vực này. Ở các khu vực phát triển trung bình của miền Trung, cũng chỉ mới sơ bộ thực hiện đƣợc giáo dục nghĩa vụ 9 năm, vẫn phải tiếp tục củng cố những thành quả đã đạt đƣợc, còn các khu vực phát triển nhƣ miền Đông, đã hoàn thành phổ cập 9 năm, đang thực hiện phổ cập cao trung (12 năm). -Về mặt đầu tƣ cho giáo dục, mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc tăng cƣờng đầu tƣ cho giáo dục nhƣ đã nêu ở trên, nhƣng vẫn chƣa đạt mức 3% của GDP, còn thấp hơn mức bình quân của thế giới. Ngoài ra số học sinh trong độ tuổi phổ thông bỏ học vẫn còn, nhất là ở vùng nông thôn. Năm 1998, số học sinh sơ trung ở nông thôn bỏ học lên tới 4.2%, cao gần 1% so với mức bình quân của cả nƣớc. Mặt khác, do những nguyên nhân lịch sử cũng nhƣ những đặc điểm riêng của từng khu vực tự trị mà trong thời kỳ xây dựng đất nƣớc đã có những thành tựu to lớn nhƣng vẫn còn tồn tại những khó khăn nhất định. Nhìn trên tổng thể, chỉ mới khoảng 2/3 số dân của các khu tự trị đƣợc tiếp thu nền giáo dục mới, tuy chỉ ở mức độ thấp, còn lại 1/3 số dân tiếp thu nền giáo dục mới rất khó khăn. Biểu hiện cụ thể ở các mặt sau: Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 67 + Điều kiện học tập của các trƣờng và trình độ của giáo viên còn rất thấp, số giáo viên đủ tiêu chuẩn rất ít. + Số ngƣời mù chữ cũ chƣa kịp thanh toán thì số ngƣời mù chữ mới xuất hiện, bình quân số ngƣời có thể tiếp thu nền giáo dục mới còn thấp. Hiện tại, vẫn còn một số khu tự trị còn hiện tƣợng “7-5-2”, nghĩa là số học sinh đến tuổi nhập học chỉ ở mức 70% hằng năm, số học sinh theo học đầy đủ sau một năm học là 50% và đến khi tốt nghiệp đảm bảo đúng trình độ chỉ còn 20%. Theo thống kê năm 1982, trên toàn Trung Quốc số ngƣời dân tộc ở độ tuổi 12 trở lên mù chữ hoặc nửa mù chữ khoảng 40%, trong đó có 9 dân tộc lên tới 70%, đặc biệt có trên 300.000 ngƣời dân tộc La Hủ mù chữ hoặc nửa mù chữ chiếm khoảng 82.33%. Năm 1990, sau điều tra lần thứ 4 trên toàn Trung Quốc thì số ngƣời mù chữ hoặc nửa mù chữ ở mức 20%, trong đó chủ yếu là các khu vực ở miền Tây và Trung. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này xuất phát từ nhiều nhƣng có thể thấy những nguyên nhân chủ yếu là do sự phát triển của giáo dục vẫn ở mức độ thấp, tình hình kinh tế vẫn ở mức nghèo đói, do những điều kiện về mặt địa lý đôi khi việc tiếp xúc với xã hội bên ngoài rất khó khăn, ngoài ra có những dân tộc hay các khu tự trị chịu ảnh hƣởng của tôn giáo nên có những quan niệm lạc hậu. Bên cạnh đó, việc chỉ đạo công tác giáo dục vẫn còn chƣa tốt do các dân tộc thiểu số sống rải rác thì quy mô của trƣờng học không thể hợp lý. Nguồn tài chính của địa phƣơng đầu tƣ cho giáo dục còn nhiều hạn chế, điều kiện dạy và học vẫn còn thiếu thốn. Đặc biệt, ở một số nơi còn để cho các thế lực thù địch bên ngoài, lợi dụng tôn giáo, tuyên truyền tác động, kích thích những hoạt động xấu, ảnh hƣởng không tốt đến giáo dục. Các yếu tố trên đã ảnh hƣởng không nhỏ đến phát triển giáo dục ở các dân tộc thiểu số Trung Quốc. Năm 1995, Trung Quốc đề ra chiến lƣợc “Khoa giáo hƣng quốc”, sau 10 năm thực hiện, chỉ số phát triển giáo dục của Trung Quốc là 0.83 vƣợt lên thứ 94/194 nƣớc trên thế giới. Sự cải thiện về chất lƣợng giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học đã đƣợc nâng cao về số lƣợng và chất lƣợng. Nhƣng chất lƣợng đội ngũ nhân tài mà Trung Quốc đào tạo ra là chƣa cao. Nguyên nhân là do Trung Quốc đang thiếu hụt nhân tài bậc cao trong khi loại nhân tài này đang lão hoá nghiêm trọng. Vì vậy, cần phải đào tạo lớp kế cận. Ai cũng nhận thấy Trung Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 68 Quốc đào tạo nguồn nhân lực vừa thừa lại vừa thiếu. Theo Tân Hoa Xã, tới đầu thế kỷ XXI Trung Quốc đã đào tạo đƣợc 1.600.000 kĩ sƣ nhƣng chỉ có 160.000 trong số này có đủ khả năng làm việc với các công ty đa quốc gia. Nguyên nhân là do đào tạo về kĩ thuật của Trung Quốc chỉ thiên về lý thuyết. Sinh viên ít đƣợc thực hành hay tham gia vào các dự án làm việc theo nhóm nhƣ sinh viên phƣơng Tây. Trình độ tiếng Anh của sinh viên Trung Quốc cũng còn rất hạn chế. Số đông sinh viên tốt nghiệp chƣa có khả năng thích ứng nhanh với những biến đổi nhanh chóng trong ngành nghề và công nghệ. Giải pháp của Trung Quốc cho vấn đề này là tăng nhanh việc gây quỹ cho các trƣờng đại học, cải thiện Anh ngữ bằng cách thuê giáo viên nƣớc ngoài về giảng dạy tại các trƣờng đại học, lập các trƣờng đại học đẳng cấp quốc tế. Qua những điều đó, chúng ta thấy giáo dục đại học Trung Quốc còn bất cập về quy mô, chất lƣợng và hiệu quả giáo dục, chƣa đáp ứng một cách đầy đủ những đòi hỏi lớn và ngày càng cao về nguồn nhân lực cho công cuộc đổi mới kinh tế- xã hội của Trung Quốc. Chất lƣợng và hiệu quả giáo dục ở bậc đại học vẫn còn thấp. Ở Trung Quốc hiện nay, tình trạng “chảy máu chất xám” diễn ra rất nghiêm trọng. Theo thống kê của Bộ giáo dục Trung Quốc từ 1978-2003, số ngƣời đi du học của Trung Quốc là 700.200 ngƣời, trong đó chỉ có 172.000 ngƣời trở về nƣớc, phần lớn ở lại các nƣớc phát triển. Những công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng “Trong giai đoạn cất cánh của nền kinh tế ở các quốc gia đang phát triển cần giữ tỉ lệ 2/3 số lƣu học sinh trở về nƣớc làm việc, 1/3 ở lại nƣớc ngoài làm việc và có mối liên hệ với trong nƣớc; tỷ lệ trở về và ở lại đảm bảo ở mức 2/1 là hợp lí và có lợi”, thì ở Trung Quốc đang diễn ra theo tỷ lệ 1/3. Đây chính là một vấn đề nan giải mà chính phủ Trung Quốc cần phải tìm ra giải pháp khắc phục. Giáo dục Trung Quốc đã đào tạo đƣợc rất nhiều nhân tài trên toàn quốc song chƣa phân bố hợp lý số sinh viên đã tốt nghiệp giữa các vùng, miền . Ở Trung Quốc, miền Đông và khu vực duyên hải là khu vực phát triển năng động thì đƣợc đa số sinh viên các nghành :kiến trúc, thƣơng mại, ngân hàng, giáo dục, truyền thông, giao thông vận tải…. lựa chọn còn các nghành: nông nghiệp, nhà đất … lại thiếu hụt. Ta có thể thấy rõ hơn về sự phân bố không hợp lý này thông Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 69 qua các số liệu so sánh hiện trạng và phát triển nhân tài kỹ thuật và số sinh viên có trình độ đại học chuyên ngành trở lên và sức mạnh cạnh tranh nhân tài ở 3 khu vực Đông –Trung –Tây Trung Quốc. Theo số liệu của viện nghiên cứu nhân sự Trung Quốc, “Báo cáo nhân tài Trung Quốc năm 2005”, “tỷ lệ nhân viên có trình độ đại học từ chuyên ngành trở lên trong tổng số nhân viên có việc làm, trình độ bình quân của toàn quốc là 7.23%, phân bố tại miền Đông là 11.9%, miền Trung là 6.6%, miền Tây là 6.2%.Tỷ lệ nhân tài kỹ thuật chuyên nghiệp ở miền Đông là 11.39%, miền Trung là 4.3% còn ở miền Tây là 4.9%.”34 III Những bài học kinh nghiệm của giáo dục Trung Quốc với giáo dục Việt Nam. III.1 So sánh giữa giáo dục Trung Quốc và giáo dục Việt Nam. -Cả hai nƣớc đều xác định đúng đắn vị trí chiến lƣợc của giáo dục trong sự nghiệp phát triển kinh tế -xã hội. Việt Nam đã nêu lên quan điểm “giáo dục đào tạo cùng với khoa học- công nghệ là quốc sách hàng đầu. Tại đại hội lần thứ IX của Đảng cộng sản Việt Nam (2001), đã nhấn mạnh: thực hiện công nghiệp hoá- hiện đại hoá, từng bƣớc phát triển nền kinh tế tri thức. Con đƣờng công nghiệp hoá- hiện đại hoá của nƣớc ta có thể rút ngắn hơn so với các nƣớc đi trƣớc, vừa có những bƣớc tuần tự, vừa có những bƣớc nhảy vọt nên quan điểm phát triển giáo dục đào tạo đƣợc Đảng ta định hƣớng nhƣ sau: “Coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục – đào tạo đƣợc coi là động lực và nền tảng của sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá đất nƣớc”35, tạo điều kiện để phát huy nguồn nhân lực con ngƣời (tức là giáo dục phải đi trƣớc một bƣớc, tạo điều kiện về con ngƣời đủ sức thực hiện công nghiệp hoá- hiện đại hoá đất nƣớc). Đảng và nhà nƣớc ta cũng 34 Nguyễn Thu Phƣơng, Đánh giá công tác phát triển nhân tài của Trung Quốc từ 1978 đến nay và một số kinh nghiệm đối với Việt Nam, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, Số 3(2007). 35 Dẫn Theo Nguyễn Đình Tùng, (2003), Nền kinh tế tri thức và yêu cầu đổi mới nền giáo dục ở Việt Nam, NXB Thế giới, Trang 26. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 70 xác định: “Giáo dục- đào tạo là một trong 3 lĩnh vực then chốt cần đột phá để làm chuyển động tình hình kinh tế -xã hội, tạo bƣớc chuyển mạnh về nguồn nhân lực.”36 Trung Quốc đề ra phƣơng châm “khoa học và giáo dục chấn hƣng đất nƣớc” với ý nghĩa đề cao vai trò của giáo dục trong sự nghiệp cải cách và mở cửa. Giáo dục đƣợc xác định ở vị trí ƣu tiên phát triển. Chính vì sự quan tâm đó mà cả hai nƣớc đều đã ban hành và thông qua Luật giáo dục. Việt Nam ban hành Luật giáo dục vào năm 1992 và năm 2005. Trung Quốc ban hành Luật giáo dục nghĩa vụ năm 1986 và Luật giáo dục hƣớng nghiệp vào năm 1996. Đây đƣợc xem nhƣ là những căn cứ cho việc thực hiện đầu tƣ và xây dựng chính sách đối với giáo dục. - Cả hai nƣớc đều đề ra mục tiêu phấn đấu nâng số học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông lên trong những năm tới. Ở Việt Nam, mục tiêu đề ra là tăng tỉ lệ học sinh trung học cơ sở trong độ tuổi từ 74% vào năm 2000, lên 80% vào năm 2005 và phấn đấu đạt 90% vào năm 2010. Bậc trung học phổ thông tăng từ 38% vào năm 2000 lên 45% vào 2005 và 50% vào năm 2010. Còn đối với Trung Quốc do hoàn cảnh cụ thể của đất nƣớc mình, Trung Quốc đề ra mục tiêu đối với thành thị sẽ tăng số học sinh sơ trung trong độ tuổi từ 60% (2002) lên 75% vào năm 2005, còn đối với nông thôn tỷ lệ trên là 65% vào năm 2005 và 75% vào 2020. Về mặt giáo dục phổ cập, Việt Nam đề ra mục tiêu đẩy nhanh tiến độ thực hiện phổ cập trung học cơ sở. Các thành phố, đô thị, vùng kinh tế phát triển đạt chuẩn phổ cập vào năm 2005, cả nƣớc dự kiến đạt chuẩn vào 2010. Còn ở Trung Quốc, Trung Quốc đề ra mục tiêu cơ bản thực hiện giáo dục phổ cập 12 năm (trung học phổ thông) ở các thành phố vào năm 2010, còn ở nông thôn là 2015. -Cả hai nƣớc đều chú ý tăng cƣờng đầu tƣ cho giáo dục: Ở Việt Nam, mục tiêu đề ra là nâng tỉ lệ chi cho giáo dục trong ngân sách nhà nƣớc từ 15% năm 2000, lên 18% vào năm 2005 (khoảng 3.6% GDP) và 20% 36 Dẫn Theo Nguyễn Đình Tùng; Sdd, Trang 41. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 71 vào năm 2010, phấn đấu huy động những nguồn lực tài chính khác nhau để đầu tƣ cho giáo dục đạt 5.8%GDP vào năm 2005 và 6% vào năm 2010. Còn ở Trung Quốc, năm 1999, đầu tƣ cho giáo dục chỉ mới đạt 2.782%, trong khi mục tiêu đề ra là 4%GDP. -Cả hai nƣớc đều đang đứng trƣớc những khó khăn giống nhau : Nguồn kinh phí để đầu tƣ cho giáo dục còn hạn chế, đội ngũ giáo viên và sách giáo khoa còn chƣa đáp ứng đƣợc đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá đất nƣớc và yêu cầu phát triển của nền kinh tế tri thức, hệ thống quản lý giáo dục nói chung và giáo dục phổ thông nói riêng đang cần phải đƣợc tiếp tục đi sâu vào cải cách. Tuy nhiên, do hoàn cảnh đặc thù của từng nƣớc nên vấn đề giáo dục giữa hai nƣớc Việt Nam và Trung Quốc cũng có những điểm khác nhau: -Trung Quốc là một nƣớc lớn, lãnh thổ rộng, kinh tế-xã hội và văn hoá, điều kiện giữa các vùng rất khác nhau. Hơn nữa, sau 30 năm cải cách và mở cửa, sự chênh lệch phát triển giữa các vùng cũng rất lớn. Vì vậy, việc thu hẹp khoảng cách của sự phát triển giáo dục giữa các vùng, nhất là trong việc thực hiện phổ cập giáo dục còn tƣơng đối khó khăn.Trong khi đó, Việt Nam là một nƣớc có dân số không đông, lãnh thổ không rộng, sự chênh lệch phát triển giữa các vùng đã xuất hiện nhƣng không lớn bằng Trung Quốc.Vì vậy, điều kiện phát triển của giáo dục Việt Nam có phần thuận lợi hơn sự phát triển của giáo dục Trung Quốc. Trung Quốc là một quốc gia đa dân tộc, nhiều phƣơng ngữ, chữ Hán lại khó đọc, khó viết, khó nhớ nên việc phổ cập giáo dục sẽ rất khó khăn hơn nhiều. Việt Nam tuy là một quốc gia đa dân tộc nhƣng ít phƣơng ngữ hơn Trung Quốc nên việc phổ cập giáo dục sẽ thuận lợi hơn nhiều. Giáo dục đóng vai trò quan trọng đối với sụ trƣờng tồn của một quốc gia. Cả hai nƣớc Trung Quốc và Việt Nam đã nhận thức đƣợc tầm quan trọng của giáo dục trong chiến lƣợc phát triển kinh tế- xã hội nên trong thời gian qua cả hai nƣớc đã thi hành nhiều biện pháp nhằm cải cách và phát triển giáo dục. Việc tìm hiểu những cải cách và phát triển giáo dục của Trung Quốc trong mối liên hệ, so sánh với Việt Nam là một việc làm cần thiết và có tính thực tiễn sâu sắc. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 72 III.2 Những bài học kinh nghiệm Từ những kinh nghiệm thành công cũng nhƣ những hạn chế và thiếu sót của giáo dục Trung Quốc trong cải cách có thể rút ra cho giáo dục nƣớc ta những gợi ý rất quan trọng: -Về vai trò và địa vị của vấn đề giáo dục. Giáo dục là một công tác hết sức quan trọng đối với sự phát triển về kinh tế -xã hội của đất nƣớc. Nếu không phát triển giáo dục thì đất nƣớc sẽ rơi vào quỹ đạo đói nghèo và lạc hậu. Chẳng phải ngẫu nhiên mà khi tổng kết một chặng đƣờng lịch sử của Trung Quốc từ khi lập nƣớc đến trƣớc khi cải cách, Đặng Tiểu Bình đã có nhận định sâu sắc :“Sai lầm lớn nhất của Trung Quốc là chƣa phát triển đầy đủ sự nghiệp giáo dục”37. Khi sự nghiệp hiện đại hoá của Trung Quốc gặp khó khăn, hóc búa :làm thế nào để hạn chế mức tăng dân số, làm sao để chống ô nhiễm môi trƣờng, khắc phục các tình trạng lãng phí năng lực, hỗn loạn giao thông và nhất là xã hội xuống cấp ngƣời ta đã nhận ra nguyên nhân của mọi nguyên nhân là chất lƣợng của con ngƣời quá thấp. Muốn nâng cao tố chất của một dân tộc phải dựa vào giáo dục. Từ việc nhận thức đƣợc tầm quan trọng đó mới tổ chức đƣợc giáo dục có hiệu quả. Ngay từ những năm 80, đã có những ý kiến rất sâu sắc của giới khoa học Trung Quốc nhìn nhận về vấn đề cải cách giáo dục : + “Giáo dục phải vận dụng đầy đủ các biện pháp kĩ thuật cao” (Ý kiến của ông Trần Học Sâm, chủ tịch hội khoa học ). + “Tiền vốn có hạn nên ƣu tiên đầu tƣ cho giáo dục” ( Ý kiến của ông Trần Tam Cƣờng, phó chủ tịch Hội khoa học). + “ Chức năng của giáo dục là nâng cao dần chất lƣợng dân tộc” (Ý kiến của ông Đinh Thạch Tôn, Hiệu trƣởng trƣờng đại học Bắc Kinh ). + “Cần số lƣợng nhƣng chất lƣợng lại càng quan trọng hơn” (Ý kiến của bà Hứa Gia Lộ, Phó hiệu trƣởng trƣờng đại học sƣ phạm Bắc Kinh). 37 Dẫn theo Nguyễn Văn Các, Sđd, Trang 35. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 73 + “Giáo dục cơ bản phải kết hợp với giáo dục kĩ thuật- nghề nghiệp” (Ý kiến của ông Hán Khắc Minh, Chủ nhiệm trung tâm nghiên cứu phát triển của Uỷ ban giáo dục quốc gia ). Nhƣ vậy, việc nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của giáo dục với kinh tế- xã hội của đất nƣớc là khâu đầu tiên, quyết định sự thành công của cải cách giáo dục bởi có nhận thức đúng thì mới có hành động đúng. -Phát triển giáo dục phải phục vụ sự nghiệp hiện đại hoá đất nƣớc. Lấy chính sách phổ cập giáo dục để xây dựng nền tảng tri thức cho nhân dân tiếp thu khoa học- kĩ thuật, ra sức phát triển giáo dục kĩ thuật nghề nghiệp, gắn đào tạo với giải quyết việc làm, đẩy mạnh giáo dục cao đẳng (Đào tạo chuyên khoa) để phát triển nhanh dội ngũ cán bộ chuyên môn trình độ cao cho các nghành kĩ thuật- kinh tế, hƣớng hoạt động khoa học trong các trƣờng đại học vào lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng và khai thác kĩ thuật để phát triển nhanh công nghệ và ứng dụng những công nghệ mới vào sản xuất. Đó chính là đƣớng lối phát triển giáo dục phục vụ kinh tế và hiện đại hoá đất nƣớc. -Phƣơng châm gắn liền giáo dục với xã hội, thực hiện xã hội hoá giáo dục. Trong điều kiện còn nhiều khó khăn của nền kinh tế Trung Quốc thì xã hội hoá giáo dục là một biện pháp rất tích cực. Đây cũng là một kinh nghiệm cho các nƣớc đang phát triển nhƣ Việt Nam. Thực hiện xã hội hoá giáo dục là huy động mọi lực lƣợng tham gia làm giáo dục, hình thành một mô hình giáo dục trong đó nhà nƣớc là chủ thể của tổ chức giáo dục còn các lực lƣợng xã hội khác là thành phần tham gia. Đây là một cách làm đúng, phù hợp nhất là đối với một nƣớc nghèo và đông dân. -Coi trọng giáo dục hƣớng nghiệp. Trung Quốc đã thực hiện phân luồng học sinh phổ thông hƣớng sang giáo dục kĩ thuật- nghề nghiệp, đảm bảo tỉ lệ 1:1 giữa học sinh trung học phổ thông và học sinh trung học kĩ thuật nghề nghiệp, làm cho giáo dục nghề nghiệp trở thành chủ đạo của hệ thống giáo dục kĩ thuật nghề nghiệp. Đồng thời, đƣa những yếu tố Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 74 kĩ thuật và nghề nghiệp nhất định vào nội dung của giáo dục phổ thông. Đây là cách làm nhằm tạo ra một số lƣợng lớn những ngƣời thợ có kĩ thuật trong một thời gian ngắn. -Mở rộng quyền quản lý tới tận các địa phƣơng, thực hiện phân cấp quản lý giáo dục. Trung Quốc đã thực hiện cải cách thể chế quản lý giáo dục theo hƣớng địa phƣơng hoá, phân cấp mạnh xuống tới tận cơ sở. Bộ giáo dục Trung Quốc đã giao việc quản lý giáo dục kĩ thuật nghề nghiệp cho các địa phƣơng, tạo thế chủ động cho địa phƣơng phát huy mọi tiềm năng tại chổ để làm giáo dục, gắn giáo dục phổ thông và giáo dục kĩ thuật nghề nghiệp với việc xây dựng và phát triển kinh tế ở các địa phƣơng, mở rộng quyền tự chủ của các trƣờng đại học, cả về chuyên môn, tài chính, nhân sự….tạo điều kiện cho các trƣờng phát triển với sức sống tự nhiên của một chủ thể đào tạo, khuyến khích trƣờng đại học liên kết ngang với các xí nghiệp, với các cơ quan, trƣờng học, hình thành mối liên kết “nghiên cứu- đào tạo-sản xuất”, tạo chủ thể phát triển gắn bó, đồng bộ và có hiệu quả cao. Mặt khác, việc thực hiện địa phƣơng hoá quản lý và phân cấp mạnh xuống tận cơ sở sẽ tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý nhà nƣớc tập trung tăng cƣờng quản lý ở tầm vĩ mô, tập trung vào việc hoạch định chính sách, chiến lƣợc, pháp chế, thanh tra, đánh giá, điều chỉnh… làm cho hệ thống giáo dục phát triển liên tục, hài hoà, thích ứng với tình hình kinh tế- xã hội của địa phƣơng, vùng và toàn quốc. Đây cũng là kinh nghiệm mà các nƣớc đang phát triển cũng áp dụng cho nền giáo dục nƣớc mình. -Cải cách chế độ tuyển sinh và phân công sinh viên tốt nghiệp theo hƣớng giảm sự khống chế của nhà nƣớc. Biện pháp này nhằm hình thành từng bƣớc cơ chế tự điều tiết của thị trƣờng lao động, làm cho đào tạo ngày càng gắn với việc làm, thúc đẩy ngƣời học tự định hƣớng, tự điều chỉnh và thích nghi….Đó là con đƣờng hợp quy luật trong điều kiện nền kinh tế thị trƣờng. Nhà nƣớc không còn giữ địa vi quyết định trong công tác tuyển sinh và phân phối sinh viên tốt nghiệp nữa mà thay vào đó Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 75 là sự chủ động và linh hoạt của từng trƣờng đại học, từng địa phƣơng để đáp ứng tốt hơn cho nhu cầu của địa phƣơng mình. Tuy nhiên, cần phải cẩn trọng, nhà nƣớc cần phải quản lý ở tầm vĩ mô, khống chế để không cho phát triển tràn lan, thiếu quy hoạch dẫn đến việc các trƣờng, các địa phƣơng chạy theo số lƣợng mà không quan tâm đến chất lƣợng giáo dục. Những bài học trên đây thể hiện hƣớng đi của giáo dục là đúng, đang từng bƣớc thực hiện và phát huy hiệu quả rõ rệt. Các nƣớc đang phát triển trên thế giới hiện nay cũng đã học tập đƣợc rất nhiều điều từ những thành công và cả những nhạn chế của Trung Quốc trong vấn đề phát triển giáo dục. Từ việc phân tích những thành công cũng nhƣ những hạn chế của giáo dục Trung Quốc từ 1978 đến nay và những bài học lớn đã đƣợc rút ra cùng với những điểm tƣơng đồng của giáo dục 2 nƣớc. Em cho rằng Việt Nam có thể tham khảo một số kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc cải cách giáo dục nhằm xây dựng nguồn nhân lực chất lƣợng cao, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp hiện đại hoá đất nƣớc hiện nay. -Kinh nghiệm về bồi dƣỡng nhân tài thông qua giáo dục toàn diện, phát triển mô hình trƣờng THPT tổng hợp. Mô hình trƣờng giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh có thể tự do lựa chọn nghề nghiệp trong cơ chế thị trƣờng cạnh tranh hoặc tiếp tục học lên cao đẳng đại học theo sở thích của mình. Ƣu điểm của trƣờng này là học sinh sau khi ra trƣờng vừa có học vấn trình độ phổ thông (đƣợc cấp bằng THPT) vừa có trình độ kĩ năng nghề nghiệp (đƣợc cấp chứng chỉ nghề) để tham gia vào thị trƣờng lao động. Có thể thấy mô hình trƣờng này thích hợp với tình hình Việt Nam khi chúng ta đang cố gắng đào tạo, phát huy thế mạnh về nguồn nhân lực. -Chú trọng phát triển hệ thống trƣờng dân lập song song với hệ thống trƣờng công lập song vẫn đảm bảo đầu tƣ tốt. Đây là một biện pháp khả thi trong hoàn cảnh nƣớc ta còn nhiều khó khăn, để có thể đại chúng hoá giáo dục, biến gánh nặng dân số đông thành nguồn nhân lực dồi dào trình dộ cao. Trung Quốc khẳng định giáo dục đại học là nồng cốt quan trọng trong công cuộc hiện đại hoá. Một số trƣờng đại học đƣợc nâng cấp thành trƣờng đại học quốc tế, sẽ trở thành nơi đào tạo các chuyên gia trình độ cao trên nhiều lĩnh vực. Ngoài ra, họ còn chủ Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 76 trƣơng phát triển nhiều hình thức trƣờng đại học đào tạo không chính quy: đại học qua truyền hình, đại học nông dân, đại học viên chức, học viện quản lý cán bộ, đại học tự học có hƣớng dẫn. Đây là những trƣờng đại học kiểu mới, hình thành trên cơ sở kết hợp 3 yếu tố: cá nhân tự học- xã hội trợ giúp và nhà nƣớc chỉ đạo. Đây là một kinh nghiệm phát triển giáo dục của Trung Quốc có khá nhiều ƣu điểm mà hiện nay nƣớc ta cũng áp dụng, mở ra cơ hội học tập cho nhiều ngƣời, góp phần thực hiện nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dƣỡng nhân tài. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 77 KẾT LUẬN Nhƣ vậy, xem xét quá trình cải cách của giáo dục Trung Quốc từ 1978 đến nay, chúng ta thấy Trung Quốc rất quan tâm tới việc xây dựng một nền giáo dục theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa, nhằm đào tạo cho đất nƣớc những con ngƣời phát triển cả về trí, đức, thể, mĩ, có văn hoá, có giác ngộ xã hội chủ nghĩa, đủ sức đƣa Trung Quốc vƣơn lên thành một trong những quốc gia hùng mạnh của thế giới. Hơn 30 năm cải cách và mở cửa, sự nghiệp giáo dục của Trung Quốc xuất phát từ chỗ thấp kém, lạc hậu đã phát triển lên thành một nền giáo dục có quy mô lớn của thế giới với nhiều điểm tiến bộ và đạt đƣợc những thành tựu to lớn, góp phần vào công cuộc cải cách và hiện đại hoá đất nƣớc. Giáo dục Trung Quốc đã khôi phục, thoát khỏi tình trạng bế tắc và lạc hậu sau Cách mạng văn hoá, bƣớc đầu xây dựng đƣợc một hệ thống giáo dục cơ bản có quy mô thích hợp với nhu cầu xây dựng và hiện đại hoá đất nƣớc. Hệ thống này bao gồm nhiều cấp học từ tiểu học đến đại học với cơ cấu gồm nhiều loại hình khác nhau. Về mặt cấp học đã có sự phân chia rõ ràng: Cấp mầm non, cấp tiểu học, giáo dục trung học với 2 cấp: sơ trung và cao trung với cơ cấu chia làm 2 luồng chính là giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học và sau đại học. Hệ thống giáo dục này đang đƣợc áp dụng không những ở Trung Quốc mà còn ở nhiều nƣớc khác là một hệ thống giáo dục khá bài bản, có quy mô thích hợp với nhu cầu xây dựng và hiện đại hoá xã hội chủ nghĩa ở Trung Quốc. Giáo dục Trung Quốc từ 1978 đến nay đã phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cải cách và mở cửa.Với mục tiêu xây dựng nền giáo dục là phục vụ cho sự nghiệp đổi mới, nhiệm vụ đặt ra cho giáo dục Trung Quốc là phải nhanh chóng nâng cao trình độ của dân tộc, tập trung mọi nỗ lực để phát triển sức sản xuất xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, văn hoá, quốc phòng…..Mặc dù thực hiện cuộc cải cách giáo dục trong điều kiện đất nƣớc còn nhiều khó khăn nhƣng giáo dục Trung Quốc đã căn bản thực hiện đƣợc những yêu cầu mà đất nƣớc đòi Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 78 hỏi. Quá trình phát triển của giáo dục Trung Quốc từ 1978 đến nay đã minh chứng cho điều đó. Xuất phát từ thực trạng không đồng đều về sự phát triển giáo dục giữa thành thị và nông thôn, những ngƣời làm công tác giáo dục Trung Quốc đã đề nghị công tác phục hồi và phát triển giáo dục phải đƣợc bắt đầu ở nông thôn., phổ cập giáo dục ở nông thôn thì sẽ làm tốt công tác phổ cập trên toàn quốc. Điều này góp phần làm giảm sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn, giảm dần sự chênh lệch giữa lao động chân tay và lao động trí óc. Năm 1978, Trung Quốc bƣớc vào công cuộc cải cách, mở cửa. Cũng giống nhƣ cải cách thể chế kinh tế, cải cách thể chế chính trị, công cuộc cải cách giáo dục ở Trung Quốc là sự mở đầu toàn diện, không có mô hình nhất định để sao chép, cũng không có nhiều kinh nghiệm để học theo. Những bƣớc đi ban đầu của giai đoạn này đã đƣợc ngƣời Trung Quốc mô tả bằng hình ảnh “dò đá qua sông” với hàm ý là cải cách, mở cửa, đòi hỏi phải kiên trì, phải coi trọng thực tế, cần phải ổn định và hiệu quả. Mỗi bƣớc đi cần phải “dò” cho kĩ, nhìn cho chuẩn, phải đúc kết kinh nghiệm và hình dung đƣợc bƣớc tiếp theo mới bƣớc tiếp. Chính vì thế, cải cách giáo dục ở Trung Quốc đƣợc tiến hành theo phƣơng hƣớng : kiên trì thực nghiệm điển hình để tìm ra một phƣơng hƣớng và biện pháp hợp lý và từng bƣớc mở rộng từ điểm tới diện, giải quyết tốt tình trạng không đồng đều về giáo dục. Bởi thế, trong cuộc cải cách giáo dục từ 1978 đến nay, công tác thực nghiệm, thí điểm ở các địa phƣơng hết sức đƣợc coi trọng. Thực nghiệm thành công sẽ mở rộng mô hình ra toàn quốc. Đây cũng là một biện pháp tích cực trong điều kiện “dò đá qua sông” của Trung Quốc. Cùng với những thành tích to lơn trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá…trong 30 năm qua, những thành tích của giáo dục Trung Quốc cũng rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, do những nguyên nhân lịch sử cũng nhƣ những đặc điểm riêng của tình hình giáo dục trong thời kỳ xây dựng đất nƣớc, ngành giáo dục Trung Quốc cũng đang tồn tại những khó khăn và hạn chế nhất định. Ví dụ , nhƣ do yêu cầu bức thiết phải phát triển nhanh để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp hiện đại hoá mà xuất hiện xu thế quá thiên về bề rộng mà chƣa chú ý đến chiều sâu , nghĩa là chất lƣợng giáo dục vẫn chƣa đƣợc quan tâm đúng đắn….nên chất Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 79 lƣợng học tập phổ thông ở vùng nông thôn, vùng sâu, nhất là miền núi cao tƣơng đối thấp. Đội ngũ giáo viên là những ngƣời có vai trò quyết định sự thành bại của chất lƣợng giáo dục dù đã đƣợc chú ý quan tâm nhiều nhƣng vẫn còn hạn chế : Điều kiện học tập còn hạn chế, trình độ giáo viên còn thấp, số giáo viên đủ chuẩn còn ít nên phần nào ảnh hƣởng tới chất lƣợng giáo dục. Tình trạng giáo viên không đạt yêu cầu cũng nhƣ cơ chế quản lý giáo dục còn nhiều lạc hậu không chỉ ở các trƣờng phổ thông mà còn ở bậc đại học….Tuy vậy, với sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc, sự tham gia tích cực của nhân dân, nỗ lực của đội ngũ giáo viên và những nhà quản lý giáo dục, nền giáo dục Trung Quốc chắc chắn sẽ có những đổi mới thực sự đi đúng hƣớng và từng bƣớc đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế- xã hội, tạo ra những nhân tố mới cho sự phát triển, đƣa Trung Quốc tiến lên vững chắc trong thời gian tới. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 80 PHỤ LỤC Phụ lục 1: ( Nguồn: www.iced.edu.vn/images/sodo_trungquoc2.gif ) Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 81 Phụ lục 2: Một số trƣờng đại học nổi tiếng của Trung Quốc. ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NAM KINH Trƣờng Đại học sƣ phạm Nam Kinh thành lập năm 1902, là một trong những trƣờng Đại học nổi tiếng nhất Trung Quốc. Hiện nay Trƣờng có 21 học viện, 2 Học viện độc lập hạch toán, 70 chuyên ngành đào tạo Đại học, 161 chuyên ngành Thạc sĩ, 77 chuyên ngành Tiến sĩ, với số lƣợng học sinh là 28000, trong đó có 1600 Lƣu học sinh. ĐHSPNK là một trong những trƣờng mở cửa đối ngoại sớm nhất Trung Quốc, đây là 1 trong 2 cơ sở bồi dƣỡng tiếng Hán của Bộ Giáo dục và là cơ sở giảng dạy Hán ngữ đối ngoại cấp Quốc gia. ĐHSPNK nằm tại trung tâm thành phố Nam Kinh. Nam Kinh là 1 trong 4 cố đô lớn của Trung Quốc, giao thông thuận tiện, điều kiện sinh hoạt học tập rất lý tƣởng. Vƣờn trƣờng ĐHSPNK đƣợc mệnh danh là “Vƣờn trƣờng đẹp nhất Đông phƣơng”. ĐẠI HỌC BẮC KINH Theo xếp hạng của The Times World University Rankings năm 2006, Đại học Bắc Kinh đƣợc xếp hạng là trƣờng đại học tốt nhất châu Á, xếp thứ 14 thế giới. Đại học Bắc Kinh là một trƣờng đại học trọng điểm cũng nhƣ đại học trọng điểm quốc gia. Trƣờng có 30 viện và 12 bộ môn với 93 chuyên ngành đại học, hai chuyên ngành for the second Bachelor's degree, 199 chuyên ngành cho các ứng viên thạc sỹ và 173 chuyên ngành cho ứng viên tiến sĩ. Trong khi vẫn đặt trọng tâm vào khoa học cơ bản, trƣờng cũng đã đặc biệt chú ý đế việc phát triển khoa học ứng dụng Hiện tại, Đại học Bắc Kinh có 216 viện và trung tâm nghiên cứu trong đó có 2 trung tâm nghiên cứu kỹ thuật quốc gia, , 12 phòng thí nghiệm quốc gia. Trƣờng đã cố gắng gắn kết việc nghiên cứu khoa học với việc đào tạo nhân lực có trình độ và kỹ năng chuyên môn cao nhằm đáp ứng đòi hỏi của quá trình hiện đại hoá đất nƣớcKhuông viên của Đại học Bắc Kinh nằm ở Tây Bắc Nguồn:www.iced.edu.vn/image s/trungquoc_01.jpg. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 82 Bắc Kinh, ở quận Haidian giành riêng cho các trƣờng đại học. Trƣờng nằm ở khu vực các khu vƣờn hoàng gia của Nhà Thanh trƣớc đây với những cảnh quan và tòa nhã tạo dựng theo phong cách Trung Hoa. Cùng với Đại học Thanh Hoa kề bên, Đại học Bắc Kinh đƣợc biết đến khắp Trung Quốc là trƣờng có khuôn viên đẹp nhất. Ngoài khuôn viên của Đại học Bắc Kinh là Trung tâm Khoa học Y tế Đại học Bắc Kinh nằm ở đƣờng Xue Yuan nơi có các viện danh tiếng nhất Trung Quốc tọa lạc. ĐẠI HỌC THANH HOA Trƣờng này đƣợc xem là một trong những trƣờng đại học danh tiếng nhất ở Trung Quốc. Trƣờng đƣợc thành lập năm 1911 nhƣ là một trƣờng dự bị cho những ngƣời Trung Quốc đã tốt nghiệp trung học chuẩn bị học lên cao hơn ở các trƣờng đại học tại Hoa Kỳ, sau đó trƣờng mở rộng phạm vi và cung cấp các chƣơng trình sau đại học 4 năm vào năm 1925. Chƣơng trình dự bị của trƣờng tiếp tục đến năm 1949 Phần lớn cuộc xếp hạng các trƣờng đại học Trung Quốc xếp Thanh Hoa là số một ở Trung Quốc. Thanh Hoa đƣợc xem là trƣờng khoa học và công nghệ tốt nhất Trung Quốc. Viện y học hiệp hòa Bắc Kinh của Đại học Thanh Hoa là trƣờng y tốt nhất Trung Quốc trong khi Đại học Bắc Kinh thì nổi tiếng hơn về luật và nghệ thuật. Việc đƣợc trúng tuyển Thanh Hoa phải cạnh tranh rất quyết liệt. Đa số sinh viên đƣợc tuyển chọn là những học sinh phổ thông xuất sắc nhất Trung Quốc. Nhiều nhà khoa học, kỹ sƣ, nhà kinh doanh, nhà chính trị hàng đầu của Trung Quốc tốt nghiệp từ Thanh Hoa, trong đó có Hồ Cẩm Đào. Năm 2003, Thanh Hoa có 12 trƣờng đại học và 48 khoa, 41 viện nghiên cứu, 35 trung tâm nghiên cứu, 167 phòng thí nghiệm bao gồm 15 phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia. Tháng 9 năm 2006, Viện y học hiệp hòa Bắc Kinh đã đƣợc đổi tên thành Viện y học hiệp hòa Bắc Kinh, Đai học Thanh Hoa .có 51 chƣơng trình Nguồn:www.tin247.com/tha m_dai_hoc_thanh_hoa-11- 2125.. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 83 đào tạo cử nhân, 139 chƣơng trình đào tạo thạc sỹ và 107 chƣơng trình đào tạo tiến sỹ. Thanh Hoa cũng là đại học Trung Quốc đầu tiên có chƣơng trình đào tạo thạc sỹ luật Hoa Kỳ thông qua một chƣơng trình hợp tác với Trƣờng luật Beasley Đại học Temple. Thanh Hoa là thành viên của LAOTSE, một hệ thống quốc tế của các đại học hàng đầu ở châu Âu và châu Á. Học viện Hạt nhân và Công nghệ Năng lƣợng Nguyên tử nằm ở một khu riêng biệt ở ngoại ô phía bắc Bắc Kinh. ĐẠI HỌC SƢ PHẠM BẮC KINH Đại học sƣ phạm Bắc Kinh sáng lập vào năm 1902, là trƣờng đại học sƣ phạm đầu tiên trong lịch sử TQ , cũng là trƣờng đại học sƣ phạm nổi tiếng nhất TQ , là cơ sở quan trọng bồi dƣỡng các loại giáo viên . Trƣờng đại học sƣ phạm Bắc Kinh hiện có 15 học viện nhƣ học viện giáo dục , học viện đào tạo giáo viên , học viện văn hoá Hán ngƣ̃ , học viện tâm lý v.v, 48 chuyên nghiệp hệ chính quy . Các môn giáo dục học , tâm lý học, giáo dục trƣớc độ tuổi đi học có danh tiếng rất cao tại TQ. Trƣờng đại học sƣ phạm Bắc Kinh hiện có gần 2500 giảng viên và viên chƣ́c, hơn 20 nghìn sinh viên tại trƣờng , trong đó có hơn 7 nghìn sinh viên hệ chính quy, hơn 1 nghìn lƣu học sinh. Nhƣ̃ng năm gần đây, trong khi phát triển các môn học sƣ phạm, trƣờng đại học sƣ phạm Bắc Kinh cũng đã phát triển một số giáo dục ngoài loại sƣ phạm . Trƣờng đại học sƣ phạm Bắc Kinh còn sƣ̉ dụng đầy đủ ƣu thế nguồn quản lý giáo dục của mình, triển khai đào tạo giảng viên và cán bộ tại chƣ́c Phụ lục 3: -Đại hội XVI của Đảng cộng sản Trung Quốc với vấn đề phát triển giáo dục: “Giáo dục là cơ sở phát triển khoa học kĩ thuật và bồi dƣỡng nhân tài, đặt trong sự nghiệp hiện đại hoá có vai trò mang tính hƣớng dẫn và tính Nguồn:www.lebichson.org/ China2006.htm. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 84 toàn cục, cấn đƣợc đặt vào vị trí ƣu tiên phát triển. Quán triệt phƣơng châm giáo dục của Đảng, kiên trì lấy giáo dục phục vụ cho sự nghiệp hiện đại hoá xã hội chủ nghĩa, phục vụ nhân dân, kết hợp với lao động sản xuất và thực tiễn xã hội, bồi dƣỡng con ngƣời xây dựng chủ nghĩa xã hội và lớp ngƣời kế tiếp phát triển toàn diện trí, đức, thể, mĩ. Thƣờng xuyên sáng tạo, đi sâu đổi mới giáodục, ƣu việt hoá cơ cấu giáo dục, bố trí hợp lý nguồn lựcgiáo dục, nâng cao trình độ và chất lƣợng quản lý giáo dục, bồi dƣỡng tố chất toàn diện, đào tạo ra hàng trăm triệu ngƣời lao động, hàng chục triệu nhân tài chuyên môn và hàng loạt nhân tài sáng tạo có chất lƣợng cao. Tăng cƣờng xây dựng đội ngũ giáo viên, nâng cao trình độ và đạo đức ngƣời thầy. tiếp tục phổ cập giáo dục nghĩa vụ 9 năm.Tăng cƣờng giáo dục và bồi dƣỡng nghiệp vụ, phát triển giáo dục thƣờng xuyên, tạo ra hệ thống giáo dục suốt đời. đầu tƣ hơn nữa cho giáo dục và giúp đỡ công tác giáo dục nông thôn, khuyến khích xã hội hoá giáo dục. Hoàn thiện chính sách và chế độ chính sách giúp học sinh nghèo, xây dựng quy hoạch và phát triển lâu dài khoa học- kĩ thuật. Tăng cƣờng xây dựng cơ sở hạ tầng khoa học. Phổ cập tri thức khoa học, phát huy tinh thần khoa học. Phải thƣờng xuyên coi trọng cả khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, phát huy đầy đủ vai trò của khoa học xã hội triết học trong sự phát triển của kinh tế- xã hội.hình thành môi trƣờng tốt đẹp coi trọng khoa học, khuyến khích sáng tạo, chống mê tín và khoa học giả hiệu”. (Trích “Báo cáo đại hội XVI Đảng cộng sản Trung Quốc”, Thông tấn xã Việt Nam, 1/2003. -Đại hội XVII của Đảng cộng sản Trung Quốc với vấn đề phát triển giáo dục: -“Giáo dục là nền tảng chấn hƣng dân tộc, công bằng giáo dục là cơ sở quan trọng của công bằng xã hội.Cần quán triệt phƣơng châm giáo dục của đảng, kiên trì giáo dục con ngƣời làm gốc, giao dục đạo đức đi đầu, thực hiện giáo dục tố chất, nâng cao trình độ hiện đại hoá giáo dục, bồi dƣỡng những con ngƣời xây dựng chủ nghĩa xã hội…Giảm nhẹ gánh nặng bài vở cho học sinh trung tiểu học, nâng cao tố chất tổng hợp cho học Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 85 sinh. Kiên trì tính chất công ích của giáo dục, tăng thêm kinh phí đầu tƣ cho giáo dục, nâng đỡ giáo dục ở khu vực nghèo khó…Tăng cƣờng xây dựng đội ngũ giáo viên, trọng điểm là nâng cao chất lƣợng giáo viên ở nông thôn. Khuyến khích các lực lƣợng xã nội xây dựng giáo dục. Phát triển giáo dục từ xa và giáo dục liên tục, xây dựng xã hội học tập với toàn dân học tập, học tập suốt đời”. (Trích “Báo cáo đại hội XVII Đảng cộng sản Trung Quốc, Thông tấn xã Việt Nam, 11/2007). Phụ lục 4: Giao lƣu và hợp tác giáo dục Trung Quốc-Việt Nam từ 1978 đến những năm đầu của thế kỷ XXI. Cùng với những thăng trầm trong quan hệ về mặt chính trị giữa Việt Nam và Trung Quốc, hai nƣớc cũng có những thành công trong giao lƣu và hợp tác trên lĩnh vực giáo dục. Từ 1949- 1978, hợp tác giáo dục giữa Việt Nam- Trung Quốc đã có những sự kiện nổi bật. Ngay từ 1951, Trung Quốc đã tiếp nhận đào tạo lƣu học sinh Việt Nam tại khu học xá Nam Ninh. Trong những năm 60, nhiều lƣu học sinh Việt Nam đã đƣợc học tại một số tỉnh của Trung Quốc. Từ 1992, sau khi quan hệ Việt –Trung đƣợc bình thƣờng hoá, quan hệ giáo lƣu hợp tác giáo dục Việt- Trung cũng đƣợc nối lại. Tháng 2- 1993, đoàn đại biểu giáo dục Việt Nam gồm 5 ngƣời do Bộ trƣởng Giáo dục- đào tạo Trần Hồng Quân dẫn đầu đã sang thăm Trung Quốc. Bộ trƣởng hai nƣớc đã hội đàm và ký “Biên bản hội đàm về hợp tác giáo dục 1994”. Tháng 12-1993, đoàn đại biểu giáo dục Trung Quốc gồm 5 ngƣời do Trƣơng Thiên Bảo, chủ nhiệm uỷ ban giáo dục nhà nƣớc dẫn đầu sang thăm Việt Nam. Thứ trƣởng giáo dục hai nƣớc Việt- Trung đã hội đàm và ký “Biên bản hội đàm về hợp tác giáo dục 1994-1996. Tháng 9-1996, đoàn đại biểu giáo dục Trung Quốc gồm 5 ngƣời do đồng chí Chu Khai Thiên, Chủ nhiệm -Bộ trƣởng giáo dục Trung Quốc đã dẫn đầu sang thăm chính thức Việt Nam. Bộ trƣởng giáo dục hai nƣớc đã hội đàm và ký văn bản “Thảo luận về giao lƣu giáo dục 1997-2000”. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 86 Tháng 4-2001, bộ trƣởng Nguyễn Minh Hiển đã dẫn đầu đoàn đại biểu giáo dục Việt Nam sang thăm Trung Quốc. Hai bộ trƣởng đã ký thoả thuận “Giao lƣu hợp tác giáo dục 2001-2004”. Những văn bản trên là cơ sở cho sự hợp tác, giao lƣu giáo dục giữa Việt Nam và Trung Quốc ngày càng bền chặt và phát triển. Giữa hai nƣớc đã có sự hợp tác trao đổi lƣu học sinh: số lƣu học sinh Việt Nam lƣu học tại Trung Quốc ngay càng gia tăng. Năm học Lƣu học sinh Việt Nam Lƣu học sinh Trung Quốc 1992-1993 1993-1994 1995-1996 1997-1998 1998-1999 2001-2002 2002-2003 2004-2005 10 20 20 45 39 66 26 62 6 5 5 7 7 6 6 15 ( Nguồn: Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, Số 6 -2002) Theo thoả thuận giáo lƣu hợp tác về giao lƣu hợp tác giáo dục các năm 2001-2004 đã đƣợc bộ trƣởng giáo dục hai nƣớc Việt Nam- Trung quốc ký tại Bắc Kinh ngày 24/2/2004, quan hệ giao lƣu hợp tác giáo dục giữa Trung Quốc và Việt Nam sẽ có những bƣớc tiến mới. Ví dụ: Mỗi năm, Trung Quốc sẽ dành cho Việt Nam khoảng 140 suất học bổng toàn phần để đào tạo lƣu học sinh, nghiên cứu sinh. Trong 3 năm gần đây,mỗi năm, Trung Quốc dành cho Việt Nam 40 suất học bổng ngắn hạn vào mùa hè để bồi dƣỡng trình độ Hán ngữ cho giáo viên Trung văn Việt nam. Mỗi năm, Việt Nam dành cho Trung Quôc15 suất học bổng toàn phần để đào tạo các học giả, nghiên cứu sinh thạc sĩ và lƣu học sinh. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 87 Đặc biệt, Bộ giáo dục Trung Quốc đã giúp Việt Nam (cả về kinh phí và cán bộ biên tập) biên soạn hoàn chỉnh bộ giáo trình Hán ngữ dùng trong các trƣờng đại học và cao đẳng ở Việt Nam. Việc mở rộng đào tạo lƣu học sinh tự túc kinh phí tại Trung Quốc cũng đã tăng hơn trƣớc, theo số liệu của bộ giáo dục Trung Quốc thì số học sinh Việt Nam học tại Trung Quốc đã lên tới 4000 ngƣời (năm 2001), đứng thứ 4 sau Hàn Quốc, Nhật Bản, Indonexia và Triều Tiên. Việt Nam cũng gửi sang Trung Quốc đào tạo cán bộ theo hình thức du học bằng ngân sách nhà nƣớc, đến năm 2005 đã gửi đƣợc 40 ngƣời. Bên cạnh đó là việc mở rộng hơn nữa việc giao lƣu hợp tác trực tiếp giữa các trƣờng đại học và các cơ quan giáo dục của hai nƣớc Việt- Trung. Đến năm 2005,có 30 trƣờng đại học và cao đẳng Việt Nam có quan hệ hợp tác trực tiếp với trên 45 trƣờng đại học và học viện của Trung Quốc. Bộ giáo dục Trung Quốc và ”Trung Quốc quốc gia Hán ban” đã sẵn sàng cử giáo viên (giáo viên tình nguyện, do Trung Quốc tự trả lƣơng) sang Việt Nam giảng dạy Trung văn tại một số trƣờng đại học ở Việt Nam. Trên đây chính là những thành quả tiêu biểu của việc giao lƣu và hợp tác giáo dục Việt- Trung.Những thành quả này đã thể hiện đƣợc thiện chí của cả hai bên. Kí biên bản hợp tác giữa trƣờng ĐH Quế Lâm và CĐSP Quảng Ninh. Nguồn: Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO Sách: 1. Nguyễn Thanh Bình, (2008), Giáo dục Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, NXB Đại học sƣ phạm, Hà Nội. 2. Phan Văn Các, (1993), Giáo dục Trung Quốc trong cải cách, Viện nghiên cứu giáo dục và đại học chuyên nghiệp, Hà Nội. 3. Nguyễn Văn Căn, (2007), Quá trình cải cách giáo dục của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa từ 1978-2003, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội . 4. Giang Trạch Dân – Lý Bằng, (1992), Chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc, NXB Sự thật, Hà Nội. 5. Trần Độ,(1995), Trung Quốc thành tựu và triển vọng, Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, Hà Nội. 6. Đại Đồng,(1989), Bóng đêm qua quảng trƣờng Thiên An Môn, NXB Văn hoá dân tộc. 7. Phan Tất Giá,(1993), Cải cách giáo dục đại học và trung học chuyên nghiệp của Trung Quốc, Viện nghiên cứu đại học và trung học chuyên nghiệp, Hà Nội. 8. Vũ Ngọc Hải (chủ biên), (2003), Hệ thống giáo dục hiện đại trong những năm đầu thế kỷ XXI (Việt Nam và thế giới), NXB Giáo dục, Hà Nội. 9. Nguyễn Văn Hồng, (2003), Trung Quốc cải cách và mở cửa, NXB Đại học quốc gia Hà Nội. 10. Hội thảo lý luận giữa Đảng cộng sản Trung Quốc và Đảng cộng sản Việt Nam về xây dựng xã hội hài hoà xã hội chủ nghĩa, NXB CTQG, Hà Nội, 2008 11. Nguyễn Thành Lê, (1984), Trung Quốc sau đại hội XII, NXB Thông tin lí luận, Hà Nội . Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 89 12. Trịnh Niệm, (2006), Sống và chết ở Thƣợng Hải, NXB Văn học. 13. Nguyễn Thế Tăng (chủ biên)(2000), Trung Quốc cải cách và mở cửa, NXB CTQG, Hà Nội. 14. Chu Hồng Thanh, (2005), Hệ thống giáo dục và luật giáo dục của một số nƣớc trên thế giới, NXB Giáo dục, Hà Nội. 15. Thi Hữu Tùng, (2003), Ba vĩ nhân Trung Quốc thế kỷ XX, NXB Thanh niên, Hà Nội. 16. Lê Hữu Tầng-Lƣu Hàm Nhạc,(2001), Cải cách mở cửa ở Trung Quốc và đổi mới ở Việt Nam, NXB CTQG, Hà Nội. 17. Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 1(năm 2003), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XVI của Đảng cộng sản Trung Quốc. 18. Tài liệu tham khảo đặc biệt, số 11(2007), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XVII của Đảng cộng sản Trung Quốc. 19. Trần Văn Tùng, (2001), Nền kinh tế tri thức và yêu cầu đổi mới nền giáo dục Việt Nam, NXB Thế giới, Tp.Hồ Chí Minh. 20. Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc,(1994), Nghiên cứu Trung Quốc, một số vấn đề kinh tế -văn hoá, Hà Nội. 21. Nguyễn Huy Quý,(2002), Lịch Sử Trung Quốc, NXB Giáo dục, Hà Nội. 22. Đỗ Tiến Sâm,(2003), Báo cáo phát triển Trung Quốc- Tình hình và triển vọng, NXB Thế giới, Tp.Hồ Chí Minh. 23. Vũ Quang Vinh, (2003), Một số vấn đề cải cách mở cửa ở Trung Quốc và đổi mới ở Việt Nam, NXB Thanh Niên, Tp.Hồ Chí Minh. Tạp chí: 1. Viện nghiên cứu Trung Quốc, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc (các năm từ 1998 đến 2008). 2. Tạp chí nghiên cứu lý luận, năm 2000. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Kim Dung SVTH: Trần Thị Duyên 90 3. Tài liệu tham khảo đặc biệt, Thông tấn xã Việt Nam. 4. Sài Gòn Giải Phóng (số ngày 23-3-2000, 23-7-2000). 5. Tạp chí Khoa học và công nghệ, Thông tấn xã Việt Nam, năm 1993. Tài liệu mạng: 1. Tuoitre.com.vn 2. Thanhnien.com.vn. 3. Wikipedia (trang tiếng Việt) 4. www.tapchicongsan.org.vn 5. www.doanthanhnien.vn 6. www.tintucduhoc.com 7. www.iced.edu.vn (Trang web cung cấp những thông tin du học tại các nƣớc trên thế giới).