Khóa luận Các biện pháp bảo hộ đầu tư theo luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

cã thÓ hoµ nhËp víi tÊt c¶ c¸c thay ®æi vµ biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Æc tÝnh lµ sù c¹nh tranh khèc liÖt mµ chóng ta võa míi chuyÓn sang. Thªm vµo ®ã lµ sù tan r· cña hÖ thèng XHCN, sù an r· cña khèi SEV lµm cho nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ bÞ suy tho¸i. Trong khi ®ã ®êi sèng quèc tÕ l¹i næi lªn nh÷ng xu h­íng. * ¦u tiªn cho sù ph¸t triÓn ch¹y ®ua vÒ kinh tÕ, c¹nh tranh kinh tÕ võa lµ bµi häc võa lµ th¸ch thøc lín ®èi víi mçi quèc gia. * §a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ ®èi ngo¹i, muèn lµm b¹n víi c¸c n­íc cã chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ cã quy m« toµn cÇu (IMF, WB). * T¨ng c­êng hîp t¸c khu vùc nh­ khu vùc ASEAN, NAFTA. V× vËy mét ®¹o luËt míi trong thêi kú nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. §iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu nhµ ®Çu t­ muèn ®Çu t­ vµo ViÖt nam nh­ng vÉn cßn nghi ng¹i mét sè vÊn ®Ò g©y ¶nh h­ëng ®Õn dù ¸n cña hä. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, ngµy 30/6/1990 luËt söa ®æi bæ sung lÇn 1 ra ®êi, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi nh»m thu hót ®­îc vèn §TNN. 3. LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu n¨m 1990 Sau h¬n hai n¨m thùc hiÖn luËt §TNN ®· mang l¹i nhiÒu kÕt qu¶ kh¸ quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. §iÓn hh×nh lµ tæng sè vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1991 b»ng c¶ 3n¨m tr­íc ®ã. Sang n¨m 1992, kÕt qu¶ thu ®­îc cßn kh¶ quan h¬n nhiÒu: gÊp 1.7 lÇn n¨m 1991. Quy m« ®Çu t­ cña dù ¸n còng v× thÕ mµ t¨ng lªn tõ 3,5 triÖu USD/ dù ¸n n¨m 1990 lªn 7.5 triÖu USD n¨m 1991, 7.6 triÖu USD n¨m 1992. Tuy nhiªn trong t×nh h×nh míi, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c quan hÖ kinh tÕ, mét sè ®iÒu h¹n chÕ vµ bÊt hîp lý cña luËt §TNN 1987 l¹i ®Æt §¶ng vµ nhµ n­íc ta tr­íc mét yªu cÇu míi, cÇn bæ sung, söa ®æi sao cho phï hîp. NhiÒu kh¸i niÖm vµ quan ®iÓm ë ®©y cÇn xem xÐt l¹i vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch khoa häc. Ch¼ng h¹n nh­ c¸c vÊn ®Ò ®èi t­îng ®iÒu chØnh, c¬ chÕ trong liªn doanh, tµi chÝnh, cã nh­ thÕ ta míi cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh víi c¸c n­íc trong khu vùc nh»m t¹o sù hÊp dÉn h¬n ®èi víi nhµ §TNN. ChÝnh v× vËy NghÞ ®Þnh 28/H§BT ngµy 6/2/1991 còng mang mét néi dung míi nh­: quy ®Þnh vÒ tû lÖ vèn, kÕ ho¹ch gãp vèn ph¸p ®Þnh XÝ nghiÖp liªn doanh.... Cïng víi viÖc söa ®æi mét sè néi dung cßn cã nh÷ng söa ®æi mang tÝnh v¨n phßng, kü thuËt ph¸p lý.... ®ßi hái c¸c Bé, c¸c ngµnh cã liªn quan cÇn xem xÐt, rµ so¸t l¹i, söa ®æi bæ sung hµng lo¹t c¸c th«ng t­ h­íng dÉn cã liªn quan nh»m lµm cho chÕ ®é ph¸p lý vÒ §TNN ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, dÇn dÇn ®i vµo cuéc sèng vµ phï hîp víi thùc tiÔn. Tuy nhiªn, mét sè dù ¸n lÉn sè vèn ®Çu t­ gi÷a c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ n­íc ph©n bæ kh«ng ®ång ®Òu, 75% dù ¸n tËp trung ë phÝa Nam, phÝa B¾c chØ ®¹t 25% tæng sè dù ¸n, cßn miÒn nói, vïng s©u sè dù ¸n chØ ®Õm ®­îc trªn ®Çu ngãn tay. Bªn c¹nh ®ã, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ, sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña xu h­íng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ ®· cuèn hót nÒn kinh tÕ quèc gia vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Nh÷ng nhu cÇu míi l¹i xuÊt hiÖn ®· lµm cho mét sè quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ 1990 kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ kÕt qu¶ lµ luËt söa ®æi bæ sung 1992 ra ®êi. 4. LuËt söa ®æi bæ sung lÇn II 1992 LuËt söa ®æi bæ sung nµy cã b¶n gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng h¹n chÕ, v­íng m¾c mµ lÇn söa ®æi bæ sung tr­íc ch­a lµm ®­îc, gãp phÇn thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi ®Æt ra tr­íc m¾t, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu míi n¶y sinh. Dï quy ®Þnh rÊt chi tiÕt nh­ng ®Ó h­íng dÉn cô thÓ luËt §TNN, ngµy 16/3/1993 chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 18/CP nh»m quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh luËt §TNN. TiÕp theo NghÞ ®Þnh nµy lµ NghÞ ®Þnh 29/CP ngµy 27/5/1993 cña chÝnh phñ quy ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®Çu t­ vÒ n­íc, ®· t¹o nªn mét thèng v¨n b¶n vÒ §TNN kh¸ hoµn chØnh, cã t¸c dông lín trong viÖc thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta. Còng thêi gian nµy, c¸c v¨n b¶n vÒ §TNN còng ®­îc ban hµnh, ®iÒu ®ã chøng tá nh÷ng cè g¾ng cña nhµ n­íc ta trong viÖc t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. ThiÖn chÝ ®ã ®· ®­îc c¸c nhµ §TNN nghi nhËn vµ h­ëng øng. LuËt §TNN ®· trë thµnh mét c«ng cô ph¸p lý quan träng khuyÕn khÝch c¸c nhµ §TNN bëi v× c¸c h×nh thøc ®Çu t­, nh÷ng b¶o ®¶m vÒ mÆt ph¸p lý, nh÷ng lÜnh vùc mµ nhµ n­íc khuyÕn khÝch, ­u ®·i ®­îc quy ®Þnh trong luËt §TNN ®· chøng minh ®iÒu ®Êy. Cô thÓ lµ nh÷ng n¨m 1988 - 1990 nhÞp ®é thu hót vèn ®Çu t­ t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 51.6% th× ®Õn n¨m 1992, con sè nµy ®· t¨ng lªn xÊp xØ 70% cña c¶ 4 n¨m ®ã céng l¹i. Víi viÖc bæ sung hîp ®ång BOT vµ khu chÕ xuÊt gãp phÇn t¹o nªn sù phong phó cho ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam. §Æc biÖt lµ ®Õn th¸ng 11/1995 sè vèn ®Çu t­ t¨ng 80% so víi n¨m tr­íc vµ b»ng 30% cña tÊt c¶ c¸c n¨m tr­íc céng l¹i, lín h¬n sè vèn ®­îc ®­a vµo n¨m 1993 - 1994, t¨ng 92% so víi cïng kú n¨m 1994. Vµ theo thêi gian, nã còng ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®Ó tr¸nh nguy c¬ bÞ tôt hËu trong khu vùc, ®¹t ®­îc môc tiªu chiÕn l­îc ®Õn n¨m 2000, ph¶i t¹o ra sù th«ng tho¸ng h¬n n÷a vÒ m«i tr­êng ®Çu t­, hÖ thèng ph¸p luËt ph¶i thèng nhÊt vµ ®ång bé. V× lÏ ®ã, ®Ó hoµn thiÖn h¬n, lÇn söa ®æi tiÕp theo cña LuËt §TNN vµo ngµy 12/1/1996. III. Giíi thiÖu s¬ l­îc luËt §TNN t¹i ViÖt nam 1996 LuËt §TNN t¹i ViÖt nam ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IX kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 12/11/1996 bao gån 6 ch­¬ng, 68 ®iÒu ®­îc bè côc nh­ sau: Ch­¬ng I: Nh÷ng quy ®Þnh cung Ch­¬ng II: H×nh thøc ®Çu t­ Ch­¬ng III: BiÖn ph¸p ®¶m b¶o ®Çu t­ Ch­¬ng IV: QuyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c nhµ §TNN vµ doanh nghiÖp cã vèn §TNN. Ch­¬ng V: C¬ quan nhµ n­íc qu¶n lý ®Çu t­ ViÖt nam Ch­¬ng VI: §iÒu kho¶n thi hµnh. Víi môc ®Ých chiÕn l­îc ®­îc nªu râ trong lêi më ®Çu " ®Ó më réng hîp t¸c kinh tÕ víi ®Êt n­íc, phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n trªn c¬ së khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc". TiÕp liÒn sau ®ã lµ nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 18/02/1997 do ChÝnh phñ ban hµnh nh»m quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh luËt §TNN 1996. NghÞ ®Þnh 12/CP gån 15 ch­¬ng, 104 §iÒu. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¬ quan nhµ n­íc kh¸c nh­: c¬ quan nhµ n­íc vÒ hîp t¸c ®Çu t­ cña c¸c Bé, C¬ quan Ngang bé ®Ó quy ®Þnh cô thÓ viÖc thi hµnh luËt §TNN n¨m 1996. Ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt §TNN lµ c¸c quan hÖ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 18/2/1997 cña chÝnh phñ, ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña LuËt §TNN t¹i ViÖt Nam bao gåm: 1. Doanh nghiÖp ViÖt nam: gåm c¸c thµnh phÇm kinh tÕ - Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc - Hîp t¸c x· ®­îc thµnh lËp theo LuËt hîp t¸c x· - Doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo luËt C«ng ty - Doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n. 2. C¸c tæ chøc cña ViÖt nam: Thuéc ®èi t­îng nªu t¹i ®iÒu 65 LuËt §TNN ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn do ChÝnh phñ quy ®Þnh gåm bÖnh viÖn, tr­êng häc, viÖn nghiªn cøu trong lÜnh vùc c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt, khoa häc tù nhiªn hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi. 3. Doanh nghiÖp cã vèn §TNN: lµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh gi÷a bªn ViÖt Nam víi bªn ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. 4. Ng­êi ViÖt nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi: ®Çu t­ trùc tiÕp vÒ n­íc hoÆc chung vèn víi tæ chøc kinh tÕ ViÖt nam ®Ó hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi, trong c¶ hai tr­êng hîp nµy, hä ®Òu h­ëng nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi theo quy ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh 29/CP ngµy 27/5/1993 nh­ sau: - §­îc gi¶m 20% sè thuÕ lîi tøc ph¶i nép - §­îc nép thuÕ lîi nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi ë møc thÊp nhÊt lµ 5% - §­îc uû quyÒn cho th©n nh©n ë trong n­íc hoÆc ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi tham gia ho¹t ®éng quèc tÕ. - §­îc t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng khi xuÊt nhËp c¶nh, l­u tró, ®i l¹i vµ ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt nam ®Ó xóc tiÕn ®Çu t­ kinh doanh. 5. C¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ký kÕt hîp ®ång BOT, BTO, BT: ®©y lµ tr­êng hîp ®Æc biÖt, nhµ n­íc cho phÐp 1 ph¸p nh©n c«ng ph¸p nh­ UBND tØnh, c¬ quan qu¶n lý ngµnh kinh tÕ, kü thuËt cÊp bé ®­îc ký c¸c lo¹i hîp ®ång ®Æc biÖt nh­: x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT), hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao - kinh doanh (BTO), hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT). Ngoµi ra, cã mét sè lÜnh vùc vµ ®Þa bµn ®­îc nhµ n­íc ViÖt nam khuyÕn khÝch nh­: - LÜnh vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu - Nu«i trång chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n - Sö dông c«ng nghÖ cao, kinh tÕ hiÖn ®¹i, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, ®Çu t­ vµo nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. - Sö dông nhiÒu lao ®éng, chÕ biÕn nguyªn liÖu vµ sö dông cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn ë ViÖt nam. §Þa bµn gåm: * MiÒn nói, vïng s©u, vïng xa. * Nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khã kh¨n. Vµ nhµ n­íc ViÖt nam s¶n xuÊt kh«ng cÊp giÊy phÐp §TNN vµo c¸c lÜnh vùc g©y thiÖt h¹i ®Õn quèc phßn, an ninh quèc gia, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸, thuÇn phong mü tôc vµ m«i tr­êng sinh th¸i. VÒ h×nh thøc ®Çu t­ th× luËt §TNN quy ®Þnhc¸c h×nh thøc nh­ sau: * Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Hai bªn hoÆc nhiÒu bªn hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh nh­ hîp t¸c s¶n xuÊt ph©n chia lîi nhuËn, ph©n chia s¶n phÈm. §Æc ®iÓm cña h×nh thøc nµy: C¸c bªn trong n­íc vµ n­íc ngoµi hîp t¸c thùc hiÖn mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nµo ®ã trong mét thêi gian, kh«ng gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång quy ®Þnh. Sù hîp t¸c nµy kh«ng t¹o nªn mét ph¸p nh©n t­ ph¸p. Tr­íc ph¸p luËt c¸c bªn tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ phÇn viÖc cña m×nh. Bªn n­íc ngoµi thùc hiÖn nghÜa vô vÒ thuÕ theo luËt §TNN t¹i ViÖt nam. Bªn ViÖt nam thùc hiÖn nghÜa vô ®ãng thuÕ theo c¸c quy ®Þnh ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. * Doanh nghiÖp liªn doanh. Hai bªn hoÆc nhiÒu bªn hîp t¸c víi nhau ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh t¹i ViÖt nam trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh. Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc hîp t¸c víi nhµ §TNN hoÆc víi doanh nghiÖp ViÖt nam ®Ó thµnh doanh nghiÖp liªn doanh míi t¹i ViÖt nam. Doanh nghiÖp nµy ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (TNHH) cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt nam. Mét hoÆc nhiÒu bªn n­íc ngoµi tham gia lµ liªn doanh gãp vèn ph¸p ®Þnh Ýt nhÊt ph¶i lµ 30% tæng sè vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp. * Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi §­îc thµnh lËp theo h×nh thøc C«ng ty TNHH, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt nam. Tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ë n­íc ngoµi ®­îc tù m×nh qu¶n lý doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam. Doanh nghiÖp nµy cßn ®­îc hîp t¸c víi doanh nghiÖp ViÖt nam ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh. Ngoµi ra luËt §TNN 1996 cßn ®Ò cËp ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña nhµ §TNN vµ doanh nghiÖp cã vèn §TNN quy ®Þnh ë ch­¬ng IV. Ch­¬ng nµy thÓ hiÖn râ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch §TNN t¹i ViÖt nam qua viÖc miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu, thuÕ doanh nghiÖp, thuÕ lîi tøc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Doanh nghiÖp liªn doanh cßn ®­îc chuyÓn kho¶n lç cña bÊt kú n¨m thuÕ nµo sang n¨m kÕ tiÕp vµ ®­îc bï kho¶n lç ®ã b»ng lîi nhuËn cña c¸c n¨m tiÕp theo. NÕu t¸i ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n khuyÕn khÝch ®Çu t­, doanh nghiÖp sÏ ®­îc hoµn l¹i mét phÇn hay toµn bé thuÕ lîi tøc ®· nép cho sè lîi nhuËn t¸i ®Çu t­. NÕu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ ng­êi ViÖt nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi cßn ®­îc gi¶m 20% thuÕ lîi tøc so víi c¸c dù ¸n cïng lo¹i. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ nÕu cã thay ®æi vÒ ®iÒu kiÖn ®Çu t­ th× viÖc miÔn gi¶m thuÕ cho doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh do bé Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®­îc miÔn thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng ho¸ tõ khu chÕ xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi vµ tõ n­íc ngoµi nhËp khÈu vµo khu chÕ xuÊt. Doanh nghiÖp chÕ xuÊt, doanh nghiÖp cã vèn §TNN trong khu c«ng nghiÖp ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi tr­êng hîp khuyÕn khÝch, ®Æc biÖt khuyÕn khÝch ®Çu t­. IV. LuËt söa ®æi bæ sung ngµy 9/6/2000 §Ó më réng hîp t¸c kinh tÕ víi n­íc ngoµi, phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n trªn c¬ së khai th¸c sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc. C¨n cø vµo HiÕn ph¸p n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992. LuËt nay söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §TNN t¹i ViÖt nam ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 12 th¸ng 11 n¨m 1996. LuËt söa ®æi bæ sung nµy cã mét sè ®iÓm míi nh­ sau: Theo ®iÒu 19a " doanh nghiÖp cã vèn §TNN c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®­îc phÐp chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­, chia, t¸ch, s¸p nhËp, hîp nhÊt doanh nghiÖp. ChÝnh phñ quy ®Þnh ®iÒu kiÖn, thñ tôc chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ chia, s¸p nhËp, hîp nhÊt doanh nghiÖp". Ngoµi ra, luËt §TNN cßn söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp cã vèn §TNN vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, chÝnh s¸ch thuÕ.... Bªn c¹nh ®ã mét sè quy ®Þnh khuyÕn khÝch ®Çu t­ ngoµi n­íc tõ ng­êi ViÖt nam ë n­íc ngoµi, nh»m thu hót nguån vèn §TNN kh¸ phong phó mµ l©u nay ch­a khai th¸c ®óng møc. §iÒu 44 söa ®æi nh­ sau: " Ng­êi ViÖt nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®Çu t­ vÒ n­íc theo quy ®Þnh cña luËt nµy ®­îc gi¶m 20% thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp so víi c¸c dù ¸n cïng lo¹i, trõ tr­êng hîp ¸p dông møc thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ 10%; ®­îc ¸p dông møc thuÕ suÊt thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi lµ 3% sè lîi nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi". PhÇn II C¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®Çu t­ theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam I. Kh¸i niÖm B¶o hé §TNN lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong viÖc thu hót vèn §TNN. ThËt vËy, ®Ó ph¸t triÓn §TNN, huy ®éng ®­îc mét nguån vèn lín tõ c¸c n­íc ®Çu t­ sang n­íc nhËn ®Çu t­, th× mét trong nh÷ng yÕu tè hÕt søc quan träng lµ n­íc nhËn ®Çu t­ ph¶i t¹o nªn mét m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi nh»m b¶o hé vµ t¨ng c­êng vèn ®Çu t­. Trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò b¶o hé §TNN lµ mét ph¹m trï rÊt réng bao gåm nhiÒu biÖn ph¸p do n­íc nhËn ®Çu t­ ®Ò ra ®Ó ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých thiÕt thùc chÝnh ®¸ng cho c¸c nhµ §TNN trong suèt qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµo n­íc chñ nhµ. B¶o hé ®Çu t­ lµ mét biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ - ph¸p lý ®­îc ghi nhËn trong hÇu hÕt c¸c ®¹o luËt vÒ ®Çu t­ ë c¸c n­íc. B¶o hé §TNN vÒ mÆt ph¸p lý lµ mét kh¸i niÖm phøc t¹p, hÕt søc nhËy c¶m, nã liªn quan chÆt chÏ ®Õn viÖc thùc hiÖn sù cÇn b»ng lîi Ých cho c¶ hai bªn - bªn ®Çu t­ vµ bªn nhËn ®Çu t­. TÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng thu hót vèn §TNN ®Òu cã môc ®Ých lµ ®¹t ®­îc lîi Ých cho ®èi t¸c cña n­íc m×nh, nh­ng chÝnh lîi Ých nµy l¹i cã mét quan hÖ chÆt chÏ tíi lîi Ýc cña phÝa n­íc chñ nhµ. Mäi sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña n­íc së t¹i sÏ lµm ¶nh h­ëng s©u s¾c tíi lîi Ých cña c¸c bªn ®Çu t­, nhÊt lµ bªn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bëi vËy, muèn hµi hoµ lîi Ých cña hai bªn ®Çu t­ trong hîp ®ång ®Çu t­ th× nhµ n­íc cÇn ph¶i t¹o sù æn ®Þnh vÒ mÆt ph¸p lý. Cã nh­ thÕ th× m«i tr­êng ®Çu t­ míi thùc sù hÊp dÉn vµ thu hót c¸c nhµ §TNN. HiÖn nay, kh¸i niÖm b¶o hé ®Çu t­ cã thÓ hiÓu theo hai nghÜa: * Theo nghÜa hÑp: B¶o hé ®Çu t­ lµ sù b¶o ®¶m vÒ vèn vµ nh÷ng tµi s¶n hîp ph¸p kh¸c mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc së t¹i. §iÒu nµy cã nghÜa lµ n­íc së t¹i thõa nhËn vµ b¶o vÖ quyÒn së h÷u cña nhµ §TNN ®èi víi c¸c vèn vµ tµi s¶n hîp ph¸p kh¸c cña hä. Nhµ ®Çu t­ kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh nÕu nh­ n­íc së t¹i kh«ng cã biÖn ph¸p b¶o toµn vèn vµ tµi s¶n cña hä. Do vËy mµ vÊn ®Ò vÒ vèn ®­îc ®Æc biÖt quan t©m vµ viÖc b¶o ®¶m vèn ®­îc ®­a lªn hµng ®Çu. * Theo nghÜa réng: B¶o hé ®Çu t­ kh«ng chØ bao gåm vÊn ®Ò b¶o ®¶m vèn vµ tµi s¶n cña nhµ ®Çu t­ ®­a vµo n­íc nhËn ®Çu t­ mµ lµ bao gåm c¶ viÖc t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi, th«ng tho¸ng vÒ mäi mÆt, ®Æc biÖt lµ m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó nhµ §TNN ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ cña ®ång vèn vµ nh÷ng tµi s¶n kh¸c trong qu¸ tr×nh ®Çu t­. Thùc tiÔn cho thÊy c¸c nhµ §TNN kh«ng nh÷ng quan t©m ®Õn viÖc b¶o vÖ ®ång vèn mµ cßn v« cïng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­. M«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi lµ tæng thÓ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ®Þa lý, t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, tÊt c¶ ph¶i æn ®Þnh th× míi t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t huy hiÖu qu¶ cao nhÊt. M«i tr­êng ph¸p lý kh«ng cã tÝnh ®ång bé, thèng nhÊt, æn ®Þnh th× ®­¬ng nhiªn lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. B¶o hé ®Çu t­ lµ viÖc thõa nhËn vÒ mÆt ph¸p luËt quyÒn cña nhµ §TNN ®èi víi c¸c kho¶n lîi nhuËn sinh ra trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh­ viÖc chuyÓn lîi nhuËn vµ tµi s¶n cña hä ra n­íc ngoµi mét c¸ch dÔ dµng. Ngoµi ra b¶o hé ®Çu t­ cßn bao gåm c¶ viÖc nhµ n­íc ph¶i t¹o ra mét c¬ chÕ c«ng b»ng, thuËn lîi, tho¶ ®¸ng cho c¸c nhµ §TNN khi cã chanh chÊp x¶y ra. Tãm l¹i b¶o hé ®Çu t­ lµ mét biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ - ph¸p lý, ®­îc ghi nhËn trong hÇu hÕt c¸c ®¹o luËt vÒ ®Çu t­ cña c¸c n­íc. Hay nãi ®óng h¬n b¶o hé §TNN lµ chÕ ®é ph¸p lý bao gåm tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt do n­íc nhËn ®Çu t­ ban hµnh, nh»m b¶o ®¶m c¸c quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc së t¹i. Nã cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, vai trß cña biÖn ph¸p b¶o ®¶m nµy ®­îc kh¼ng ®Þnh dùa trªn c¸c ®Æc tÝnh cña ph¸p luËt. Trong thùc tÕ, tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch §TNN còng nh­ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cô thÓ cña tõng quèc gia mµ néi dung cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé §TNN nh­ng ®Òu tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò sau: * QuyÒn së h÷u cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi * ChÕ ®é ph¸p luËt mµ n­íc nhËn ®Çu t­ ®èi víi bªn nhËn ®Çu t­ ( chÕ ®é ®·i ngé nh­ c«ng d©n, chÕ ®é cã ®i cã l¹i, chÕ ®é b¸o phôc quèc). * Sù æn ®Þnh vµ thèng nhÊt cña hÖ thèng ph¸p luËt * VÊn ®Ò gi¶i quyÕt tranh chÊp * Do ®ã mµ ChÝnh phñ c¸c n­íc vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Òu mong muèn n©ng cao gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®Çu t­, kh«ng chØ gãi gän trong luËt quèc héi mµ cßn ®­îc ghi nhËn trong c¸c hiÖp ®Þnh b¶o hé ®Çu t­ ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c quèc gia míi nhau. TÝnh ®Õn th¸ng 11 n¨m 1997 nhµ n­íc ®· ký 30 hiÖp ®Þnh b¶o hé ®Çu t­ víi 30 quèc gia ®ã lµ: Th¸i Lan, Malaysia. Indonexia, §µi Loan, Hµn Quèc, Mü, ¸o, óc, ý, Ph¸p, §øc, BØ, Cu Ba, NewZealand... II. T¹i sao cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé ®Çu t­ §Çu t­ ®Ó kinh doanh lµ viÖc bá vèn b»ng tiÒn hay tµi s¶n, hiÖn vËt ®Ó tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh nh»m ph¸t sinh lîi nhuËn. V× vËy tÊt c¶ c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Òu quan t©m ®Õn vÊn ®Ò b¶o ®¶m vèn ®Çu t­, c¸c b¶o ®¶m ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh (vÒ biÖn ph¸p chanh chÊp, båi th­êng khi cã sù thay ®æi cña ph¸p luËt) vµ quan t©m ®Õn c¶ biÖn ph¸p tµi chÝnh mµ nhµ n­íc ¸p dông cho m×nh. Kh«ng nhµ ®Çu t­ nµo ®em cña c¶i cña m×nh ®Çu t­ vµo mét n¬i mµ vèn vµ tµi s¶n cña m×nh cã nguy c¬ bÞ t­íc ®o¹t, ho¹t ®éng kinh doanh lu«n gÆp khã kh¨n. §Çu t­ lµ mét ho¹t ®éng h­íng vÒ t­¬ng lai, nã diÔn ra trong mét kho¶ng thêi gian kh¸ dµi vµ ph¶i chÞu sù t¸c ®éng cña nh÷ng biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, x· héi vµ c¶ chÝnh ph¸p luËt còng kh«ng n»m ngoµi sè ®ã, nÕu kh«ng muèn nãi lµ chóng kh¸ quan träng. Mét m«i tr­êng ph¸p lý hoµn chØnh vµ ®ång bé lµ ®iÒu kiÖn lý t­ëng cho ho¹t ®éng ®Çu t­. C¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt th­êng cã nhiÒu thay ®æi vµ ®«i khi g©y bÊt lîi cho nhµ ®Çu t­. ChÝnh v× vËy, yªu cÇu ®Æt ra lµ cïng víi viÖc cè g¾ng t¹o lËp mét m«i tr­êng ph¸p lý ngµy cµng thuËn lîi vµ æn ®Þnh, b¶o ®¶m ®iÒu chØnh kÞp thêi c¸c quan hÖ ®Çu t­ võa nÈy sinh, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng cam kÕt vÒ mÆt ph¸p lý nh»m ®¶m b¶o sù an toµn vÒ vèn vµ tµi s¶n, b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kinh doanh cho c¸c chñ ®Çu t­ nh»m gi¶i to¶ t©m lý lo sî, e dÌ cña hä, ®éng viªn hä yªn t©m bá vèn ®Çu t­ dµi h¹n ë ViÖt nam, §iÒu 1, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi 96 quy ®Þnh: " nhµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam b¶o hé quyÒn së h÷u ®èi víi vèn ®Çu t­ vµ c¸c quyÒn lîi hîp ph¸p kh¸c cña nhµ §TNN, t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ quy ®Þnh thñ tôc ®¬n gi¶n, nhanh chãng cho c¸c nhµ §TNN vµo ViÖt nam". Ngay c¶ mét sè luËt kh¸c trong c¸c ngµnh nghÒ kh¸c hay lÜnh vùc cã liªn quan ®Õn §TNN, nhµ n­íc còng x©y dùng c¸c nguyªn t¾c b¶o ®¶m trªn khi kªu gäi §TNN. Ch¼ng h¹n §iÒu 2, LuËt DÇu khÝ 19/7/1993 quy ®Þnh: " nhµ n­íc ViÖt nam b¶o ®¶m quyÒn së h÷u vÒ vèn ®Çu t­, tµi s¶n vµ c¸c quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n n­íc ngoµi vµ ViÖt nam tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÇu khÝ ë ViÖt nam" hay t¹i kho¶n 8, §iÒu 5, LuËt Kho¸ng S¶n 20/03/1996 còng ghi nhËn: " Nhµ n­íc b¶o hé quyÒn së h÷u ®èi víi vèn vµ tµi s¶n, c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n, tËp thÓ trong ho¹t ®éng kho¸ng s¶n theo quy ®Þnh cña LuËt kho¸ng s¶n vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt". §Ó x©y dùng ®Êt n­íc, ViÖt nam s½n s¸ng hîp t¸c kinh tÕ víi n­íc ngoµi, lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c quèc gia: " ChÝnh phñ ViÖt nam b¶o ®¶m ®èi xö c«ng b»ng vµ tho¶ ®¸ng ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt nam " (§iÒu 20, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 96). ViÖc ®èi xö b¶o ®¶m ®óng víi ph¸p luËt ViÖt nam, Phï hîp víi c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt nam ký kÕt hay tham gia vµ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. Nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng quy ®Þnh trªn ®· ®­îc ph¸p ®iÓn ho¸ vµ ®¹o luËt c¬ b¶n cña ®Êt n­íc, cô thÓ lµ ®iÒu 25, hiÕn ph¸p 1992. §©y lµ c¬ së ph¸p lý cao nhÊt cho viÖc quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ph¸p lý cô thÓ ®èi víi §TNN, kh¾c phôc c¸c quan ®iÓm kh«ng râ rµng trong vÊn ®Ò quèc h÷u ho¸ cã thÓ x¶y ra theo c¸c quy ®Þnh cña luËt t­ ph¸p quèc tÕ trong tr­êng hîp v× lîi Ých quèc gia hay " B¶o l­u trËt tù c«ng céng". Nh­ chóng ta ®· biÕt, ViÖt nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt l¹c hËu, thiÕu vèn trÇm träng, c¬ së h¹ tÇng nghÌo nµn, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë møc 200 USD/n¨m th× viÖc thu hót vèn ®Çu t­ lµ mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, hiÖn nay do sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c quèc gia kªu gäi ®Çu t­ cung - cÇu vèn ®Çu t­ trªn thÕ giíi l¹i cã biÕn ®éng lín, sè n­íc kªu gäi ®Çu t­ ngµy cµng t¨ng, nhu cÇu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kho¶ng 300 tû USD nh­ nguån vèn chØ cã 200 tû USD ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn, sè cßn l¹i ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bao gåm c¶ ViÖt nam mµ môc tiªu cña nhµ n­íc ta ®Ò ra ®Õn n¨m 2000 ph¶i thu hót ®­îc 2 tû USD do ®ã sù c¹nh tranh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÒ vÊn ®Ò nµy l¹i cµng gay g¾t h¬n, v× vËy viÖc c¶i t¹o m« tr­êng ®Çu t­ ngµy cµng hoµn thiÖn vµ cã søc hÊp dÉn lµ mét ®iÒu tÊt yÕu mµ nhµ n­íc chóng ta ph¶i lµm. HiÖn nay dï ®iÒu kiÖn vÒ ®Þa bµn tù nhiªn cña n­íc ta thuËn lîi céng víi tÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, ­u ®·i nh­ng c¸c nhµ §TNN vÉn cßn t©m lý e dÌ, bëi m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh míi lµ ®iÒu quan träng hµng ®Çu v× nã chÝnh lµ yÕu tè chung bao hµm nh÷ng yÕu tè kh¸c. Mét sè nhµ §TNN cho r»ng rñi ro ë ViÖt nam cao h¬n c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc mét phÇn v× c¬ së h¹ tÇng cña ta qu¸ kÐm, ®ång tiÒn ViÖt nam ch­a chuyÓn ®æi ®­îc, thÞ tr­êng ViÖt nam kh«ng nh÷ng bÞ h¹n chÕ, kh¶ n¨ng b¶o hé s¶n xuÊt yÕu, chÝnh s¸ch ph¸p luËt thùc hiÖn kh«ng nghiªm " PhÐp vua thua lÖ lµng", hiÖn t­îng hµng gian, hµng gi¶ trµn lan mµ nhµ n­íc ta ch­a cã biÖn ph¸p b¶o vÖ, ViÖt nam l¹i ch­a ra nhËp c¸c c«ng ­íc quèc tÕ vÒ b¶o hé quyÒn t¸c gi¶, ch­a ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ quyÒn t¸c gi¶ vµ quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp. MÆc dï hÖ thèng ph¸p luËt cña ta mang tÝnh khuyÕn khÝch cao nh­ng thùc sù ch­a t¹o ®­îc sù an toµn cho nhµ ®Çu t­, vÉn cßn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt thiÕu nång ®é, chång chÐo, thËm chÝ v« hiÖu ho¸ lÉn nhau vµ ban hµnh kh«ng phï hîp víi thùc tiÕn ho¹t ®éng ®Çu t­, chËm söa ®æi, bæ sung g©y ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn quyÒn lîi cña nhµ ®Çu t­. Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2005, muèn ®¹t ®­îc môc tiªu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc do §¶ng vµ nhµ n­íc ®Ò ra, ch¾c ch¾n ta ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ b¶o hé ®Çu t­ h÷u hiÖu v÷ng ch¾c, hîp lý ®Ó cã thÓ thu hót c¸c dù ¸n ®Çu t­ lín nh­ c«ng tr×nh, c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng, ®iÖn n­íc. Cã thÓ nãi, ®èi víi nh÷ng dù ¸n cã ®é rñi ro cao, vèn ®Çu t­ lín th× cÇn ph¶i cã sù b¶o ®¶m tuyÖt ®èi cña n­íc chñ nhµ. Qua ph©n tÝch trªn ®· chøng minh cho thÊy viÖc æn ®Þnh ph¸p luËt, æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, æn ®Þnh kinh tÕ sÏ gãp phÇn nµo t¹o nªn mét m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi. Trong bèi c¶nh hiÖn nay vÊn ®Ò b¶o hé ®Çu t­ kh«ng ph¶i do ngÉu nhiªn mµ cã, nã xuÊt ph¸t tõ môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta còng nh­ suÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tiÔn §TNN t¹i ViÖt nam ®· nªu trªn. III. Néi dung c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®Çu t­ HiÖn nay n­íc ta ®ang ë trong khu vùc cã sù hîp t¸c vÒ kinh tÕ l¹i võa cã sù c¹nh tranh gay g¾t trong lÜnh vùc thu hót vèn §TNN. V× vËy, viÖc nhanh chãng c¶i c¸ch m«i tr­êng ®Çu t­ ngµy cµng hÊp dÉn h¬n lµ ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt vµ quan träng. Nh­ vËy cã thÓ nãi xu h­íng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhµ n­íc ta lµ nh»m tíi viÖc b¶o ®¶m mét c¸ch tèt nhÊt tµi s¶n vµ vèn ®Çu t­ cña nhµ §TNN b»ng nh÷ng c¬ së ph¸p lý cã gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh. Chõng mùc nµo ®ã cã thÓ nãi trong giai ®o¹n hiÖn nay, nh÷ng b¶o ®¶m vµ ­u ®·i mµ nhµ n­íc ta ®· giµnh cho c¸c nhµ §TNN cßn cã phÇn cao h¬n so víi chñ ®Çu t­ trong n­íc. §iÒu ®ã còng dÔ hiÓu vµ hîp lý, bëi v× lóc nµy chóng ta ®ang tranh thñ thu hót c¸c nguån vèn ë n­íc ngoµi nh»m trî gióp s¶n xuÊt trong n­íc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Nh÷ng biÖn ph¸p ®Çu t­ ®­îc ghi nhËn trong viÖc §TNN ViÖt nam bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò sau: 1. VÊn ®Ò b¶o ®¶m vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Vèn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy mµ vÊn ®Ò tr­íc tiªn lµ ph¶i cã biÖn ph¸p b¶o ®¶m cho sù an toµn cña ®ång vèn nhÊt lµ vÒ mÆt ph¸p lý th× tõ ®ã míi cã thÓ ph¸t sinh nh÷ng lîi nhuËn cña nhµ ®Çu t­. ChÝnh v× vËy mµ t¹i §iÒu 21 LuËt §TNN quy ®Þnh: " Trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµo ViÖt nam, vèn vµ tµi s¶n hîp ph¸p kh¸c cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng bÞ tr­ng dông hoÆc tÞch thu b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh, doanh nghiÖp cã vèn §TNN kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸. Nhµ n­íc CHXNCH ViÖt nam b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, b¶o ®¶m lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c nhµ §TNN trong ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ t¹i ViÖt nam ". Quy ®Þnh nµy phï hîp víi ®iÒu 25 HiÕn ph¸p 1992: " Nhµ n­íc ViÖt nam khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ vµo ViÖt nam phï hîp víi ph¸p luËt ViÖt nam, ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ, b¶o ®¶m quyÒn së h÷u ®èi víi vèn, tµi s¶n vµ quyÒn lîi cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n XÝ nghiÖp cã vèn §TNN kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸". ChÝnh ®iÒu nµy ®· xo¸ tan ®­îc nçi e ng¹i cña c¸c nhµ §TNN. Theo lÖ th­êng, khi di chuyÓn vèn vµ tµi s¶n sang n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­, c¸c chñ ®Çu t­ th­êng lo sî nh÷ng quy ®Þnh trong ®¹o luËt quèc h÷u ho¸ cña quèc gia ®ã sÏ t­íc ®o¹t ®i quyÒn së h÷u cña hä ®èi víi khèi tµi s¶n mµ hä cã. V× vËy, mét khi hiÕn ph¸p vµ c¸c ®¹o luËt c¬ b¶n Ph¸p ®· x©y dùng biÖn ph¸p b¶o ®¶m nµy th× coi nh­ ®· chót ®i g¸nh nÆng cho hä. LuËt §TNN 96 söa ®æi ngµy 9/6/2000 kh¼ng ®Þnh: §iÒu 21a " Trong tr­êng hîp do thay ®æi quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña doanh nghiÖp cã vèn §TNN vµ c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh tiÕp tôc ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i ®· ®­îc quy ®Þnh trong giÊy phÐp ®Çu t­ vµo luËt nµy hoÆc ®­îc nhµ n­íc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng theo c¸c biÖn ph¸p sau ®©y: a. Thay ®æi môc tiªu ho¹t ®éng cña dù ¸n; b. MiÔn gi¶m thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; c. ThiÖt h¹i cña doanh nghiÖp cã vèn §TNN, c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ®­îc khÊu trõ vµo thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp; d. §­îc xem xÐt båi th­êng tho¶ ®¸ng trong mét sè tr­êng hîp cÇn thiÕt. C¸c quy ®Þnh míi ­u ®·i h¬n ®­îc ban hµnh sau khi ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ sÏ ®­îc ¸p dông cho doanh nghiÖp cã vèn §TNN vµ c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh: MÆc dï kh«ng ph¶i bÊt cø tr­êng hîp thiÖt h¹i nµo còng ®­îc gi¶i quyÕt theo h­íng båi th­êng, mµ chØ cã mét sè tr­êng hîp cÇn thiÕt, nh­ng quy ®Þnh nµy cã ý nghÜa kh¸ quan träng ®èi víi c¸c chñ §TNN ®ang tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh ë ViÖt nam. Cho phÐp hä ®­îc gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra mét khi chÝnh s¸ch ph¸p luËt ViÖt nam cã sù thay ®æi lµm ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña hä. §ång thêi môc ®Ých cña quy ®Þnh b¶o ®¶m nµy còng nh»m duy tr× vµ æn ®Þnh ho¹t ®éng kinh doanh, tr¸nh sù s¸o trén kh«ng cÇn thiÕt. Nhµ n­íc ViÖt nam lóc nµo còng muèn t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho nhµ §TNN yªn t©m tin t­ëng ®Çu t­ vµo ViÖt nam. Nhµ ®Çu t­ lu«n nhËn ®­îc sù ®èi xö tho¶ ®¸ng tõ phÝa nhµ n­íc ta. ChÝnh s¸ch nhÊt qu¸n nµy ®· ®­îc LuËt §TNN 96 ghi nhËn: " nhµ n­íc CHXNCH ViÖt nam b¶o ®¶m ®èi xö c«ng b»ng vµ tho¶ ®¸ng ®è víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam". VËy, víi nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt nha nhau trong cïng mét ®iÒu kiÖn, nh÷ng quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c nhµ ®Çu t­ còng nh­ nhau, tÊt c¶ ®Òu b×nh ®¼ng trong mét m«i tr­êng ®¶m b¶o chung. Nhµ n­íc ViÖt nam hoµn toµn ñng hé, khuyÕn khÝch nh÷ng dù ®Þnh tèt ®Ñp cña c¸c nhµ §TNN, thÓ hiÖn ë viÖc nhµ n­íc ta ®· giµnh sù ­u ®·i cña m×nh ®èi víi vèn cña bªn chñ ®Çu t­ nh­: ®a d¹ng ho¸ vèn gãp, kh«ng quy ®Þnh thêi h¹n b¾t buéc cho viÖc gãp vèn vµ ng­êi ®Çu t­ cã quyÒn quyÕt ®Þnh sö dông vèn trong khu«n khæ ph¸p luËt ViÖt nam. §iÒu 7 NghÞ ®Þnh 12/CP nªu râ: " Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a hai bªn hoÆc nhiÒu bªn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn ®Ó tiÕn hµnh ®Çu t­ kinh doanh ë ViÖt nam mµ kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n" hay t¹i ®iÒu 26 ghÞ ®Þnh 12/CP "doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u ña nhµ §TNN do nhµ §TNN thµnh lËp t¹i ViÖt nam, tù qu¶n vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh". §iÒu 46 ghÞ ®Þnh 12/CP còng nghi nhËn: "doanh nghiÖp cã vèn §TNN, c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh cã quyÒn tù chñ kinh doanh theo môc tiªu quy ®Þnh trong giÊy phÐp ®Çu t­, ®­îc nhËp khÈu thiÕt bÞ, m¸y mãc, vËt t­, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, trùc tiÕp hoÆc uû quyÒn xuÊt khÈu vÒ tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh ®Ó thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt". T©m lý chung cña c¸c nhµ §TNN khi ®Çu t­ vµo ViÖt nam hä rÊt lo sî ChÝnh phñ ViÖt nam b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh ®èi víi tµi s¶n cña ng­êi n­íc ngoµi. Sù lo ng¹i nµy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã c¨n cø v× thùc tÕ ®iÒu nµy ®· x¶y ra say ngµy ViÖt nam giµnh ®­îc ®éc lËp. LuËt Quèc tÕ ngµy nay còng thõa nhËn quyÒn quèc h÷u ho¸ nh­ng ph¶i cã sù ®Òn bï tho¶ ®¸ng vµ trong tr­êng hîp v× lîi Ých quèc gia. ViÖc tõ bá quyÒn quèc h÷u ho¸ thÓ hiÖn sù nhÊt qu¸n cña nhµ n­íc ViÖt nam trong viÖc b¶o ®¶m vèn, tµi s¶n cña nhµ §TNN, nã hoµn toµn phï hîp víi môc tiªu thu hót vèn cña nhµ n­íc ViÖt nam còng nh­ th«ng lÖ quèc tÕ, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµ mét sè n­íc kh¸c. Ch¼ng h¹n nh­ ®¹o luËt khuyÕn khÝch §TNN cña Malaysia (Promotion of Investment Act 1986) ghi nhËn: " Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña C«ng ty n­íc ngoµi ë liªn bang, chi phÝ b¶o ®¶m cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng bÞ tr­ng thu së h÷u cña hä, vµ ®­îc ®Òn bÞ hoµn toµn trong tr­êng hîp bÞ quèc h÷u ho¸, ng­êi ®Çu t­ ®­îc tù do håi h­¬ng vèn vµ chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc". Indonexia còng hÕt søc quan t©m ®Õn vÊn ®Ò b¶o hé ®Çu t­, coi ®©y lµ tiÒn ®Ò ®ª thu hót vèn §TNN. §iÒu 21 luËt §TNN 1967 ®· chØ ra nh÷ng biÖn ph¸p ­u ®·i, b¶o hé ®Çu t­. ChÝnh phñ Indonexia cßn ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh nh»m x¸c ®Þnh tÝnh æn ®Þnh, l©u dµi, t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ ®Çu t­ yªn t©m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, quy chÕ båi hoµn ®è víi kho¶n ®Çu t­ khi gÆp rñi ro, hoÆc nh÷ng c«ng tr×nh bÞ nhµ n­íc quèc h÷u ho¸ " ChÝnh phñ kh«ng quèc h÷u ho¸, kh«ng t­íc bá c¸c quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp cã vèn §TNN, kh«ng thÓ hiÖn c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ c¸c quyÒn kiÓm so¸t hoÆc quyÒn qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN trõ khi luËt quy ®Þnh r»ng lîi Ých cña quèc gia ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn biÖn ph¸p ®ã. NÕu cã bÊt kú sù kiÖn nµo x¶y ra th× kho¶n thiÖt h¹i sÏ ®­îc ®Òn bï hîp lý víi c¸c nguyªn t¾c cu¶ luËt quèc tÕ, sù thiÕu sãt trong tho¶ thuËn, phÇn ®Òn bï sÏ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi träng tµi". T¹i §iÒu 19 luËt §TNN cña Indonexia cßn quy ®Þnh doanh nghiÖp cã vèn §TNN ®­îc quyÒn chuyÓn vèn, lîi nhuËn b»ng ngo¹i tÖ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi víi tû gi¸ hiÖn hµnh. LuËt §TNN (1993) cña Philipines cßn quy ®Þnh ®¶m b¶o §TNN kh«ng bÞ tr­ng thu trõ tr­êng hîp v× môc ®Ých c«ng céng hay lîi Ých quèc gia. Trong tr­êng hîp nµy, nhµ §TNN sÏ ®­îc nhËn c¸c kho¶n båi th­êng tho¶ ®¸ng b»ng ngo¹i tÖ mµ hä ®· sö dông ®Ó ®Çu t­. Ph¸p luËt Trung Quèc, Hµn Quèc ®Òu quy ®Þnh b¶o ®¶m tµi s¶n nhµ §TNN kh«ng bÞ tr­ng thu. Nh­ vËy hÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc nh­: ViÖt nam, §µi Loan, Malaysia, Philipines, Hµn Quèc, Indonesia ®Òu ghi nhËn viÖc kh«ng quèc h÷u ho¸ hay kh«ng tr­ng thu doanh nghiÖp cã vèn §TNN cña nhµ ®Çu t­ khi ®Çu t­ vµo n­íc m×nh, ®ång thêi nªu râ nÕu cã sù thay ®æi cña ph¸p luËt n­íc chñ nhµ g©y thiÖt h¹i hay tr­ng thu th× c¸c nhµ §TNN sÏ nhËn sù båi th­êng tho¶ ®¸ng tuú theo ®iÒu kiÖn cña mçi n­íc mµ viÖc båi th­êng ®­îc x¸c ®Þnh kh¸c nhau, nh­ng nã chung lµ ®Òu gi¶i quyÕt c«ng b»ng tho¶ ®¸ng quyÒn lîi nhµ §TNN. Riªng §µi Loan th× viÖc quy ®Þnh b¶o hé ®Çu t­ cØ ®­îc ¸p dông cã ®iÒu kiÖn trong mét sè tr­êng hîp nhÊt ®Þnh mµ th«i. §ã lµ §TNN ®­îc ®¶m b¶o kh«ng bÞ tr­ng thu vßng 20 n¨m tõ khi b¾t ®Çu dù ¸n nÕu nh­ phÇn vèn gãp n­íc ngoµi trong dù ¸n ®ã tèi thiÓu lµ 45%. NÕu phÇn vèn gãp n­íc ngoµi Ýt h¬n 45% th× nhµ ®Çu t­ kh«ng ®­îc h­ëng sù ®¶m b¶o trªn, nh­ng trong tr­êng hîp bÞ tr­ng thu v× môc ®Ých quèc phßng th× sÏ ®­îc ®Òn bï tho¶ ®¸ng b»ng ngo¹i tÖ mµ nhµ §TNN sö dông ®Ó ®Çu t­. Qua nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o hé ®Çu t­ cña c¸c n­íc ®· cho ta thÊy quy chÕ b¶o hé ®Çu t­ cña ViÖt nam ®è víi vèn vµ tµi s¶n cña nhµ §TNN ®­îc më réng vµ triÖt ®Ó h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc hay nãi c¸ch kh¸c m«i tr­êng b¶o hé ®Çu t­ cña ViÖt nam hÊp dÉn h¬n. Së dÜ luËt ViÖt nam quy ®Þnh nh­ vËy v× ngoµi viÖc thu hót m¹nh nguån vèn §TNN nh­ ®· tr×nh bµy ë c¸c phÇn trªn, nã cßn xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc r»ng c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN, dï tµi s¶n phÇn lín lµ së h÷u cña ng­êi n­íc ngoµi (trõ phÇn cña bªn ViÖt nam trong liªn doanh hoÆc phÇn thuª cña nhµ n­íc ViÖt nam nh­ ®Êt ®ai....) nh­ng tÊt c¶ ®Òu lµ ph¸p nh©n ViÖt nam. Do ®ã nh÷ng c¬ së vËt chÊt nh­: nhµ x­ëng, vËt kiÕn tróc, kh¸ch s¹n, cÇu cèng, ®­êng x¸ kh«ng thÓ dì bá hoÆc di chuyÓn ra n­íc ngoµi ®­îc. MÆt kh¸c, n­íc ta chØ ¸p dông chÕ ®é cho thuª ®Êt cã thêi h¹n, hÕt thêi h¹n cho thuª trong giÊy phÐp ®Çu t­, ®Êt ®ai ph¶i ®­îc hoµn tr¶ l¹i cho n­íc chñ nhµ. Cho nªn c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN dï thuéc së h÷u ng­êi n­íc ngoµi nh­ng víi sù ®iÒu tiÕt vÜ m« ®óng ®¾n cña nhµ n­íc, cuèi cïng sÏ lµ tµi s¶n cña nhµ n­íc ViÖt nam mét c¸ch hîp ph¸p trªn c¬ së tho¶ thuËn. Vµ nhµ n­íc ta cµng cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé ®Çu t­ mét c¸ch hîp lý, hÊp dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp liªn doanh tån t¹i th× cµng cã c¬ héi tiÕp qu¶n c¬ së vËt chÊt ph¸t triÓn do c¸c nhµ §TNN ®Ó l¹i. ViÖc b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghÖ khi nhµ §TNN chuyÓn giao vµo ViÖt nam còng ®­îc nhµ n­íc ta quan t©m v× nã cã ý nghÜa lín ®Õn sù thµnh b¹i trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cña hä. §iÒu 21 luËt §TNN 96 còng ®· quy ®Þnh: nhµ n­íc CHXHCN ViÖt nam b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, b¶o ®¶m lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ §TNN trong ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ ë ViÖt nam ". VÊn ®Ò lµ thêi h¹n b¶o hé hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt nam nh­ thÕ nµo. §Ó phï hîp víi lý luËn vµ thùc tÕ ho¹t ®éng ®Çu t­ ë chç c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao vµ g¾n liÒn víi ho¹t ®éng cña dù ¸n ®Çu t­, cã khi nã l¹i tån t¹i d­íi d¹ng vèn gãp vµ nh­ vËy nã ®­¬ng nhiªn theo suèt sè phËn cña dù ¸n. Cho nªn t¹i kho¶n 2 ®iÒu 810 Bé luËt d©n sù cã quy ®Þnh: " Thêi h¹n chuyÓn giao c«ng nghÖ theo dù ¸n §TNN vµo ViÖt nam ®­îc tÝnh theo thêi h¹n ®Çu t­". §©y lµ mét quy ®Þnh mang tÝnh khoa häc, ®­îc c¸c nhµ §TNN ®¸nh gi¸ cao so víi c¸c n­íc trong cïng khu vùc. Ch¼ng h¹n nh­ Malaysia thêi h¹n b¶o hé ®èi víi b¶n quyÒn lµ 15 n¨m, cßn Hµn Quèc lµ 20 n¨m. Nh­ vËy, b¶o hé ®Çu t­ cña nhµ n­íc ta lµ kh¸ ®Çy ®ñ vµ th«ng tho¸ng. Tãm l¹i, ®Ó t¹o c¬ së ph¸p lý æn ®Þnh, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ tèt, t¹o sù tin t­ëng vµ an t©m cho c¸c nhµ §TNN vÒ vèn, tµi s¶n hîp ph¸p kh¸c mµ hä mang vµo ViÖt nam ®Ó ®Çu t­ nhµ n­íc ta b»ng nh÷ng quy ®Þnh cã gi¸ trÞ ph¸p lý ®· quy ®Þnh viÖc b¶o hé vèn, tµi s¶n hîp ph¸p cña hä mét c¸ch râ rµng, cô thÓ. Tuy nhiªn thùc tÕ ®· chøng minh. Muèn thu hót réng r·i nguån vèn §TNN, ngoµi viÖc quy ®Þnh trong lu©t, chóng ta cßn ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®ång bé kh¸c ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ yªn t©m tin t­ëng h¬n. Muèn ®¹t ®­îc yªu cÇu nµy, chóng ta ph¶i x©y dùng chÝnh s¸ch "B¶o ®¶m vèn ®i ®«i víi viÖc b¶o ®¶m kinh doanh", chÝnh s¸ch b¶o ®¶m, "rñi ro phi th­¬ng m¹i" ®i ®«i víi viÖc " B¶o hiÓm", t¸i b¶o hiÓm vèn §TNN do nhµ n­íc thùc hiÖn. Vµ nhÊt lµ ®ái hái n­íc chñ nhµ ph¶i thùc hiÖn tèt, tõ ®ã míi thóc ®Èy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng §TNN. 2. BiÖn ph¸p b¶o ®¶m cho nhµ §TNN chuyÓn vèn, lîi nhuËn vµ c¸c kho¶n vay ra n­íc ngoµi dÔ dµng, thuËn lîi. §Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc chuyÓn vèn, kü thuËt tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c cña c¸c chÝnh phñ vµ c¸c c¸ nh©n nh»m thu ®­îc lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh . Cã thÓ nãi, môc ®Ých cao nhÊt cña c¸c nhµ ®Çu t­ lµ viÖc thu lîi nhuËn - cµng nhiÒu cµng tèt - v× vËy, ngoµi viÖc ®ßi hái ®ång vèn cña m×nh ®­îc b¶o ®¶m, hä cßn quan t©m ®Õn viÖc lµm sao cho lîi nhuËn cña hä ngµy cµng nhiÒu. Muèn vËy hä ph¶i ®­îc tù do víi sè lîi nhuËn ®ã, ph¶i ®­îc tù do chuyÓn vµ chuyÓn kÞp thêi vÒ n­íc nh÷ng g× hä ®¹t ®­îc còng nh­ nh÷ng g× thuéc së h÷u cña hä kh× cÇn thiÕt. Cã nh­ vËy th× viÖc ®Çu t­ cña hä míi ®Ých thùc cã ý nghÜa . §Ó tá râ thiÖn chÝ cña m×nh vµ còng lµ c¬ së ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, nhµ n­íc ViÖt nam ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn ­u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t­, trong ®ã cã viÖc tù do chuyÓn lîi nhuËn, vèn vµ c¸c kho¶n vay ra n­íc ngoµi. V× vËy mµ t¹i ®iÒu 22 luËt §TNN quy ®Þnh: " C¸c nhµ §TNN ®Çu t­ vµo ViÖt nam vµ ®­îc chuyÓn ra n­íc ngoµi: * Lîi nhuËn thu ®­îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh * Nh÷ng kho¶n tiÒn tr¶ cho viÖc cung cÊp kü thuËt, dÞch vô * TiÒn gèc vµ l·i cña c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng * Vèn ®Çu t­ * C¸c kho¶n tiÒn vµ tµi s¶n kh¸c thuéc quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña m×nh. §©y lµ quy ®Þnh thùc sù lµm cho c¸c nhµ §TNN cµng an t©m h¬n khi bá vèn ®Çu t­ vµo ViÖt nam, v× bÊt cø quèc gia nhËn ®Çu t­ nµo còng ®Òu quan t©m nã phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña mét dù ¸n ®Çu t­, kh«ng nh÷ng lµ cã sù trî gióp cña c¶ hai bªn mµ c¸c bªn cßn lùa chän c¸c ®èi t¸c kh¸c nh»m cung cÊp kü thuËt, dÞch vô, v× mçi tËp ®oµn ®Çu t­ cã thÕ m¹nh riªng cña m×nh. §©y lµ viÖc lµm hoµn toµn hîp lý mang tÝnh kü thuËt trong ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong khi ®ã, tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ cña ta hiÖn nay kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®ã. V× vËy viÖc mêi c¸c tËp ®oµn kh¸c cung cÊp kü thuËt, dÞch vô lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt, kh¸ch quan, cÇn ®­îc ph¸p luËt cho phÐp. Vµ nh­ vËy viÖc chuyÓn tiÒn tr¶ cho c¸c tËp ®oµn nµy lµ ®iÒu tÊt yÕu. HoÆc nh­ nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ cã tÝnh quy m« nhá, ch¼ng h¹n nh­ c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc: khu c«ng nghiÖp, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, s¶n xuÊt xi m¨ng, s¾t thÐp... sÏ cÇn mét l­îng vèn ®Çu t­ rÊt lín vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy kh«ng ph¶i ai còng cã ®ñ thùc lùc vÒ tµi chÝnh, mµ ®«i khi häc còng ®i vay vèn cña bÊt kú tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi kh¸c. Cho nªn ph¸p luËt quy ®Þnh cho hä chuyÓn tiÒn gèc vµ tiÒn l·i cña c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ ®iÒu hîp lý. Ngoµi ra §iÒu 23 LuËt §TNN cßn quy ®Þnh cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt nam trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN hoÆc lµm cho c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh sau khi nép thuÕ thu nhËp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt sÏ ®­îc chuyÓn phÇn thu nhËp hîp ph¸p cña m×nh ra n­íc ngoµi. §iÒu nµy thÓ hiÖn chÝnh s¸ch cëi më cña nhµ n­íc ta trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhµ §TNN ph¸t huy hiÖu qu¶ ®ång vèn. Ph¸p luËt ViÖt nam còng cho phÐp hä ®­îc chuyÓn thu nhËp hîp ph¸p b»ng søc lao ®éngcña m×nh vÒ n­íc, ®iÒu nµy lµ hoµn toµn hîp lý. Trung Quèc, Ên §é, Malaysia, Pakistan, Hµn Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan.... ®Òu cho phÐp chuyÓn vèn ®Çu t­ vÒ n­íc sau khi dù ¸n ngõng ho¹t ®éng vµ c¸c nhµ ®Çu t­ ®· thanh to¸n song c¸c nghÜa vô vÒ nî, thuÕ... cho thÊy víi nh÷ng quy ®Þnh trªn, ViÖt nam ®· hoµ nhËp ®­îc víi m«i tr­êng chung cña c¸c n­íc trong khu vùc vÒ lÜnh vùc b¶o hé §TNN. Ên §é quy ®Þnh nÕu nhµ §TNN muèn chuyÓn vèn §TNN vÒ n­íc b»ng c¸ch b¸n cæ phÇn cho mét nhµ §TNN kh¸c th× kh«ng cã sù ®ång ý cña chÝnh phñ, nÕu nh­ b¸n cho ng­êi Ên §é th× ph¶i xin phÐp Ng©n hµng dù tr÷ Ên §é. Cßn Trung Quèc vµ ViÖt nam th× quy ®Þnh khi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chÊm døt ho¹t ®éng qu¸ tr×nh thanh lý doanh nghiÖp sÏ diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña c¬ quan tµi chÝnh nh­:côc thuÕ, ng©n hµng.... §èi víi viÖc tr¶ c¸c kho¶n thuÕ vay n­íc ngoµi, c¶ 10 n­íc trªn ®Òu cho phÐp chuyÓn c¸c kho¶n vay nµy bao gåm c¶ gèc vµ l·i ra n­íc ngoµi sau khÝ cã sù x¸c nhËn vÒ c¸c kho¶n vay cña ng©n hµng nhµ n­íc. Riªng Pakistan ®¸nh thuÕ khÊu trõ ®èi víi tiÒn tr¶ l·i cña kho¶n vay n­íc ngoµi, cßn ë ViÖt nam th× c¸c kho¶n sÏ vay n­íc ngoµi vµ l·i suÊt vay ph¶i ®­îc nªu râ trong luËn chøng kinh tÕ, kü thuËt cña c¸c nhµ §TNN. ViÖt nam còng quy ®Þnh cho phÐp nhµ ®Çu t­ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi sau khi trõ c¸c kho¶n thuÕ ( thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi) gièng nh­ Pakistan, Philipire, Ên §é, Indonexia, Hµn Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan th× cho phÐp tù do chuyÓn lîi nhuËn thu ®­îc tõ ®Çu t­. Trung Quèc, Malaysia còng quy ®Þnh t­¬ng tù c¸c n­íc trong khu vùc nh­ng thñ tôc chuyÓn cã kh¸c: ®¸nh thuÕ khÊu trõ ®èi víi viÖc nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi. §èi víi lÜnh vùc chuyÓn c¸c kho¶n thu nhËp ra n­íc ngoµi th× Hµn Quèc, Th¸i Lan, Phlipine, ViÖt Nam quy ®Þnh kh¸ gièng nhau: cho phÐp c¸c nhµ §TNN tù do chuyÓn ra n­íc ngoµi c¸c kho¶n tiÒn vµ tµi s¶n thuéc së h÷u ph¸p lý cu¶ hä. §µi Loan th× l¹i khèng chÕ l­îng tiÒn göi ra n­íc ngoµi, n­íc nµy quy ®Þnh giíi h¹n ë møc 10 triÖu USD/n¨m, nÕu l­îng tiÒn mçi lÇn chuyÓn v­ît qu¸ 0,1 triÖu USD/ n¨m th× ph¶i nép ®¬n xin chuyÓn tiÒn cho ng©n hµng tr­íc 10 ngµy. ë Pakistan th× kh«ng ®­îc chuyÓn vÒ n­íc qu¸ 5% thu nhËp sau khi ®¸nh thuÕ, chuyÓn c¸c kho¶n phÝ kü thuËt, tiÒn b¶n quyÒn... ra n­íc ngoµi ®Òu ph¶i chÞu thuÕ khÊu trõ. Indonªxia quy ®Þnh c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ph¸p chuyÓn c¸c kho¶n l­îng, tiÒn khÊu hao, tiÒn l·i do b¸n cæ phÇn cho c«ng nh©n hoÆc c¸c C«ng ty cña Indonexia, tiÒn ®­îc ®Òn bï nÕu bÞ quèc h÷u ho¸. Ên §é, ng­êi n­íc ngoµi ®­îc chuyÓn c¸c kho¶n l­¬ng, tiÒn b¶n quyÒn, phÝ dÞch vô, kü thuËt nÕu c¸c kho¶n thu nhËp nµy dùa trªn hîp ®ång ®· ®­îc chÝnh phñ hay ng©n hµng dù tr÷ Ên §é chuÈn y. Riªng Trung Quèc th× cho phÐp ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN ®­îc phÐp chuyÓn l­¬ng vµ c¸c kho¶n thu nhËp hîp ph¸p ra n­íc ngoµi víi sè l­îng kh«ng giíi h¹n, miÔn lµ ®· nép song thuÕ khÊu trõ. Ngoµi c¸c quy ®Þnh trong luËt §TNN t¹i ViÖt nam vÒ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m vèn chuyÓn lîi nhuËn, nhµ n­íc ta cßn ký c¸c kho¶n tho¶ ­íc quèc tÕ vÒ b¶o hé vèn §TNN víi c¸c n­íc: Mü, óc, BØ, Trung Quèc, PhÇn Lan, §øc, Hungari, Indonexia, ý, Malaysia, Hµ Lan, Ba Lan, Hµn Quèc, Philipine, Thuþ Sü, §µi Loan, Th¸i Lan... Qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam vÒ viÖc chuyÓn vèn, c¸c kho¶n vay, c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c cña c¸c nhµ §TNN, ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN ®· cho thÊy r»ng ph¸p luËt ViÖt nam rÊt mÒm dÎo, cë më h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c vÒ thñ tôc chuyÓn tiÒn, sè l­îng tiÒn ®­îc cho phÐp, bëi v× cã nh÷ng n­íc l¹i quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ vÒ thñ tôc nh­ Ên §é hoÆc cã n­íc quy ®Þnh khèng chÕ l­îng tiÒn göi ra n­íc ngoµi nh­ §µi Loan ®iÒu nµy thÓ hiÖn ®­îc chÝnh s¸ch b¶o hé ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN, ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN, ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc cho c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc nªu trªn. 3. BiÖn ph¸p ®¶m b¶o chèng c¹nh tranh a. Chèng c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu Tuy lµ hiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ng trªn thùc tÕ nhµ n­íc ViÖt nam ®· thùc hiÖn viÖc chèng c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng cña hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi mµ hä ®· s¶n xuÊt mÆt hµng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong n­íc. §iÓn h×nh lµ viÖc chèng nhËp khÈu bia, bét giÆt, c¸c lo¹i thÐp x©y dùng mµ c¸c doanh nghiÖp ®· s¶n xuÊt ®­îc hay viÖc ®¸nh thuÕ cao ®è víi nhËp khÈu « t«. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy v« cïng thiÕt thùc vµ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ tèt, nh»m t¸c ®éng trùc tiÕp tíi n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, bëi v× víi t×nh h×nh hiÖn nay, n¹n chèn thuÕ trµn lan kh¾p n¬i sÏ lµm ph¸ gi¸ vµ g©y khã kh¨n cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c nhµ doanh nghiÖp cã vèn §TNN. ë Inidonexia, Phipinre, Trung Quèc, §µi Loan vµ mét sè n­íc kh¸c còng quy ®Þnh cÊm nhËp khÈu c¸c mÆt hµng mµ trong n­íc ®· ®¸p øng, hoÆc sÏ ®¸nh thuÕ thËt cao ®èi víi nh÷ng mÆt hµng kh«ng khuyÕn khÝch nhËp nµy, nh»m b¶o hé s¶n xuÊt cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN lÉn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. b. B¶o ®¶m chèng c¹nh tranh th«ng qua viÖc h¹n chÕ tham gia kinh doanh, h¹n chÕ cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ trong mét sè ngµnh nghÒ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vÊn ®Ò c¹nh tranh sÏ x¶y ra v« cïng gay g¾t vµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi c¸c nhµ ®Çu t­ nhÊt lµ trong lÜnh vùc ngµnh nghÒ ®ßi hái vèn lín nh­ s¶n xuÊt « t«, vi m¹ch ®iÖn tö, luyÖn kim.... ChÝnh phñ ViÖt nam ®· ¸p dông mét sè biÖn ph¸p nh­: h¹n chÕ viÖc tham gia kinh doanh trong c¸c ngµnh « t«, s÷a, bia, n­íc uèng. Th«ng qua viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, kh«ng cho h­ëng c¸c ­u ®·, khuyÕn khÝch, ®ång thêi ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn kh¾t khe h¬n ®èi víi c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc nµy. So víi c¸c n­íc kh«ng cã quy ®inh nµy nh­: Indonexia, Hµn Quèc, Paskitan th× c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp trong lÜnh vùc nµy tõ tr­íc rÊt hoan nghªnh. Cã thÓ nã mÆc dï lÜnh vùc nµy ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, còng nh­ hÖ thèng ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ cña nhµ n­íc ta ch­a ®ång bé, nhÊt qu¸n, triÖt ®Ó nh­ng so víi c¸c n­íc trong khu vùc th× c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam vÉn cã ®é cë më h¬n, mang tÝnh khuyÕn khÝch, c¸c t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn kÕt qu¶ thu hót vèn §TNN t¹i ViÖt nam. 4. VÊn ®Ò gi¶i quyÕt tranh chÊp. Trong hîp t¸c ®Çu t­, viÖc b¶o ®¶m quyÒn lîi cho c¸c bªn tham gia quan hÖ §TNN khi cã tranh chÊp xÈy ra lµ ®iÒu quan träng kh«ng thÓ thiÕu, nh»m duy tr× vµ æn ®Þnh c¸c quan hÖ §TNN, gi¶i quyÕt c«ng b»ng vµ tho¶ ®¸ng c¸c bÊt ®ång, m©u thuÉn cña c¸c bªn trong hîp t¸c kinh tÕ. Qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh viÖc ph©n chia lîi Ých hoÆc kÕt qu¶ kinh doanh th­êng dÉn ®Õn c¸c bÊt ®éng, m©u thuÉn lµ ®iÒu tÊt yÕu, khã tr¸nh khái. Ph¸p luËt ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp kh«ng ph¶i lµ khuyÕn khÝch c¸c b©n chanh chÊp víi nhau mµ lµ ph¸p luËt dù liÖu tr­íc nh÷ng kh¶ n¨ng, tr­êng hîp cã thÓ x¶y ra, nªn cã c¸c quy ®Þnh ®iÒu chØnh kÞp thêi mét khi chóng n¶y sinh trong thùc tÕ. VÊn ®Ò nµy, §iÒu 24 LuËt §TNN 1996 quy ®inh: " C¸c chanh chÊp gi÷a c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh hoÆc gi÷a c¸c bªn liªn doanh còng nh­ c¸c chanh chÊp gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN, c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam tr­íc hÕt ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i". Nh­ vËy theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam ®èi víi nh÷ng chanh chÊp nªu trªn th× b­íc ®Çu tiªn cã tÝnh b¾t buéc lµ ph¶i th«ng qua th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i. Nh­ chóng ta ®· cam kÕt, hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi lµ mét hµnh ®éng tù nguyÖn dùa trªn sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc thµnh lËp mét liªn doanh. Bëi vËy khi x¶y ra chanh chÊp ph¸p luËt ViÖt nam vÉn t«n träng tÝnh tù nguyÖn cña hä vµ yªu cÇu hä tiÕp tôc th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i víi nhau. Th«ng th­êng nguyªn nh©n s©u xa cña viÖc tranh chÊp lµ do c¸c bªn ch­a tho¶ thuËn ®­îc vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã. B»ng th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i hä sÏ cã dÞp ngåi l¹i ®Ó tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kiÖn hîp t¸c víi nhau vµ nh­ vËy c¸c bªn dÔ dµng thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p mµ m×nh ®­a ra. Th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i sÏ gióp c¸c bªn tr¸nh ®­îc nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ, g©y r¾c rèi, ®ì tèn kÐm, gi÷ ®­îc tÝnh hîp ph¸p th©n thiÖn, th«ng c¶m vµ t«n träng nhau. Qua biÖn ph¸p nµy c¸c bªn sÏ hiÓu nhau vµ tõ ®ã ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n. §iÒu nµy phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh chung cña quèc tÕ nh»m cñng cè mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ víi nhau còng nh­ víi chÝnh phñ n­íc chñ nhµ, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ tèt. Nh­ng nÕu nh­ tr­êng hîp th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i kh«ng thµnh th× ®iÒu 24 LuËt §TNN 1996 quy ®Þnh, c¸c bªn chanh chÊp sÏ ®­a vô tranh chÊp ra gi¶i quyÕt t¹i tæ chøc träng tµi hoÆc toµ ¸n ViÖt nam theo ph¸p luËt ViÖt nam. Cô thÓ ho¸ vÊn ®Ò nµy, kho¶n 2 §iÒu 102 nghÞ ®Þnh 12/CP còng quy ®Þnh:" Trong tr­êng hîp hoµ gi¶i kh«ng thµnh, c¸c bªn chanh chÊp cã thÓ tho¶ thuËn mét trong c¸c ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt sau ®©y. - Toµ ¸n ViÖt nam - Träng tµi ViÖt nam hoÆc träng tµi n­íc ngoµi, träng tµi quèc tÕ - Träng tµi do c¸c bªn tho¶ thuËn thµnh lËp" Nh­ vËy c¸c tæ chøc träng tµi, toµ ¸n lµ c¬ quan gi¶i quyÕt chanh chÊp vµ xÐt xö cña n­íc ViÖt nam vµ ®­¬ng nhiªn khi gi¶i quyÕt chanh chÊp, c¸c tæ chøc nµy ph¶i dùa trªn ph¸p luËt ViÖt nam. Tr­íc ®©y, c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ quan hÖ kinh tÕ do hÖ thèng träng tµi kinh tÕ ViÖt nam gi¶i quyÕt, tõ ngµy 1/7/1994, c¸c tranh chÊp nµy do toµ ¸n kinh tÕ thuéc toµ ¸n nh©n d©n gi¶i quyÕt, toµ ¸n kinh tÕ ®­îc thµnh lËp theo luËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu luËt cña tæ chøc tßa ¸n nh©n d©n ®­îc quèc héi kho¸ IX kú häp IV th«ng qua ngµy 28/12/1993. VÒ thñ tôc tè tông t¹i c¸c tæ chøc chanh chÊp nãi trªn t¹i ViÖt nam sÏ ¸p dông theo luËt tè tông ViÖt nam cô thÓ lµ: - Toµ ¸n kinh tÕ ¸p dông ph¸p luËt thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ban hµnh ngµy16/3/1994. - Trung t©m träng tµi quèc tÕ ¸p dông thñ tôc tè tông quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ tæ chøc trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam ban hµnh kÌm theo víi quyÕt ®Þnh sè 204/TT ngµy 28/4/1993 cña thñ t­íng ChÝnh phñ. - Trung t©m träng tµi kinh tÕ ViÖt nam ¸p dông thñ tôc tè tông quy ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh sè 116/CP cña ChÝnh phñ ngµy 05/9/1994 vÒ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña träng tµi kinh tÕ. Nhµ n­íc ta còng kh«ng b¾t buéc tÊt c¶ c¸c vô tranh chÊp ph¶i ®­a ra träng tµi, toµ ¸n ViÖt nam xÐt xö theo luËt ViÖt nam, mµ cho phÐp c¸c bªn tham gia liªn doanh hoÆc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh khi cã tranh chÊp hä cã thÓ lùa chän mét tæ chøc träng tµi ®Ó gi¶i quyÕt theo nh­ hîp ®ång c¸c bªn tho¶ thuËn tr­íc. Cßn nÕu nh­ trong hîp ®ång, hai bªn kh«ng tho¶ thuËn tr­íc h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp th× viÖc gi¶i quyÕt chanh chÊp nµy sÏ thuéc vÒ luËt ph¸p ViÖt nam.