Khóa luận Các biện pháp phi thuế quan và lộ trình cắt giảm của Việt Nam trong quá trình gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) tới năm 2010

n b¶n ph¸p luËt vÒ tù vÖ nh»m b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc khi nhËp khÈu t¨ng lªn nhanh chãng g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e däa g©y thiÖt hai nghiªm träng cho c¸c ngµnh nµy. ViÖt Nam còng ch­a bao giê ¸p dông biÖn ph¸p nµy trong thùc tÕ. 5.3 Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng: MÆc dï trong LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu (söa ®æi) cña ViÖt Nam cã quy ®Þnh vÒ thuÕ ®èi kh¸ng nh­ng ®iÒu kho¶n nµy qu¸ s¬ sµi vµ do kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra vÒ trî cÊp cña c¸c n­íc nªn trªn thùc tÕ, ViÖt Nam ch­a ¸p dông biÖn ph¸p ®èi kh¸ng nµo. ViÖt Nam hiÖn ®ang duy tr× nhiÒu h×nh thøc trî cÊp th«ng qua tÝn dông ­u ®·i, ­u ®·i vÒ thuÕ (thuÕ suÊt ­u ®·i, miÔn, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp), th­ëng xuÊt khÈu, ­u ®·i b¶o l·nh tÝn dông, rót ng¾n thêi gian khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, gi¶m møc vèn l­u ®éng tèi thiÓu theo quy ®Þnh, miÔn gi¶m hoÆc ho·n nép tiÒn thuª ®Êt. Trî cÊp c«ng nghiÖp B¶n Th«ng b¸o vÒ trî cÊp c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam theo §iÒu XVI.1 cña GATT 1994 vµ §iÒu 25 cña HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng giai ®o¹n 1996-1998 bao gåm c¸c ch­¬ng tr×nh sau: - Trî cÊp mét sè doanh nghiÖp ®iÒu chØnh c¬ cÊu; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc s¶n xuÊt, kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi s¶n xuÊt, kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc s¶n xuÊt, kinh doanh trong mét sè ®Þa bµn nhÊt ®Þnh; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi s¶n xuÊt, kinh doanh trong mét sè ®Þa bµn nhÊt ®Þnh; - TÝn dông ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp ngµnh vËt liÖu ®iÖn; - Hç trî c¬ së s¶n xuÊt gÆp khã kh¨n, c¬ së s¶n xuÊt míi thµnh lËp hoÆc më réng s¶n xuÊt, ¸p dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi; - Trî cÊp c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých nhµ n­íc. C¸c ch­¬ng tr×nh trî cÊp nµy ®· cã t¸c dông hç trî ®¸ng kÓ cho mét sè doanh nghiÖp trong n­íc. Hç trî trong n­íc vµ trî cÊp xuÊt khÈu ®èi víi n«ng s¶n Møc hç trî n«ng nghiÖp trong n­íc cña ViÖt Nam rÊt thÊp vµ th­êng chØ lµ c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî d¹ng “hép xanh” ®­îc WTO cho phÐp nh­ hç trî nghiªn cøu khoa häc, ®µo t¹o, hç trî c¸c vïng khã kh¨n... Møc hç trî ë nh÷ng h×nh thøc bÞ WTO yªu cÇu c¾t gi¶m nh­ hç trî vÒ gi¸ ®èi víi n«ng s¶n lµ hÇu nh­ b»ng kh«ng. Trong khi ®ã quy ®Þnh cña WTO cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn cã thÓ duy tr× c¸c hç trî d¹ng nµy víi ®iÒu kiÖn møc hç trî kh«ng v­ît qu¸ 10% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®èi víi mét n«ng s¶n cô thÓ hay toµn bé gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña n­íc ®ã. ViÖt Nam ®· ¸p dông mét sè biÖn ph¸p trî cÊp xuÊt khÈu n«ng s¶n (®èi víi thÞt lîn, døa) nh­ng gi¸ trÞ trî cÊp rÊt thÊp. 6. C¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn ®Çu t­. 6.1 Yªu cÇu vÒ néi ®Þa hãa: ViÖt Nam ¸p dông chÝnh s¸ch néi ®Þa hãa víi mét sè Ýt ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß ®Æc biÖt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §©y lµ mét chÝnh s¸ch quan träng nh»m ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp quèc gia, bao gåm c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®­îc quy ®Þnh cho thêi h¹n t­¬ng ®èi dµi (tíi 10 n¨m). - S¶n xuÊt, l¾p r¸p «t«: Trong dù ¸n xin cÊp phÐp ®Çu t­ ph¶i bao gåm ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt linh kiÖn vµ phô tïng «t« t¹i ViÖt Nam. ChËm nhÊt tõ n¨m thø 5 kÓ tõ khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt, ph¶i sö dông linh kiÖn, phô tïng s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam víi tû lÖ Ýt nhÊt lµ 5% gi¸ trÞ xe vµ sÏ t¨ng dÇn theo tõng n¨m ®Ó ®Õn n¨m thø 10 ®¹t Ýt nhÊt 30% gi¸ trÞ xe; - S¶n xuÊt, l¾p r¸p xe m¸y vµ phô tïng: Tõ n¨m thø 2 kÓ tõ khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt ph¶i thùc hiÖn chÕ t¹o chi tiÕt t¹i ViÖt Nam ë møc 5-10% gi¸ trÞ xe m¸y, vµ t¨ng dÇn ®Òu ®¶m b¶o môc tiªu sau 5-6 n¨m kÓ tõ n¨m b¾t ®Çu s¶n xuÊt ®¹t møc Ýt nhÊt 60% gi¸ trÞ xe m¸y; - S¶n xuÊt, l¾p r¸p s¶n phÈm ®iÖn tö d©n dông: C¸c dù ¸n l¾p r¸p chØ chÊp thuËn d¹ng IKD víi gi¸ trÞ linh kiÖn, phô tïng s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam trong 2 n¨m ®Çu chiÕm Ýt nhÊt 20% gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ sÏ t¨ng dÇn trong c¸c n¨m tiÕp theo. Tuy nhiªn ph¸p luËt hiÖn hµnh ViÖt Nam kh«ng cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ yªu cÇu néi ®Þa hãa ®èi víi s¶n phÈm cña dù ¸n ®Çu t­ ngo¹i trõ Th«ng t­ sè 215/HT§T-LXT ngµy 8/2/1995 cña Uû ban Nhµ n­íc vÒ Hîp t¸c vµ §Çu t­ tr­íc ®©y (liÖu v¨n b¶n nµy cã cßn hiÖu lùc kh«ng cho ®Õn nay vÉn lµ mét ®iÒu mËp mê v× ch­a cã v¨n b¶n quy ®Þnh huû bá vµ thay thÕ). C¸c dù ¸n s¶n xuÊt, l¾p r¸p s¶n phÈm hoµn chØnh thuéc ngµnh c¬ khÝ - ®iÖn - ®iÖn tö vµ dù ¸n s¶n xuÊt, l¾p r¸p phô tïng cña c¸c s¶n phÈm hoµn chØnh nµy: ®­îc h­ëng thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i theo tû lÖ néi ®Þa hãa do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh ®èi víi b¸n thµnh phÈm, chi tiÕt, côm chi tiÕt, bé phËn vµ nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc phô tïng. 6.2 Yªu cÇu tù c©n ®èi ngo¹i tÖ. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ Bªn n­íc ngoµi hîp doanh tù b¶o ®¶m nhu cÇu vÒ tiÒn n­íc ngoµi cho ho¹t ®éng cña m×nh. ChÝnh phñ ViÖt Nam b¶o ®¶m viÖc hç trî c©n ®èi ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng, s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu thiÕt yÕu vµ mét sè c«ng tr×nh quan träng kh¸c. Ngoµi ra, Ng©n hµng Nhµ n­íc hç trî mét phÇn nhu cÇu ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt cã nghÜa vô xuÊt khÈu s¶n phÈm trong 3 n¨m ®Çu kÓ tõ khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó nhËp khÈu nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n¨m, phô tïng thay thÕ vµ tr¶ l·i tiÒn vay. Yªu cÇu ph¶i g¾n víi ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu trong n­íc: C¸c dù ¸n chÕ biÕn s÷a, dÇu thùc vËt, ®­êng mÝa, gç, s¶n xuÊt giÊy, n­íc tr¸i c©y gi¶i kh¸t, thuéc da (Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ch­a më cöa cho c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN theo HiÖp ®Þnh khung vÒ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN): ph¶i g¾n víi ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu trong n­íc. Thùc chÊt, mét môc tiªu c¬ b¶n cña yªu cÇu g¾n víi ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu trong n­íc lµ nhu cÇu ®Þnh h­íng ph¸t triÓn mét sè ngµnh trong n­íc nh­ ch¨n nu«i ®µn bß s÷a, trång c¸c lo¹i c©y cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh trªn... Yªu cÇu tû lÖ xuÊt khÈu b¾t buéc: QuyÕt ®Þnh sè 229/1998/Q§-BKH ngµy 29/4/1998 cña Bé tr­ëng Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ban hµnh Danh môc 24 s¶n phÈm c«ng nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o xuÊt khÈu Ýt nhÊt 80% do s¶n xuÊt trong n­íc ®· ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ sè l­îng, chÊt l­îng. QuyÕt ®Þnh nµy chØ ¸p dông ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®­îc cÊp giÊy phÐp kÓ tõ ngµy QuyÕt ®Þnh 229 ®· dÉn trªn cã hiÖu lùc, kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng. 7. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh. Thñ tôc hµnh chÝnh: Hµng ®æi hµng: BiÖn ph¸p nµy khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng hãa s¶n xuÊt chñ yÕu tõ nguån nguyªn liÖu trong n­íc, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu th«ng qua hîp ®ång hµng ®æi hµng trong ®ã bao gåm c¶ mét sè mÆt hµng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn. BiÖn ph¸p hµng ®æi hµng ®­îc duy tr× trong nhiÒu n¨m qua, chñ yÕu víi Lµo. §Æt cäc BiÖn ph¸p nµy yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp muèn nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng nhµ n­íc kh«ng khuyÕn khÝch nhËp khÈu ph¶i ®Æt cäc l­îng tiÒn nhÊt ®Þnh mµ kh«ng ®­îc h­ëng l·i xuÊt trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. §©y lµ mét NTM cã t¸c dông b¶o hé kh¸ râ. 7.2 Thñ tôc h¶i quan: Thñ tôc h¶i quan cña ViÖt Nam g©y c¶n trë rÊt lín cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ c¸c thñ tôc kiÓm hãa g©y c¶n trë rÊt lín cho viÖc th«ng quan hµng hãa. 7.3 Mua s¾m chÝnh phñ: Mua s¾m chÝnh phñ chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong nhËp khÈu. ViÖt Nam ®· cã qui ®Þnh vÒ ®Êu thÇu quèc tÕ trong mua s¾m chÝnh phñ. Quy t¾c xuÊt xø: Trong giai ®o¹n nµy, ViÖt Nam míi chØ cã qui ®Þnh vÒ xuÊt xø ­u ®·i (víi c¸c thµnh viªn AFTA) mµ ch­a cã qui ®Þnh nµo vÒ qui t¾c xuÊt xø kh«ng ­u ®·i. Trong khi nhiÒu n­íc sö dông qui t¾c xuÊt xø nh­ mét c«ng cô b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc th× ViÖt Nam ch­a triÓn khai nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ ch­a tranh thñ c¸c kh¶ n¨ng cã thÓ vÒ sö dông biÖn ph¸p nµy. Vµo th¸ng 11/1995, Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng côc H¶i quan ®· ra Th«ng t­ liªn Bé sè 280/BTM-TCHQ qui ®Þnh vÒ giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu. §©y lµ Th«ng t­ qui ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chung vÒ chÕ ®é cÊp vµ kiÓm tra GiÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng hãa. Ngoµi ra, ®èi víi tõng chÕ ®é ­u ®·i cô thÓ l¹i cã c¸c qui ®Þnh riªng vÒ xuÊt xø nh­ Th«ng t­ sè 33/TC-TCT (n¨m 1996) qui ®Þnh Danh môc hµng hãa vµ thuÕ suÊt nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ hµng nhËp khÈu tõ EU; Quy chÕ cña Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam vÒ viÖc cÊp GiÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng hãa ®èi víi hµng xuÊt sang EU (mÉu A vµ B); QuyÕt ®Þnh sè 416/TM-§B n¨m 1996 cña Bé Th­¬ng m¹i ban hµnh Quy chÕ cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø ASEAN cña ViÖt Nam - mÉu D ®Ó h­ëng c¸c ­u ®·i theo “HiÖp ®Þnh vÒ ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan hiÖu lùc chung (CEPT)”.3 Theo HiÖp ®Þnh CEPT, hµng nhËp khÈu cã hµm l­îng ASEAN tõ 40% trë lªn ®­îc coi lµ cã xuÊt xø tõ ASEAN. II. Thùc tr¹ng ¸p dông biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong mét sè lÜnh vùc cô thÓ: 1. §èi víi mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp. 1.1. §­êng mÝa: C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ¸p dông trong thêi kú 1996 - 2000 lµ: - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: ¸p dông ®èi víi ®­êng th«, ®­êng tinh luyÖn; - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: ®èi víi ®­êng th«, ®­êng tinh luyÖn; - Gi¸ tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu - Gi¸ mua mÝa tèi thiÓu cña n«ng d©n trång mÝa; - Gi¸ b¸n ®­êng tèi ®a (gi¸ trÇn) - TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu C¸c NTM trªn vÒ c¬ b¶n cã t¸c ®éng b¶o hé tÝch cùc. Tõ khi b¾t ®Çu triÓn khai Ch­¬ng tr×nh mÝa ®­êng n¨m 1995 cho tíi cuèi n¨m 1999, c¶ n­íc ®· cã tæng sè 41 nhµ m¸y ®­êng ®i vµo ho¹t ®éng, trong ®ã cã 5 nhµ m¸y ®­îc më réng c«ng suÊt vµ ®Çu t­ chiÒu s©u. Tæng c«ng suÊt ®¹t 67.000 tÊn/ngµy, t¨ng gÊp 6,5 lÇn so víi n¨m 1994. TÝnh ®Õn n¨m 1999, tæng sè vèn x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®­êng lµ 725 triÖu USD, b»ng 82% tæng sè vèn x©y l¾p dù kiÕn cho Ch­¬ng tr×nh 1 triÖu tÊn ®­êng vµo n¨m 2000. Theo tÝnh to¸n cña Ch­¬ng tr×nh mÝa ®­êng, tíi n¨m 2000 cã kho¶ng 19 dù ¸n tiÕp tôc ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng, ®­a tæng c«ng suÊt cña c¶ n­íc ®¹t 93.600 tÊn/ngµy. Víi s¶n l­îng nµy nÕu ®ñ mÝa cho c¸c nhµ m¸y ho¹t ®éng th× s¶n l­îng mÝa c©y ®­a vµo Ðp ®¹t 10 - 11 triÖu tÊn, do ®ã s¶n l­îng ®­êng hoµn toµn cã thÓ ®¹t 1 triÖu tÊn vµo n¨m 2000. MÆc dï rÊt kh¶ quan víi tèc ®é t¨ng tr­ëng khèi l­îng cña ch­¬ng tr×nh nh­ng theo nhËn xÐt cña nhiÒu chuyªn gia trong ngµnh, sù thµnh c«ng cña ch­¬ng tr×nh sÏ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc ®¸p øng ®ñ nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y ho¹t ®éng hay kh«ng. Thùc tÕ triÓn khai ch­¬ng tr×nh trong thêi gian qua cho thÊy x©y dùng vïng nguyªn liÖu ®­êng diÔn ra chËm vµ kh«ng ®ñ diÖn tÝch, hÖ thèng giao th«ng thñy lîi yÕu kÐm trong khi kü thuËt trång trät vµ canh t¸c tiªn tiÕn ch­a ®­îc coi träng. §iÒu nµy ®· dÉn tíi c¸c nhµ m¸y chØ ho¹t ®éng ®­îc kho¶ng 20-30% c«ng suÊt thiÕt kÕ. Ngoµi sù ®Çu t­ kh«ng ®ång bé gi÷a nhµ m¸y, vïng nguyªn liÖu vµ kh«ng ®Çu t­ cho nghiªn cøu vµ øng dông nh©n gièng mÝa, cßn mét nguyªn nh©n kh¸c lµ c«ng nghÖ cña nhiÒu nhµ m¸y ®­êng l¹c hËu, lµm cho gi¸ thµnh ë ViÖt nam cao. T×nh tr¹ng nhiÒu nhµ m¸y ®­êng ph¶i nhËp khÈu phÇn lín nguyªn liÖu cña n­íc ngoµi víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thu mua mÝa cña n«ng d©n lµ mét tÝn hiÖu râ vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch chung cßn nhiÒu h¹n chÕ còng nh­ viÖc ®Çu t­ kh«ng ®ång bé, tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt thÊp. Víi t×nh h×nh s¶n xuÊt ®­êng hiÖn nay, kh«ng thÓ lo¹i bá nhanh chãng c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng v× sÏ lµ mét ®ßn trÝ m¹ng kh«ng chØ vµo c¸c nhµ m¸y ®­êng vµ rÊt ®«ng n«ng d©n trång mÝa, mµ cã thÓ cßn kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng tr­íc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i v× nhiÒu nhµ m¸y r¬i vµo t×nh c¶nh lç, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. Tuy nhiªn còng cÇn ph¶i cã mét lé tr×nh lo¹i bá râ rµng trong trung h¹n nÕu kh«ng c¸i gi¸ ph¶i tr¶ sau nµy sÏ cßn cao h¬n nhiÒu do sù tiÕp tôc ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n kh«ng hiÖu qu¶, g©y tæn h¹i cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông ®­êng ®Ó chÕ biÕn vµ ®¸nh vµo thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng vµ sÏ t¹o ra g¸nh nÆng lín h¬n cho x· héi ®ång thêi kÝch thÝch ho¹t ®éng bu«n lËu ®­êng. V× vËy, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh mÝa, ®­êng trong t­¬ng lai vµ sö dông c¸c NTM thÝch hîp nh»m b¶o hé cã hiÖu qu¶ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ nhÊt. Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cã thÓ ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng kh«ng thÓ ¸p dông nh÷ng h×nh thøc b¶o hé qu¸ cao ®Ó cã thÓ b¶o hé c¶ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt yÕu kÐm. 1.2. Rau qu¶ chÕ biÕn. §Ó hç trî ngµnh c«ng nghiÖp rau qu¶ chÕ biÕn, ViÖt Nam duy tr× mét sè h×nh thøc hç trî, trî cÊp cho mét sè mÆt hµng nh­ døa, n­íc Ðp hoa qu¶, rau hép... C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ chÕ biÕn cña ViÖt Nam ®­îc hç trî l·i suÊt vay vèn ng©n hµng (QuyÕt ®Þnh sè 178/1998/Q§ - TTg ngµy 21/3/1998). Cho tíi n¨m 1999, diÖn tÝch trång rau kho¶ng 320.000 ha víi s¶n l­îng 4,3 triÖu tÊn, n¨ng suÊt trung b×nh lµ 11 - 13 tÊn/ha/n¨m. DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶ lµ 370.000 ha víi s¶n l­îng 3,2 triÖu tÊn vµ n¨ng suÊt trung b×nh lµ 8 - 15 tÊn/ha/n¨m. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, vµ s¶n l­îng rau qu¶ ®Òu t¨ng lªn hµng n¨m. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña rau qu¶ chÕ biÕn cña ViÖt Nam cßn yÕu, trong thêi gian tíi khi thuÕ suÊt nhËp khÈu ®èi víi mÆt hµng rau qu¶ chÕ biÕn sÏ ph¶i gi¶m dÇn theo ®óng lé tr×nh cam kÕt, ViÖt nam cÇn c©n nh¾c viÖc ¸p dông mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó mét mÆt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­ãc tr¸nh khái gay g¾t cña rau qu¶ chÕ biÕn nhËp ngo¹i, mÆt kh¸c gãp phÇn hç trî s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn. Hµng rµo kü thuËt, vÖ sinh kiÓm dÞch thùc vËt gãp phÇn h¹n chÕ nhËp khÈu å ¹t cña mÆt hµng rau qu¶ chÕ biÕn tõ c¸c n­íc kh¸c. ViÖc ®­a ra c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh võa ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh thùc phÈm, vµ søc kháe ng­êi tiªu dïng, ®ång thêi l¹i võa kh«ng vi ph¹m quy ®Þnh cña WTO. §Ó hç trî s¶n xuÊt trong n­íc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tiÕn tíi më réng tiÒm n¨ng xuÊt khÈu, nhµ n­íccÇn cã chÝnh s¸ch trî cÊp, hç trî phï hîp ®Ó ®Çu t­ vµo c¬ së vËt chÊt cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu, hç trî gièng, ®Çu vµo, c«ng nghÖ, vèn. Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam (VEGETEXCO) lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc cã 14 c«ng ty chÕ biÕn rau qu¶ víi tæng c«ng suÊt tõ 600 tÊn/n¨m ®Õn 10.000 tÊn/n¨m. Trong n¨m 1997 c«ng ty ®· s¶n xuÊt ®­îc 11.000 tÊn rau qu¶ chÕ biÕn. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ n¨m 1997 cña VEGETEXCO b»ng kho¶ng 10 ®Õn 12 triÖu USD, chiÕm 7 - 8% kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam. Ngoµi ra, cã 22 doanh nghiÖp nhµ n­íc ë c¸c tØnh cã tham gia vµo chÕ biÕn rau qu¶. N¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nµy dao ®éng tõ 500 - 10.000 tÊn/n¨m. Tuy nhiªn c¬ cÊu cña ph©n ngµnh chÕ biÕn rau qu¶ d­êng nh­ ®ang biÕn ®æi víi vai trß chñ ®¹o cña VEGETEXCO gi¶m dÇn trong khi nh÷ng doanh nghiÖp cÊp tØnh vµ doanh nghiÖp t­ nh©n ®ang më réng quy m« vµ thÞ tr­êng. 2. §èi víi mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp. 2.1.S¾t thÐp: C¸c NTM ®­îc sö dông trong giai ®o¹n 1996 - 2000 lµ: CÊm nhËp khÈu: N¨m 1997: víi mét sè thÐp x©y dùng lo¹i trßn tr¬n phi 6 ®Õn phi 60 mm; thÐp x©y dùng trßn gai (®èt, v»n, xo¾n, g©n) phi 10 ®Õn phi 36 mm; c¸c lo¹I thÐp gãc ®Òu (ch÷ V) tõ 20 ®Õn 75 mm; c¸c lo¹i thÐp h×nh I (H), U(C) tõ 60 - 120 mm... vµ mét sè lo¹i thÐp l¸; N¨m 1998: víi mét sè thÐp x©y dùng lo¹i trßn tr¬n phi 6 ®Õn phi 40 mm; thÐp x©y dùng trßn gai (®èt, v»n, xo¾n, g©n) phi 10 ®Õn phi 40 mm; thÐp gãc ®Òu (V), gãc lÖch (L) tõ 20 ®Õn 100 mm; c¸c lo¹i thÐp h×nh d¹ng C (U), L, I, H tõ 120 mm trë xuèng ... vµ mét sè lo¹i thÐp l¸. - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: N¨m 1996 vµ 1997: víi mét sè lo¹i thÐp x©y dùng (trõ c¸c lo¹i thuéc danh môc cÊm nhËp). - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: N¨m 1996 vµ 1997: víi sè lo¹i thÐp x©y dùng (trõ c¸c lo¹i thuéc danh môc cÊm nhËp); N¨m 1998: víi thÐp phÕ liÖu vµ thÐp ph¸ dì tÇu cò; N¨m 1999 vµ 2000: víi chñng lo¹i thÐp x©y dùng lo¹i trßn tr¬n phi 6 ®Õn phi 40 mm; thÐp x©y dùng trßn gai phi 10 ®Õn phi 40 mm; thÐp gãc ®Òu (V), gãc lÖch (L) tõ 20 ®Õn 125 mm; c¸c lo¹i thÐp h×nh d¹ng C (U), L, H tõ 160 mm trë xuèng... vµ mét sè lo¹i thÐp l¸. - Gi¸ tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu; - Phô thu nhËp khÈu (1996 vµ 1997); Gi¸ b¸n tèi ®a trong n­íc (gi¸ trÇn). T¸c ®éng b¶o hé cña c¸c NTM thêi kú 1996-2000 ®Õn ngµnh thÐp: - §Çu t­ vµo ngµnh thÐp t¨ng nhanh: HiÖn nay cã 13 c«ng ty liªn doanh víi n­íc ngoµi s¶n xuÊt thÐp víi vèn ®Çu t­ kho¶ng 299 triÖu USD. N¨ng lùc s¶n xuÊt thÐp ë ViÖt Nam lªn tíi 1,8 triÖu tÊn/ n¨m. Hµng n¨m s¶n xuÊt kho¶ng 1,3 - 1,5 triÖu tÊn thÐp x©y dùng (n¨m 2000 nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc kho¶ng 2,5 triÖu tÊn). Gi¸ thµnh thÐp x©y dùng do ViÖt Nam s¶n xuÊt kho¶ng 300 USD/tÊn, kh¸ cao so víi c¸c n­íc (thÐp nhËp gi¸ CIF tõ c¸c n­íc SNG kho¶ng 290 USD/tÊn, tõ c¸c n­íc ASEAN kho¶ng 275 USD/tÊn). S¶n l­îng s¶n xuÊt cã tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n kho¶ng 25%/n¨m Gióp thÐp s¶n xuÊt trong n­íc phÊn ®Êu t¨ng kh¶ c¹nh tranh víi thÐp nhËp khÈu trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, nhÊt lµ trong viÖc giµnh giËt thÞ tr­êng tiªu thô. Gãp phÇn ph©n hãa c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu thô gi÷a c¸c chñng lo¹i thÐp ®­îc nhËp khÈu vµ thÐp s¶n xuÊt trong n­íc, theo h­íng phï hîp víi kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµ ®Þnh h­íng tiªu dïng cña x· héi. §Èy nhanh sù ra ®êi cña hµng lo¹t c¸c c¬ së s¶n xuÊt c¸n, kÐo thÐp thñ c«ng, mét mÆt ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô c¸c s¶n phÈm thÐp chÊt l­îng thÊp, gi¸ c¶ phï hîp víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña d©n c­, mÆt kh¸c tranh thñ thêi c¬ kiÕm lîi nhuËn do chÝnh m©u thuÉn gi÷a b¶o hé b»ng c¸c NTM cñng cè s¶n xuÊt trong n­íc vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña s¶n xuÊt trong n­íc. NhiÒu doanh nghiÖp thùc sù tr«ng chê lîi nhuËn cã ®­îc tõ sù b¶o hé cña c¸c NTM, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt l¹c hËu, chËm nghiªn cøu, c¶i tiÕn h¹ gi¸ thµnh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã gi¸ thµnh thÊp so víi b×nh qu©n chung (chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi), ®©y chÝnh lµ c¬ héi thuËn lîi ®Ó giµnh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch ë thÞ tr­êng trong n­íc tr­íc c¸c ®èi thñ kh¸c (chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trong n­íc). Xi m¨ng : C¸c NTM ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh xi m¨ng trong giai ®o¹n 1996-2000: - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: c¸c n¨m 1996, 1997 vµ 1998 ®èi víi xi m¨ng ®en; - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: c¸c n¨m 1996, 1997 vµ 1998 víi xi m¨ng ®en; n¨m 1999 vµ 2000 víi xi m¨ng Portland theo c¸c tiªu chuÈn do Bé x©y dùng c«ng bè; Gi¸ tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu. T¸c ®éng b¶o hé cña c¸c NTM thêi kú 1996-2000 ®Õn ngµnh xi m¨ng: *) §Çu t­ vµo s¶n xuÊt xi m¨ng kh¸ lín, c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i: C«ng suÊt s¶n xuÊt xi m¨ng ®· ®¹t tíi 12,7 triÖu tÊn/n¨m. Cã 8 dù ¸n liªn doanh víi n­íc ngoµi, trong ®ã cã 3 dù ¸n ®· ®i vµo s¶n xuÊt víi c«ng suÊt thiÕt kÕ 3,8 triÖu tÊn/n¨m; C¸c doanh nghiÖp do trung ­¬ng qu¶n lý ®­îc trang bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt kh¸ hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc: §an m¹ch, NhËt B¶n, §øc, Ph¸p. ChÊt l­îng xi m¨ng tèt nh­ng gi¸ thµnh cao, b×nh qu©n kho¶ng 58 USD/tÊn (trong khi ®ã gi¸ CIF ViÖt Nam cña xi m¨ng nhËp khÈu cïng chÊt l­îng kho¶ng 45 USD/tÊn) C¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng chñ yÕu cã c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu (theo kiÓu lß ®øng), chÊt l­îng xi m¨ng kÐm h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp trung ­¬ng s¶n xuÊt, nh­ng gi¸ thµnh thÊp h¬n kho¶ng 2 USD/tÊn. *) S¶n l­îng xi m¨ng t¨ng nhanh: Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 13,4%, s¶n l­îng t¨ng tõ 6,1 triÖu tÊn n¨m 1996 lªn 12,7 triÖu tÊn n¨m 2000. Mét mÆt ®· ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn; mÆt kh¸c do ®Çu t­ x©y dùng nhiÒu, cung lín h¬n cÇu nªn tõ n¨m 1998 xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng ø ®äng xi m¨ng. *) C¶i t¹o, chuyÓn ®æi c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt theo ph­¬ng ph¸p ­ít b»ng ph­¬ng ph¸p kh« hiÖn ®¹i, lo¹i bá dÇn c¸c c¬ së xi m¨ng lß ®øng cã c«ng suÊt d­íi 2 v¹n tÊn/n¨m. *) ChÊt l­îng ch­a cao: MÆc dï chÊt l­îng ®· ®¹t xÊp xØ c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Th¸i Lan vµ Indonesia, nh­ng so víi tiªu chuÈn quèc tÕ chÊt l­îng xi m¨ng s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam cßn thÊp (kÓ c¶ xi m¨ng cña c¸c liªn doanh). Xi m¨ng cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt b»ng ph­¬ng ph¸p lß ®øng vÉn cßn lÉn v«i nªn kh«ng ®¹t tiªu chuÈn ®Ó s¶n xuÊt bª t«ng. *) Gi¸ b¸n lÎ kh¸ cao so víi gi¸ thÕ giíi: Gi¸ b¸n lÎ xi m¨ng n¨m 1999 t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 73,8 USD/tÊn, trong khi ®ã xi m¨ng nhËp khÈu lµ 45 USD/tÊn vµ gi¸ t¹i Singapore 38,8 USD/tÊn, t¹i Hµn Quèc 29,2 USD/tÊn, t¹i Th¸i Lan 46 USD/tÊn... 2.3. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt l¾p r¸p «t«, xe m¸y: ¤ t«: *) C¸c NTM ¸p dông trong thêi kú 1996-2000: - CÊm nhËp khÈu: N¨m 1996 vµ 1997: víi « t« tay l¸i nghÞch; N¨m 1998 vµ 1999: víi « t« tõ 12 chç ngåi trë xuèng; « t« vµ c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn tù hµnh cã tay l¸i nghÞch; N¨m 2000: víi « t« cã tay l¸i nghÞch trõ c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn tù hµnh chuyªn dïng cã tay l¸i nghÞch ho¹t ®éng ë ph¹m vi hÑp; « t« ®· qua sö dông gåm: c¸c lo¹i thiÕt kÕ ®Ó dïng chë ng­êi, cøu th­¬ng, võa chë ng­êi võa chë hµng, « t« t¶i d­íi 5 tÊn cã n¨m s¶n xuÊt tõ 1995 trë vÒ tr­íc. - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: N¨m 1996: víi c¸c lo¹i « t«; N¨m 1997: víi c¸c lo¹i « t« kh¸ch, « t« t¶i. - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: N¨m 1996: víi c¸c lo¹i « t«; N¨m 1997: víi c¸c lo¹i « t« kh¸ch, « t« t¶i; N¨m 1998: víi c¸c « t« du lÞch tõ 12 chç ngåi trë xuèng; « t« võa chë hµng võa chë ng­êi, « t« cøu th­¬ng ®· qua sö dông; N¨m 1999 vµ 2000: víi c¸c lo¹i « t« tõ 16 chç ngåi trë xuèng. - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé cho c¸c nhµ s¶n xuÊt; - Yªu cÇu tû lÖ néi ®Þa hãa; - Gi¸ tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu; - Hµng ®æi hµng; - Mua s¾m chÝnh phñ. *) T¸c ®éng b¶o hé cña c¸c NTM trong giai ®o¹n 1996-2000 ®Õn ngµnh s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t«: - §Çu t­ vµo ngµnh «t« t¨ng m¹nh: ChÝnh phñ ViÖt Nam cã tham väng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp «t« trong n­íc nªn yªu cÇu c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i cam kÕt thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh néi ®Þa hãa. Môc tiªu cña ch­¬ng tr×nh lµ chËm nhÊt tõ n¨m thø 5 kÓ tõ khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt ph¶i sö dông linh kiÖn vµ phô tïng s¶n xuÊt t¹i ViÖt nam víi tû lÖ Ýt nhÊt lµ 5% gi¸ trÞ xe vµ t¨ng dÇn theo tõng n¨m ®Ó ®Õn n¨m th­ 10 ®¹t tû lÖ Ýt nhÊt 30% gi¸ trÞ xe. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ s¶n xuÊt, tû lÖ trªn so víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c th× vÉn cßn thÊp, song kh«ng dÔ thùc hiÖn ®­îc do c«ng nghiÖp phô trî cña ViÖt nam cßn rÊt nhá bÐ, thÞ tr­êng míi ch­a æn ®Þnh l¹i ph¶i chia ®Òu cho nhiÒu nhµ s¶n xuÊt. MÆt kh¸c trong khi thÞ tr­êng «t« cña ViÖt nam cßn nhá, vèn cña c¸c dù ¸n kh«ng lín nh­ng l¹i dµn tr¶i víi nhiÒu chñng lo¹i xe vµ tËp trung nhiÒu vµo vèn l­u ®éng. V× thÕ qu¸ tr×nh néi ®Þa hãa nh×n chung kh«ng tiÕn triÓn. Trong vßng 8 n¨m (1991-1998) ®· cã 14 dù ¸n s¶n xuÊt, l¾p r¸p «t« ë ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t­ trªn 700 triÖu USD, vèn cè ®Þnh 400 triÖu USD, trong ®ã 11 liªn doanh ®· ®i vµo ho¹t ®éng. Tuy nhiªn cã sù chªnh lÖch lín vÒ cung cÇu, ­íc tÝnh nhu cÇu vÒ «t« c¸c lo¹i trªn c¶ n­íc chØ kho¶ng 25.000 xe/n¨m, trong khi ®ã nÕu ho¹t ®éng hÕt c«ng suÊt th× c¸c liªn doanh sÏ cho ra ®êi 200.000 xe/n¨m víi tæng sè 28 kiÓu xe, cao gÊp 8 lÇn so víi nhu cÇu. N¨m 1996, h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ 7.500 bé linh kiÖn xe du lÞch chia cho 8 c«ng ty liªn doanh. T¸m th¸ng ®Çu n¨m 1998, gÇn 12.000 xe «t« nguyªn chiÕc c¸c lo¹i víi tæng trÞ gi¸ xÊp xØ 90 triÖu USD ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt nam. §©y lµ mét tû lÖ kh«ng nhá nÕu so s¸nh víi c¶ n¨m 1997 cã xÊp xØ 14.000 xe nguyªn chiÕc ®­îc nhËp khÈu. ViÖc nhËp khÈu xe cò vµo ViÖt nam víi gi¸ thÊp (chØ b»ng 1/3 so víi gi¸ xe s¶n xuÊt trong n­íc) lµm suy gi¶m s¶n xuÊt cña c¸c nhµ l¾p r¸p «t« trong n­íc. - NhiÒu NTM ®­îc ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh nµy nh­ng vÉn kh«ng thay ®æi ®­îc t×nh thÕ: Do nhu cÇu « t« cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi t¨ng chËm, c¸c nhµ m¸y l¾p r¸p « t« kh«ng thÓ khai th¸c hÕt c«ng suÊt nªn gi¸ thµnh « t« s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc víi « t« nhËp khÈu. Nh­ng ngay c¶ khi c¸c nhµ m¸y ph¸t huy hÕt c«ng suÊt th× ®iÒu ®ã còng kh«ng thÓ ®¶o ng­îc do hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng nghiÖp « t« phô thuéc vµo qui m« kinh tÕ. Mong muèn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp «t« cña chÝnh phñ vµ sù ñng hé tÝch cùc cña nhiÒu nhµ s¶n xuÊt «t« trªn thÕ giíi th«ng qua viÖc ®Çu t­ cña hä ®· lµm cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ®øng tr­íc t×nh thÕ tiÕn tho¸i l­ìng nan. NhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ thuéc nhãm NTBs (hµng rµo phi thuÕ quan) ®­îc ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh nµy nh­ng vÉn kh«ng thay ®æi ®­îc t×nh thÕ. - V× thÕ ViÖt nam ph¶i chñ tr­¬ng x©y dùng chÝnh s¸ch b¶o hé phï hîp ®Ó ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam cã thÓ ph¸t triÓn rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc khu vùc vµ thÕ giíi. Xe m¸y: C¸c NTM ¸p dông ®Ó b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp xe m¸y: - CÊm nhËp khÈu: c¸c n¨m 1998, 1999 vµ 2000 ®èi víi c¸c lo¹i xe m¸y nguyªn chiÕc. - H¹n ng¹ch nhËp khÈu: c¸c n¨m 1996 vµ 1997; - CÊp giÊy phÐp nhËp khÈu: N¨m 1996 vµ 1997: víi xe nguyªn chiÕc, linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé; N¨m 1998: víi linh kiÖn d¹ng IKD, CKD; N¨m 1999 vµ 2000: víi xe hai b¸nh, ba b¸nh g¾n m¸y nguyªn chiÕc vµ linh kiÖn l¸p r¸p ®ång bé SKD vµ CKD. - NhËp khÈu theo ph­¬ng thøc ®æi hµng; - TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan tèi thiÓu ®Ó tÝnh thuÕ nhËp khÈu; Yªu cÇu néi ®Þa hãa; T¸c ®éng b¶o hé cña c¸c NTM trong giai ®o¹n 1996-2000: - Víi tiÒm n¨ng to lín vÒ thÞ tr­êng tiªu thô vµ møc b¶o hé thùc tÕ cao, mét sè nhµ s¶n xuÊt xe m¸y ®· ®Çu t­ ®¸ng kÓ vµo ngµnh nµy. §Çu n¨m 1999 t¹i ViÖt Nam cã 6 liªn doanh l¾p r¸p xe m¸y víi vèn ®Çu t­ 320 triÖu USD vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt thiÕt kÕ lµ 900.000 xe/n¨m. Riªng hai h·ng Honda vµ Suzuki ®· cã c¸c nhµ m¸y liªn doanh trÞ gi¸ kho¶ng 110 triÖu USD víi c«ng suÊt 150.000 xe/n¨m. Ngoµi ra cã 79 d©y chuyÒn l¾p r¸p d­íi d¹ng CKD 15 lo¹i xe m¸y kh¸c nhau víi tæng sè vèn kho¶ng 45 tû ®ång. - KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt l¾p r¸p trong n­íc: Nhê quyÕt ®Þnh cÊm nhËp khÈu xe m¸y nguyªn chiÕc vµ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu linh kiÖn l¾p r¸p ­u ®·i g¾n víi tû lÖ néi ®Þa hãa, nªn ®· thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ m¹nh vµo lÜnh vùc nµy. Theo mét nghiªn cøu th× hÇu hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt xe m¸y l¬n nhÊt t¹i ViÖt nam ®· hoµn thµnh viÖc néi ®Þa hãa cao h¬n quy ®Þnh trong giÊy phÐp ®Çu t­. ch­¬ng iii Lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña viÖt nam nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO giai ®o¹n tõ 2001 - 2005 vµ ®Õn 2010. §Þnh h­íng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan sÏ sö dông ë viÖt nam ®Õn n¨m 2010 Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ViÖt nam thùc sù cÇn mét chiÕn l­îc b¶o hé hîp lý ®Ó mét mÆt tháa m·n ®­îc c¸c yªu cÇu cña héi nhËp quèc tÕ, mÆt kh¸c b¶o hé vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã søc c¹nh tranh kÐm hoÆc cßn non trÎ. Trong thêi gian tíi khi ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), ViÖt nam sÏ khã duy tr× vµ biÖn minh cho c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ cÊm nhËp khÈu, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu... ChÝnh v× vËy, song song víi qu¸ tr×nh c¾t gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, ViÖt nam cÇn cã ®Þnh h­íng ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c nh»m tr¸nh nh÷ng ®ét biÕn xÊu cã thÓ x¶y ra ®èi víi kinh tÕ, x· héi; ®ång thêi c¸c biÖn ph¸p míi ph¶i ®¶m b¶o tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña WTO. C¸c biÖn ph¸p míi cÇn tháa m·n mét sè ®iÒu kiÖn sau: Phï hîp víi c¸c thÓ chÕ quèc tÕ mµ ViÖt nam ®· hoÆc sÏ tham gia §­îc sö dông mét c¸ch chän läc, tr¸nh viÖc l¹m dông mét c¸ch th¸i qu¸ §­îc x©y dùng dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ râ rµng vµ mang tÝnh kh¸ch quan ®Ó tiÖn cho viÖc thùc thi §­îc ¸p dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n­íc kh¸c nhau hay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. TËn dông mét c¸ch tèi ®a nh÷ng ­u ®·i, ­u tiªn dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®ang chuyÓn ®æi. Sau ®©y lµ ®Þnh h­íng ban ®Çu vÒ viÖc x©y dùng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan míi: 1. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt: HiÖp ®Þnh vÒ C¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i (HiÖp ®Þnh TBT), HiÖp ®Þnh vÒ VÖ sinh kiÓm dÞch ®éng thùc vËt (HiÖp ®Þnh SPS) cña WTO cho phÐp c¸c n­íc ®­îc sö dông c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn kü thuËt, c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh kiÓm dÞch mµ n­íc ®ã cho lµ thÝch hîp hoÆc cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ søc kháe, ®êi sèng cña con ng­êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p ®ã kh«ng ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö tïy tiÖn hay h¹n chÕ v« lý ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. Xu h­íng sö dông hµng rµo kü thuËt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt nhËp khÈu ®ang ngµy cµng t¨ng lªn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Kh«ng chØ cã c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn biÖn ph¸p nµy. ViÖt Nam cÇn cã chÝnh s¸ch ®ång bé vÒ vÊn ®Ò tiªu chuÈn kü thuËt vµ thñ tôc x¸c ®Þnh sù phï hîp vµ vËn dông mét c¸ch chÆt chÏ c¸c qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh TBT trong WTO nh»m phôc vô c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nãi chung vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i nãi riªng. NÕu khÐo lÐo vËn dông dùa trªn c¨n cø tÝnh thÝch hîp vµ cÇn thiÕt th× ViÖt Nam cã thÓ lîi dông c¸c biÖn ph¸p nµy ®Ó g©y c¶n trë cho nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi, h¹n chÕ nhËp khÈu trong khi vÉn biÖn minh ®­îc lµ kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña WTO. Song song víi viÖc sö dông TBT, cÇn ¸p dông triÖt ®Ó c¸c biÖn ph¸p SPS trong th­¬ng m¹i. X©y dùng danh môc c¸c mÆt hµng ph¶i kiÓm tra SPS b¾t buéc. Thùc thi tèt biÖn ph¸p nµy kh«ng chØ t¹o thªm mét rµo c¶n hîp ph¸p ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n mµ cßn b¶o vÖ hiÖu qu¶ h¬n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng còng nh­ søc kháe con ng­êi, ®éng thùc vËt vµ m«i tr­êng nãi chung. 2.C¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸: ViÖt Nam ch­a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ nh»m ®èi phã víi hµng nhËp khÈu bÞ b¸n ph¸ gi¸ vµo thÞ tr­êng trong n­íc, t¹o ra sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. ViÖc ®Æt ra thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ lµ cÇn thiÕt nh­ng kh«ng ®¬n gi¶n mµ ph¶i tu©n theo nh÷ng qui ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ cña HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ cña WTO. H¬n n÷a nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ nhá bÐ th­êng còng kh«ng thu ®­îc lîi Ých g× khi ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Tuy vËy, ViÖt nam cÇn nghiªn cøu kü l­ìng vÊn ®Ò nµy vµ ban hµnh mét Ph¸p lÖnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó cã c¬ së ph¸p lý thùc thi khi cÇn thiÕt. Ngoµi ra s½n sµng b¶o vÖ lîi Ých cña hµng ViÖt nam khi bÞ mét ®èi t¸c th­¬ng m¹i ¸p dông biÖn ph¸p nµy víi hµng cña m×nh. 3. Tù vÖ: ViÖt nam ch­a cã luËt vÒ vÊn ®Ò tù vÖ nh»m b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc khi hµng nhËp khÈu t¨ng lªn nhanh chãng g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y ra thiªt h¹i nghiªm träng cho c¸c ngµnh nµy. Vµ trªn thùc tÕ ViÖt nam còng ch­a bao giê ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Trong khi ®ã, biÖn ph¸p tù vÖ lµ mét c«ng cô ®­îc WTO thõa nhËn ®Ó h¹n chÕ ®Þnh l­îng hµng nhËp khÈu trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc bÞ thiÖt h¹i hay cã nguy c¬ bÞ thiÖt h¹i nghiªm träng. ViÖt Nam cÇn ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tù vÖ phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c, quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ Tù vÖ cña WTO ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc mét c¸ch hiÖu qu¶, kÞp thêi. 4. Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng: Trî cÊp: WTO cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn duy tr× c¸c h×nh thøc trî cÊp kh«ng g©y bãp mÐo th­¬ng m¹i hoÆc g©y tæn h¹i tíi lîi Ých cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. WTO còng thõa nhËn trî cÊp lµ mét c«ng cô ph¸t triÓn hîp ph¸p vµ quan träng cña c¸c thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn. Do ®ã, xÐt vÒ khÝa c¹nh ph¸p lý, nÕu ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn WTO th× cã thÓ ®­îc h­ëng nh÷ng ®·i ngé ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò trî cÊp dµnh cho n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trî cÊp trùc tiÕp cho ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua hç trî c¸c ngµnh cung cÊp ®Çu vµo cho ngµnh ®ã cã thÓ n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm néi ®Þa so víi s¶n phÈm nhËp khÈu. T­¬ng quan c¹nh tranh nghiªng theo h­íng cã lîi cho hµng trong n­íc, nhê vËy, h¹n chÕ nhËp khÈu s¶n phÈm t­¬ng tù. MÆc dï c¸c quy ®Þnh vÒ trî cÊp t¹i HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng vµ HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp cña WTO kh¸ chi tiÕt nh­ng mét sè h×nh thøc trî cÊp liªn quan tíi tÝn dông xuÊt khÈu, b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu, b¶o hiÓm xuÊt khÈu cho ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc ®iÒu chØnh cô thÓ bëi bÊt kú quy t¾c quèc tÕ thèng nhÊt nµo, do ®ã vÉn ®ang ®­îc nhiÒu n­íc vËn dông nh»m tr¸nh nÐ c¸c cam kÕt vÒ c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu. Nh­ vËy, xÐt tõ khÝa c¹nh thùc tÕ, ViÖt Nam cã thÓ nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c ®Ó sö dông hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p trî cÊp nµy nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp trong n­íc c¶i thiÖn hoÆc gia t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ngoµi ra, c¸c biÖn ph¸p trî cÊp mang tÝnh phæ biÕn vµ Ýt bãp mÐo th­¬ng m¹i nh­ hç trî nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, n©ng cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ ®¸p øng tiªu chuÈn m«i tr­êng, hç trî vÒ h¹ tÇng n«ng nghiÖp, v.v... ®­îc WTO cho phÐp ¸p dông mµ kh«ng bÞ hµnh ®éng ®èi kh¸ng cÇn ®­îc tÝch cùc vËn dông v× cã thÓ cã t¸c dông gi¸n tiÕp hç trî s¶n xuÊt néi ®Þa n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh. ThuÕ ®èi kh¸ng: ViÖt nam ch­a cã luËt vÒ vÊn ®Ò ¸p dông thuÕ ®èi kh¸ng nh»m bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i do nhËp khÈu hµng ®­îc trî cÊp g©y ra vµ ViÖt nam còng ch­a bao giê ¸p dông biÖn ph¸p nµy trong thùc tÕ. ViÖc ®Æt ra thuÕ ®èi kh¸ng ®èi víi hµng nhËp khÈu ®­îc trî cÊp lµ cÇn thiÕt nh­ng ®ßi hái n¨ng lùc vÒ thÓ chÕ cao, tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ cña HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ C¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng cña WTO. H¬n n÷a nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ nhá bÐ th­êng còng kh«ng thu ®­îc lîi Ých g× khi ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Tuy vËy, ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i nghiªn cøu kü l­ìng vÊn ®Ò nµy vµ ban hµnh mét ph¸p lÖnh liªn quan tíi ¸p dông biÖn ph¸p ®Æt ra thuÕ ®èi kh¸ng ®Ó cã thÓ thùc thi khi cÇn thiÕt. Vµ s½n sµng b¶o vÖ lîi Ých cña hµng ViÖt nam khi bÞ mét ®èi t¸c th­¬ng m¹i ¸p dông biÖn ph¸p thuÕ ®èi kh¸ng víi hµng ®­îc trî cÊp cña m×nh. 5. ThuÕ thêi vô: ThuÕ thêi vô lµ h×nh thøc ¸p dông c¸c møc thuÕ nhËp khÈu kh¸c nhau cho cïng mét dßng thuÕ tuú thuéc vµo thêi gian chÞu thuÕ cña s¶n phÈm. VÝ dô ë ViÖt Nam, vô mïa cña cam b¾t ®Çu tõ ®Çu th¸ng 8 ®Õn cuèi th¸ng 11. Vµo chÝnh mïa cam (tõ th¸ng 8 ®Õn th¸ng 11), cam s¶n xuÊt trong n­íc nhiÒu, ViÖt Nam ¸p dông møc thuÕ suÊt nhËp khÈu cho cam lµ 20%. Ngoµi thêi gian nµy, nhu cÇu tiªu thô trong n­íc vÉn lín trong khi ®ã l¹i kh«ng cã s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu, ViÖt Nam quy ®Þnh thuÕ suÊt nhËp khÈu víi cam lµ 0%. §èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, theo HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp th× ph¶i thuÕ hãa tÊt c¶ c¸c NTM. Do ®ã, ¸p dông thuÕ thêi vô võa ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña HiÖp ®Þnh võa t¨ng tÝnh linh ho¹t cña thuÕ cho mÆt hµng cô thÓ chÞu thuÕ thêi vô. 6. H¹n ng¹ch thuÕ quan: H¹n ng¹ch thuÕ quan lµ c¬ chÕ cho phÐp duy tr× møc thuÕ suÊt thÊp ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m trong ph¹m vi h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ møc thuÕ suÊt cao h¬n ®èi víi hµng nhËp khÈu n»m ngoµi h¹n ng¹ch. Cã thÓ nãi h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ mét ®Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i n«ng s¶n. H¹n ng¹ch thuÕ quan liªn quan trùc tiÕp ®Õn tiÕp cËn hiÖn t¹i vµ tiÕp cËn tèi thiÓu. §èi víi c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc thuÕ hãa, c¸c n­íc thµnh viªn WTO cam kÕt ph¶i ®­a ra møc tiÕp cËn thÞ tr­êng hiÖn t¹i. NghÜa lµ møc tiÕp cËn thÞ tr­êng Ýt nhÊt ph¶i t­¬ng ®­¬ng víi l­îng nhËp khÈu trung b×nh cña giai ®o¹n 1986-1989 t¹i møc thuÕ tr­íc khi thuÕ hãa. §èi víi c¸c n­íc gia nhËp sau th× giai ®o¹n c¬ së cã thÓ lµ ba n¨m gÇn nhÊt. §èi víi c¸c s¶n phÈm ®· ®­îc thuÕ hãa nh­ng tr­íc ®ã v× mét lý do nµo ®ã mµ ch­a cã nhËp khÈu th× ¸p dông tiÕp cËn tèi thiÓu. NghÜa lµ møc tiÕp cËn cho hµng nhËp khÈu Ýt nhÊt lµ 3% l­îng tiªu dïng néi ®Þa vµ møc tiÕp cËn nµy ®­îc më réng lªn 5% trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (5 n¨m). 7. Tù vÖ ®Æc biÖt: Theo ®iÒu 19 - GATT 1994, HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn sö dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt nÕu mét s¶n phÈm cña mét n­íc ®· ®­îc thuÕ hãa vµ b¶o l­u ®­îc ®iÒu kho¶n tù vÖ ®Æc biÖt (SSG) trong biÓu thuÕ cam kÕt quèc gia th× khi l­îng nhËp khÈu v­ît qu¸ møc sè l­îng giíi h¹n hoÆc gi¸ nhËp khÈu gi¶m xuèng d­íi møc gi¸ giíi h¹n, n­íc nhËp khÈu cã thÓ sö dông quyÒn tù vÖ ®Æc biÖt. Khi ®iÒu kiÖn cho phÐp mét n­íc thµnh viªn WTO ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt th× n­íc nµy kh«ng cÇn tiÕn hµnh bÊt kú ®iÒu tra nµo chøng tá ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa bÞ tæn th­¬ng hoÆc ®e do¹ bÞ tæn th­¬ng. 8. C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi m«i tr­êng: VÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng ®ang vµ sÏ lµ mét chñ ®Ò næi bËt liªn quan tíi nhiÒu lÜnh vùc cña quan hÖ quèc tÕ, trong ®ã cã th­¬ng m¹i. Mçi mét quèc gia ®Òu cã chÝnh s¸ch riªng liªn quan tíi b¶o vÖ m«i tr­êng phï hîp víi ®Æc thï riªng. §¸ng l­u ý lµ viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi m«i tr­êng nh­ mét hµng rµo phi thuÕ sÏ lµ mét xu h­íng míi trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. ViÖt Nam nªn nghiªn cøu ®Ó cã thÓ khai th¸c tèt biÖn ph¸p nµy khi cÇn b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, ®ång thêi cã thÓ cã c¨n cø x¸c ®¸ng ®Ó buéc c¸c ®èi t¸c lo¹i bá nh÷ng biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh viÖn lý do b¶o vÖ m«i tr­êng ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu hµng cña ViÖt Nam. ii. dù kiÕn lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Cã thÓ nãi, sau khi göi ®¬n gia nhËp WTO (th¸ng 1/1995), víi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa Kú ®­îc ký kÕt, chóng ta ®· b­íc ®Çu thuËn lîi trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. §iÒu nµy b¾t nguån tõ hai lý do: i) HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i VN - HK lµ hiÖp ®Þnh ®Çu tiªn ta ký víi n­íc ngoµi dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO; ii) do vÞ thÕ ®Æc biÖt cña Mü trªn tr­êng quèc tÕ, nªn cã sù ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®Õn lËp tr­êng, th¸i ®é cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt nam. Sau mÊy phiªn ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, cho ®Õn nay vÒ c¬ b¶n qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng gia nhËp WTO cña ViÖt nam lµ thuËn lîi, thËm chÝ kh¸ su«n sÎ. §Ých nh¾m cña chóng ta lµ ®Õn n¨m 2005 sÏ trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO (dù kiÕn tr­íc thêi ®iÓm kÕt thóc vßng ®µm ph¸n Doha, v× nÕu chóng ta gia nhËp sau khi Vßng Doha kÕt thóc sÏ ph¶i chÊp nhËn kÕt qu¶ cña Vßng Doha, tøc lµ chÊp nhËn nh÷ng yªu cÇu tù do hãa cao h¬n n÷a). VÒ nguyªn t¾c th× ViÖt nam ph¶i lo¹i bá tÊt c¶ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan (NTB) t¹i thêi ®iÓm gia nhËp WTO. Tuy nhiªn do tæ chøc nµy ®Æt ra nhiÒu ngo¹i lÖ ­u ®·i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nªn trªn thùc tÕ th× viÖc lo¹i bá thËt sù sÏ diÔn ra chËm h¬n vµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ®µm ph¸n cña ViÖt Nam víi c¸c thµnh viªn chñ chèt. Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, ViÖt Nam cã thÓ b¶o l­u ®­îc b¶o hé mét sè ngµnh träng ®iÓm, tuy nhiªn, ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ duy tr× ®­îc b¶o hé mét c¸ch dµn tr¶i ®èi víi nhiÒu ngµnh cïng mét lóc vµ søc Ðp buéc ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng lo¹i bá NTB lµ rÊt lín. ViÖc x©y dùng lé tr×nh c¾t gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan mét c¸ch chi tiÕt cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc hµng hãa lµ mét c«ng viÖc v­ît qu¸ khu«n khæ cña ®Ò tµi. Tuy nhiªn, trong ®Ò tµi nµy xin ®­îc ®­a ra kiÕn nghÞ ph­¬ng ¸n c¾t gi¶m mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ quan cßn ch­a phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO nh­ sau: C¸c biÖn ph¸p chung: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng: Mét sè NTM cã t¸c ®énglín tíi h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ cÊm (trõ mét sè ngo¹i lÖ), h¹n ng¹ch nhËp khÈu (trõ mét sè ngo¹i lÖ), giÊy phÐp kh«ng tù ®éng..., kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO vµ kh«ng biÖn minh ®­îc theo tinh thÇn vµ nguyªn t¾c cña WTO ph¶i cam kÕt b·i bá t¹i thêi ®iÓm gia nhËp hoÆc lo¹i bá theo lé tr×nh mét sè n¨m nhÊt ®Þnh, hoÆc chuyÓn sang biÖn ph¸p kh¸c phï hîp tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng ®µm ph¸n. VÝ dô ¸p dông cho mét sè mÆt hµng sau: cÊm nhËp khÈu thuèc l¸ ®iÕu, hµng tiªu dïng ®· qua sö dông, phô tïng ®· qua sö dông cña c¸c lo¹i «t«, xe m¸y; nhËp khÈu theo ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng «t« nguyªn chiÕc tõ 15 chç ngåi chá xuèng, xe m¸y nguyªn chiÕc... 1.2. X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan: Khi ®µm ph¸n gia nhËp WTO, ViÖt nam ®· tuyªn bè thùc hiÖn HiÖp ®Þnh X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan vµo thêi ®iÓm gia nhËp WTO hoÆc sím h¬n. ViÖc vÉn cßn ¸p dông trÞ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu ®èi víi nhiÒu nhãm mÆt hµng nh»m môc tiªu tr¸nh gian lËn th­¬ng m¹i vµ gi¸n tiÕp b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cÇn ph¶i lo¹i bá t¹i thêi ®iÓm gia nhËp hoÆc xin h­ëng thêi kú qu¸ ®é (kh«ng qu¸ 5 n¨m sau khi gia nhËp). Tuy vËy, cã hai khã kh¨n chÝnh ®èi víi viÖc lo¹i bá biÖn ph¸p nµy, ®ã lµ: i) tr×nh ®é chuyªn m«n cña h¶i quan cßn rÊt thÊp; ii) c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t­¬ng tù nh­ trong b¶ng gi¸ nhËp khÈu tèi thiÓu hÇu hÕt cã søc c¹nh tranh thÊp. 1.3. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸: Gi¶m dÇn viÖc qu¶n lý gi¸ theo h­íng kh«ng më réng diÖn kiÓm so¸t gi¸ vµ gi¸ c¶ sÏ dÇn dÇn do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. ViÖt Nam sÏ lo¹i bá c¬ chÕ 2 gi¸ vµ viÖc kiÓm so¸t gi¸ tr¸i víi qui ®Þnh cña WTO vµo n¨m 2005. 1.4. C¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs): Lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p tr¸i víi HiÖp ®Þnh vÒ C¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs) t¹i thêi ®iÓm ViÖt Nam gia nhËp WTO hoÆc xin h­ëng thêi kú qu¸ ®é (kh«ng qu¸ 5 n¨m sau khi gia nhËp, cô thÓ lµ: (i) Quy ®Þnh vÒ hµm l­îng néi ®Þa hãa; (ii) Yªu cÇu tù c©n ®èi ngo¹i tÖ. (iii) Quy ®Þnh mét sè dù ¸n trong n«ng-l©m nghiÖp ph¶i g¾n víi ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu trong n­íc. Trî cÊp xuÊt khÈu: ViÖt nam ®· cã mét sè biÖn ph¸p trî cÊp xuÊt khÈu n«ng s¶n nh­ng gi¸ trÞ trî cÊp rÊt thÊp. Theo quy ®Þnh cña vßng ®µm ph¸n Urugoay, c¸c n­íc ph¸t triÓn ph¶i gi¶m 36%, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gi¶m 24%. Dù kiÕn cam kÕt gia nhËp WTO cña ViÖt nam ë møc cao lµ kh«ng trî cÊp xuÊt khÈu cho n«ng s¶n; hoÆc cam kÕt ë møc thÊp lµ duy tr× trî cÊp ë møc nhá, hoÆc ®­a ra lé tr×nh lo¹i bá (cã thÓ lµ 10 n¨m). Hµng rµo kü thuËt vµ kiÓm dÞch ®éng, thùc vËt: Tu©n thñ hoµn toµn HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ C¸c hµng rµo kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i vµ HiÖp ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®éng thùc vËt trªn c¬ së khoa häc vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Tuy nhiªn, trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ cè g¾ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó t¹o ra hµng rµo b¶o hé s¶n xuÊt. 2. C¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu vµ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn: Ngoµi nh÷ng mÆt hµng tr­íc ®©y ¸p dông biÖn ph¸p cÊm nhËp khÈu nay ph¶i lo¹i bá ¸p dông do kh«ng phï hîp víi WTO, cßn cã mét sè tr­êng hîp ngo¹i lÖ vÉn cÇn duy tr× ¸p dông biÖn ph¸p nµy ®Ó b¶o ®¶m an ninh, quèc phßng, b¶o vÖ søc kháe con ng­êi vµ ®¹o ®øc x· héi, m«i tr­êng. Nh÷ng mÆt hµng cÊm nhËp khÈu vµ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn nh­ sau: 2.1. C¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu: TT MÆt hµng 1 Vò khÝ, ®¹n d­îc, vËt liÖu næ, trang thiÕt bÞ kü thuËt qu©n sù 2 C¸c lo¹i ma tóy 3 Hãa chÊt ®éc 4 C¸c lo¹i v¨n hãa phÈm ®åi trôy, ph¶n ®éng 5 §å ch¬i trÎ em cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn gi¸o dôc nh©n c¸ch, ®Õn trËt tù an toµn x· héi 6 Ph¸o c¸c lo¹i 2.2. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn: TT MÆt hµng 1 Hµng ®· qua sö dông 2 ¤ t« vµ ph­¬ng tiÖn tù hµnh c¸c lo¹i cã tay l¸i nghÞch (kÓ c¶ d¹ng th¸o rêi vµ d¹ng ®· qua chuyÓn ®æi tay l¸i tr­íc khi nhËp vµo ViÖt Nam) 3 Xe 2 b¸nh vµ 3 b¸nh g¾n m¸y cã dung tÝch xi lanh tõ 175cc trë lªn. 3. Lé tr×nh cô thÓ vÒ c¾t gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. 3.1. Hµng n«ng nghiÖp: Lé tr×nh thêi gian ®Ò cËp ë cét HN/HNTQ ®­îc hiÓu lµ n¨m bá h¹n chÕ sè l­îng hiÖn t¹i vµ thay b»ng h¹n ng¹ch thuÕ quan. H¹n ng¹ch thuÕ quan cã thÓ më réng hµng n¨m. HS MÆt hµng GP HN/ HNTQ TV TTV SPS QNK 0102-0103 0105-0106 Tr©u, bß, lîn sèng Gia cÇm sèng (<=185g) §éng vÊt sèng kh¸c K 0201 ThÞt tr©u, bß t­¬i, ­íp l¹nh 4 5 0202-0203 ThÞt tr©u, bß, lîn ­íp ®«ng 5 0206 Bé phËn néi t¹ng cña tr©u, bß..., ­íp l¹nh ­íp ®«ng 5 0207 ThÞt vµ c¸c bé phËn néi t¹ng cña gia cÇm ... 4 5 0209 Mì lîn..., mì gia cÇm...t­¬i, ­íp l¹nh, ­íp ®«ng 3 0210 ThÞt vµ néi t¹ng muèi, sÊy, hun khãi K 3 0401-0403 S¶n phÈm s÷a K 4 K 5 0805 Qu¶ cã mói K 4 K K 5 1005 Ng« K 4 K 6 1006 G¹o K K K 1101 Bét mú, bét meslin 5 11031300 Ng« d¹ng vì, m¶nh K 4 K 11042900 Ngò cèc xay, x¸t K 4 K 1508-16 DÇu thùc vËt c¸c lo¹i kh¸c 4 4 6 1601-02 Xóc xÝch, thÞt chÕ biÕn K 2 K 6 1701 §­êng th« vµ ®­êng tinh luyÖn 7 7 K 6 2006, 2009 Rau qu¶ ®­îc b¶o qu¶n b»ng ®­êng, n­íc qu¶ Ðp K 4 K K 5 2007 Møt, n­íc qu¶ ®«ng, møt qu¶ nghiÒn 2 K 3 2101 Cµ phª tan, chÕ phÈm cã cµ phª K 4 3 2203 Bia 6 2204 R­îu vang 2 2 6 2205-08 C¸c lo¹i r­îu kh¸c K 4 6 2302 C¸m... vµ phÕ liÖu kh¸c ë d¹ng viªn... K 2303 PhÕ liÖu tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tinh bét..., b· Ðp... K 2309 Thøc ¨n cho t«m K 6 K 6 2401-2403 Thuèc l¸ l¸ vµ phÕ liÖu thuèc l¸ l¸; x× gµ K Ghi chó: (1) C¸c mÆt hµng kh«ng thuéc danh môc trªn sÏ kh«ng ¸p dông c¸c hµng rµo b¶o hé phi thuÕ quan. (2) K: kh«ng cam kÕt lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan (3) GP: giÊy phÐp; HN/HNTQ: h¹n ng¹ch/h¹n ng¹ch thuÕ quan; TV: tù vÖ; TTV: thuÕ thêi vô; SPS: c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng vËt vµ thùc vËt; QNK: quyÒn nhËp khÈu; M· HS: HÖ thèng m· hµi hßa. (4) Ch÷ sè: sè n¨m sÏ cßn duy tr× biÖn ph¸p kÓ tõ n¨m gia nhËp WTO (vÝ dô: 3 - 3 n¨m sau khi gia nhËp WTO sÏ lo¹i bá biÖn ph¸p t­¬ng øng) 3.2.Hµng c«ng nghiÖp: HS MÆt hµng GP HN PT QNK TMNN 2523 Xi m¨ng (Clinker) 3 3 8 2709 DÇu má vµ dÇu th« 8 2711 KhÝ hãa láng K 6 8 2802 L­u huúnh 6 2805 Kim lo¹i hiÕm hoÆc kim lo¹i kiÒm thæ; kim lo¹i ®Êt hiÕm, scandi vµ ytri, ®· hoÆc ch­a pha trén hoÆc hçn hîp víi nhau; thuû ng©n 4 2806-2808 Axit v« c¬ (axit clohydric, axit closunfuaric, axit sunfuaric, axit nitric, axit sunfuanitric) 6 2809-2810 2813-2815 2817-2821 2823-2824 2829-2830 2833-2836 2840 2843 2847 Hãa chÊt v« c¬ 6 2844 2845 Nguyªn tè phãng x¹ vµ chÊt ®ång vÞ K 2907 Phenol; r­îu phenol 6 2909-2910 2912 Hãa chÊt h÷u c¬ 6 3003-3004 3006 D­îc phÈm 6 3102-3104 Ph©n kho¸ng hoÆc ph©n hãa häc, cã chøa nit¬, hoÆc chøa phèt ph¸t, hoÆc chøa kali 8 4 3706 Phim dïng trong ®iÖn ¶nh K K 3808 Thuèc trõ s©u 8 3901-3913 Polyme, silicon, xenlulo K 4011 Lèp 7 5 4013 S¨m 7 5 4801 4804-4823 GiÊy c¸c lo¹i 6 6 4901-4903 4907 4909-4911 S¸ch, b¸o, Ên phÈm K K 5007 V¶i dÖt tõ sîi t¬ 4 6 6810 G¹ch èp, l¸t b»ng xi m¨ng, b»ng bª t«ng hoÆc ®¸ nh©n t¹o, ®· hoÆc ch­a ®­îc gia cè 2 2 8 6904 6905 G¹ch l¸t nÒn, ngãi lãt, ngãi ®Öm, c¸c lo¹i t­¬ng tù, hµng trang trÝ kiÕn tróc vµ hµng x©y dùng b»ng gèm, sø kh¸c 2 2 7003 Thñy tinh ®óc vµ thñy tinh c¸n, ë d¹ng tÊm hoÆc d¹ng h×nh, ®· hoÆc ch­a tr¸ng líp hÊp thô 2 2 7004-7005 7016 KÝnh x©y dùng 6 6 8 7209-7217 7303-7306 S¾t thÐp vµ s¶n phÈm s¾t thÐp c¸c lo¹i 8 7604 7614 Nh«m ë d¹ng thái, thanh, h×nh; d©y, c¸p, b¨ng tÕt vµ c¸c lo¹i t­¬ng tù (ch­a c¸ch ®iÖn) 6 8407 8408 §éng c¬ pÝt t«ng, diesel c«ng suÊt d­íi 100CV 6 6 8421 M¸y ly t©m, m¸y vµ thiÕt bÞ läc hay tinh chÕ chÊt láng hoÆc chÊt khÝ K 8426-8428 M¸y n©ng, h¹, xÕp dì hµng, cÇn cÈu K 8444-8448 8451-8453 M¸y dÖt, kÐo sîi 6 8455 8458-8462 8466 M¸y c¸n, tiÖn, bµo kim lo¹i, c«ng cô ®Ó hoµn thiÖn kim lo¹i 6 8468-8470 8472 8476 M¸y ch÷, m¸y tÝnh, m¸y v¨n phßng kh¸c, m¸y b¸n hµng tù ®éng 6 8501 8502 §éng c¬ ®iÖn, m¸y ph¸t ®iÖn, tæ m¸y ph¸t ®iÖn 6 8517 ThiÕt bÞ ®iÖn dïng cho ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o K 8519-8521 8528 M¸y h¸t, m¸y ch¹y b¨ng c¸t xÐt, ghi b¨ng tõ, thu vµ ph¸t video, m¸y thu h×nh, m¸y chiÕu projector 8 8524 §Üa h¸t, b¨ng vµ c¸c lo¹i ®Üa, b¨ng kh¸c K K 8525-8526 ThiÕt bÞ ph¸t thanh v« tuyÕn, truyÒn h×nh, thiÕt bÞ ra ®a K K 8527 M¸y thu dïng cho ®iÖn tho¹i v« tuyÕn, ®iÖn b¸o K 8542 M¹ch ®iÖn tö tÝch hîp vµ vi linh kiÖn ®iÖn tö K 8544 D©y, c¸p c¸ch ®iÖn vµ d©y dÉn ®iÖn ®­îc c¸ch ®iÖn, c¸p sîi quang 6 8702-8704 ¤ t« chë ng­êi vµ chë hµng, xe chuyªn dïng 2 8 8711 M« t«, xe ®¹p cã g¾n m¸y 4 8 8901-8902 Tµu thuyÒn 4 9001 Sîi quang häc vµ c¸p sîi quang 6 9704 Tem b­u ®iÖn, tem thuÕ K K Ghi chó: (1) C¸c mÆt hµng kh«ng thuéc danh môc trªn sÏ kh«ng ¸p dông c¸c hµng rµo b¶o hé phi thuÕ quan. (2) K: kh«ng cam kÕt lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan (3) GP: giÊy phÐp; HN: h¹n ng¹ch; PT: phô thu; QNK: quyÒn nhËp khÈu; TMNN: th­¬ng m¹i Nhµ n­íc. (4) Ch÷ sè: sè n¨m sÏ cßn duy tr× biÖn ph¸p kÓ tõ n¨m gia nhËp WTO (vÝ dô: 3 lµ 3 n¨m sau khi gia nhËp WTO sÏ lo¹i bá biÖn ph¸p t­¬ng øng). KÕt luËn VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh tèc ®é gia nhËp WTO cña ViÖt nam ®ang tïy thuéc rÊt lín vµo quyÕt t©m vµ sù chuÈn bÞ néi lùc cña chóng ta nh»m v­ît qua chÝnh m×nh, t¹o ra nh÷ng c¶i thiÖn c¨n b¶n vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thÓ chÕ cña ®Êt n­íc. ViÖc tham gia vµo tæ chøc nµy mét mÆt sÏ mang l¹i cho quèc gia thµnh viªn nhiÒu c¬ héi míi, lín lao vÒ më réng thÞ tr­êng xuÊt - nhËp khÈu, tiÕp nhËn nh÷ng hµng hãa, dÞch vô, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, ®­îc ®èi xö c«ng b»ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n trong n­íc. MÆt kh¸c, nÕu kh«ng chuÈn bÞ tèt, ®Æc biÖt lµ ®¶m b¶o søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ, th× quèc gia ®ã còng chÞu nhiÒu tæn th­¬ng nÆng nÒ vÒ kinh tÕ do nhËp siªu, thu hÑp thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm trong n­íc, nh÷ng chÊn ®éng thÞ tr­êng do gia t¨ng t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c kÌm theo. Gia nhËp WTO ViÖt nam sÏ mÊt ®i ®¸ng kÓ sù linh ho¹t trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, v× vËy chóng ta cÇn chñ ®éng, tÝch cùc chuÈn bÞ ®i ®«i víi thËn träng, cã c©n nh¾c lé tr×nh thÝch hîp vµ khai th¸c tèi ®a c¸c ­u ®·i giµnh cho c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ WTO nãi riªng. Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu cña Héi th¶o vÒ Tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn t¹i ViÖt nam. Bé NN vµ PTNT, Oxfam BØ vµ Focus on the Global South tæ chøc. Hµ néi, th¸ng 1/2002. GS. B¹ch Thô C­êng (TQ) - Bµn vÒ c¹nh tranh toµn cÇu, NXB Th«ng tÊn. Hµ néi, 2002. N«ng nghiÖp vµ ®µm ph¸n th­¬ng m¹i (DiÔn ®µn kinh tÕ - tµi chÝnh ViÖt - Ph¸p). B¸o c¸o cña Dominique Bureau vµ Jean Christophe Bureau. NXB ChÝnh trÞ quèc gia - Hµ néi, 2001. GS.PTS T« Xu©n D©n, PTS Vò ChÝ Léc, Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ - §HNT NguyÔn Minh Phong- Hµnh tr×nh gia nhËp WTO. T¹p chÝ Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ gi¬Ý , sè ra th¸ng 3-2003/Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam NguyÔn Duy Khiªn- Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi vµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 276/2001 §Ò tµi nghiªn cøu tæng quan c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ cña ViÖt Nam. Vô chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®a biªn, Bé Th­¬ng m¹i. Adam McCarty- §iÒu tra vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan t¸c ®éng ®Õn th­¬ng m¹i. B¸o c¸o chuÈn bÞ cho V¨n phßng chÝnh phñ, 1999. WTO - Future organization. Bé Th­¬ng m¹i. ViÖt nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2000 M­êi lîi Ých cña hÖ thèng th­¬ng m¹i WTO. NXB ThÕ giíi, Hµ Néi 2001. TS. Phan H÷u Th­- HiÖp ®Þnh gi÷a CHXHCN ViÖt Nam vµ Hîp chñng quèc Hoa Kú vÒ quan hÖ th­¬ng m¹i - Thêi c¬ vµ th¸ch thøc. NXB c«ng an nh©n d©n, 2002. Tham kh¶o trªn website cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi: Tham kh¶o trªn website cña Bé Th­¬ng m¹i: