Khóa luận Cán cân thanh toán quốc tế và tăng trưởng kinh tế, thực tiễn ở Việt Nam

m 2001, cßn tû träng ngµnh thuû s¶n ®· t¨ng tõ 7,9% lªn 13,3%. §©y còng lµ n¨m ®¸nh dÊu b­íc khëi ®Çu trong viÖc c¬ cÊu l¹i trong khu vùc theo h­íng chuyÓn tõ c©y, con cã gi¸ trÞ thÊp sang c©y, con cã gi¸ trÞ cao ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Trong nu«i trång thuû s¶n, tæng s¶n l­îng t«m ®· t¨ng tõ 8,6% n¨m 2000 lªn 10,4% n¨m 2001, trong ®ã s¶n l­îng t«m nu«i ®· t¨ng tõ 49,2% lªn 60,4% chØ trong mét n¨m. Tû träng c«ng nghiÖp trong GDP ®· t¨ng tõ 18,8% n¨m 1990 lªn 31,9% n¨m 2001. C«ng nghiÖp chÕ biÕn- ®Æc tr­ng chñ yÕu ®Ó ph©n biÖt lµ n­íc n«ng nghiÖp hay c«ng nghiÖp. NÕu n¨m 1990 míi ®¹t 12,3%, ®Õn n¨m 1995 míi ®¹t 15% (tøc lµ t¨ng 2,7%, b×nh qu©n t¨ng 0,5% / n¨m) th× ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t 18,7% (tøc lµ t¨ng 3,7% so víi n¨m 1995, b×nh qu©n 1 n¨m t¨ng trªn 0,6%), ®Õn n¨m 2001 ®· ®¹t 19,6% (tøc lµ t¨ng 0,95% so víi n¨m 2000, nhanh h¬n c¸c kú tr­íc). Víi ®µ t¨ng nµy, vµ viÖc ®Çu t­ kh¸ cao cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× ®Õn n¨m 2020, c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã thÓ ®¹t xÊp xØ 3,7% vµ ®­a n­íc ta trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp nh­ môc tiªu ®· ®Ò ra. Trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp- thuû s¶n, ngµnh l©m nghiÖp chiÕm tû träng rÊt thÊp, l¹i liªn tôc bÞ sót gi¶m, nÕu n¨m 1990 cßn chiÕm 6,6%, ®Õn n¨m 2000, 2001 chØ cßn chiÕm 4,2 – 4,3%. Trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i chØ chiÕm 16,5% vµ hÇu nh­ kh«ng t¨ng trong nh÷ng n¨m qua. Thªm vµo ®ã, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong nh÷ng n¨m qua tuy ®· tiÕn bé, nh­ng vÉn cßn mang tÝnh tù ph¸t, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nu«i trång, chÆt ph¸ võa lóng tóng, võa kÐm hiÖu qu¶. ViÖc ®Çu t­ theo phong trµo ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng còng lµ biÓu hiÖn tù ph¸t hoÆc thiÕu tÇm nh×n xa tr«ng réng. Ngµnh x©y dùng – mét ngµnh cã liªn quan ®Õn ®Çu vµo cña nÒn kinh tÕ, chuyÓn vèn ®Çu t­ thµnh n¨ng lùc vµ tµi s¶n cè ®Þnh cña c¸c ngµnh vµ t¹o ra h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc, mÊy n¨m tr­íc t¨ng thÊp, thËm chÝ cßn cã thêi kú gi¶m (n¨m 1995 chiÕm 6,9% GDP, nh­ng n¨m 1999 chØ cßn chiÕm 5,4%), th× ®Õn n¨m 2000 ®· chiÕm 5,5% vµ n¨m 2001®· chiÕm 5,8% nhê vèn ®Çu t­ gia t¨ng kh¸ trong vµi n¨m gÇn ®©y, nhÊt lµ sau 2 n¨m thùc hiÖn LuËt doanh nghiÖp. §©y lµ yÕu tè vËt chÊt trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi. Khu vùc dÞch vô, ®Çu ra cña s¶n xuÊt, th× tû träng chiÕm trong GDP liªn tôc bÞ sôt gi¶m (gi¶m tíi 5,1% trong vßng 6 n¨m), kh«ng chØ trªn ph¹m vi c¶ n­íc mµ cßn ë c¶ c¸c trung t©m dÞch vô lín nh­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi… Trong ®iÒu kiÖn quan hÖ cung - cÇu ®· ®­îc c¶i thiÖn c¬ b¶n (tõ thiÕu hôt lín, s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng ph¶i nhËp siªu lín, chuyÓn sang s¶n xuÊt ®¸p øng ®ñ tiªu dïng vµ cã tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ); hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan bÞ dì bá hoÆc h¹ thÊp dÇn theo cam kÕt trong qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp, hµng nhËp sÏ ngµy mét ngµy gia t¨ng, v× vËy nÕu tiªu thô kh«ng tèt th× cµng s¶n xuÊt cµng gia t¨ng tån ®äng, thËm chÝ ®Õn s¶n xuÊt b×nh th­êng còng kh«ng duy tr× ®­îc. V× vËy, ®Çu ra, tiªu thô lµ vÊn ®Ò mÊu chèt nhÊt. Trong khu vùc dÞch vô, mét sè ngµnh quan träng ®ang chiÕm tû lÖ rÊt thÊp vµ tû träng trong GDP l¹i gi¶m dÇn, nh­ tµi chÝnh- tÝn dông n¨m 1995 chiÕm 2,01% ®Õn n¨m 2000, 2001 chØ cßn chiÕm 1,9%; ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ n¨m 1995 chiÕm 0,61% ®Õn n¨m 2001 chØ cßn chiÕm 0,56%. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do viÖc ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng nµy thÊp, b¶n th©n ®æi míi cßn chËm, nhiÒu ho¹t ®éng dÞch vô cßn ®ang do c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp kiªm nhiÖm hoÆc ®ang ®øng trªn danh nghÜa Nhµ n­íc ®Ó thu lîi côc bé, mµ ch­a ®­îc t¸ch ra ®Ó mang tÝnh chuyªn nghiÖp, võa lµm cho t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nµy thÊp, võa h¹n chÕ c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp tËp trung vµo chøc n¨ng nhiÖm vô chÝnh. Do c¬ cÊu chuyÓn dÞch cßn h¹n chÕ nªn chuyÓn dÞch lao ®éng tõ ngµnh cã n¨ng suÊt sang ngµnh cã n¨ng suÊt cao rÊt chËm, ch¼ng nh÷ng lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng chung c¶ n­íc cßn thÊp mµ cßn lµm cho thu nhËp cña d©n c­ vµ søc mua cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®· thÊp l¹i t¨ng lªn rÊt chËm. ë ®©y cã vÊn ®Ò vÒ ®Çu t­. §ã lµ ®Çu t­ vµo nh÷ng dù ¸n cÇn vèn ®Çu t­ lín ®Ó s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu l¹i cÇn Ýt lao ®éng nh­ng ®Ó nh÷ng nhµ m¸y nµy tån t¹i vµ hoµ vèn, Nhµ n­íc l¹i ph¶i duy tr× thuÕ nhËp khÈu cao ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc vµ ®iÒu nµy sÏ m©u thuÉn víi nh÷ng cam kÕt héi nhËp, lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c ngµnh kh¸c. ViÖc ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch cã nh÷ng nguyªn nh©n Ýt liªn quan ®Õn kinh tÕ mµ hËu qu¶ lµ x©y dùng nh÷ng bÕn c¶ng kh«ng cã tµu, ®­êng cao tèc Ýt xe ch¹y,… Tr­íc thùc tr¹ng t¨ng tr­ëng GDP vµ c¬ cÊu GDP nh­ trªn, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng hiÖu qu¶ h¬n. Tr­íc hÕt, ®ã lµ cÇn ph©n c¸c nhãm s¶n phÈm ®Ó cã chÝnh s¸ch thÝch hîp. §èi víi nhãm s¶n phÈm ®· cã thÞ phÇn t­¬ng ®èi cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, song nhu cÇu ®· ë møc æn ®Þnh nh­ g¹o, cµ phª,… th× viÖc më réng quy m« s¶n xuÊt lµ kh«ng cÇn thiÕt, gi¶m ®Çu t­ theo chiÒu réng, t¨ng ®Çu t­ chiÒu s©u, duy tr× thÞ phÇn. §èi víi nhãm mÆt hµng mang tÝnh gia c«ng, l¾p r¸p nh­ dÖt may, dµy dÐp, l¾p r¸p ®iÖn tö, l¾p r¸p xe m¸y,… th× tõng b­íc “néi ®Þa ho¸” s¶n phÈm ®Çu vµo, Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n phÈm liªn quan ®Õn lÜnh vùc néi ®Þa ho¸. §èi víi c¸c s¶n phÈm gia c«ng xuÊt khÈu, Nhµ n­íc sÏ c¶i thiÖn quan hÖ víi c¸c n­íc ®Ó më réng h¹n ng¹ch hoÆc gióp doanh nghiÖp t×m kiÕm, më réng b¹n hµng, ®æi míi c¬ chÕ ph©n bè h¹n ng¹ch theo h­íng b×nh ®¼ng, c«ng khai. §èi víi s¶n phÈm c¹nh tranh ch­a cao, nh­ng thÞ tr­êng cã xu h­íng t¨ng trong t­¬ng lai nh­ ngµnh x©y dùng, vËt liÖu x©y dùng, ng©n hµng, b¶o hiÓm, du lÞch,… cÇn n©ng cao kü thuËt, chÊt l­îng s¶n phÈm, uy tÝn, tõng b­íc më réng thÞ tr­êng. TËp trung vµo nh÷ng s¶n phÈm cã vÞ trÝ t­¬ng ®èi quan träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu, cã lîi thÕ nh­ thuû s¶n, rau qu¶,… ®Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm gia c«ng tiªu thô chñ yÕu trong n­íc cÇn hç trî c¸c doanh nghiÖp n©ng cao søc c¹nh tranh, ®ång thêi tõng b­íc dì bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, t¹o søc Ðp c¹nh tranh ®èi víi doanh nghiÖp, mÆt kh¸c b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng toµn x· héi. Thø hai, ®æi míi c¬ cÊu ®Çu t­, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nh­ ®Çu t­ vµo nh÷ng c«ng tr×nh cÇn nhiÒu vèn h¬n lµ cÇn nhiÒu lao ®éng, ®Çu t­ vµo nh÷ng s¶n phÈm mµ cung ®· v­ît cÇu, vµo nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ hµng nhËp khÈu… Thø ba lµ chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu lao ®éng, chuyÓn lao ®éng n«ng nghiÖp n¨ng suÊt thÊp sang lµm c«ng nghiÖp, dÞch vô cã n¨ng suÊt cao h¬n. Nh­ vËy, nh×n chung c¬ cÊu GDP cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp. Tû träng n«ng, l©m nghiÖp – thuû s¶n cña ViÖt nam n¨m 2000 lµ 24,3%, cao h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc Philippines, Indonesia, Th¸i Lan, Malaysia, Singapore. Tû träng c«ng nghiÖp – x©y dùngcña ViÖt Nam lµ 36,6%, thÊp h¬n Indonesia, Th¸i Lan, Malaysia vµ tû träng dÞch vô cña ViÖt Nam lµ 39,1% thÊp h¬n Campuchia (39,2%), Malaysia, Indonesia, Th¸i Lan, Philippines, Singapore. B¶ng 16: C¬ cÊu GDP cña mét sè n­íc trong khu vùc n¨m 2000 N­íc GDP (100%) N«ng, l©m nghiÖp – thuû s¶n (%) C«ng nghiÖp – X©y dùng (%) DÞch vô (%) ViÖt Nam 100 24,3 36,6 39,1 Philippines 100 18,9 31,1 50,0 Indonesia 100 16,9 38,9 44,2 Th¸i Lan 100 9,1 41,7 49,2 Malaysia 100 8,6 51,7 39,7 Singapore 100 0,1 34,3 65,6 Nguån: T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. Sè liÖu trªn phÇn nµo chøng tá ®­îc sù bÊt cËp trong c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam, cho thÊy ViÖt Nam cßn trong giai ®o¹n ®Çu cña ph¸t triÓn so víi mét sè n­íc trong khu vùc. Do vËy, dï ®· cã nh÷ng b­íc khëi ®Çu tÝch cùc nh­ng c¬ cÊu ®ãng gãp vµo GDP cña c¸c ngµnh kinh tÕ cßn ph¶i tiÕp tôc chuyÓn dÞch nhanh h¬n n÷a vµ cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a. 4.T¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ T¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2001: ë phÇn trªn chóng ta ®· nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng nh­ t×nh h×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n gÇn ®©y. Còng theo nh÷ng néi dung ®· tr×nh bµy trong ch­¬ng 2, hai lÜnh vùc t­ëng nh­ Ýt liªn hÖ nµy l¹i cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam còng cã thÓ chøng minh quan ®iÓm nµy. Sau ®©y, nh÷ng con sè cô thÓ cña thùc tiÔn trong giai ®o¹n 1995-2001 sÏ cho thÊy møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam nh­ thÕ nµo còng nh­ t¸c ®éng ng­îc l¹i cña nh÷ng chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®em l¹i hiÖu qu¶ g× cho c¸n c©n thanh to¸n. 4.1 T¸c ®éng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®Õn T¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2001: C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam bao gåm rÊt nhiÒu kho¶n môc, mçi kho¶n môc nµy ®Òu chiÕm mét vai trß t­¬ng ®èi quan träng trong viÖc ®ãng gãp cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt, chóng ta nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña tõng c¸n c©n bé phËn ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam ®Ó thÊy ®­îc t¸c ®éng tæng hîp cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i lªn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Vai trß cña c¸n c©n th­¬ng m¹i: C¸n c©n th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy tuy liªn tôc bÞ th©m hôt nh­ng vÉn gãp phÇn tÝch cùc vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ. So víi tæng s¶n phÈm quèc néi thùc tÕ (GDP), kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu còng cã mét tû lÖ t­¬ng ®èi lín. B¶ng 17: So s¸nh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu víi GDP 1995-2001 §¬n vÞ: Ngh×n tû VN§ N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 GDP 228,89 272,04 313,62 361,02 399,94 444,14 484,50 Kim ng¹ch XNK 149,85 206,44 282,57 291,98 324,22 430,28 450,95 % XNK/ GDP 65% 75,9% 90% 80,8% 81% 96% 92% Nguån: General Statistical Office, Statistical Yearbook 2000 – T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi 2001- 2002. Víi chØ sè trªn ta cã thÓ thÊy kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong mét n¨m gÇn b»ng tæng thu nhËp cña quèc gia. Tû lÖ gi÷a kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu so víi GDP t¨ng nhanh lµ do tèc ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu nhanh h¬n tèc ®é t¨ng GDP. §ång thêi, do nh÷ng biÕn ®éng ®ét ngét vÒ tû gi¸ tõ møc 11.113 VN§/ USD n¨m 1995 lªn møc 14.500 VN§/ USD vµo n¨m 2001, còng lµm cho kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu tÝnh theo VN§ t¨ng lªn nhanh chãng. Tuy nhiªn, nh÷ng con sè nµy kh«ng chøng tá ®­îc sù ®ãng gãp cña t×nh tr¹ng c¸n c©n th­¬ng m¹i vµo GDP. Trªn thùc tÕ, thu nhËp thu vÒ tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu kh«ng ®ñ bï ®¾p cho nhËp khÈu nªn kh«ng ®ãng gãp ®­îc nhiÒu vµo GDP nh­ng nÕu kim ng¹ch nµy thÊp th× chi phÝ cho nhËp khÈu còng sÏ ph¶i trÝch ra tõ GDP. Khi kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ lín tõ 5.448,9 triÖu USD n¨m 1995 lªn 15.100 triÖu USD vµo n¨m 2001 th× GDP còng t¨ng t­¬ng øng tõ 228,89 ngh×n tû VN§ lªn 484,5 ngh×n tû VN§, nh­ng kh«ng thÓ nãi GDP t¨ng theo kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nh­ng khi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu diÔn ra s«i næi th× t¹o ra rÊt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸c ngµnh dÞch vô phôc vô cho ho¹t ®éng nµy, thu nhËp tõ c¸c dÞch vô nµy hµng n¨m còng ®ãng gãp lín vµo GDP. Ngoµi ra ViÖt Nam nhËp khÈu chñ yÕu lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn vËt liÖu nªn mÆc dï c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ th©m hôt th× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vÉn rÊt cao. Cã ®­îc kÕt qu¶ nµy lµ do nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu vÒ ®­îc sö dông cho s¶n xuÊt trong n­íc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cho ng­êi d©n, lµm cho tæng s¶n phÈm s¶n xuÊt t¨ng nhanh h¬n nÕu kh«ng cã nh÷ng thiÕt bÞ nµy. Vµ th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i còng lµ ®iÒu tÊt yÕu ®èi víi mét n­íc ®ang ph¸t triÓn. Vai trß cña c¸n c©n v·ng lai: C¸n c©n v·ng lai bao gåm c¶ c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n dÞch vô, thu nhËp ®Çu t­ vµ chuyÓn giao mét chiÒu nªn râ rµng lµ ¶nh h­ëng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ m¹nh mÏ h¬n c¸n c©n th­¬ng m¹i. Nh­ng còng gièng nh­ c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy lu«n trong t×nh tr¹ng th©m hôt. So víi GDP møc th©m hôt nµy còng lµ t­¬ng ®èi lín. Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam lµ lín nhÊt trong khu vùc. B¶ng 18: Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai trªn GDP 1995- 2001 §¬n vÞ tÝnh: % GDP N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Møc th©m hôt theo % GDP - 9,3 - 10,4 - 6,8 - 4,4 -3,5 - 3,9 - 3,3 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1998, NXB Thèng kª Hµ Néi, 1999 vµ T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi – Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2002. B¶ng 18 cho ta thÊy møc th©m hôt c¸n c©n v·ng lai n¨m 1995 lµ rÊt cao ë møc 9,3% GDP nh­ng sau ®ã ®· gi¶m dÇn xuèng chØ cßn ë møc 3,5% vµo n¨m 1999 vµ 3,3% vµo n¨m 2001. C¸n c©n dÞch vô: Trong c¸n c©n v·ng lai, t¸c ®éng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i ®· ®­îc xÐt ë phÇn trªn, c¸n c©n dÞch vô trong giai ®o¹n nµy còng cã nh÷ng ®ãng gãp cho GDP nh­ng thùc tÕ ch­a hiÖu qu¶ so víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña khu vùc nµy. §èi víi mét n­íc kim ng¹ch nhËp khÈu lín h¬n kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®¸ng lÏ ViÖt Nam ph¶i cã rÊt nhiÒu lîi thÕ ®èi víi viÖc cung cÊp dÞch vô cho ho¹t ®éng nµy v× n­íc nhËp khÈu th­êng ®­îc quyÒn lùa chän c¸c dÞch vô nh­ thuª tµu, mua b¶o hiÓm ë n­íc m×nh khi nhËp khÈu víi gi¸ FOB. Nh­ng ViÖt Nam l¹i kh«ng cã ­u thÕ th­¬ng m¹i nªn th­êng ph¶i nhËp khÈu víi gi¸ CIF. Ngay c¶ khi cã thÓ nhËp khÈu víi gi¸ FOB th× kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô cña ViÖt Nam l¹i qu¸ thÊp, kh«ng ®ñ ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cao cña viÖc xuÊt nhËp khÈu víi kim ng¹ch lín, nh÷ng hµng ho¸ cÇn ®­îc b¶o qu¶n ®Æc biÖt,… nªn vÉn ph¶i sö dông dÞch vô cña n­íc ngoµi. §iÒu nµy ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña ngµnh dÞch vô cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Víi nh÷ng ®ãng gãp trªn, c¸n c©n dÞch vô chiÕm tû träng t­¬ng ®èi lín trong GDP nh­ng vÉn ch­a xøng víi tiÒm n¨ng cña khu vùc kinh tÕ nµy. §Ó n©ng cao vai trß cña c¸n c©n nµy trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam cÇn n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô còng nh­ c¶i thiÖn ®Þa vÞ kinh tÕ cña m×nh th«ng qua vÞ thÕ vÒ chÝnh trÞ trªn tr­êng quèc tÕ. Thu nhËp tõ ®Çu t­ rßng n­íc ngoµi: §èi víi c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, th× kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ®em l¹i nh÷ng ®ãng gãp to lín cho nÒn kinh tÕ trong n­íc. Nh­ng ®èi víi ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy, giai ®o¹n kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn th× thu nhËp tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ hÇu nh­ kh«ng cã, nh÷ng chi phÝ ®Çu t­ th× l¹i rÊt cao do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc. Do c¸c kho¶n tiÒn nµy chØ ®­îc chuyÓn ra n­íc ngoµi sau khi doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn ®ñ nghÜa vô thuÕ ®èi víi nhµ n­íc nªn kh«ng ¶nh h­ëng tíi tæng thu nhËp cña toµn bé nÒn kinh tÕ, hay thùc chÊt lµ kh«ng t¸c ®éng xÊu tíi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong giai ®o¹n tíi, khi ViÖt Nam cã nhiÒu ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi h¬n th× nh÷ng lîi nhuËn thu ®­îc sÏ ®ãng gãp cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mµ cô thÓ lµ cho tæng s¶n phÈm quèc d©n (GNP). ChuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu: Trong c¸n c©n nµy, l­îng kiÒu hèi cña ng­êi ViÖt Nam sèng ë n­íc ngoµi chuyÓn vÒ n­íc lµ néi dung quan träng nhÊt. Kho¶n thu nµy ®­îc tÝnh vµo tæng s¶n phÈm quèc d©n cña toµn bé nÒn kinh tÕ nªn cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam. L­îng kiÒu hèi nµy cµng ngµy cµng t¨ng lªn do chÝnh phñ ViÖt Nam ®· thùc thi nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót kiÒu hèi. Kh«ng nh÷ng thÕ, nh÷ng kho¶n kiÒu hèi nµy khi göi vÒ trong n­íc ®­îc ®em ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô l¹i t¹o thªm nh÷ng ®ãng gãp cho x· héi. V× ®©y lµ mét nguån thu nhËp míi ®­îc khuyÕn khÝch nªn viÖc thèng kª l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ ch­a thùc sù chÝnh x¸c. Sè liÖu thèng kª vÒ nh÷ng ®ãng gãp cña nguån thu nhËp nµy cho nÒn kinh tÕ quèc d©n còng ch­a ®­îc thùc hiÖn do ®ã chóng ta ch­a thÓ ®¸nh gi¸ hÕt tÇm quan träng cña c¸n c©n nµy trong thùc tÕ. Vai trß cña c¸n c©n vèn: Còng nh­ c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n v·ng lai, c¸n c©n vèn còng lµ mét néi dung quan träng t¸c ®éng vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mét n­íc, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam. Lý do lµ v× ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, muèn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× nguån vèn trong n­íc kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn nªn buéc ph¶i dùa vµo nguån vèn tõ bªn ngoµi. Hµng n¨m tû träng cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn GDP ®Òu cã xu h­íng gia t¨ng theo ®ã ®ãng gãp cña khu vùc nµy cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngµy cµng lín. B¶ng 19: Tû träng cña ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn GDP 1995- 2001 N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 % §TNN/ GDP 8,8 7,4 9,1 10,0 12,2 13,3 14,1 Tèc ®é t¨ng GDP cña §TNN 15 19,4 20,8 19,1 17,6 9,9 11,2 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ - Niªn gi¸m thèng kª 2001- Tæng côc Thèng kª, 2002. Theo sè liÖu nµy tû träng cña ®Çu t­ n­íc ngoµi so víi GDP n¨m 1995 míi chØ lµ 8,8% nh­ng ®Õn n¨m 2001 tû lÖ nµy ®· ®¹t ®­îc 14,1%. Riªng khu vùc FDI ®¹t doanh thu kho¶ng 7.400 triÖu USD, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 3.573 triÖu USD vµ ®ãng gãp kho¶ng 13,5% GDP c¶ n­íc. VÒ nguån vèn ODA, tuy cã nh÷ng ®ãng gãp trùc tiÕp cho GDP cßn h¹n chÕ nh­ng nguån vèn nµy ®· tËp trung hç trî cho c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ­u tiªn cña chÝnh phñ. Trong ®ã, ngµnh giao th«ng chiÕm tû träng lín nhÊt (27,5%); tiÕp ®Õn lµ n¨ng l­îng ®iÖn (24%); n«ng, l©m nghiÖp thuû s¶n (12,74%); tû lÖ cßn l¹i dµnh cho c¸c lÜnh vùc y tÕ- x· héi, gi¸o dôc- ®µo t¹o, khoa häc- c«ng nghÖ- m«i tr­êng, cÊp tho¸t n­íc. Nguån vèn ODA cßn hç trî ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch nh»m ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, c¶i c¸ch kinh tÕ. Trong c¸n c©n vèn, kh«ng chØ ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ cßn mét nguån vèn hÕt søc quan träng, ®ã lµ c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp còng nh­ chÝnh phñ ViÖt Nam. C¸c kho¶n vay nµy gióp cho ViÖt Nam cã ®ñ vèn ®Ó ®Çu t­ cho s¶n xuÊt nh­ng còng t¹o nªn g¸nh nÆng tr¶ nî cho GDP. Suèt tõ n¨m 1995 cho ®Õn nay, tû lÖ vay n­íc ngoµi cña ViÖt Nam lu«n ë trªn møc 70% so víi GDP. G¸nh nÆng nµy sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ng ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn thùc tr¹ng nµy cho môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ l©u dµi. B¶ng 20: Tû lÖ nî n­íc ngoµi trªn GDP 1995- 2001 N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Nî n­íc ngoµi/GDP 86,1 78,1 77,7 76,8 74,0 70,0 71,2 Nguån: T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ th¸ng 4 n¨m 2002 Tãm l¹i, t×nh tr¹ng cña c¸n c©n vèn cã nh÷ng t¸c ®éng m¹nh ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n nµy. C¸n c©n vèn thÆng d­ sÏ gióp ViÖt Nam cã nhiÒu nguån vèn ®Ó thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C¸n c©n vèn th©m hôt sÏ g©y ra nh÷ng khã kh¨n do thiÕu vèn s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng ViÖt Nam sÏ kh«ng ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ nî nÇn trong t­¬ng lai. Dï sao ViÖt Nam còng rÊt cÇn nh÷ng nguån vèn nµy nªn ®Ó gi¶m bít nh÷ng nguy c¬ trong t­¬ng lai th× ChÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 4.2 Nh÷ng ¶nh h­ëng cña T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2001: Trong giai ®o¹n 1995- 2001, do ChÝnh phñ ViÖt Nam liªn tôc cã nh÷ng c¶i c¸ch trong chÝnh s¸ch kinh tÕ nªn t×nh tr¹ng cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng cã nh÷ng biÕn ®éng t­¬ng øng. N¨m 1995- 1996: N¨m 1995, ViÖt Nam chuyÓn sang chÝnh s¸ch kinh tÕ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m t¹o nguån vèn ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ång thêi tiÕn hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch kinh tÕ nµy kÐo theo hµng lo¹t nh÷ng thay ®æi trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Khi ChÝnh phñ thùc hiÖn më cöa thu hót ®Çu t­ b»ng c¸ch t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi, an toµn cho c¸c nhµ ®Çu t­, x©y dùng mét hÖ thèng ph¸p luËt nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­, tiÕn hµnh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ th× l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã chñ yÕu lµ ®Çu t­ trùc tiÕp, chuyÓn vµo ViÖt Nam t¨ng nhanh. Sù t¨ng nhanh cña l­îng vèn ®Çu t­ vµo ViÖt Nam kÐo theo sù thay ®æi rÊt lín trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ mµ ®Çu tiªn lµ c¸n c©n th­¬ng m¹i. N¨m 1995 c¸n c©n th­¬ng m¹i ®ét nhiªn th©m hôt nÆng nÒ, tõ møc th©m hôt 1.865 triÖu USD n¨m 1994 ®· lªn ®Õn 3.155 triÖu USD n¨m 1995 vµ 3.143 triÖu USD. Sù th©m hôt nµy cã nguyªn nh©n lµ do nguån vèn FDI t¨ng nhanh kÐo theo viÖc nhËp khÈu å ¹t m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô cho c¸c dù ¸n ®Çu t­. N¨m 1995, kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng lªn ®Õn 8.353 triÖu USD vµ n¨m 1996 lµ 10.480 triÖu so víi møc nhËp khÈu 5.919 triÖu USD n¨m 1994. MÆc dï trong nh÷ng n¨m nµy kim ng¹ch xuÊt khÈu còng t¨ng lªn nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ so víi nhËp khÈu do nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ míi hoÆc ch­a ®i vµo ho¹t ®éng, hiÖu qu¶ ch­a cao. Còng do chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ nµy, c¸n c©n dÞch vô còng cã nh÷ng biÕn ®éng. N¨m 1995, c¸n c©n dÞch vô ®¹t ®­îc møc thÆng d­ cao (159 triÖu USD, cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay) do c¸c kho¶n thu dÞch vô nhê ho¹t ®éng nhËp khÈu t¨ng lªn. Do tèc ®é t¨ng cña xuÊt khÈu kh«ng b»ng nhËp khÈu nªn c¸c kho¶n chi cho dÞch vô nµy tuy còng t¨ng nh­ng kh«ng cao. Nh­ng sau ®ã, n¨m 1996 c¸n c©n dÞch vô b¾t ®Çu th©m hôt mÆc dï ho¹t ®éng nhËp khÈu vÉn diÔn ra tÊp nËp. Nguyªn nh©n cã thÓ do lóc nµy, kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô kh«ng ®ñ ®¸p øng víi yªu cÇu cña møc t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu, chóng ta ph¶i sö dông dÞch vô cña n­íc ngoµi. Nguån thu nhËp ®Çu t­ rßng vµ chuyÓn giao mét chiÒu trong giai ®o¹n nµy còng t¨ng lªn do chÝnh phñ ®· níi láng ph¸p luËt cho ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn. ChØ trong vßng mét n¨m, tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 1996 chuyÓn giao mét chiÒu t¨ng gÊp ®«i tõ 627 triÖu USD lªn 1.200 triÖu USD. KÕt qu¶ lµ c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam trong n¨m 1995- 1996 tuy bÞ th©m hôt nÆng nÒ vÒ c¸n c©n th­¬ng m¹i nh­ng l¹i ®­îc bï ®¾p mét phÇn nhê chuyÓn giao mét chiÒu nªn c¸n c©n v·ng lai th©m hôt ë møc 2.641 triÖu USD n¨m 1995 vµ 2.426 triÖu USD n¨m 1996. C¸n c©n vèn lµ c¸n c©n chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp nhÊt tõ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. C¸n c©n nµy t¨ng tõ 1.476 triÖu USD n¨m 1994 lªn 2.326 triÖu USD n¨m 1995 vµ 2.079 triÖu USD n¨m 1996, trong ®ã chñ yÕu lµ t¨ng tõ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y lµ hÖ qu¶ chñ yÕu cña chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy. N¨m 1997- 1999: Trong giai ®o¹n nµy ChÝnh phñ ViÖt Nam nç lùc kiÓm so¸t nhËp khÈu nh»m gi¶m th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai. Cã thÓ thÊy râ kim ng¹ch nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m 1997, 1998, 1999 kh«ng hÒ t¨ng so víi n¨m 1996, trong khi kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn t¨ng lªn. C¸n c©n th­¬ng m¹i tõ ®ã gi¶m ®­îc th©m hôt. Tuy nhiªn, trong thêi gian nµy, c¸n c©n dÞch vô cña ViÖt Nam l¹i th©m hôt ë møc cao so víi thêi kú tr­íc. Møc th©m hôt lµ 606 triÖu USD n¨m 1997 vµ t¨ng lªn møc 1.020 triÖu USD n¨m 1999. Nguyªn nh©n lµ do chi phÝ cho dÞch vô ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¨ng lªn rÊt nhanh trong khi thu tõ dÞch vô cung cÊp cho ho¹t ®éng nhËp khÈu l¹i kh«ng t¨ng. §©y còng lµ kÕt qu¶ cña viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu. Ngoµi ra cuéc khñng kho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc g©y t¸c ®éng m¹nh lµm suy gi¶m nÒn kinh tÕ c¸c n­íc trong khu vùc dÉn ®Õn viÖc gi¶m m¹nh luång vèn FDI c¶ vÒ sè l­îng c¸c dù ¸n míi vµ sù chËm trÔ trong viÖc gi¶i ng©n c¸c dù ¸n ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp. Gi¶i ng©n cña dßng vèn FDI d­íi h×nh thøc thiÕt bÞ vµ m¸y mãc còng gi¶m. Trong thêi gian nµy th©m hôt c¸n c©n v·ng lai gi¶m nh­ng c¸n c©n vèn còng r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, thËm chÝ n¨m 1998 chØ ®¹t 216 triÖu USD. Còng do cuéc khñng ho¶ng dÉn ®Õn thiÕu vèn cung cÊp cho s¶n xuÊt, chÝnh phñ ®· t¨ng vay nî tõ n­íc ngoµi ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt nµy. §iÒu ®ã dÉn ®Õn tæng d­ nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ®Õn cuèi n¨m 1998 vµo kho¶ng 4.063 triÖu USD. C¸n c©n vèn trong thêi gian nµy lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ cña chÝnh phñ. N¨m 2000- 2001: Tr­íc thùc tr¹ng dßng vèn FDI chuyÓn vµo ViÖt Nam nh÷ng n¨m tr­íc trë nªn qu¸ tr× trÖ còng nh­ c¸n c©n th­¬ng m¹i vÉn th©m hôt ë møc cao lµm c¶n trë sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· nç lùc thay ®æi chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ còng nh­ nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t xuÊt khÈu trong n­íc. KÕt qu¶ lµ c¸n c©n th­¬ng m¹i ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Møc nhËp siªu trong n¨m 2000 chØ cßn lµ 892 triÖu USD vµ n¨m 2001 lµ 900 triÖu USD so víi møc h¬n 2.000 triÖu USD cña nh÷ng n¨m 1997- 1998. Tuy nhiªn c¸n c©n dÞch vô trong giai ®o¹n nµy kh«ng ®­îc c¶i thiÖn nhiÒu vÉn ®ang ë møc th©m hôt t­¬ng ®èi cao. Do ®Çu t­ trùc tiÕp FDI t¨ng nhanh nªn c¸n c©n vèn n¨m 2000 t¨ng lªn ®Õn 2350 triÖu USD vµ n¨m 2001 ®· ®¹t 2410 triÖu USD. C¸n c©n vèn ®­îc c¶i thiÖn thùc chÊt lµ nhê sù can thiÖp tÝch cùc cña Nhµ n­íc. Ch­¬ng III: BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ nh»m h­íng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi Ph©n tÝch ch­¬ng II, cho thÊy c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu tån t¹i. Nh×n chung c¸c kho¶n môc quan träng th­êng xuyªn ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt hoÆc thÆng d­ rÊt Ýt. T×nh tr¹ng nµy tuy trong hiÖn t¹i kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ do ViÖt Nam ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh­ng vÒ l©u dµi sÏ cã nh÷ng c¶n trë kh«ng tèt cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. Do vËy, qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« trong ®ã cã qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt ®Ó ViÖt Nam cã mét c¬ së v÷ng ch¾c cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ l©u dµi. Qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i Nh­ chóng ta ®· biÕt, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam liªn tôc r¬i vµo t×nh tr¹ng nhËp siªu trong thêi gian dµi. VËy nh÷ng nguyªn nh©n nµo lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt Nam r¬i vµo t×nh tr¹ng nµy lµ néi dung quan träng nhÊt ®Ó t×m ra ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cã hiÖu qu¶. 1.1 C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhËp siªu cña c¸n c©n th­¬ng m¹i n­íc ta. a. Sù gia t¨ng cña c¸c dßng vèn (ODA vµ FDI) kÐo theo viÖc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu ®i theo c¸c dù ¸n ®Çu t­. Tõ sau n¨m 1995, c¸c dßng vèn ®æ vµo ViÖt Nam kh«ng ngõng gia t¨ng do nh÷ng thµnh tùu mµ ViÖt Nam ®¹t ®­îc trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua viÖc më réng quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn víi céng ®ång quèc tÕ. Cho ®Õn hÕt n¨m 2001, c¸c nhµ tµi trî ®· cam kÕt giµnh cho ViÖt Nam trªn 20 tû USD vèn ODA trong ®ã gi¶i ng©n kho¶ng h¬n 9 tû USD. Chóng ta biÕt r»ng mét trong nh÷ng ®Æc thï cña nguån vèn nµy ®ã lµ ODA th­êng ®i kÌm víi nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc vÒ chÝnh trÞ hoÆc vÒ kinh tÕ. Ngµy nay phæ biÕn nhÊt vÉn lµ viÖc bªn hç trî yªu cÇu n­íc tiÕp nhËn ODA nhËp khÈu c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ n­íc hä. ChÝnh v× vËy, nguån ODA ®­îc triÓn khai kh¸ lín trªn ®©y ®· kÐo theo viÖc nhËp khÈu mét khèi l­îng lín c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ tõ n­íc cung cÊp lµm cho kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng lªn nhanh chãng. ë n­íc ta, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®­îc coi lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t­ gi¸n tiÕp. Nguån vèn ODA phÇn lín ®­îc dïng cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi mµ kh«ng trùc tiÕp ®ãng gãp vµo chÕ t¹o t¹o ra hµng xuÊt khÈu nªn chØ cã nhËp mµ kh«ng cã xuÊt. Tuy nhiªn, c¸c chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng “ODA më ®­êng cho ®Çu t­ t­ nh©n”. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc nhËn ODA thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI), t»ng c­êng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu trong t­¬ng lai. Bªn c¹nh nguån vèn ODA, víi nh÷ng thay ®æi tÝch cùc vÒ m«i tr­êng ®Çu t­, luång vèn FDI vµo ViÖt Nam còng t¨ng lªn nhanh chãng, tõ møc chØ ®¹t kho¶ng 18 tû USD vµo n¨m 1995 ®· lªn ®Õn h¬n 39 tû USD vµo n¨m 2001. HÇu hÕt nguån vèn nµy còng ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu v× ®©y lµ thêi kú c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi míi b¾t ®Çu x©y dùng c¬ së, l¾p ®Æt m¸y mãc, thiÕt bÞ, ch­a cã s¶n phÈm xuÊt khÈu hoÆc gi¸ trÞ xuÊt khÈu cßn nhá. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ c¸c dù ¸n kh«ng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu kh¸ lín, hä cßn nh»m vµo thÞ tr­êng tiªu thô néi ®Þa nªn th­êng ®Çu t­ vµo kinh doanh kh¸ch s¹n, v¨n phßng, s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t, bia, ®å dïng gia ®×nh,… NÕu ch­a ph©n tÝch kü vÒ chÊt l­îng c¸c mÆt hµng nhËp khÈu th× viÖc nhËp siªu do ODA vµ FDI thêi kú nµy lµ kh«ng t¸nh khái, nhËp siªu chÝnh lµ c¬ së n©ng cao tiÒm lùc xuÊt khÈu trong t­¬ng lai. b.Tû gi¸ hèi ®o¸i ch­a hîp lý, thiÕu linh ho¹t còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thóc ®Èy nhËp siªu. Tû gi¸ lµ ph­¬ng tiÖn biÓu thÞ gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng trong n­íc theo ngo¹i tÖ vµ ng­îc l¹i. Cã thÓ nãi r»ng tû gi¸ cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu. VÝ dô khi nhµ n­íc muèn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu cã thÓ ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ hay ®Ó ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ (nãi c¸ch kh¸c tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn) 10% so víi c¸c ®ång ngo¹i tÖ kh¸c th× gi¸ hµng nhËp khÈu còng bÞ t¨ng lªn 10% lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu hµng gi¶m xuèng, ®ång thêi gi¸ hµng xuÊt l¹i gi¶m xuèng, n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt l¹i t¨ng lªn, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Ng­îc l¹i, nÕu duy tr× mét tû gi¸ thÊp sÏ khuyÕn khÝch nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu. ë n­íc ta, ngo¹i tÖ ®­îc dïng phæ biÕn lµ ®« la Mü, nªn tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam (VND) vµ ®ång ®« la Mü (USD) cã vai trß rÊt quan träng nh­ng trong giai ®o¹n 1995- 1997, khi tû lÖ nhËp siªu cña ViÖt Nam ë møc tõ 40 – 50%, chóng ta muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu th× tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ®ång USD l¹i t­¬ng ®èi Ýt thay ®æi. Thùc tÕ, ®Õn giai ®o¹n 1999- 2001, khi tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång ViÖt Nam so víi ®« la Mü thay ®æi linh ho¹t h¬n theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng th× tû lÖ nhËp siªu ë ViÖt Nam gi¶m m¹nh, ë møc d­íi 10%. Nh­ vËy, tû gi¸ cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu, viÖc ®iÒu chØnh hîp lý tû gi¸ hèi ®o¸i cã lîi cho xuÊt khÈu vµ lµm cho nhËp khÈu bÞ ®¾t lªn lµ biÖn ph¸p rÊt quan träng ®Ó gi¶m nhËp siªu. c. Sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®ång néi tÖ vµ ngo¹i tÖ lµm t¨ng nhu cÇu vay vèn n­íc ngoµi th«ng qua c¸c L/C nhËp hµng tr¶ chËm. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng trong n­íc cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, dÉn ®Õn c¸c doanh nghiÖp t×m kiÕm c¸c nguån vèn ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ dïng vèn ®ã nhËp khÈu hµng ho¸. N¨m 1995- 1996, l·i suÊt LIBOR (l·i suÊt cho vay liªn ng©n hµng quèc tÕ ë Lu©n ®«n) cña ®ång USD dao ®éng ë møc 5,5- 6,5%/n¨m, nh­ng ë ViÖt Nam nÕu céng thªm c¶ c¸c kho¶n phô phÝ vµo l·i suÊt th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cho vay víi møc phÝ lªn ®Õn 18 – 20%/ n¨m. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp do cã nhu cÇu vÒ vèn kinh doanh ®· chuyÓn sang vay vèn n­íc ngoµi th«ng qua viÖc nhËp khÈu tr¶ chËm (®iÒu nµy lý gi¶i cho viÖc ø ®äng vèn t¹i c¸c ng©n hµng trong n­íc vµo tr­íc n¨m 1997). ViÖc vay vèn n­íc ngoµi th«ng qua L/C nhËp hµng tr¶ chËm vµo tr­íc n¨m 1997 cho thÊy viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ vÒ trong thêi gian nµy kh«ng ph¶i lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng.Theo sè liÖu cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu b»ng h×nh thøc L/C tr¶ chËm cã b¶o l·nh cña ng©n hµng n¨m 1996 ®· lªn ®Õn 1,3 tû USD (tæng sè nhËp khÈu tr¶ chËm kho¶ng 2 tû USD), b»ng 12% kim ng¹ch nhËp khÈu c¶ n¨m vµ t­¬ng ®­¬ng 30% nhËp siªu n¨m 1996. V× vËy, tõ sau n¨m 1997, l·i suÊt cho vay ë ViÖt Nam ®· ®­îc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ. Cho ®Õn n¨m 2001, tr­íc t×nh h×nh l·i suÊt cña c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi gi¶m m¹nh, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (NHNN) ®· gi¶m l·i suÊt cho vay xuèng møc tõ 8- 12%/ n¨m ®èi víi ®ång ViÖt Nam, riªng víi USD th× l·i suÊt cµng gi¶m m¹nh, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 5,5 – 6%/ n¨m, trung dµi h¹n lµ tõ 6 – 6,5% / n¨m. Nh­ng trªn thùc tÕ l·i suÊt cho vay cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i l¹i cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt cña NHNN. Nguyªn nh©n lµ do viÖc huy ®éng vèn chØ th«ng qua hai con ®­êng lµ qua ng©n hµng vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, nh­ng ë ViÖt Nam th× viÖc huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hÇu nh­ kh«ng cã. Trong khi ®ã c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ nªn buéc ph¶i t¨ng l·i suÊt cho vay lªn cao lµm chi phÝ vèn cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn. KÕt qu¶ lµ cã nh÷ng doanh nghiÖp thua lç còng chØ v× l·i suÊt vay vèn qu¸ cao. Dï vËy, viÖc c¾t gi¶m l·i suÊt còng ®em l¹i nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc vÒ viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua. d. Sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ quan t¸c ®éng ®Õn nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA (Khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u ¸) vµ c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ nãi chung, hÖ thèng thuÕ tr­íc ®©y ®· ®­îc ph©n ®Þnh thµnhthuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ doanh thu, lµ nh÷ng kho¶n thuÕ tr­íc ®©y ®­îc ®¸nh gép cho hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. ViÖc t¸ch b¹ch c¸c lo¹i thuÕ nµy cã t¸c dông t­¬ng ®­¬ng nh­ viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu, trong ®ã chóng ta l¹i thiÕu c¸c lo¹i phÝ kh¸c ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu. ViÖc thuÕ nhËp khÈu gi¶m kÐo theo kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng lªn ®¸ng kÓ. §©y chÝnh lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhËp siªu l©u dµi vµ cßn lµ nguy c¬ cho t­¬ng lai khi mµ ViÖt Nam thùc hiÖn AFTA, c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho hÇu hÕt c¸c mÆt hµng trong khu vùc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam . 1.2 ¶nh h­ëng cña viÖc nhËp siªu ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam Khã cã thÓ kÓ hÕt nh÷ng ¶nh h­ëng kh¸c nhau cña viÖc nhËp siªu qu¸ lín (c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ th©m hôt nghiªm träng), song Ýt nhÊt cã hai hËu qu¶ mµ nÒn kinh tÕ sÏ ph¶i g¸nh chÞu. Mét lµ, sù gia t¨ng nhËp siªu lµm cho kh¶ n¨ng tr¶ nî cña n­íc ta gi¶m ®i vµ møc tÝch nî cao lªn. NhËp siªu tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2001 lµ gÇn 13,4 tû USD vµ nÕu nhËp siªu t¨ng m¹nh th× trong vßng 20 n¨m tíi møc nhËp siªu sÏ lªn tíi bao nhiªu? Nguy c¬ r¬i vµo t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi qu¸ lín nh­ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ rÊt cã thÓ x¶y ra. NÕu nî n­íc ngoµi qu¸ lín th× l·i suÊt ph¶i tr¶ hµng n¨m t¨ng lªn, nh­ vËy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ chØ phôc vô mét môc tiªu lµ tr¶ nî cho n­íc ngoµi. §iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ mÊt c©n ®èi trong thêi gian tíi, nÒn kinh tÕ rÊt dÔ r¬i vµo cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh. Tuy nhiªn, ViÖt Nam ®· t­¬ng ®èi thµnh c«ng trong viÖc h¹n chÕ tû lÖ nhËp siªu trong nh÷ng n¨m 1999- 2001 khi duy tr× tû lÖ nµy d­íi møc 10%, ®Æc biÖt n¨m 1999 chØ nhËp siªu 1% trong khi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vÉn t¨ng m¹nh. Nõu chóng ta tiÕp tôc duy tr× ®­îc t×nh t¹ng hiÖn t¹i th× nguy c¬ trªn sÏ Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra. Hai lµ, søc c¹nh tranh cña hµng néi ®Þa sÏ gi¶m xuèng, cïng víi sù gia t¨ng cña nhËp siªu, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc sÏ bÞ ®×nh ®èn. ¶nh h­ëng nµy sÏ ngµy cµng nghiªm träng khi n­íc ta chÝnh thøc thùc hiÖn AFTA, thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü, tham gia WTO, hay c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. ViÖc tù do ho¸ mËu dÞch mét mÆt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ n­íc ngoµi th©m nhËp thÞ tr­êng néi ®Þa, lµm t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu, mÆt kh¸c lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu (do nh÷ng mÆt hµng nµy ®­îc h­ëng thuÕ quan ­u ®·i nªn gi¶m ®­îc gi¸ c¶ hµng ho¸). §iÒu nµy dÉn ®Õn nguy c¬ ph¸ s¶n cña c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc v× kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng n­íc ngoµi cã ­u thÕ vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶. V× vËy Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ ®Ó h¹n chÕ nhËp siªu g©y nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng ¶nh h­ëng trªn th× nhËp siªu còng cã nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn xuÊt khÈu. §ã lµ nhËp siªu lµm m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng trong n­íc còng nh­ xuÊt khÈu. §iÒu nµy còng ®ãng gãp ®­îc mét phÇn cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ trong thêi gian sau ®ã nhËp siªu l¹i chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, lµm gi¶m tû lÖ nhËp siªu. Trªn ®©y chØ lµ nh÷ng ¶nh h­ëng lín nhÊt, bao qu¸t nhÊt ®èi víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña nhËp siªu. Tuy chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra trong thêi gian tr­íc lµ ®­a xuÊt khÈu t¨ng lªn ®¹t møc trªn 15 tû USD vµo n¨m 2001, nh­ng nÕu kh«ng tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong thêi gian tíi th× ViÖt Nam vÉn cã nguy c¬ r¬i vµo t×nh tr¹ng nhËp siªu. ViÖt Nam muèn ®uæi kÞp c¸c n­íc trong khu vùc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, cÇn kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tõ ®ã gi¶m th©m hôt th­¬ng m¹i cho ®Êt n­íc. 1.3 BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ t×nh tr¹ng nhËp siªu. C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu Nh­ ®· ph©n tÝch vÒ t¸c h¹i cña t×nh tr¹ng nhËp siªu, chóng ta ph¶i ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt lµ viÖc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu v× biÖn ph¸p nµy kh«ng nh÷ng cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n thanh to¸n mµ cßn thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc ph¸t triÓn. D­íi ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy nhËp khÈu ë ViÖt Nam. §Èy m¹nh ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cÊp quèc gia, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña chÝnh phñ víi c¸c quèc gia kh¸c nh­ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, c¸c v¨n b¶n cam kÕt xuÊt nhËp khÈu,… ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã ®­îc mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi. C¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho ho¹t ®äng xuÊt khÈu hiÖn nay lµ c¸c thÞ tr­êng lín nh­ NhËt B¶n, Mü, c¸c n­íc trong khèi asean, Trung Quèc, c¸c n­íc EU… ViÖt Nam còng ph¶i phÊn ®Êu tõng b­íc ®Ó cã thÓ tham gia tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Thùc hiÖn khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng, ®Êt ®ai, c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cho phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, t¨ng c¸c mÆt hµng chÕ biÕn gia c«ng, gi¶m tû träng s¶n phÈm th«. CÇn ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµo nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã ­u thÕ nh­ g¹o, cµ phª, cao su, hµng thuû s¶n, c¸c s¶n phÈm khai kho¸ng nh­ dÇu má, khÝ ®èt,… H­íng xuÊt khÈu phÊn ®Êu chuyÓn tõ xuÊt khÈu s¶n phÈm th« sang s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn. V× vËy cÇn ph¶i coi träng viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn, coi träng c¸c c«ng nghÖ tõ khi thu ho¹ch ®Õn khi chÕ biÕn. Më réng hîp t¸c liªn doanh víi n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao n¨mg lùc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nh­ thuÕ, l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu cã ®iÒu kiÖn gi¶m gi¸ thµnh vµ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §èi víi hµng n«ng s¶n, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch trî gi¸ ®Ó gióp ng­êi n«ng d©n tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÖt thßi do sù x¸o trén cña thÞ tr­êng néi ®Þa, ®ång thêi còng lµ biÖn ph¸p gióp hä yªn t©m s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n. CÇn tæ chøc c«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu thÞ tr­êng c¸c n­íc ®Ó cã nh÷ng c¶i tiÕn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cho phï hîp víi tõng thÞ tr­êng cô thÓ. Më réng c¸c h×nh thøc gia c«ng xuÊt khÈu cho n­íc ngoµi b»ng chÝnh nguyªn liÖu cña m×nh hoÆc cña ng­êi ®Æt hµng. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu Bªn c¹nh viÖc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu th× qu¶n lý nhËp khÈu còng lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu, gióp b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c biÖn ph¸p chÝnh ®ã lµ: §èi víi nh÷ng quèc gia cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam, ViÖt Nam cã thÓ qu¶n lý nhËp khÈu th«ng qua nh÷ng yªu cÇu cô thÓ vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, yªu cÇu vÖ sinh m«i tr­êng,… Ngoµi nh÷ng luång nhËp khÈu hîp ph¸p, hµng n¨m l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu phi ph¸p vµo ViÖt Nam chiÕm mét tû lÖ t­¬ng ®èi lín. Chóng ta cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c chèng bu«n lËu th«ng qua viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé, trang thiÕt bÞ ®Çy ®ñ vµ t¹o ®iÒu kiÖn mäi mÆt vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn ®Ó c¸c c¸n bé hoµn thµnh nhiÖm vô. X©y dùng c¬ chÕ ®iÒu hµnh æn ®Þnh l©u dµi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu, tiÕp tôc më réng quyÒn tù chñ kinh doanh. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ qu¶n lý nhËp khÈu ch­a thÓ nãi lµ ®· hoµn toµn ®ñ ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n nÕu kh«ng biÕt c¸ch qu¶n lý nã mét c¸ch chÆt chÏ. §Ó qu¶n lý c¸n c©n th­¬ng m¹i chóng ta cÇn thùc hiÖn viÖc thanh to¸n tiÒn hµng xuÊt nhËp khÈu hoµn toµn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng. D­íi ®©y lµ mét sè ph­¬ng ph¸p ®Ó thu hót thanh to¸n tiÒn hµng th«ng qua hÖ thèng Ng©n hµng: Më réng hÖ thèng Ng©n hµng ra c¶ n­íc t¹i c¸c TØnh, Thµnh phè, ®Æc biÖt lµ ë c¸c khu vùc cã khu c«ng nghiÖp míi, khu chÕ xuÊt vµ c¸c tØnh biªn giíi cã vÞ trÝ chiÕn l­îc nh­ L¹ng S¬n, Mãng C¸i, Lµo Cai,… C¸c TØnh, Thµnh Phè nµy mét mÆt cã nhu cÇu thanh to¸n quèc tÕ cao mét mÆt l¹i Ýt cã chi nh¸nh cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, viÖc më réng thÞ tr­êng cña c¸c Ng©n hµng ë ®©y gÆp nhiÒu thuËn lîi. T¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao chÊt l­îng cung cÊp dÞch vô ng©n hµng vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé Ng©n hµng tµi giái, ®ñ n¨ng lùc qu¶n lý,… Më réng ph¹m vi dÞch vô thanh to¸n qua Ng©n hµng nh»m thu hót thªm kh¸ch hµng míi ®ång thêi cñng cè v÷ng ch¾c thªm c¸c mèi quan hÖ ®· cã s½n. Qu¶n lý c¸n c©n v·ng lai C¸n c©n v·ng lai bao gåm c¶ c¸n c©n th­¬ng m¹i, nh­ng do vai trß quan träng cña c¸n c©n th­¬ng m¹i nªn chóng ta ®­a nã thµnh mét môc riªng ®Ó nghiªn cøu. Nh­ vËy, trong phÇn nµy chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn viÖc qu¶n lý c¸c c¸n c©n cßn l¹i trong c¸n c©n v·ng lai, ®ã lµ c¸n c©n dÞch vô, c¸n c©n thu nhËp ®Çu t­ vµ chuyÓn giao mét chiÒu. Qu¶n lý c¸n c©n dÞch vô Tr­íc hÕt, chóng ta sÏ xem xÐt vÒ viÖc qu¶n lý c¸n c©n dÞch vô vµ c¸c biÖn ph¸p nh»m c¶i thiÖn c¸n c©n nµy. C¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn c¸n c©n dÞch vô T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, cö c¸n bé ®i ®µo t¹o chuyªn m«n ®Ó häc hái kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô vËn t¶i, b¶o hiÓm, thanh to¸n qua Ng©n hµng,… NhËn lµm ®¹i lý cho c¸c ng©n hµng lín, tæ chøc tÝn dông, c¸c h·ng vËn t¶i, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i cã tiÒm lùc kinh tÕ cao. Ph¸t huy néi lùc trong n­íc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô nh»m thu hót c¸c h·ng n­íc ngoµi sö dông dÞch vô cña ViÖt Nam. BiÖn ph¸p qu¶n lý c¸n c©n dÞch vô §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé thèng kª cã ®ñ kinh nghiÖm vµ n¨ng lùc ®Ó cã thÓ thèng kª ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c toµn bé nguån thu chi dÞch vô cña quèc gia. Ban hµnh c¸c mÉu, biÓu thèng kª ®Õn c¸c ®¬n vÞ kinh doanh dÞch vô, thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng cung cÊp vµ sö dông dÞch vô. Qu¶n lý c¸c kho¶n thu nhËp ®Çu t­ vµ chuyÓn giao mét chiÒu Trong c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam th× h¹ng môc thu nhËp ®Çu t­ lu«n ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt v× thùc tÕ ng­êi d©n ViÖt Nam ch­a quen víi ho¹t ®éng ®Çu t­ còng nh­ ch­a ®ñ tiÒm lùc kinh tÕ ®Ó ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m thu lîi nhuËn, c¸c dù ¸n ®Çu t­ ra n­íc ngoµi vÉn ®ang trong giai ®o¹n ch­a cã l·i, trong khi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th× ho¹t ®éng t­¬ng ®èi hiÖu qu¶. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm ®èi víi viÖc qu¶n lý luång vèn ch¶y ra n­íc ngoµi lµ cã lîi cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi hay kh«ng. NÕu ch­a thÓ ®Ó luång vèn cña ViÖt Nam ch¶y ra n­íc ngoµi mét c¸ch tù do th× chóng ta sÏ ph¶i chÊp nhËn t×nh tr¹ng th©m hôt h¹ng môc thu nhËp ®Çu t­ vµ qu¶n lý chÆt chÏ luång vèn th«ng qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. NÕu ViÖt Nam ®· cã ®ñ nguån vèn ®Ó ®Çu t­ trong n­íc vµ kh«ng cÇn qu¶n lý chÆt chÏ luång vèn ch¶y ra n­íc ngoµi th× chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh ®µo t¹o c¸c líp chuyªn s©u vÒ nghiÖp vô ®Çu t­ gi¸n tiÕp ra n­íc ngoµi gióp mäi ng­êi hiÓu biÕt thªm vÒ nghiÖp vô nµy ®Ó khi cã ®iÒu kiÖn hä cã thÓ ®Çu t­ thu lîi mét c¸ch hîp ph¸p. Ho¹t ®éng chuyÓn giao mét chiÒu lµ ho¹t ®éng míi ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do chÝnh phñ ®· tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p thu hót c¸c kho¶n chuyÓn tiÒn b»ng ngo¹i tÖ tõ ng­êi ViÖt Nam sèng ë n­íc ngoµi th«ng qua viÖc b·i bá thuÕ chuyÓn tiÒn tõ n¨m 1995. Tuy nhiªn, thñ tôc chuyÓn tiÒn ë ViÖt Nam cßn phøc t¹p r­êm rµ do ®ã chÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch gi¶m bít thñ tôc, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®­îc dÔ dµng, th«ng tho¸ng h¬n. Qu¶n lý c¸n c©n vèn Qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh r»ng “nguån vèn trong n­íc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, nguån vèn n­íc ngoµi cã ý nghÜa quan träng”. Trong giai ®o¹n ®Çu khi thu nhËp cña chóng ta cßn thÊp, kh¶ n¨ng tÝch luü ch­a cao, nÒn kinh tÕ th­êng xuyªn thiÕu vèn th× viÖc t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ ®Çu t­ trùc tiÕp cµng cÇn thiÕt h¬n. ViÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng chØ mang l¹i cho chóng ta mét nguån vèn míi mµ ®iÒu quan träng lµ qua qu¸ tr×nh ®Çu t­ chóng ta sÏ n¾m b¾t ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÕp thu bÝ quyÕt c«ng nghÖ cña c¸c n­íc tiªn tiÕn, c¶i thiÖn ®­îc m«i tr­êng kinh doanh vµ n©ng cao thùc lùc cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã lµm viÖc víi chuyªn gia n­íc ngoµi sÏ lµ mét m«i tr­êng lý t­ëng ®Ó c«ng nh©n ViÖt Nam n©ng cao tay nghÒ. §Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn ®Çu t­ vµ qu¶n lý mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× trong viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm cã lîi cho c¶ quèc gia vµ cho c¶ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, kÕt hîp víi c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. §èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× ph¶i c©n ®èi ngo¹i tÖ, kh«ng ®­îc mua ngo¹i tÖ tõ c¸c ng©n hµng trong n­íc ®Ó nhËp nguyªn liªu, vËt t­ thiÕt bÞ vµ chuyÓn vèn ra n­íc ngoµi mµ ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ ®Ó phôc vô m×nh. C¸c biÖn ph¸p cô thÓ lµ: TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ mét c¸ch ®ång bé, cã søc c¹nh tranh víi c¸c n­íc xung quanh ®Ó thu hót ®Çu t­ míi (c¶ khung ph¸p lý vµ viÖc thi hµnh luËt ph¸p, kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô cÇn thiÕt víi gi¸ c¶ hîp lý). T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng ë n­íc ta kinh doanh vµ më r«ng ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, ®óng luËt ph¸p, ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Chó träng thu hót ®Çu t­ cña c¸c n­íc vµ tËp ®oµn cã c«ng nghÖ nguån, cã thÞ tr­êng lín, h­íng vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao, s¶n xuÊt nguyªn liÖu hoÆc b¸n thµnh phÈm cho c¸c s¶n phÈm cuèi cïng xuÊt khÈu, gi¶m dÇn gia c«ng vµ l¾p r¸p, h×nh thµnh c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng, th©m nhËp ®­îc c¸c thÞ tr­êng míi. Qu¶n lý nî n­íc ngoµi ViÖc qu¶n lý vay nî cÇn ph¶i ®­îc hoµn thiÖn, ph¶i ®¸p øng hai môc tiªu: Mét lµ, n©ng cao hiÖu qu¶ vèn vay, hai lµ gi÷ ®­îc møc nî n­íc ngoµi trong mét tû lÖ t­¬ng øng víi n¨ng lùc tr¶ nî cña ®Êt n­íc. Ph¶i cã chiÕn l­îc vay nî vµ quy chÕ sö dông vay nî. ViÖc qu¶n lý vay nî ph¶i bao qu¸t tÊt c¶ c¸c kho¶n vay nî nh­ vay nî cña ChÝnh phñ, cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c Doanh nghiÖp (kÓ c¶ vay th­¬ng m¹i). Ph¶i cã sù kÕt hîp ®ång bé gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông vay nî. KÕt luËn: Tãm l¹i, sau khi nghiªn cøu ®Ò tµi, t«i ®i ®Õn c¸c kÕt luËn sau: Néi dung cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÓ hiÖn toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia, cho thÊy quèc gia ®ã cã triÓn väng ph¸t triÓn kinh tÕ hay kh«ngdo ngµy nay, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã vai trß hÕt søc to lín trong sù ph¸t triÓn cña mét ®Êt n­íc. Cßn vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®©y lµ mét chØ tiªu kinh tÕ hÕt søc quan träng, còng h­íng ®Õn môc tiªu cuèi cïng lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, ®em l¹i cuéc sèng æn ®Þnh víi møc sèng cao cho ng­êi d©n. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua rÊt nhiÒu chØ tiªu nh­ng nh×n chung lµ tæng s¶n phÈm thùc tÕ do quèc gia ®ã s¶n xuÊt ra vµ chØ tiªu nµy chÞu nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng nhá cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ: C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thùc tÕ chØ lµ mét b¶ng biÓu thèng kª nh­ng t×nh tr¹ng cña nã l¹i thÓ hiÖn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc hay tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ do nã kh«ng chØ thÓ hiÖn t×nh tr¹ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ cßn thÓ hiÖn t×nh tr¹ng c¸n c©n vèn, cô thÓ lµ ®Çu t­ trùc tiÕp, gi¸n tiÕp,… T×nh tr¹ng cña nh÷ng c¸n c©n nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn nÒn s¶n xuÊt cña mét quèc gia. T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ mét chØ tiªu tæng qu¸t bao gåm c¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ t­ëng nh­ kh«ng thÓ ¶nh h­ëng ®Õn kinh tÕ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nh­ng thùc tÕ, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i ®Æt ra c¸c chÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng kh¸c nhau vµ mçi chÝnh s¸ch nµy ®Òu g©y ra c¸c ph¶n øng riªng biÖt trªn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam Trong giai ®o¹n 1995-2001 kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng trong c¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh­ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy nhiªn còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng bÊt cËp nh­ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vÉn liªn tôc ë trong t×nh tr¹ng th©m hôt, t¨ng tr­ëng kinh tÕ tuy ®¹t ®­îc tèc ®é cao nh­ng c¬ cÊu nÒn kinh tÕ cßn ch­a hîp lý, tû träng ngµnh n«ng nghiÖp trong GDP cßn cao trong khi tû träng ngµnh dÞch vô vµ c«ng nghiÖp cßn ch­a phï hîp víi tiÒm n¨ng. Nh÷ng bÊt cËp nµy cÇn ®­îc kh¾c phôc ®Ó cã thÓ ®­a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b¾t kÞp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ò ra c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý Trªn c¬ së nh÷ng lý thuyÕt ®· ph©n tÝch, luËn v¨n ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh gîi ý nh»m gãp phÇn vµo viÖc qu¶n lý c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h­íng ®Õn môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam trong dµi h¹n. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy bao gåm: thay ®æi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ hÖ thèng c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ, ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ còng nh­ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu,… TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nµy nÕu ®­îc ¸p dông vµ phèi hîp mét c¸ch hîp lý sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ mong muèn. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o: + Ngäc §µo – N¨m 2002 ph¶i lµ n¨m c¬ cÊu l¹i – T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Trang 7 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + D­¬ng Ngäc – N¨m 2001: GDP ®¹t møc t¨ng cao nhÊt sau 4 n¨m - T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Trang 4 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + N. Gregory Mankiw – Harvard University - Macroeconomics (Second edition) – Worth Publisher. + Paul A Samuelson- William D. Nordhalls – DÞch gi¶: Vò C­¬ng; §inh Xu©n Hµ; NguyÔn Xu©n Nguyªn; TrÇn §×nh Toµn - Kinh TÕ Häc (TËp 2) – NXB Thèng Kª - T¸i b¶n lÇn thø nhÊt. + TS TrÇn Ngäc Th¬; THS NguyÔn ThÞ Ngäc Trang; TS NguyÔn Ngäc §Þnh; TS NguyÔn ThÞ Liªn Hoa - §¹i häc Kinh TÕ TP Hå ChÝ Minh - Tµi chÝnh quèc tÕ – NXB Thèng Kª - N¨m 2000. + TS NguyÔn V¨n TiÕn - Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më – NXB Thèng kª - N¨m 2002. + PGS. §inh Xu©n Tr×nh - Gi¸o tr×nh Thanh to¸n Quèc tÕ - NXB Gi¸o Dôc - N¨m 2002. + Th«ng t­ sè 05/2000/ TT - NHNN1 ngµy 28/3/2000 h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÓm vÒ lËp c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam theo nghÞ ®Þnh sè 164/1999/N§-CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ. + B¶ng: C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam 1993- 1999 - T¹p chÝ Ng©n Hµng, trang 24 – Sè 10 N¨m 2000. + B¶ng: KiÒu hèi vµ mèi t­¬ng quan víi ®Çu t­ n­íc ngoµi 1995-2001 – T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o th¸ng 4 n¨m 2002, Trang 12 – T¹p chÝ hµng th¸ng cña bé kÕ ho¹ch ®Çu t­. + Bé m«n Kinh tÕ vÜ m« - Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n - Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Kinh tÕ vÜ m« - NXB Thèng kª - N¨m 1996. + Kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam qua c¸c con sè thèng kª - T¹p chÝ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001- 2002, Trang 48,49,50,51,52 – Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. + www.vneconomy.com.vn